Nguyên nhân hình thành gió mùa là gì

2. Quan niệm về nguyên nhân hình thành gió mùa

Theo quan điểm khí tượng học:

Bất kì dòng không khí nào vượt qua xích đạo và lêch hướng

đều gọi là gió mùa, khác dòng tín phong không chuyển qua xích

đạo và không lệch hướng.

Theo quan điểm động lực

học:

Do sự tương phản

về khí áp giữa lục địa và

đại dương, giữa lục địa

bán cầu Bắc và bán cầu

Nam theo mùa làm phát

sinh ra một loại gió

chuyển động từ áp cao

đến áp thấp theo mùa có

hướng ngược nhau gọi là

gió mùa.

Theo quan điểm động nhóm

Ở trên đại dương, sự biến thiên mùa của hoàn lưu nhiệt đới

chỉ là những giao động nhỏ về cường độ của các khâu của hoàn lưu

còn nét cơ bản vẫn giữ nguyên. Còn hoàn lưu ở trên lục địa và các

biển lân cận thì nhịp điệu mùa thể hiện rất rõ rệt. Lục địa hấp thu

được nhiệt lập tức truyền cho các lớp không khí ở trên Lục địa làm

cho nhiệt độ không khí biến thiên theo mùa rõ hơn trên đại dương.

Nếu như đại dương hấp thụ, tích tụ nhiệt và được các dòng biển đưa

về các vĩ độ cao thì lục địa hoạt động theo phương thức khác, bề mặt

lục cao.

Mùa đông, cũng ở trên dải này nhiệt độ tương đối thấp, hình thành

khu vực áp cao với gió thổi gần như Tín phong nhưng tốc độ và

hướng gió không thay đổi

Mùa hè, ở vĩ độ 15 – 250 dòng bức xạ lớn cho nên không khí ở

trên bị đốt nóng rất nhiều và do đó hạ áp nhiệt được hình thành. Hạ

áp này dần dần có chức năng hoạt động như một rãnh thấp xích đạo

và tạo nên một miền hội tụ mới. Khi đó, rãnh thấp gần xích đạo thay

đổi cấu trúc và yếu đi. Tín phong Nam bán cầu vượt qua xích đạo,

chậm dần lại và tạo thành dải hội tụ. Không khí được hút vào miền

hạ áp trên lục địa.

3. Đặc điểm gió mùa

•

•

•

•

•

•

* Đặc điểm khí hậu nhiệt đới gió mùa

Nhiệt độ lượng mưa thay đổi theo mùa gió

+ Nhiệt độ TB > 200C

+ Biên độ nhiệt TB Khoảng 80C

+ Lượng mưa > 1000mm

- Thời tiết diễn biến thất thường

- Mùa hạ: Gió từ Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương

tới đem theo không khí mát mẻ và mưa lớn

- Mùa đông: Gió mùa thổi từ lục địa Châu Á ra

đem không khí khô và lạnh

TRUNG TÂM ÁP THẤP VÀO ÁP CAO VÀO MÙA HẠ

4. Khái niệm Gió mùa

Gió mùa là dòng không khí ổn định theo mùa với sự biến đổi căn bản

của hướng gió thịnh hành từ mùa đông sang mùa hạ và từ mùa hạ sang mùa

đông.

Có nghĩa là ở mỗi khu vực gió mùa mùa đông và gió mùa mùa hạ với những

hướng gió thịnh hành ngược nhau hay ít nhất cũng khác biệt rõ nét với nhau.

5. Các loại Gió mùa

5.1.Gió mùa nội chí tuyến hay nhiệt đới.

Tháng giêng là mùa đông ở Bắc bán cầu, trên các đại dương áp cao cận chí

tuyến bành trướng ra rất rộng, trên các lục địa áp cao cũng được thành lập do

mặt đất bị lạnh đi rất nhiều. Tất cả những trung tâm áp cao ấy họp thành đai

liên tục trên các miền cận chí tuyến Bắc. Lúc này ở Nam bán cầu là mùa hạ, áp

thấp xích đạo hơi dịch về phía nam xích đạo. Các lục địa Nam bán cầu được

đốt nóng lên nhất là lục địa Úc được đốt nóng lên dữ dội, áp thấp xuống đến

dưới 1006 mb. Sự chênh lệch khí áp giữa hai bán cầu làm cho không khí

chuyển động thành những luồng lớn từ các áp cao Bắc bán cầu sang các áp

thấp Nam bán cầu theo hướng chung là Đông Bắc – Tây Nam, cùng hướng

chuyển động với gió tín phong Bắc bán cầu, khi qua xích đạo để chuyển đến

các áp thấp Nam bán cầu thì chuyển hướng thành gió mùa Tây Bắc mùa hạ

của Nam bán cầu.

Nam Á

Đông Nam Á

•Gió mùa: Chế độ gió có quy mô lớn, thổi trên nhiều vùng rộng lớn

Xác địnhĐiển của môi Nam Á đổi hướng ngược trên hình 5.1?

vị trí hình ở trường nhiệt đới gió mùa Á

của bề mặt Trái Đất, với sự thay Và Đông Nam chiều hoặc

gần như ngược chiều nhau theo mùa.

Tháng bảy tình hình khí áp ngược lại. Ở miền cận chí tuyến

Bắc bán cầu, trên các đại dương trung tâm cao áp thường xuyên

hoạt động và hơi dịch về phía bắc, còn trên lục địa thì khí áp

xuống rất thấp do bị đốt nóng mãnh liệt, đặc biệt là trên lục địa

châu Á. Phía đông cao nguyên Iran, miền Tây Bắc Ấn Độ, áp thấp

hạ xuống đến 998 mb. Áp thấp xích đạo lúc này hơi dịch, lên phía

Bắc xích đạo và nối liền với các áp thấp lục dịa Bắc bán cầu. Ở

Nam bán cầu thời kỳ này là mùa đông, các trung tâm áp cao

thường xuyên cận chí tuyến bành trướng. Trên lục địa các cao áp

cũng hình thành nhất là cao áp lục địa Úc có khí áp lên đến 1021

mb. Tình trạng khí áp chênh lệch ấy làm cho các luồng không khí

chuyển từ các cao áp Nam bán cầu lên các áp thấp Bắc bán cầu

theo hướng Đông Nam – Tây Bắc (cùng hướng với gió Tín

phong), và khi vượt qua xích đạo đến các áp thấp Bắc bán cầu thì

đổi hướng thành gió mùa Tây Nam mùa hạ của bán cầu Bắc. Tất

nhiên là quy luật thống trị hướng gió mùa nội chí tuyến phần nào

bị phá vỡ do sự chênh lệch về nhiệt độ và áp suất giữa lục địa và

đại dương theo mùa ở bán cầu.

Nguyên nhân hình thành gió mùa nội chí tuyến.

+ Nằm ở vĩ độ thấp.

+ Độ cao mặt trời trên đường chân

trời lớn.

+ Chịu ảnh hưởng của lực Côriôlít.

+ Chịu sự hoạt động của hoàn lưu

chung của khí quyển, với các khối khí:

Pc, Pm, khối khí nhiệt biển Đông

Trung Hoa, Tc, Tm, và E.

+ Chịu ảnh hưởng của Frônt cực, và

dải hội tụ nội chí tuyến CIT.

- Hướng di chuyển.

Về mùa đông có hướng trùng với gió

tín phong nhưng mùa hạ thì không

trùng với gió Tín phong.

- Tính chất.

Gió mùa đông lạnh và khô ráo, gió

mùa hè mát đem lại mùa mưa ẩm.

Nhưng do ảnh hưởng của vị trí địa lý

và những đặc điểm của hoàn cảnh tự

nhiên nên sự phân bố lượng mưa

trong mùa hạ không đều.

Các khu vực hoạt động của hoàn lưu gió mùa nội chí tuyến.

Ở miền nội chí tuyến có hoàn lưu gió màu hoạt động ổn

định và biểu hiện rõ nét. Nhưng do đặc điểm của điều kiện địa

lý (phân bố lục địa và đại dương) của mỗi bán cấu mà cường

độ gió mỗi nơi một khác. Ở Thái Bình Dương và Đại Tây Dương

gió mùa nhiệt đới ít phát triển (trừ phần phía tây Thái Bình

Dương gần lục địa châu Á). Ở các vùng nhiệt đới thuộc các đại

dương quanh năm thịnh hành gió tín phong có hướng đông rất

ổn định. Ở Ấn Độ Dương hoàn lưu gió mùa ổn định quan sát

thấy mức độ ảnh hưởng đến trên một phạm vi rất lớn trong

miền nội chí tuyến, hầu như trên toàn miền Bắc Ấn Độ Dương,

bán đảo Đông Dương và những khu vực Nam Ấn Độ Dương

như bắc lục địa Úc, đảo Mađagaxca cũng như vùng rộng lớn

phía đông Châu Phi. Sự phát triển mạnh mẽ của gió mùa ở

những miền diễn ra ở trên đều có liên quan với đặc điểm của

những điều kiện địa lý như kích thước và sự phân bố của các

châu lục.

5.2. Gió mùa ngoại chí tuyến hay ôn đới.

Trên bản đồ khí hậu thế giới cho thấy là trên các lục địa

ngoại chí tuyến, chế độ áp cao mùa đông được thay thế bởi

chế độ áp thấp mùa hạ. Ngoài ra áp cao cận chí tuyến trên

các đại dương Bắc bán cầu từ tháng giêng đến tháng bảy có

xu hướng chuyển dần lên các vĩ độ cao hơn, ngược lại từ

tháng bảy đến tháng giêng thì hơi dịch dần xuống các vĩ độ

thấp hơn, còn các áp thấp á cực trên các đại dương từ mùa

đông sang mùa hạ yếu dần. Nếu như phân bố khí áp ở một

nơi nào đó trong quá trình một mùa tương đối ổn định và có

sự biến đổi đột ngột từ mùa này sang mùa khác thì trong chế

độ gió cũng xảy ra sự biến đổi tương tự. Trong một mùa gió

với hướng nhất định sẽ thịnh hành so với hướng khác. Vào

mùa ngược lại gió thịnh hành sẽ thay đổi ngược lại. Chế độ

gió như vậy gọi là chế độ gió mùa ngoại chí tuyến.

5.3. Gió mùa Nam Á và Đông Nam Á.

Các điều kiện hình thành

- Châu Á là lục địa lớn nhất trên địa cầu.

- Được bao bọc bởi Thái Bình Dương và Ấn Độ

Dương.

- Có cao nguyên Trung Á và khối núi Tây Tạng cao,

rộng chạy từ tây sang đông.

- Có dải áp cao Xibia được hình thành do lạnh bức

xạ, hoạt động với cường độ lớn, gió thổi từ xoáy

nghịch về phía nam và đông nam.

- Tầng trên khí quyển ở độ cao 700 mb đại bộ phận

là gió tây.

- Có sự góp mặt của xoáy thuận Địa Trung Hải.