Tỉnh ngộ sau cái chết của người cha vì COVID-19, cậu con trai 35 tuổi đã quyết tâm cai heroin.
Minh [tên nhân vật đã được thay đổi], lớn lên ở thành phố Hồ Chí Minh và là con trai duy nhất trong gia đình nên được cưng chiều. Minh nghiện từ khi còn trong độ tuổi niên thiếu. Do bạn bè lôi kéo, cậu bắt đầu hút heroin. Lâu dần, ma túy ngày càng ám ảnh Minh nhiều hơn, và những khoảng thời gian Mình tỉnh táo trong ngày cũng dần rút ngắn lại. Mỗi ngày, Minh đều mê mải đi tìm cảm giác sung sướng nhờ tiêm chích heroin.
Những năm tháng vật lộn với chứng nghiện heroin của Minh cũng là một cuộc đấu tranh của cả gia đình. Nhờ thu nhập của cha, gia đình Minh sống khá dư dả. Minh liên tục lấy tiền của gia đình để thỏa mãn nhu cầu sử dụng heroin ngày càng nhiều của bản thân. Rồi đến một ngày, sau nhiều nỗ lực không thành để giúp Minh thoát nghiện, cha mẹ Minh đành bỏ mặc con trai mình.
COVID-19 bùng phát khắp Việt Nam và cướp đi sinh mạng của cha Minh vào tháng 4 năm 2021. Mọi thứ Minh vẫn hưởng và coi là nghiễm nhiên đã sụp đổ. Chỉ đến lúc này, Minh mới nhận ra rằng trách nhiệm chăm sóc gia đình bây giờ chính là trách nhiệm của mình. Minh tự nguyện tham gia điều trị nghiện heroin bằng methadone ở một phòng khám gần nhà.
Thời điểm tháng 6 năm 2021, Minh đã đều đặn uống một liều methadone mỗi ngày. Anh chạy xe ôm cho Grab - công ty cung cấp dịch vụ gọi xe và giao đồ. Thu nhập bình quân của Minh từ 200.000 - 300.000 đồng một ngày. Một tháng anh kiếm được 07 triệu đồng - một khoản thu nhập không nhỏ đối với một người từng sử dụng ma túy và sống phụ thuộc vào gia đình. Nhưng chẳng bao lâu, sang tháng 7 khi quy định về cách ly xã hội ở thành phố Hồ Chí Minh được thắt chặt hơn, giao thông bị hạn chế, các hoạt động trên đường phố bị cấm, Minh đã mất việc làm. Anh gần như chỉ có thể ra ngoài để đến phòng khám uống Methadone hàng ngày, và không thể đi lại để kiếm sống được nữa.
Việc thực thi nghiêm ngặt các quy định về giãn cách xã hội là một trở ngại cho bệnh nhân methadone trong việc uống thuốc hàng ngày. Bộ Y tế đã nhanh chóng ban hành công văn tới tất cả các tỉnh thành, cho phép triển khai cấp thuốc methadone nhiều ngày để uống tại nhà như một biện pháp ứng phó khẩn cấp nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận liên tục tới dịch vụ giảm hại trong bối cảnh áp dụng các biện pháp phòng chống COVID-19. Sáng kiến này ngay lập tức được áp dụng tại thành phố Hồ Chí Minh - nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của đợt bùng phát COVID-19 năm 2021, theo hướng dẫn kỹ thuật của Cục Phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế.
Trong khuôn khổ hỗ trợ của Liên Hợp Quốc cho sáng kiến này tại thành phố Hồ Chí Minh, WHO và UNAIDS đã hỗ trợ khẩn cấp lọ đựng thuốc methadone mang về nhà đến hết tháng 10 năm 2021. UNAIDS cũng thông qua VNP+* hỗ trợ chi phí hàng tháng [330.000 - 350.000 đồng] cho những bệnh nhân Methadone khó khăn nhất. Những hỗ trợ này đã giúp giảm thiếu hụt vật phẩm cần cho chương trinh cấp phát methadone nhiều ngày và giúp giảm bớt gánh nặng về tài chính, để bệnh nhân methadone yên tâm tuân thủ điều trị.
Sáng kiến cấp thuốc Methadone nhiều ngày để uống tại nhà đã giúp nhiều bệnh nhân Methadone đang phục hồi tốt như anh Minh có thể duy trì sử dụng dịch vụ y tế cần thiết cho sức khỏe của họ. Điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện bằng Methadone [MMT] có thể giúp giảm tiêm chích ma túy và hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV, đồng thời tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế liên quan đến HIV cho người sử dụng ma túy.
“Chương trình cấp thuốc Methadone nhiều ngày và việc hỗ trợ khoản phí điều trị hàng tháng cho bệnh nhân là một sáng kiến kịp thời để ứng phó với tình trạng giãn cách xã hội do COVID-19.” Anh Nguyễn Anh Phong, đại diện của VNP+ tại thành phố Hồ Chí Minh cho biết. “Những người làm công tác cộng đồng như chúng tôi đã chứng kiến vô vàn các thách thức mà những người có HIV và có nguy cơ cao lây nhiễm HIV phải đối mặt trong dịch COVID-19, và cả những nỗi tuyệt vọng vì khó khăn. Cộng đồng rất trân trọng những nỗ lực điều chỉnh chính sách phòng chống HIV nhanh nhạy và tất cả những hỗ trợ khẩn cấp để đáp ứng với COVID-19 trong đó có hỗ trợ khẩn cấp từ UNAIDS**. Chúng tôi mong muốn việc đa dạng hóa các hình thức cung cấp dịch vụ phòng chống HIV như phát thuốc Methadone nhiều ngày có thể trở thành thường qui.”
UNAIDS cũng nỗ lực cùng với UNODC và WHO tiếp tục vận động cho việc đưa sáng kiến cấp phát thuốc Methadone nhiều ngày trở thành một chính sách lâu dài và áp dụng rộng rãi ở Việt Nam, để những người sử dụng và/hoặc tiêm chích ma túy được nhận hình thức điều trị thiết yếu này với chi phí tối ưu về thời gian và có thể tuân thủ điều trị và hòa nhập xã hội tốt hơn.
* VNP+: Mạng lưới quốc gia những người sống với HIV ở Việt Nam ** UNAIDS đã và đang cung cấp các gói hỗ trợ khẩn cấp trong bối cảnh COVID-19 về dịch vụ y tế/HIV/STIs và nhu yếu phẩm cho người có HIV và người chịu ảnh hưởng bởi HIV
Methadone được ứng dụng vào việc điều trị nghiện Heroin từ nhiều năm nay. Nhưng thực sự những hiểu biết xung quanh methadone còn rất ít. Nhiều người vẫn thắc mắc rằng tại sao methadone cũng là một chất cùng nhóm với Heroin nhưng lại được dùng để điều trị nghiện heroin, Vậy có khác gì điều trị nghiện thứ này bằng cách thay thế nghiện thứ khác. Qua bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về methadone, vì sao methadone được lựa chọn trong cai nghiện heroin?
1. Methadone là gì?
Thuốc Methadone là một loại thuốc bắt buộc phải kê theo toa. Đây là một thuốc thuộc nhóm opioids. Những thuốc tương tác với các thụ thể opioid trong não mang lại một loạt các phản ứng trong cơ thể. Nó đi từ cảm giác giảm đau, đến thư giãn, khoái cảm và mãn nguyện. Nói đến đây, chúng ta sẽ có thắc mắc rằng tại sao Heroin cũng thuộc nhóm Opioids. Nhưng lại sử dụng methadone điều trị nghiện Heroin. Thực chất Methadone được dùng thay thế cho heroin và các loại thuốc phiện khác.
Thời gian bán hủy của Methadone dài hơn nhiều so với Heroin, khi đó nó sẽ giảm số lần bạn sử dụng Heroin. Ví dụ, khi sử dụng heroin, tác dụng của nó kéo dài trong khoàng 6 tiếng làm bạn hưng phấn, thoải mái. Nhưng sau 6 tiếng đó, bạn bắt đầu lên cơn “đói thuốc” và vật vã và phải sử dụng liều tiếp theo. Nhưng khi dùng methadone thay thế, thời gian tác dụng của methadone từ 25 – 40 tiếng. Làm bạn không còn thèm thuốc và phải sử dụng heroin liên tục nhiều lần.
>>> Xem thêm bài viết: Cần sa, Ma túy đá, Heroin: Bạn đã thực sự hiểu hết
2. Methadone có gì tốt hơn so với heroin?
Nhưng nếu vậy liệu rằng chúng ta có đang sử dụng một dang “chất gây nghiện” khác để thay thế Heroin. Mặc dù methadone cùng nhóm và cùng tác động giống Heroin. Nhưng methadone là thuốc được chứng minh có ít tác động có hại lên cơ thể con người hơn so với heroin.
Khi dùng methadone, người bệnh được kiểm soát liều lượng và triệu chứng chặt chẽ. Duy trì Methadone giữ cho người bệnh ổn định trong khi họ tạo ra những thay đổi tích cực trong cuộc sống của họ. Các vấn đề sức khỏe được giảm hoặc tránh, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến tiêm chích, chẳng hạn như HIV, viêm gan B và virus viêm gan C, nhiễm trùng da và các vấn đề về tĩnh mạch. Hơn nữa, chi phí sử dụng methadone rẻ hơn rất nhiều so với heroin. Ở một số quốc gia còn phát methadone miễn phí.
3. Các tác dụng phụ có thể gặp phải khi sử dụng methadone
Các tác dụng phụ phổ biến nhất của methadone là:
- Đổ mồ hôi nhiều [uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để tránh mất nước]
- Tiểu khó, tiểu lắt nhắt.
- Chán ăn, buồn nôn.
- Bụng cồn cào.
- Táo bón.
- Đau cơ và khớp.
- Chu kỳ kinh không đều ở phụ nữ.
- Giảm ham muốn tình dục.
- Phát ban và ngứa.
- Ngầy ngật, lơ mơ.
4. Điều trị nghiện heroin bằng methadone trong bao lâu?
Thời gian sử dụng methadone để điều trị cai nghiện heroin tùy vào triệu chứng và độ tuân thủ của từng người. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng cần ít nhất một năm và một số trường hợp có thể kéo dài hơn thế. Sau thời gian đầu dùng methadone theo liều tiêu chuẩn, bệnh nhân sẽ được điều chỉnh giảm liều từ từ để ngăn ngừa hội chứng cai thuốc. Dù vậy, nếu nguy cơ tái nghiện cao, một số người có thể phải duy trì methadone lâu dài.
>>> Tham khảo thêm bài viết: Cocain, thuốc lắc, LSD: bạn đã thực sự hiểu hết về chúng?
5. Vì sao người ta không cho mang methadone về nhà?
Chắc hẳn có rất nhiều người thắc mắc rằng vì sao những người điều tri methadone hàng tuần phải tới uống thuốc mà không được mang về nhà. Lý do một phần là bởi vì methadone có tính chất giống heroin. Một số kẻ buôn bán ma túy sẽ lợi dụng tính chất này để chế tạo methadone thành một loại ma túy. Hơn nữa, việc để người điều trị hằng ngày tới lấy thuốc uống, giúp nhân viên y tế kiểm soát được liều lượng, tránh gây tình trạng “nghiện” methadone. Và giúp việc theo dõi điều trị nghiện heroin được đều đặn hơn.
6. Có phải Methadone có xu hướng giảm tác dụng trong việc điều trị nghiện?
Có một số ý kiến cho rằng việc sử dụng methadone điều trị nghiện đã không còn hiệu quả nữa. Vậy sự thật là gì? Như đã giải thích ở trên, methadone có cùng cơ chế tác dụng với heroin, tức là chúng tác động lên thụ thể opioids. Thực tế cho thấy, hiện nay có một sự tăng đột biến việc sử dụng các chất cấm khác không phải là heroin. Đó là: thuốc lắc, hàng đá, cỏ, cần sa,… Những chất này không tác động lên thụ thể opioids như heroin mà nó tác động lên các thụ thể khác như dopamin, serotinin,… Do vậy methadone không có tác dụng điều trị với những người nghiện các chất trên. Methadone CHỈ có tác dụng điều trị nghiện Heroin.
Hiện nay có rất nhiều hiểu sai xoay quanh việc sử dụng methadone. Mong rằng bài viết trên có thể phần nào xóa bỏ những hiểu nhầm này. Từ đó người bệnh có thể tuân thủ tốt hơn trong điều trị. Methadone CHỈ có thể điều trị nghiện do heroin chứ không điều trị nghiện do các loại ma túy khác. Nghiện là một tình trạng mãn tính. Để cai nghiện một thứ gì đó đòi hỏi người bệnh phải nỗ lực rất nhiều. Bên cạnh dùng thuốc để cai nghiện, còn rất nhiều biện pháp hỗ trợ. Điều quan trọng là bạn không phải chiến đấu một mình trong công cuộc khó khăn này.
Bác sĩ Lê Hoàng Ngọc Trâm