Hỏi - 20/05/2014
Chào bác sĩ! Con em nay được 1 tháng rưỡi, lúc sinh bé nặng 2k7, đến nay bé được 4kg rưỡi, bé bú mẹ hoàn toàn, vì bé chỉ có thể bú 1 bên vú nên bên còn lại em vắt ra bình cho bé bú. Nếu bé bú không hết em bảo quản nóng trong bình giữ nhiệt. Em không biết sữa mẹ vắt ra vậy có thể bảo quản trong bao lâu vì sữa nhiều vắt ra bé bú không hết, để lại cho cử bú sau có ảnh hưởng gì không? Em không muốn bỏ sữa muốn cho bé bú hết vì em vắt hết sữa nếu bé bú không hết em sợ bé không đủ chất béo như bú mẹ tự nhiên? Mong hồi âm của bác sĩ!
Trả lời
Chào bạn! Hiện con bạn tăng cân tốt. Nếu trẻ bú không hết bạn nên bảo quản sữa trong tủ lạnh thì bé có thể sử dụng lâu. Việc bảo quản nóng sữa mẹ trong bình chỉ sử dụng được 1 thời gian ngắn. Nếu bạn không có dự định cho bé dùng sữa ngay sau khi vắt thì nên dự trữ sữa mẹ trong tủ lạnh càng sớm càng tốt. Nếu để trong ngăn mát tủ lạnh, sữa mẹ có thể giữ được trong 1-3 ngày. Dự trữ sữa mẹ trong ngăn đá: Thời gian tối đa có thể lên tới 3 tháng [phụ thuộc vào nhiệt độ trong ngăn đá và tần suất đóng – mở cửa tủ] và 6 tháng nếu ở trong máy ướp lạnh. Không nên bảo quản sữa mẹ ở cánh cửa ngăn đá vì nhiệt độ ở đó thường không chính xác. Khi muốn đưa sữa lên ngăn đá, bạn nên đặt sữa trong ngăn mát trước rồi chuyển lên ngăn đá. Tương tự, khi muốn rã đông, nên chuyển sữa từ ngăn đá xuống ngăn mát khoảng ½-1 ngày trước khi mang sữa ra bên ngoài. Tuy nhiên, bạn không nên bảo quản sữa mẹ quá lâu mà nên cho bé dùng sớm nhất có thể.
Thân mến! BS CK2 Chung Thị Mộng Thúy
Khoa Sơ Sinh - Bệnh viện Từ Dũ
Phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ, người chăm sóc trẻ nên tìm hiểu và tuân thủ việc bảo quản sữa mẹ khoa học và đúng cách để duy trì chất lượng của sữa mẹ sau khi vắt ra và đảm bảo an toàn cho sức khỏe của trẻ.
Dụng cụ trữ sữa là một trong những yếu tố ảnh hưởng tới các bảo quản sữa mẹ tốt nhất. Mẹ bỉm chỉ nên đựng sữa vào những dụng cụ trữ sữa dưới đây:
Để trữ sữa, mẹ có thể sử dụng bình nhựa hoặc bình thủy tinh. Trước khi sử dụng, nên vệ sinh bình sữa bằng nước ấm và để ráo. Khi cho sữa vào bình không nên đổ đầy mà hãy để lại một khoảng trống, không trữ sữa trong bình mẻ, nứt.
Các mẹ có thể mua túi trữ sữa chuyên dụng của các thương hiệu uy tín với dung tích khoảng 60 – 120ml để bảo quản sữa mẹ. Khi đổ sữa vào túi tránh đổ quá đầy, nên để lại không gian vì sữa là chất lỏng nên sẽ giãn nở khi đông lại.
Bảo quản sữa mẹ trong túi hoặc bình trữ sữa chuyên dụng
Cơ thể có cơ chế sản xuất sữa mẹ theo cách tự điều chỉnh hàm lượng bốn hormone estrogen, progesterone, prolactin và oxytocin để sinh sữa. Sự kích thích từ hành động mút của trẻ khi bú mẹ sẽ giúp cơ thể mẹ giải phóng một lượng lớn hormone prolactin để sản xuất sữa nhiều hơn, nên mẹ luôn đủ sữa cho trẻ bú vào cữ bú tiếp theo.
Nhằm giúp mẹ đảm bảo nguồn dinh dưỡng cho trẻ, biện pháp được áp dụng thường là vắt sữa để kích sữa hoặc trữ sữa cho trẻ dùng dần. Trên thực tế, còn có nhiều trường hợp trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không thể bú mẹ trực tiếp được nên mẹ phải vắt sữa ra. Do đó, vấn đề bảo quản sữa mẹ ở nhiệt độ phòng, sữa mẹ vắt ra để ngoài được mấy tiếng? luôn là mối quan tâm của nhiều phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ.
Có rất nhiều đường [cả đường đơn và đường đôi] và đạm [đa dạng các loại acid amin] trong thành phần sữa mẹ. Đường đạm đều giúp cho trẻ phát triển toàn diện, dễ hấp thu nhưng khi ở ngoài môi trường dễ lên men, nhanh biến chất, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn sinh sôi. Khi trẻ uống vào sẽ bị nhiễm khuẩn tiêu hóa, dẫn đến tiêu chảy.
Vậy sữa mẹ để được mấy tiếng? WHO, UNICEF, Viện Dinh dưỡng Quốc gia Việt Nam đã đưa ra khuyến cáo để giải đáp thắc mắc sữa mẹ bảo quản bao lâu như sau:
- Ở nhiệt độ phòng 25 độ C đến 35 độ C, sữa mẹ sau khi vắt giữ được từ 6 giờ đến 8 giờ.
- Ở nhiệt độ từ 4 độ C trong ngăn mát tủ lạnh, sữa mẹ để ngăn mát sẽ giữ được từ 3 đến 5 ngày.
- Ở ngăn đá tủ lạnh, sữa mẹ giữ được 3 tháng.
- Ở tủ đông chuyên biệt có nhiệt độ thấp hơn -18 độ C, trữ đông sữa mẹ sẽ dùng được tốt nhất trong 6 tháng.
Bảo quản sữa mẹ đúng cách sẽ giữ sữa mẹ được lâu, không gây hại cho sức khỏe của trẻ.
Sau khi vắt sữa, mẹ cần lưu ý thời gian bảo quản và cho trẻ sử dụng kịp thời
Sau khi vắt sữa, việc trữ đông sữa mẹ như thế nào vô cùng quan trọng nhằm duy trì chất lượng sữa mẹ và đảm bảo an toàn cho sức khỏe của trẻ.
Để trữ sữa mẹ trong tủ lạnh đúng cách, cần tuân thủ theo những nguyên tắc dưới đây:
- Cần rửa tay bằng nước và xà phòng hoặc dung dịch rửa tay sát khuẩn trước khi vắt sữa. Mẹ bỉm có thể vắt sữa bằng tay hoặc máy. Nếu mẹ vắt sữa bằng máy, cần đảm bảo độ sạch sẽ của bộ dụng cụ bơm, ống dẫn, các nút bấm và công tắc máy.
- Cho ngay sữa mẹ vào túi đựng sữa chuyên dụng với dung tích từ 80 – 120ml sau khi vắt rồi dán nhãn ghi ngày, giờ vắt, ghi tên của trẻ [nếu trẻ đi trường mầm non] bên ngoài túi trữ sữa. Việc chia nhỏ các túi sữa giúp giảm thiểu thời gian làm lạnh, tránh lãng phí, rút ngắn thời gian rã đông sữa.
- Cho sữa đã vắt ngay vào tủ lạnh khi có thể, nếu chưa thể để vào tủ lạnh được thì hãy để sữa ở phòng có nhiệt độ khoảng 26 độ C trong tối thiểu 6 giờ, tránh nơi có bức xạ, ánh nắng mặt trời, nguồn nhiệt khác. Hoặc có thể làm lạnh nhanh sữa mẹ trong 30 phút và trữ đông sữa mẹ ngay sau đó.
- Sữa sẽ tinh khiết ở trạng thái đông, sữa mẹ trữ đông duy trì ở mức nhiệt thấp hơn -18 độ C sẽ sử dụng được tối thiểu 6 tháng..
- Trường hợp bị cúp điện kéo dài, hãy dùng thùng cách nhiệt có đá viên để trữ đông sữa mẹ. Sau đó lại chuyển sữa trở lại vào ngăn đá khi có điện.
Sữa mẹ trữ đông ở nhiệt độ -18 độ C sẽ sử dụng được trong vòng 6 tháng
- Sữa mẹ trữ đông có tốt không?
Có rất nhiều bà mẹ đang cho con bú lựa chọn phương pháp trữ đông sữa mẹ để góp phần kích thích tiết sữa nhiều hơn và thuận tiện cho trẻ bú khi mẹ không ở gần trẻ.
Sữa mẹ trữ đông dù được vắt từ bầu vú của mẹ nhưng không tốt bằng sữa bú trực tiếp vì khi trữ đông sẽ làm mất đi men lipase để tiêu hóa chất béo, giảm đáng kể số lượng các thành phần khác có khả năng chống lại những bệnh lý nhiễm khuẩn. Bên cạnh đó, tùy theo tháng tuổi của trẻ mà thành phần sữa mẹ cũng sẽ thay đổi để phù hợp với nhu cầu phát triển của trẻ nên trẻ dùng sữa trữ đông vài tháng có thể không còn phù hợp với nhu cầu độ tuổi.
Tuy nhiên việc sử dụng sữa mẹ trữ đông cho trẻ ăn có thể ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ, điển hình là nhiễm khuẩn đường tiêu hóa nếu trữ đông sữa mẹ không đúng cách.
- Sữa trữ đông có bị đổi màu không?
Sữa trữ đông sẽ có màu hơi khác so với sữa tươi mới vắt, thông thường sữa mẹ trữ đông sẽ chuyển màu hơi xanh, vàng hoặc nâu khi bảo quản tủ lạnh. Nhưng mẹ hãy yên tâm vì đây không phải là điều xấu. Sữa mẹ để ngăn mát hay ngăn đông đều sẽ bị tách lớp, trước khi cho trẻ sử dụng, mẹ chỉ cần lắc nhẹ để trộn chúng lại với nhau.
- Có thể cho thêm sữa mẹ mới vắt vào trong sữa mẹ đã trữ đông không?
Hoàn toàn có thể thêm sữa mẹ mới vắt vào sữa đã trữ đông hoặc sữa mẹ để ngăn mát. Nhưng trước khi thêm vào sữa cũ, cần làm lạnh sữa mới vắt trong tủ lạnh hoặc làm lạnh nhanh bằng đá ít nhất một tiếng đồng hồ.
Tuyệt đối không được cho sữa mới vắt còn ấm vào sữa đông lạnh vì sẽ làm sữa trữ đông tan ra và hãy để sữa từng ngày riêng biệt.
- Sữa trữ đông có mùi do đâu?
Quá trình enzyme lipase ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại sẽ dẫn đến các phản ứng phân hủy chất béo và giải phóng axit béo đôi khi làm biến đổi mùi hương của sữa mẹ, khiến sữa trữ đông có mùi khác lạ. Nhưng mẹ yên tâm vì trẻ vẫn có thể sử dụng được bình thường sữa trữ đông có mùi mà không gây hại nếu mẹ trữ đông sữa đúng cách.
Chia sữa thành từng túi nhỏ ghi rõ ngày vắt sữa
- Trước khi cho trẻ sử dụng, mẹ hãy lấy sữa từ ngăn mát tủ lạnh ra và ngâm trong nước ấm 40 độ cho tới khi đạt nhiệt độ phù hợp để trẻ ăn.
- Không được sử dụng nước quá nóng để ngâm sữa vì sẽ làm mất vitamin và khoáng chất có trong sữa mẹ.
- Không nên cấp đông lại sữa mẹ đã lấy ra khỏi tủ lạnh nên mẹ chỉ lấy đúng lượng sữa đủ dùng cho trẻ ở mỗi cữ bú.
- Mẹ nên cho sữa trữ đông xuống ngăn mát trước khi sử dụng 1 ngày để rã đông sữa mẹ nhưng vẫn giữ nhiệt độ lạnh. Hoặc mẹ sử dụng một chậu nước đá lạnh để rã đông sữa đã được trữ đông.
- Khi sữa đã chuyển từ dạng cứng sang dạng lỏng, chảy mềm hoàn toàn thì mẹ nhẹ nhàng lắc sữa để hòa trộn phần lớp váng sữa nhiều chất béo và phần nước sữa lại với nhau. Sau đó mới tiếp tục thay nước ấm nóng để ngâm sữa cho đến nhiệt độ thích hợp cho trẻ ăn.
Sau khi rã đông sữa mẹ bằng cách chuyển từ ngăn đông xuống ngăn mát, nếu thấy có hiện tượng kết tủa đám mây trắng đục thì sữa đã hỏng không dùng được. Còn nếu xuất hiện một lớp váng mỏng nổi trên mặt bình thì sữa vẫn sử dụng được, lớp váng mỏng này là chất béo cần thiết trong sữa mẹ, mẹ chỉ cần lắc nhẹ lớp màng đó sẽ hòa tan đều trong sữa trước khi cho trẻ ăn.
Cho sữa mẹ trữ đông xuống ngăn mát tủ lạnh trước 1 ngày để làm tan sữa từ từ
- Không làm tan sữa mẹ trữ đông ở nhiệt độ phòng
Vi khuẩn có thể xâm nhập nếu làm tan sữa mẹ ở nhiệt động phòng, chỉ nên rã đông sữa ở ngăn mát tủ lạnh.
- Không rã đông sữa mẹ bằng cách đun sữa hoặc sử dụng lò vi sóng
Nhiệt độ cao, sống microwave, sóng điện từ sẽ phá hủy vitamin và kháng thể thiết yếu, làm sữa mẹ mất một phần chất đạm và các dinh dưỡng quý khác.
- Không lắc mạnh bình sữa rã đông hoặc thay đổi nhiệt độ đột ngột
Sữa mẹ sẽ mất đi tính năng của kháng thể, protein bảo vệ cơ thể bé, mất đi một phần dinh dưỡng trong sữa nếu bị lắc mạnh hoặc bị thay đổi nhiệt độ đột ngột.
Chỉ để sữa mẹ sau khi rã đông tối đa 4 giờ ở nhiệt độ phòng hoặc 24 giờ ở trong tủ lạnh. Nếu trẻ không sử dụng hết sữa rã đông trong 24h, mẹ có thể vứt bỏ sữa thừa.
Bảo quản sữa mẹ đúng cách tưởng đơn giản nhưng nếu mẹ không tìm hiểu kỹ sẽ rất dễ phạm sai lầm gây ảnh hưởng tới chất lượng sữa và sức khỏe của trẻ. Vì vậy, mỗi mẹ bỉm cần trang bị kiến thức đúng về các bảo quản sữa để đảm bảo nguồn dinh dưỡng dồi dào và an toàn nhất cho trẻ.
** Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc là một trong những bệnh viện tiên phong tại miền Bắc áp dụng triệt để phương pháp da kề da sau sinh và khuyến khích sản phụ nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn ngay từ khi trẻ chào đời. 100% ca sinh tại Hồng Ngọc bao gồm cả sinh thường và sinh mổ sẽ được thực hiện da kề da theo đúng quy trình chuẩn của Bộ Y tế và khuyến cáo của WHO, đảm bảo an toàn và khoa học. Việc được da kề da ngay sau sinh đúng cách cũng góp phần “gọi sữa về” nhanh hơn, để trẻ sớm được đón nhận những giọt sữa non quý giá của mẹ.
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.
Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: //www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/