Ai là người bay lên vũ trụ đầu tiên

“Đúng 60 năm trước, vào ngày 12.4, một sự kiện đã xảy ra và trở thành bước ngoặt của thế giới. Một tàu du hành mang theo người đầu tiên rời Trái đất, đi vào quỹ đạo của địa cầu. Và người can đảm thực hiện chuyến bay đó chính là đồng đội của chúng tôi Yuri Alekseyevich Gagarin. Vào ngày hôm ấy, cả thế giới đều biết về ông, vì lúc đó lịch sử đã sang trang, mở đầu cho các chuyến bay đưa con người vào vũ trụ”, phi hành gia Nga Sergei Kud-Sverchkov nói trong đoạn video clip do Cơ quan vũ trụ liên bang Nga (Roscosmos) công bố.

Phi hành gia Oleg Novitskiy bổ sung chính các kỹ sư Liên Xô đã biến Nga trở thành cường quốc vũ trụ hàng đầu thế giới, trong khi chuyến bay của Gagarin trở thành tấm gương anh hùng cho toàn thể nhân loại, bao gồm phi hành đoàn hiện tại trên ISS.

Thế giới kỷ niệm 60 năm chuyến bay đầu tiên đưa người vào không gian

Hằng năm, Nga đều kỷ nhiệm chuyến bay đầu tiên của phi hành gia Gagarin vào vũ trụ, và ngày 12.4 trở thành Ngày Du hành Vũ trụ của Nga.

Ngày 12.4.1961, phi hành gia Gagarin đã tuyên bố “Poyekhali!” (lược dịch Khởi hành nào!) khi tàu du hành Vostok đã rời khỏi bệ phóng trên tên lửa đẩy, và câu nói nổi tiếng đã ghi dấu ấn trong lịch sử khám phá không gian của con người.

Anh hùng vũ trụ Liên Xô Yuri Gagarin Roscosmos

Chuyến bay chỉ kéo dài 108 phút, và vào thời điểm đó chỉ đủ để hoàn thành một vòng Trái đất trước khi quay lại địa cầu.

Nhân dịp trọng đại, Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 12.4 đến Engels, thành phố trên bờ sông Volga ở miền nam nước này, điểm đáp của phi thuyền chở nhà du hành Gagarin trong chuyến bay lịch sử.

Năm 2011, Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc tuyên bố ngày 12.4 trở thành Ngày Quốc tế của Chuyến bay đưa con người vào không gian.

Những "thường dân" đầu tiên được chọn bay lên không gian nói gì?

Tin liên quan

Trước sự chứng kiến của các thành viên ủy ban nhà nước sau chuyến bay vào không gian thành công và trở thành huyền thoại, Yury Gagarin đã không quên nhắc tới một chi tiết rất quan trọng: “Tôi đã chụp một vài bức ảnh. Lúc đó tôi đã cởi bỏ lớp bên ngoài. Tôi chỉ mặc bộ quần áo chống nhiệt màu xanh lam - không có ảnh nào được chụp với các lớp màu cam và xám cùng chiếc mũ bảo hiểm. Bộ đồ không gian đã được cất đi”.

Và sự thật đúng như những gì ông nói. Trong tất cả các bức ảnh sau cuộc hạ cánh, người ta chỉ thấy nhà du hành vũ trụ mặc chiếc áo khoác giữ ấm tương tự như bộ vatnik thông thường (bộ đồ giữ ấm mà các tù nhân trong các trại lao động Liên Xô thường mặc). Thực tế, Gagarin đã mặc bộ đồ chống nhiệt V-3 bên trong bộ đồ không gian. Nhưng bộ đồ không gian lại hoàn toàn không xuất hiện trong các bức ảnh. Vậy tại sao ông cần phải giấu bộ đồ đó?

Yury Gagarin. Ảnh: Sputnik

Tranh cãi về bộ đồ không gian

Đã có một cuộc tranh luận gay gắt nổ ra xung quanh việc người đầu tiên bay vào vũ trụ có cần phải mặc bộ đồ không gian hay không. Ông sẽ mặc một bộ đồ như thế nào trong hành trình đầy nguy hiểm như vậy?

Điều đó nghe có vẻ ngốc nghếch, nhưng một số chuyên gia đã xem xét nghiêm túc về việc đưa Yuri Gagarin vào vũ trị trong một bộ quần áo chống nhiệt và không có gì khác nữa cả. Bộ quần áo đó có thể bảo bệ Gagarin trong trường hợp hạ cánh xuống mặt nước hoặc chống lại cái lạnh; nhưng nó sẽ vô dụng trong trường hợp tàu vũ trụ bị giảm áp xuất trong không gian.

Vào tháng 2/1960, các nhà thiết kế tàu không gian Vostok nhận ra rằng họ đang gặp vấn đề nghiêm trọng với khối lượng tổng thể và họ buộc phải tìm cách giảm bớt trọng lượng và loại bỏ càng nhiều thiết bị càng tốt. Tuy nhiên, nhiều người tin rằng khả năng tàu vũ trụ bị giảm áp suất là rất thấp, vì vậy một bộ đồ vũ trụ sẽ chỉ tăng thêm trọng lượng không cần thiết.

Tranh cãi về việc nhà du hành có cần bộ đồ không gian hay không còn kéo dài tới mùa hè năm 1960, và cuối cùng “cha đẻ tàu vũ trụ Liên Xô” Sergey Korolev đã đưa ra quyết định cuối cùng. Korolev nói rằng, ông sẵn sàng “hy sinh 500kg trong lượng” của con tàu nếu bộ đồ không gian có hệ thống hỗ trợ sự sống có thể sẵn sàng vào cuối năm đó.

Chỉ với 8 tháng còn lại trước khi chuyến bay diễn ra, các kỹ sư Liên Xô đã tạo ra bộ đồ không gian đầu tiên trong lịch sử - SK-1.

Bộ đồ không gian đầu tiên trong lịch sử

Các kỹ sư đã lựa chọn đi con đường ngắn nhất, sử dụng bộ đồ phi công máy bay chiến đấu Su-9 Vorkuta làm nền tảng, trong đó hệ thống hỗ trợ sự sống và cung cấp oxy là thành phần quan trọng.

SK-1 là bộ đồ không gian “mềm”, gồm nhiều lớp vật liệu. Lớp đầu tiên gồm lavsan và polyethylene terephthalate – một loại nhựa dẻo nóng. Đó là loại vật liệu mới nhất ở thời điểm đó, được Viện khoa học phát triển vào năm 1949. Lavsan được sử dụng để gia cố (ngày nay vật liệu này được dùng để tạo ra các chai nhựa).

Lớp thứ 2 được được làm bằng cao su. Lớp ngoài cùng mà mọi người có thể nhìn thấy là lớp chống thấm màu cam. Màu cam được sử dụng để các nỗ lực giải cứu trở nên dễ dàng hơn, trong trường hợp phi hành gia phải thoát ra khỏi cabin và hạ cánh bằng dù.

Mũ bảo hiểm được cố định, có gắn cảm biến áp suất. Trong trường hợp giảm áp suất, mũ sẽ tự động đóng lại, trong khi ống mềm được sử dụng để điều hòa bên trong bộ đồ với không khí của trong tàu vũ trụ sẽ tự động ngắt. Trong trường hợp đó, không khí được cung cấp từ bình oxy đi kèm.

Tất nhiên, việc đi bộ ngoài không gian trong một bộ đồ như vậy là hoàn toàn không thể, nhưng nhà du hành vũ trụ có thể ở bên trong cabin tàu vũ trụ tới 5 giờ mà không có sự hỗ trợ từ các hệ thống của con tàu.

SK-1 được thiết kế riêng với số đo của đội phi hành gia đầu tiên của Liên Xô, nặng 20 kg. Nhà du hành vũ trụ không thể mặc bộ đồ này mà không có sự trợ giúp. Có những hướng dẫn cụ thể về thứ tự mặc đồ như từ chân tới tay và các bước khác. Tuy nhiên, người mặc có thể cởi bộ đồ mà không cần sự trợ giúp.

Gagarin mặc nhiều lớp quần áo: một lớp cơ bản, tiếp theo là lớp cách nhiệt, một lớp lavsan, tiếp theo là lớp cao su và cuối cùng - lớp vỏ màu cam. Nhưng đâu là lý do khiến Liên Xô đưa ra quy định nghiêm ngặt về việc che giấu bộ đồ này khỏi ống kính máy ảnh, máy quay?

Người đàn ông thực hiện nhiệm vụ bí mật

Câu trả lời chỉ đơn giản là cần phải giữ bí mật. Bộ đồ không gian được xem như phát minh vĩ đại của Liên Xô. Ở thời điểm cao trào của cuộc chạy đua không gian với Mỹ, vật liệu và cách thức chế tạo bộ đồ không gian là một bí mật nhà nước. Lớp vỏ ngoài màu cam được thiết kế để giấu các lớp bên trong khỏi con mắt của công chúng.

Ota Bakhramov là một trong những nhà thiết kế bộ đồ không gian. Ảnh: Sputnik

Yury Gagarin được ra lệnh phải thực hiện mọi bước có thể để loại bỏ bộ đồ không gian bằng cách giấu nó đi hoặc phá hủy nó hoàn toàn, cho dù cuộc hạ cánh diễn ra ở bất cứ đâu. Để đảm bảo có thể thực hiện được điều này, một trong những nhà thiết kế bộ đồ không gian, Ota Bakhramov, được cử tới hỗ trợ. Ngày 12/4/1961, chỉ một nhóm nhỏ được cử đi thực hiện nhiệm vụ bí mật.

Theo kế hoạch, Bakhramov lấy bộ đồ từ Gagarin hoặc trưởng nhóm giải cứu ngay tại điểm hạ cánh. Ngày hôm đó, kỹ sư này vẫn xuất hiện trong một số bức ảnh cùng Gagarin. Người đàn ông cao lớn đội mũ phớt mềm, mặc áo khoác dài khiến người dân thị trấn Engels nghĩ rằng đó là một nhân viên an ninh hoặc vệ sỹ, được giao nhiệm vụ bảo vệ sự an toàn của người anh hùng dân tộc. Nhưng sự thật là Bakhramov chỉ ở đó để thu lại bộ đồ không gian./.

Chuyến bay Vostok-1 hoàn toàn tự động vì không ai có thể đảm bảo chắc chắn rằng phi hành gia có thể làm việc trong điều kiện không trọng lực. Gagarin được cấp một mã đặc biệt, cho phép ông kích hoạt điều khiển bằng tay của con tàu vũ trụ trong tình huống khẩn cấp. Trong ảnh, ông Gagarin ngồi tại một phòng thí nghiệm kỹ thuật tại trung tâm huấn luyện Cosmonaut ở Star City năm 1964. Ảnh: Sputnik

Trước khi chuyến bay diễn ra, các cơ quan tin tức của Liên Xô đã chuẩn bị ba báo cáo khác nhau. Chúng dự định được sử dụng tùy theo tình huống sứ mệnh thành công, phi thuyền không đi vào quỹ đạo và rơi xuống đại dương hay nơi nào đó trong rừng, thậm chí là cái chết của phi hành gia. Bức ảnh này là một cảnh quay trong bộ phim 10 năm kỷ nguyên khám phá vũ trụ, khi Gagarin chào tạm biệt trước lúc lên phi thuyền. Ảnh: Sputnik

Con tàu vũ trụ Vostok-1 cất cánh ngày 21/4/1961, từ trung tâm phóng Baikonur ở Kazakhstan. Từ cấp thượng úy, sau khi trở về, Gagarin trở thành vị thiếu tá nổi tiếng nhất thế giới lúc bấy giờ. Ảnh: Sputnik

Hai ngày trước chuyến bay, Yuri Gagarin viết một lá thư tạm biệt cho người vợ là Valentina phòng khi tình huống xấu xảy ra. Valentina nhận được lá thư này năm 1968, trong vụ tai nạn đã cướp đi mạng sống của chồng bà. Trong ảnh là ông và vợ Valentina. Ảnh: Sputnik

Yuri Gagarin đến sân bay London, Anh, ngày 1/7/1961. Ảnh: AP

Nữ hoàng Elizabeth II đã chụp một bức ảnh cùng phi hành gia khi ông đến Anh, trái với quy tắc xã giao thông thường. Giải thích về hành động này, Nữ hoàng Elizabeth II nói rằng Gagarin không phải một người bình thường, mà là người trở về từ vũ trụ. Trong ảnh, Gagarin đang cầm huy chương vàng do Hiệp hội nghiên cứu các hành tinh của Anh trao tặng. Ảnh: AP

Yuri Gagarin là người đàn ông của gia đình. Ông kết hôn và có hai người con gái. Bé gái thứ hai chào đời khoảng một tháng trước chuyến bay vào vũ trụ. Trong ảnh, nhà du hành đang chơi đùa cùng hai con Galina và Yelena. Ảnh: Sputnik

Trong ảnh là Yuri Gagarin trước khi thực hiện chuyến du hành vũ trụ trên tàu Vostok ngày 12/4/1961. Ảnh: Sputnik

Gagarin sinh ra ở Smolensk, một vùng lãnh thổ từng bị Đức quốc xã chiếm đóng trong Thế chiến II. Thông tin này từng là một bí mật trong thời Xô viết. Gagarin chụp ảnh cùng cha ông, Alexey Gagarin và mẹ Anna. Ảnh: Sputnik

Việc tuyển chọn ứng viên cho nhiệm vụ vũ trụ do một nhóm chuyên gia đặc biệt thực hiện. Các nhà tâm lý học khi đó mô tả Yuri Gagarin rằng: "Trong các môn thể thao, Yuri là người đi đầu. Anh ấy sẵn sàng giành chiến thắng, ý thức về mục tiêu, tinh thần cạnh tranh và tinh thần đồng đội là minh chứng cho điều đó. Từ yêu thích của Yuri là 'công việc'. Anh ấy tự tin với kỹ năng vốn có. Người đàn ông này lịch sự, cởi mở, tế nhị và đúng giờ, không những thế còn có trí nhớ tốt và khả năng phát triển trí tuệ cao. Anh ấy sẽ đấu tranh bảo vệ quan điểm cá nhân bất chấp mọi thứ, miễn là điều đó đúng". Ảnh: Sputnik

Anh Hoàng (Theo Sputnik News)