CafeLand - Mới đây, hãng tin Bloomberg dẫn một báo cáo của ngân hàng DBS Bank cho rằng kinh tế Việt Nam sẽ vượt qua Singapore vào năm 2029. Dự báo này gây không ít ngạc nhiên cho nhiều người.
Trên nhiều diễn đàn, mạng xã hội không ít người bình luận, cho rằng đây là một dự báo quá lạc quan, thiếu chính xác. Tuy vậy, số liệu thông kế lại cho thấy quy mô của toàn bộ nền kinh tế Việt Nam tính theo sức mua tương đương đã vượt qua Singapore từ hơn 20 năm trước; còn nếu tính theo giá hiện hành thì có thể vượt Singapore từ năm 2026 chứ không cần phải chờ đến năm 2029.
Hiểu đúng về quy mô nền kinh tế
"Nếu duy trì được tốc độ tăng trưởng này, nền kinh tế Việt Nam sẽ lớn hơn quy mô nền kinh tế Singapore sau 10 năm nữa", chuyên gia kinh tế Irvin Seah của DBS Bank tại Singapore nói trong báo cáo ra ngày 28/5. Như vậy, quy mô nền kinh tế mà vị chuyên gia của DBS nói đến ở đây thực chất được đo lường bằng tổng sản phẩm quốc nội theo giá hiện hành [GDP]. Để hiểu rõ về khái niệm này trước hết chúng ta cần tìm hiểu thêm về khái niệm GDP.
GDP viết tắt của chữ Gross Domestic Product – Tổng sản phẩm trong nước là giá trị thị trường của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra trong phạm vi một lãnh thổ nhất định [thường là quốc gia] trong một thời kỳ nhất định [thường là một năm hoặc quý].
Trên thực tế, GDP được đo lường thông qua điều tra, khảo sát một nhóm doanh nghiệp, người dân nhất định, sau đó phải ước tính nên số liệu tổng thế cho một nền kinh tế. Chính vì lẽ đó GDP thường chỉ là một con số tương đối, chứ không phải con số chính xác. Nếu thay đổi cách tính thì con số GDP sẽ hoàn toàn khác. Bên cạnh GDP, người ta cũng có khá nhiều chỉ số khác để đo lường quy mô nền kinh tế như GNI, GNDI…
Việc so sánh GDP giữa các quốc gia cũng hết sức tương đối bởi giá cả thị trường ở mỗi quốc gia là hoàn toàn khác nhau. Chẳng hạn, dịch vụ cắt tóc ở Việt Nam chỉ có giá 2 USD/lần, nhưng ở Singapore là 20 USD/lần, cao gấp 10 lần Việt nam, trong khi đó sản phẩm đầu vào đầu ra có thể hoàn toàn như nhau. Những sản phẩm không thể ngoại thương giữa hai quốc gia thường có giá rất khác nhau làm cho việc so sánh GDP giữa hai nền kinh tế thường không chính xác.
Để khắc phục điều này, các nhà kinh tế đưa ra khái niệm GDP theo sức mua tương đương [GDP PPP - purchasing power parity]. GDP được đo lường tất cả hàng hóa dịch vụ ở các quốc gia khác nhau bằng cùng loại tiền tệ, cùng mức giá. Chẳng hạn, dịch vụ cắt tóc thực tế ở Việt Nam trị giá 2 USD, Singapore là 20 USD, tuy nhiên nếu lấy dịch vụ này chuẩn ở mức thì 10 USD, thì khi tính GDP PPP cho nền kinh tế ở Việt Nam và Singapore cùng lấy mức giá là 10 USD.
Thực tế việc tính GDP bằng chỉ số PPP cũng hết sức tương đối vì dựa vào rất nhiều giả định về hàng hóa, dịch vụ tương đương. Hiện nhiều tổ chức thực hiện việc tính này như gồm cả Quỹ tiền tệ quốc tế, Đại học Pennsylvania và Ngân hàng thế giới. Kết quả do các tổ chức khác nhau đưa ra cho cùng một quốc gia có thể có khác biệt, thậm chí khác biệt lớn. Các con số về sức mua tương đương [PPP] đối với nền kinh tế hay bình quân đầu người ở các quốc gia chỉ là ước tính chứ không phải thực tế.
Nguồn: WB
Trở lại với việc so sánh quy mô nền kinh tế Việt Nam và Singapore. Số liệu thống kê cho thấy, GDP Việt Nam năm 2018 đạt khoảng 247 tỉ USD, trong khi đó GDP Singapore đạt 361 tỉ USD. Xét theo thu nhập bình quân đầu người thì ở Việt Nam chỉ đạt 2.587 USD, còn Singapore là 64.041 USD. Xét theo sức mua tương đương tổng GDP của Việt Nam năm 2018 là 716 tỉ USD, còn Singapore là 565 tỉ USD. Trong khi đó, xét về thu nhập bình quân đầu người theo sức mua tương đương thì giữa Việt Nam và Singapore lần lượt là 7.500 USD và 100.344 USD.
Như vậy, xét về quy mô nền kinh tế Việt Nam đã cao hơn Singapore tới 27%, nhưng xét về thu nhập bình quân đầu người theo sức mua tương đương thì người dân Singapore đang cao hơn Việt Nam khoảng 13,3 lần, còn theo giá hiện tại thì cao hơn 24 lần.
Nguồn: WB
Việt Nam sẽ vượt Singapore từ 2026
Xét về quy mô nền kinh tế theo theo USD giá hiện hành thì Hoa Kỳ hiện nay đang đứng đầu thế giới với 19.391 tỉ USD, chiếm 21% GDP toàn cầu. Quốc gia đứng thứ 2 là Trung Quốc với GDP là 1.238 tỉ USD. Như vậy, hiện GDP Trung Quốc đã bằng 65% kinh tế Mỹ, con số này cao hơn rất nhiều so với mức 35%, cách đây 10 năm. Xét về sức mua mua tương đương thì quy mô kinh tế của Trung Quốc đã vượt qua Hoa Kỳ từ năm 2013.
Theo quy luật phát triển kinh tế thì thường các nước có mức thu nhập bình quân càng cao thì tốc độ tăng trưởng càng chậm. Các nước có mức thu nhập trung bình thấp như Việt Nam thường có tốc độ tăng trưởng cao hơn các nước có mức thu nhập cao. Singapore hiện nay là một trong những quốc gia có thu nhập bình quân đầu người cao nhất thế giới, còn Việt Nam vẫn nằm trong nhóm thấp nhất thế giới do đó tăng trưởng kinh tế Việt Nam đang cao hơn khá nhiều so với Singapore.
Thực vậy, tính từ năm năm 2011 đến nay tốc độ tăng trưởng GDP thực trung bình Việt Nam đạt 6,21%, trong khi Singapore chi đạt 3,86%. Tốc độ tăng trưởng GDP tính theo USD giá hiện hành trong giai đoạn này Việt Nam là 9,93%, còn Singapore là 4,74%. Như vậy, dù tính theo GDP thực hay GDP tình theo USD giá hiện hành thì tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam vẫn cao hơn Singapore khá nhiều.
Hiện nay, kinh tế Singapore chịu ảnh hưởng khá lớn từ cuộc chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ. HongKong và Trung Quốc Đại lục là những thị trường xuất khẩu lớn nhất của Singapore. Tăng trưởng GDP quý 1-2019 của Singapore chỉ đạt 1,2%, trong khi đó Việt Nam đạt mức 6,79%. Theo dự báo của ADB thì tăng trưởng GDP của Singapore chỉ đạt mức 2-3% trong nhưng năm sắp tới.
Khác với Singapore, Việt Nam là một trong những quốc gia được hưởng lợi bởi chiến tranh thương mại. Thời gian sắp tới chắc chắn sẽ có nhiều doanh nghiệp nước ngoài rút khỏi Trung Quốc và cả những doanh nghiệp Trung Quốc sẽ đầu tư mạnh vào Việt Nam. Do đó, triển vọng tăng trưởng kinh tế Việt Nam là khá sáng sủa. Mức tăng trưởng trung bình có thể đạt 6,5% trong những năm tới.
Như vậy, với giả định tăng trưởng GDP tính theo USD giá hiện hành hàng năm Việt Nam có thể đạt 8%, còn của Singapore đạt 3% [giả định tỷ giá tương đối ổn định] thì chỉ đến năm 2026 thì quy mô kinh tế Việt Nam tính theo giá hiện hành sẽ vượt qua Singapore. Dù vậy, xét về mức sống người dân đo lường bằng GDP bình quân đầu người theo sức mua tương đương thì Việt Nam hiện nay vẫn còn kém hơn 13,3 lần so với Singapore.
Do đó, để đuổi kịp mức sống người dân Singpore hiện nay và mức tăng trưởng vẫn được duy trì như 10 năm gần đây thì Việt Nam cần 40 năm nữa. Trong khi đó, để đuổi kịp được thu nhập danh nghĩa của người dân sống ở Singapore thì kinh tế Việt Nam phải duy trì được mức tăng trưởng cao khoảng 6,5%/năm liên tục trong 60 năm, còn Singapore phải tăng trưởng ở mức khoảng 2%/năm. Đây là một kịch bản vô cùng khó diễn ra trên thực tế.
Nguồn: WB và dự báo của CafeLand
Singapore là quốc gia có nền kinh tế tự do với mức độ phát triển cao và được xếp hạng mở nhất thế giới. Quốc đảo nhỏ bé này xếp thứ 114 thế giới về dân số với 5,8 triệu dân nhưng quy mô nền kinh tế ước đạt 340 tỷ USD, đứng thứ 39 thế giới và thu nhập bình quân đầu người ước đạt 58.000 USD, xếp thứ 7 thế giới.
Trong khi đó, dân số Việt Nam xấp xỉ 100 triệu dân, xếp thứ 15 thế giới nhưng quy mô nền kinh tế mới đạt khoảng 343 tỷ USD, đứng thứ 37 thế giới, thu nhập bình quân đầu người của nước ta còn ở mức thấp [ước đạt khoảng 3.521 USD năm 2020], đứng thứ 120 trên thế giới. Xét về thu nhập bình quân, người Singapore đang "giàu" hơn người Việt Nam gần 20 lần.
Mặc dù Mỹ là quốc gia có số dân và số gia đình sở hữu tài sản trên 1 triệu USD, nhưng Singapore lại là nước dẫn đầu về số triệu phú trên thế giới. Hiện nay, cứ trung bình 100 số hộ gia đình ở Singapore thì có đến 7 hộ là triệu phú. Từ đó có thể thấy, với dân số hơn 5 triệu người, thì trong 100.000 người Singapore đã có tới hơn 10 người sở hữu số tài sản trị giá 100 triệu USD trở lên.
So sánh GDP Việt Nam và Singapore. Nguồn WB
Năm 2020 là lần đầu tiên GDP Việt Nam vượt Singapore để trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 Đông Nam Á. Trước đó, năm 2019, Bloomberg dẫn một báo cáo của ngân hàng DBS Bank cho hay: "Kinh tế Việt Nam có tiềm năng tăng trưởng khoảng 6-6,5% trong thập kỷ tới, nhờ nguồn vốn đầu tư nước ngoài mạnh và tăng trưởng năng suất trong những năm sắp tới. Nếu duy trì được tốc độ tăng trưởng này, nền kinh tế Việt Nam sẽ lớn hơn quy mô nền kinh tế Singapore sau 10 năm nữa".
Nhưng bất ngờ là Việt Nam đã vượt qua Singapore về mặt quy mô kinh tế ngay một năm sau đó. Tuy nhiên trong năm 2021, Singapore nhanh chóng lấy lại thứ hạng này nhờ tăng trưởng mạnh mẽ sau đại dịch, trong khi nền kinh tế Việt Nam lại chịu ảnh hưởng nặng nề của làn sóng Covid-19 lần thứ 4. Năm nay, Việt Nam đang được kỳ vọng có thể lấy lại tốc độ tăng trưởng 6-7% như trước Covid-19, theo đó trở lại vị trí thứ 4 về quy mô nền kinh tế trong khu vực ASEAN.
Đây là lý do người dân Việt Nam "quá" nghèo so với Singapore
Tăng trưởng kinh tế phụ thuộc vào sự đóng góp của 3 yếu tố: Sự tăng thêm của vốn đầu tư phát triển; sự tăng thêm của số lượng lao động đang làm việc và sự tăng lên của năng suất các yếu tố tổng hợp [TFP]. Nếu xét trên 3 yếu tố này thì Singapore có sự vượt trội so với Việt Nam trong đóng góp vốn vào nền kinh tế.
Hiện Singapore là quốc gia có nguồn vốn FDI đầu tư ra nước ngoài lớn trên thế giới và quốc gia này đồng thời cũng được hưởng lợi từ dòng vốn FDI đến từ các nhà đầu tư và tổ chức trên toàn cầu nhờ có môi trường đầu tư hấp dẫn và chính trị ổn định.
Theo Báo cáo đầu tư 2021 của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển [UNCTAD] vừa mới được công bố, Singapore vẫn nằm trong top 4 quốc gia thu hút nhiều FDI nhất thế giới trong khi Việt Nam mới chỉ khiêm tốn ở vị trí 19. Chưa kể Singapore hiện còn là quốc gia dẫn đầu trong danh sách các quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, với 5,64 tỉ USD, chiếm gần 37% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam.
Đóng góp của Vốn, lao động và TFP vào tăng trưởng GDP Việt Nam các giai đoạn [Nguồn: TTXVN]
Mặc dù không có luật riêng về đầu tư nhưng Singapore là một trong số những quốc gia thành công nhất trong khu vực ASEAN về thu hút đầu tư nước ngoài có chất lượng. Thay vì ban hành một luật riêng, hoạt động đầu tư ở Singapore được điều chỉnh bởi các luật chung, chẳng hạn như luật chung về hợp đồng, luật công ty và các luật cụ thể theo ngành. Nhìn chung, không có sự phân biệt đối xử giữa đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt được quy định bởi luật cụ thể.
Chỉ tính riêng nửa đầu năm 2020, Singapore đã thu hút được khoảng 14,3 tỷ SGD các nguồn đầu tư vào tài sản cố định – tương đương với 95% tổng lượng đầu tư cam kết cho cả năm 2019. Con số 15,2 tỷ SGD Singapore đã thu hút được trong năm 2019 là mức cao nhất trong 7 năm qua.
Đóng góp của Vốn, lao động và TFP vào tăng trưởng GDP so sánh giữa Việt Nam và các nước trong khu vực Đông Nam Á trong đó có Singapore
Mở cửa sâu rộng đã giúp tỷ trọng ngành dịch vụ đóng góp vào GDP Singapore tăng từ 24% vào năm 1985 lên hơn 70% năm 2017. Hàng loạt công ty đa quốc gia bắt đầu đặt trụ sở, chi nhánh khu vực tại Singapore. Hiện, Singapore được đánh giá là một trong những quốc gia có môi trường kinh doanh tốt nhất thế giới.
Các số liệu cho thấy tăng trưởng GDP Việt Nam và Singapore có điểm tương đồng với vai trò quan trọng của đóng góp vốn và công nghệ nhưng điều làm nên sự khác biệt của Singapore chính là đóng góp của lao động.
Xu hướng tỷ trọng đóng góp của lao động vào tăng trưởng của Việt Nam trong các giai đoạn 2016-2019 có xu hướng giảm so với các giai đoạn trước đang gợi ý vấn đề về chất lượng lao động, nguồn nhân lực Việt Nam chưa cao dù lực lượng lao động trẻ và dồi dào nhưng trình độ tay nghề và chuyên môn kỹ thuật thấp, chưa đáp ứng cho định hướng phát triển đất nước và hội nhập quốc tế.
Top 20 nền kinh tế thu hút FDI nhiều nhất thế giới. Nguồn TTXVN
Trong nền công nghiệp dịch vụ của Singapore có đến 50% người lao động nước ngoài; còn ngành công nghiệp xây dựng là 80%. Chủ trương "tiết kiệm sức lao động" của nhân lực trong nước do dân số ít và thu hút nhân lực chất lượng cao từ bên ngoài của Chính phủ Singapore đã có đóng góp to lớn trong sự phát triển vượt bậc của Singapore thời gian gần đây, giúp quốc gia này giữ vững vị trí cường quốc, là "Con rồng Châu Á".
Chưa kể đến năng suất lao động của Việt Nam luôn nằm trong nhóm thấp nhất của Đông Nam Á trong khi đó Singapore lại ngược lại. Tính theo giá so sánh năm 2010 của Bộ Lao động Thương binh Xã hội, năm 2018 năng suất lao động của Việt Nam bằng 1/30 lần Singapore,
Những năm qua, năng suất lao động của Việt Nam dù đã thu hẹp nhưng khoảng cách vẫn còn rất lớn. Nếu năm 2011, năng suất lao động của Singapore gấp năng suất lao động của Việt Nam 17,6 lần thì đến năm 2018 khoảng cách tương đối này giảm xuống tương ứng còn 13,7 lần. Tính theo sức mua tương đương [PPP 2011], NSLĐ mỗi giờ làm việc của Việt Nam khá thấp so với một số nước trong khu vực ASEAN. Năm 2015, con số này của Việt Nam chỉ đạt 4,4 USD, trong khi đó Singapore đạt mức NSLĐ theo giờ rất cao với 54,9 USD. Tức là cần tới hơn 12 người Việt Nam mới làm việc bằng một người Singapore.
"Điều này cho thấy nền kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt với thách thức rất lớn trong thời gian tới để có thể bắt kịp mức năng suất lao động của các nước", Tổng cục Thống kê nhận định.