Có 2 cậu con trai nhưng ông Vinh và bà Nga khiến nhiều người ngạc nhiên khi chẳng chịu ở chung với đứa nào. Mặc dù cả hai cậu con đều sống và làm việc Hà Nội, nhưng cứ đến tuổi lấy vợ, cậu nào cũng bị ông bà “đuổi khéo”.
“Ngày xưa tôi cũng đi làm dâu nên tôi hiểu những cái bất tiện của việc sống chung. Vì thế mà vợ chồng tôi bây giờ quan điểm đứa nào lấy vợ là cho ra ở riêng” - bà Nga chia sẻ.
Thậm chí, cách đây 3 năm khi cậu thứ 2 lấy vợ, chưa đủ tiền mua nhà riêng, còn xin ông bà cho ở chung với bố mẹ một thời gian nhưng bà giao hẹn “cho ở nhờ đúng 3 tháng, chưa mua được nhà thì đi tìm nhà cho thuê”.
Bà Nga bảo: “Không phải mình tính toán với con cháu, mà mình nghĩ cho chúng nó. Cách sinh hoạt, lối sống của 2 thế hệ hoàn toàn khác nhau. Hồi nó chưa lấy vợ, vợ chồng tôi với nó đã ‘sứt mẻ’ rồi. Giờ có thêm con dâu, sống chung lâu ngày ít nhiều cũng sẽ sinh ra mâu thuẫn”.
Bây giờ, cậu con cả của ông bà mua nhà cách bố mẹ gần chục cây số để tiện đường đi làm, còn cậu thứ 2 mua căn chung cư ngay cạnh căn nhà của bố mẹ. Thỉnh thoảng cuối tuần, đại gia đình lại cùng nhau tụ tập ăn uống ở nhà ông bà.
Khi được hỏi liệu mấy năm nữa, ông bà già yếu, không tự chăm sóc được bản thân thì có chuyển về ở cùng các con không, bà Nga chia sẻ: “Vợ chồng tôi dự định sẽ bán căn nhà 4 tầng này đi, dùng một nửa số tiền đó mua một căn chung cư để đỡ phải leo trèo. Nửa còn lại để dưỡng già, yếu quá thì thuê người chăm hoặc vào viện dưỡng lão, nhất định không phiền con cháu”.
Bà bảo, trường hợp như gia đình bà không còn là hiếm hoi. “Trong tổ hưu trí chúng tôi cũng có nhiều gia đình giống như gia đình tôi. Kể cả về quê bây giờ cũng nhiều gia đình chỉ thấy còn ông bà già, thanh niên ra thành phố làm việc hết cả”.
Người cao tuổi sống riêng tăng lên
Theo số liệu điều tra mới nhất của Viện Dân số, Sức khoẻ và Phát triển công bố vào năm 2020, thực hiện ở hơn 6.000 người cao tuổi trên toàn quốc, có khoảng 19,4% người cao tuổi sống riêng hai vợ chồng; 8,6% người cao tuổi sống một mình; 61,3% đang sống với ít nhất một người con ruột.
Kết quả điều tra của một nghiên cứu khác - Vai trò người cao tuổi trong xã hội Việt Nam đang già hoá do PGS.TS. Trần Thị Minh Thi, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới chủ nhiệm, được thực hiện ở hơn 300 người cao tuổi sống ở Ninh Bình và 500 người cao tuổi sống ở Đà Nẵng – cũng cung cấp một số liệu rất có ý nghĩa.
Cụ thể, tỷ lệ người cao tuổi sống cô đơn tăng từ 3,47% vào năm 1992/93 lên 20,5% vào năm 2017. Tỷ lệ người cao tuổi sống cùng bạn đời cũng tăng từ 9,48% vào năm 1992/93 lên 50,4% vào năm 2017. Tỷ lệ người cao tuổi sống cùng con giảm từ 79,73% vào năm 1992/93 xuống còn 28,4% vào năm 2017.
Mô hình sắp xếp nơi ở của người cao tuổi Việt Nam [Nguồn: Nghiên cứu Vai trò người cao tuổi trong xã hội Việt Nam đang già hoá, Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, 2021] |
Nghiên cứu này cũng khẳng định, truyền thống người cao tuổi sống chung với con cháu trong gia đình nhiều thế hệ hiện nay vẫn tiếp tục được duy trì nhưng đã có những thay đổi. Cụ thể, việc chăm sóc người cao tuổi đang chuyển dần từ chăm sóc trực tiếp sang chăm sóc gián tiếp, từ chăm sóc vật chất sang chăm sóc tình cảm, tinh thần.
Tỷ lệ người cao tuổi sống cùng với con cháu đang giảm xuống trong khi tỷ lệ người sống một mình, sống cùng bạn đời hoặc sống trong các gia đình “khuyết thế hệ” đang dần tăng lên.
Nghiên cứu của PGS.TS. Trần Thị Minh Thi nêu rõ một số lý do dẫn đến sự thay đổi trong việc chăm sóc, cũng như sắp xếp nơi ở của người cao tuổi.
“Một là do di cư của nhóm người trẻ có xu hướng tăng, nhất là di cư nông thôn-đô thị, nên số người cao tuổi ở các cộng đồng có xu hướng tăng lên. Hai là mức độ tham gia thị trường lao động của nhóm thanh niên, trung niên ở Việt Nam khá cao, cộng với áp lực công việc, con cái nên khó có thời gian chăm sóc cha mẹ. Ba là nhóm nắm vai trò chăm sóc chính trong gia đình là phụ nữ, hiện tham gia thị trường lao động khá cao. Bốn là mức sinh đang giảm hơn so với những thập niên trước kia, nên số người chăm sóc người cao tuổi giảm đi” – bà Thi nhận định.
Bàn về vấn đề này, PGS. TS. Lê Ngọc Văn [cố vấn cấp cao Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam], tác giả một số cuốn sách về văn hoá gia đình Việt Nam, nhận định rằng, nếu so với gia đình truyền thống trước đây, xu hướng một bộ phận người cao tuổi không muốn sống chung với con cháu và ngược lại một bộ phận con cháu trưởng thành có vợ có chồng muốn sống riêng tách khỏi cha mẹ, ông bà là có thật vì nhiều lý do khác nhau.
“Trước hết, nó phản ánh sự tôn trọng của cha mẹ với quyền tự do riêng tư của con cái, không can thiệp sâu vào quyền quyết định và sự tự chủ của con cái trong cuộc sống . Mặt khác, những người cao tuổi còn khỏe mạnh, có thu nhập bảo đảm, không phụ thuộc vào con cái về kinh tế cũng có nhu cầu sống riêng để được thoải mái hơn”.
PGS.TS. Lê Ngọc Văn cũng trích dẫn số liệu Điều tra quốc gia về người cao tuổi [2020] cho thấy, trong số những người cao tuổi sống riêng một mình, có tới 56,7% có con cái sống trong cùng xã/phường và 43,3% không có con cái sống trong cùng xã/phường. Như vậy, việc con cái ở gần hay ở xa không phải là lý do người cao tuổi sống riêng. Lý do chính ở đây là người cao tuổi muốn được tự do trong lựa chọn và sắp xếp nơi ở của mình.
Mức độ hạnh phúc của người cao tuổi khi sống cùng con cháu
| Mức độ hài lòng của các nhóm tuổi khi sống chung với con cháu [Nguồn: Nghiên cứu, xây dựng tiêu chí đánh giá gia đình hạnh phúc ở TP.HCM hiện nay, Viện Xã hội học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, 2020] |
Theo số liệu điều tra quốc gia của Viện Dân số, Sức khoẻ và Phát triển, phần lớn người cao tuổi ở Việt Nam – hơn 60% vẫn sống chung với con cháu trong gia đình mở rộng [3 thế hệ trở lên], đặc biệt là người cao tuổi sống ở nông thôn, do không có lương hưu hoặc trợ cấp xã hội.
Tuy nhiên, kết quả điều tra của Viện Xã hội học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam năm 2020 về tiêu chí gia đình hạnh phúc tại thành phố Hồ Chí Minh, lại đưa ra một số liệu đáng chú ý.
Cụ thể, chỉ có 54,5% người cao tuổi hài lòng với việc sống chung trong gia đình mở rộng. Như vậy, cứ 2,2 người cao tuổi thì có một người không hạnh phúc khi chung sống với con cháu trong gia đình mở rộng.
“Tóm lại, trong gia đình Việt Nam hiện nay, người cao tuổi có nhiều sự lựa chọn hơn trong việc thu xếp nơi ở. Những sự lựa chọn này tùy thuộc vào hoàn cảnh và sở thích của các nhóm cũng như từng giai đoạn khác nhau trong cuộc sống của người cao tuổi. Mô hình nào đem lại mức độ hài lòng, hạnh phúc cao hơn cho cả người cao tuổi và con cháu của họ thì đó là mô hình thích hợp” - PGS. TS. Lê Ngọc Văn kết luận.
Ông cũng lưu ý thêm rằng: “Tính đa dạng về mô hình nơi ở của người cao tuổi không làm thay đổi các giá trị tốt đẹp của gia đình Việt Nam truyền thống về tình yêu thương của cha mẹ đối với con cháu và lòng hiếu thảo của con cháu đối với cha mẹ ông bà, hay như người xưa nói là ‘cha từ con hiếu’”.
Nguyễn Thảo
“Trẻ cậy cha nhưng về già cậy ai” đang trở thành vấn đề nan giải khi việc ở với con hay vào viện dưỡng lão vẫn còn nhiều tranh cãi.
Tôi từng ở nhà phố, sau đó ở ba căn hộ chung cư liên tiếp nên rút ra những kinh nghiệm.
Năm 2001, tôi lập gia đình và ở căn nhà phố một trệt hai lầu, hẻm xe hơi ở quận Gò Vấp, TP HCM. Tới năm 2008, vì lý do cá nhân, tôi cho thuê nhà ở Gò Vấp và về quận 2 ở căn chung cư 90 m2. Bốn năm sau tôi bán căn hộ này, mua căn 110 m2 cao cấp hơn và đầu tư 500 triệu tiền nội thất theo ý thích.
Năm 2015 tôi lại quyết định bán căn hộ này và mua một nền đất ở để xây nhà ở [trong thời gian xây nhà tôi thuê tạm một căn chung cư 85 m2 để ở]. Như vậy là tôi đã ở ba căn chung cư và thấy như sau:
Ở chung cư thì ngay khi tìm mua bạn đã bị ăn bánh vẽ rồi. Người bán quảng cáo đủ kiểu nhưng khi bạn đặt bút ký hợp đồng xong thì bạn sẽ thấy: Rất hiếm dự án giao nhà đúng thời hạn. Các hạng mục trong hợp đồng dễ có sai sót khi nhận nhà. Nhiều nơi thi công ẩu nên sử dụng một thời gian ngắn là hư hỏng. Vấn đề diện tích không đúng, chậm ra sổ hồng cho khách hàng [nhiều chung cư kéo dài cử 5 tới 7 năm mà chưa xong].
Khi dọn về ở thì gặp nhiều chuyện hơi phiền toái: Tranh chấp giữa cư dân và ban quản trị về việc giá xe, phí quản lý, tiền chi ra cho các khoản trong phí bảo trì... Thang máy chậm, rẻ tiền nên rất hay bị sự cố, hư hỏng.
Chung cư thì tầm từ 3 tới 5 năm sẽ xuống cấp. Nếu cao cấp thì tầm 10 năm từ đó giá cũng rớt theo. Và chung cư dù có cao cấp thì bản chất vẫn như nhà tập thể nên sẽ có những người văn hoá kém ở đó và sẽ xảy ra những phiền toái nhất định. Các bạn đừng so sánh với chung cư nước ngoài nhé, vì bản thân bên đó ý thức của chủ đầu tư khi thi công, tới cư dân sinh sống khác hẳn Việt Nam.
Ở chung cư thì phải ở tầng cao mới mát, không có muỗi, bụi. Mà hiện nay, việc cứu hộ hỏa hoạn tại các nhà cao tầng còn gặp khó khăn do vướng hành lang lưới điện. Trong khi hệ thống chữa cháy tại chỗ thì thường không đảm bảo. Các bạn nào đã chứng kiến cháy nhà cao tầng thì thấy xanh mặt.
Nói đi thì nói lại, ở chung cư cũng có những cái tiện lợi như: An ninh, mát mẻ, có chỗ đậu xe hơi, vừa giá tiền với đa số người [vì với giá tiền đó mua được nền đất lại phải tốn tiền xây nữa thì mua chung cư sẽ phù hợp hơn].
Còn có điều kiện và phù hợp trong công việc, con cái học hành thì mua đất nền ở một số dự án ven TP HCM như quận 2, quận 7, Nhà Bè, quận 9... xây nhà ở rất thoải mái, có nhiều khu giờ làm mô hình chốt bảo vệ từng khu vực nên cũng rất an ninh.
>> Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net. Gửi bài tại đây.
Pham Tuan