Tiêm phòng lao cho trẻ sơ sinh là việc chủng ngừa bắt buộc trong chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia. Việc chủng ngừa này giúp trẻ phòng tránh bệnh lao hiệu quả.
Trong bài viết này, Hello Bacsi cùng tìm hiểu về việc tiêm phòng lao, mũi lao tiêm khi nào, vắc xin BCG chủng ngừa bệnh lao và các vấn đề liên quan.
1. Tiêm phòng lao cho trẻ sơ sinh bằng vắc xin nào?
Tại Việt Nam, trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ được chủng ngừa bệnh lao bằng vắc xin BCG [bacille Calmette-Guerin]. Trong một số trường hợp, người trưởng thành chưa từng mắc bệnh này [xét nghiệm âm tính với lao] cũng được chủng ngừa bằng loại vắc xin này.
Vắc xin BCG hoạt động theo cách cho người chủng ngừa tiếp xúc với một lượng vi khuẩn lao sống đã được làm giảm độc lực, không có khả năng gây bệnh. Điều này làm cho cơ thể phát triển khả năng miễn dịch đối với căn bệnh này.
Vắc xin BCG không được dùng để điều trị cho người bị nhiễm trùng lao. Tương tự như các vắc xin khác, vắc xin này cũng không bảo vệ bạn khỏi nguy cơ bị nhiễm bệnh 100%.
2. Đối tượng cần tiêm vắc xin BCG?
Theo Thông tư số 38/2017/TT-BYT ngày 17/10/2017 của Bộ Y tế Việt Nam về ban hành danh mục bệnh truyền nhiễm, phạm vi và đối tượng phải sử dụng vắc xin, sinh phẩm y tế bắt buộc thì BCG là vắc xin bắt buộc phải tiêm cho trẻ sơ sinh.
Ngoài trẻ trong độ tuổi sơ sinh, trẻ em và người lớn dưới 35 tuổi có nguy cơ mắc bệnh lao cũng có thể tiến hành chủng ngừa trong một số trường hợp đặc biệt theo chỉ định của bác sĩ.
Lưu ý: Các trường hợp trẻ từ 1 tuổi trở lên cần thận trọng và cân nhắc chỉ định tiêm vắc xin BCG vì nguy cơ phản ứng phụ sau tiêm thường tăng cao. Hiện không có bằng chứng cho thấy việc chủng ngừa vắc xin BCG ở những người trên 35 tuổi có hiệu quả.
3. Những đối tượng không nên tiêm phòng lao
Trẻ sơ sinh
Không nên chủng ngừa vắc xin BCG cho trẻ sơ sinh trong các trường hợp sau:
Trẻ nhỏ và người lớn
- Bị ung thư
- Nhiễm HIV hoặc AIDS
- Quá mẫn cảm với vắc xin
- Bị suy dinh dưỡng thể nặng
- Đang sử dụng các thuốc chống viêm
- Xét nghiệm lao trên da cho kết quả dương tính
- Phụ nữ đang mang thai hoặc nghi ngờ mang thai hoặc đang nuôi con bằng sữa mẹ…
4. Tiêm mũi lao cho trẻ sơ sinh khi nào, tiêm mấy mũi?
Vắc xin chủng ngừa lao được tiêm một liều duy nhất ngay sau sinh càng sớm càng tốt hoặc trong vòng 30 ngày sau sinh. Trường hợp vì lý do nào đó mà trẻ chưa được tiêm phòng lao giai đoạn sơ sinh, các bác sĩ có thể xét cân nhắc cho bé làm nghiệm Mantoux hoặc kháng thể kháng lao để đánh giá tình trạng nhiễm lao của trẻ. Trong trường hợp kết quả cho thấy trẻ chưa bị nhiễm vi khuẩn lao, bé có thể được tiến hành chủng ngừa.
Trẻ có thể cần chủng ngừa lao nhắc lại nếu kết quả xét nghiệm lao trên da là âm tính, kể từ 2 – 3 tháng sau liều tiêm vắc xin BCG đầu tiên.
Với trẻ nhỏ và người lớn cần chủng ngừa, bác sĩ sẽ thực hiện xét nghiệm trên da để đảm bảo không mắc bệnh lao trước khi tiêm. Đây là việc làm cần thiết để biết mũi lao tiêm khi nào là phù hợp, đồng thời đảm bảo an toàn cho người nhận.
5. Tiêm phòng lao cho trẻ sơ sinh ở đâu, bao nhiêu tiền?
Việc tiêm phòng lao cho trẻ sơ sinh thường được thực hiện tại cơ sở y tế sản khoa ngay sau khi sinh hoặc tại các trạm y tế phường xã, các trung tâm y tế hiện thành phố… trong chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Việc tiêm phòng lao cho trẻ sơ sinh bằng vắc xin BCG trong chương trình tiêm chủng mở rộng là hoàn toàn miễn phí.
Ngoài ra, cha mẹ có thể lựa chọn cho bé tiêm phòng lao dịch vụ tại các cơ sở y tế, bệnh viện, phòng khám hoặc các trung tâm tiêm chủng uy tín, chất lượng và an toàn.
6. Phản ứng phụ sau khi tiêm phòng lao cho trẻ sơ sinh
Ngay sau khi tiêm
– Vùng da chỗ vết tiêm sẽ xuất hiện vết đỏ nhỏ và thường biến mất sau 30 phút – 1 giờ.
Trong 24 giờ sau tiêm
Vết tiêm có biểu hiện sưng, áp xe tại chỗ, có thể kèm sốt nhẹ, nổi hạch. Các triệu chứng này thường tự hết sau 1 – 3 ngày mà không cần phải điều trị.
Sau tiêm 2 tuần – 2 tháng, thậm chí là lâu hơn
Da tại vết tiêm bị đỏ, có mủ trắng, mụn mủ tự vỡ tạo vết loét diễn ra trong khoảng 2 tuần. Sau đó, vết loét tự lành và để lại một vết sẹo nhỏ khoảng 3 – 5mm. Quá trình này diễn ra đồng nghĩa với việc cơ thể trẻ đã có miễn dịch với vi khuẩn lao.
7. Tiêm mũi lao cho trẻ sơ sinh: Chăm sóc bé thế nào cho đúng?
Sau chủng ngừa lao, cha mẹ cần báo cho nhân viên y tế hay đưa trẻ đến cơ sở y tế hay bệnh viện ngay để tránh chuyển biến nghiêm trọng nếu trẻ có các biểu hiện sau:
- Co giật
- Nôn trớ, bú kém, bỏ bú
- Môi, tay chân tím tái
- Tay chân lạnh, da nổi vân tím
- Sốt cao hơn 39 độ C, khó đáp ứng thuốc hạ sốt, sốt kéo dài trên 24 giờ và xuất hiện sau 12 giờ chủng ngừa
- Phát ban
- Quấy khóc kéo dài, kém tương tác, li bì và hôn mê
- Thở nhanh, khó thở co kéo hõm ức, thở rít
- Hoặc có các dấu hiệu bất thường khác khiến bạn lo lắng
Vắc xin BCG làm vắc xin chứa một dạng vi khuẩn lao sống, có thể “thoát ra” khỏi chỗ tiêm. Điều này đồng nghĩa với việc trong một thời gian ngắn sau khi chủng ngừa, vết loét do tiêm chủng có nguy cơ sẽ lây nhiễm vi khuẩn cho bất cứ thứ gì hoặc bất kỳ ai chạm vào. Do đó, mẹ cần cho bé mặc áo có tay hoặc dán băng gạc lên vết tiêm để che vết loét của con trong ít nhất 24 giờ.
Nếu da chỗ vết tiêm của bé có bất kỳ thay đổi nào hoặc bị kích ứng nghiêm trọng, bị tổn thương, chảy dịch, hãy đưa bé đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt. Những phản ứng này có thể xảy ra sau khi chủng ngừa lao đến 5 tháng.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Nguyên nhân nào dẫn đến bệnh lao? Việc tiêm phòng vắc xin lao đem lại những lợi ích nào? Nên tiêm phòng cho các đối tượng và thời điểm nào để hiệu quả tiêm phòng được tốt nhất? Các tác dụng phụ có thể xảy ra sau khi tiêm là gì? Trẻ bị mưng mủ sau tiêm phòng lao có đem lại ý nghĩa nào không? Hãy cùng YouMed theo dõi các vấn đề được phân tích và trình bày trong bài viết dưới đây nhé!
Tổng quan về bệnh lao và vắc xin lao
Giới thiệu về bệnh lao
Trước hết, lao là bệnh lý do vi khuẩn lao Mycobacterium Tuberculosis [MTB] gây ra. Loại vi khuẩn này có thể lây truyền qua không khí nên có tốc độ truyền nhiễm rất nhanh. Do vậy, chỉ cần hít chung không khí với người mắc bệnh thì đã có nguy cơ mắc bệnh với tỉ lệ cao.
Khi nhiễm vi khuẩn lao, người bệnh dễ bị mắc các biến chứng ở phổi. Sau đó, có thể lây sang xương, hạch bạch huyết, tim, hệ thần kinh cùng các hệ cơ quan khác.
Hiện nay, Bộ Y tế đã chỉ định đưa vắc xin phòng lao BCG vào chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Vắc xin được áp dụng tiêm chủng rộng rãi cho trẻ sơ sinh đủ điều kiện tiêm chủng.
Vắc xin phòng bệnh lao BCG
- Lịch tiêm chủng:
+ Thực hiện tiêm 1 mũi duy nhất
+ Liều tiêm 0,1ml.
- Đối tượng tiêm chủng: nên thực hiện tiêm cho trẻ sơ sinh với các điều kiện
+ Thực hiện tiêm càng sớm càng tốt.
+ Tốt nhất là trong tháng đầu sau sinh với trẻ có cân nặng >2,5 kg
- Đường tiêm vắc xin
+ Thực hiện kĩ thuật tiêm trong da
+ Vị trí tiêm: ở mặt ngoài phía trên cánh tay hoặc vai trái.
Các phản ứng thường gặp sau tiêm lao
Cũng như khi tiêm chủng các loại vắc xin nói chung, khi tiêm phòng vắc xin lao BCG có thể khiến trẻ có những phản ứng thông thường như:
- Tình trạng sưng, đỏ đau tại vị trí tiêm;
- Trẻ có thể sốt sau khi tiêm
- Tình trạng quấy khóc dai dẳng; trẻ có thể chán ăn, cảm giác mệt mỏi;
- Xuất hiện tình trạng nổi ban;
- Trẻ có thể bị nổi nốt sần nhỏ tại chỗ tiêm. Tuy nhiên, nốt sần này thường mất trong vòng 30 phút mà không cần bất cứ can thiệp điều trị nào.
Ngoài ra, sau 3 – 4 tuần, trẻ bị mưng mủ sau tiêm phòng lao tại vị trí tiêm sẽ xuất hiện tình trạng mưng mủ do tiêm phòng vắc xin lao
- Cụ thể là tại vết mưng mủ sẽ xuất hiện một lỗ rò tiết dịch trong 2 – 3 ngày rồi đóng vẩy.
- Tiếp đó, sau 2 tuần, vẩy sẽ bong ra để lại vết sẹo lõm đường kính ~5mm.
- Vết sẹo là dấu hiệu cho thấy vắc xin đã có hiệu quả trên trẻ .
- Ngoài ra, trong một số trường hợp khác, sau khi tiêm 3 – 5 tuần trẻ có thể
+ Bị viêm hạch
+ Hoặc có thể bị sưng hạch quanh vùng cổ hoặc sau tai
+ Tuy nhiên, tình trạng này sẽ tự biến mất trong khoảng 1 tháng mà không để lại bất kỳ di chứng nào.
Chăm sóc tại nhà khi trẻ bị phản ứng nhẹ
Những biểu hiện như sốt nhẹ, trẻ bị mưng mủ sau tiêm phòng lao và sưng tấy tại vết tiêm sau khi tiêm phòng là rất bình thường. Do đó, bố mẹ không cần quá lo lắng. Khi đưa trẻ về nhà sau khi tiêm phòng, bố mẹ có thể theo dõi thêm các phản ứng và xử lý theo các chỉ dẫn sau:
- Trường hợp trẻ bị sốt nhẹ
+ Dùng nước lau mát cho trẻ
+ Cho trẻ uống thuốc hạ sốt theo hướng dẫn của cán bộ ý tế
- Nếu trẻ bị sưng đau tại vị trí tiêm
+ Có thể chườm mát tại nơi tiêm bằng khăn sạch thấm nước lạnh.
+ Lưu ý, tránh không chạm vào vết tiêm khi bế hoặc ôm trẻ.
+ Chú ý, tuyệt đối không được dùng chanh hoặc khoai tây cắt mỏng để đắp vào chỗ tiêm. Mục đích để tránh gây kích thích chỗ tiêm, có thể gây đau đồng thời tăng nguy cơ nhiễm khuẩn vết tiêm.
Nếu sau khi tiêm vắc xin các phản ứng trở nên nặng hơn như:
- Trẻ sốt cao, bỏ bú…kéo dài từ 1 – 2 ngày
- Xuất hiện tình trạng sưng to tại vết tiêm
- Trẻ bị nổi hạch sưng to và kéo dài >6 tuần thì cần đưa trẻ đến bệnh viện để được thăm khám và hỗ trợ
Trường hợp trẻ bị sốt cao kèm theo khó thở, tím tái và hôn mê thì đưa trẻ vào trung tâm y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.
Trường hợp trẻ không bị mưng mủ sau tiêm phòng lao
- Ngược lại với trường hợp trên, trong một số trường hợp sau khi tiêm phòng vắc xin lao, trẻ bị mưng mủ sau tiêm phòng lao thường sẽ mất từ 1 – 5 tháng mới bắt đầu xuất hiện vết mưng mủ.
- Trường hợp trong vòng 5 tháng chưa thấy tình trạng mưng mủ sau khi tiêm thì bố mẹ phải chờ.
- Tuy nhiên, trong trường hợp đã chờ nhưng vẫn không thấy tình trạng mưng mủ tại nơi tiêm, không thành sẹo thì nên cân nhắc đưa trẻ đi tiêm phòng vắc xin lao lại một lần nữa
Tóm lại, lao là một bệnh rất dễ lây nhiễm. Khi mắc bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Do đó, tiêm vắc xin vẫn là ưu tiên hàng đầu để trẻ có thể chủ động phòng ngừa bệnh tật một cách dễ dàng và hiệu quả nhất. Cần lưu ý đến trường hợp trẻ bị mưng mủ sau tiêm phòng lao để đánh giá đáp ứng hiệu quả của vắc xin đồng thời xử trí nếu có tình trạng nào bất thường xảy ra nhé!