Hướng dẫn các kỹ thuật thổi tiêu
|
Động tiêu_nhạc cụ dân tộc đang được khá người yêu thích bên cạnh sáo trúc. Bài viết này sẽ giới thiệu, hướng dẫn cơ bản về các loại tiêu cũng như cách chơi Động tiêu là loại nhạc cụ thuộc hệ tiêu sáo, thường làm bằng trúc. Động tiêu mang âm hưởng của sự yên bình, trầm lắng, sâu sắc, tiếng tiêu buồn, sâu thẳm, … Trước hết bạn cần học cách để biết làm thế nào để thổi tiêu kêu Sau đây là các hệ bấm và thang âm của động tiêu. Hi vọng sẽ giúp phần nào các bạn học thổi tiêu về cách cầm và các thế bấm của nó. Để tìm hiểu thêm về động tiêu cũng như các loại khác các bạn truy cậpchuyên mục Các loại tiêu sáo và chuyên mục học thổi sáo Mục lục - Bấm vào mục lục để đến phần cần xem Hướng dẫn thổi tiêuVề cơ bản các kỹ thuật thổi tiêu khá giống với thổi sáo, các bạn có thể xem bài hướng dẫn thổi sáo ngangtại chính website này. Một số kỹ thuật khác mình cũng không rõ lắm do cũng ít chơi tiêu. Tiêu có âm khá là trầm ấm rồi, nên cứ thổi kêu, đúng nốt, chút luyến láy, rung hơi, thì nó đã khá đi vào lòng người rồi. Mình chỉ chơi được đến đó nên không giúp được mọi người thêm. Các bạn có thể tìm hiểu thêm qua các clip trên youtube và các bài viết về sau của mình hoặc trên mạng. Tiêu bát khổng (hệ 6-1-1, khuyết nốt do# và fa#):du nhập từ Trung Quốc nhưng đang được sử dụng khá rộng rãi ở Việt Nam ở cả tiêu nhập khẩu và tiêu do người Việt mình chế tác. Hiện nay còn có hệ 9 lỗ cải tiến từ hệ này với thêm nốt fa# (dùng ngón út tay trái bấm) Thế bấm động tiêu bát khổng Vị trí để ngón út tay trái có thể đặt nốt fa#, vị trí ngón út tay phải có thể mở lỗ do# ( rê kép) nhưng phương án này có nhiều nhược điểm nên không ai dùng. Nói chung bát khổng chỉ nên cải tiến lên 9 lỗ. Cách cầm tiêu bát khổng Ngón giữa tay trái và ngón treo nhẫn tay phải xem như cố định (thực tế cũng ít khi dùng đến) Hệ bấm và thang âm của động tiêu bát khổng Tiêu hệ Việt ( 4-2, cải tiến thành 6-2-2, hoặc thêm các lỗ kép thành 12 lỗ):Hệ này đang được sử dụng khá phổ biến ở miền Nam, chơi đủ các nốt như sáo 10 lỗ, hơn nữa hệ cả tiến 12 lỗ rất là tối ưu ở quảng cao (3-4), (nguồn hình ảnh damsan.net) Hệ bấm và thang âm động tiêu Việt (nguồn hình ảnh- damsan.net) NHỚ ĐỂ LẠI GÓP Ý Ở PHẦN BÌNH LUẬN!Mình rất vui khi các bạn đã đọc bài viết này! Tôi đam mê tiêu sáo Bộ môn âm nhạc truyền thống sáo trúc Tôi đam mê chế tạo Để tạo ra những cây tiêu, sáo tốt nhất Hãy mua sáo ủng hộ tôi nhé! Bình luậnBình luận Tôi đam mê tiêu sáo Bộ môn âm nhạc truyền thống sáo trúc Tôi đam mê chế tạo Để tạo ra những cây tiêu, sáo tốt nhất Hãy mua sáo ủng hộ tôi nhé! Sau khi đã thành thạo, thổi tròn trịa các nốt nhất là các nốt cơ bản quãng 1 và quãng 2. Thì mới nên chuyển sang chơi các bản nhạc hoàn chỉnh. Câu hỏi được đặt ra là nên chơi theo cảm âm hay chơi theo khuông nhạc ? Câu trả lời nằm ở mục đích chơi nhạc của bạn, nếu bạn chơi nhạc theo kiểu yêu thích (nói hẳn ra là nghiệp dư, không chuyên) thì nên chơi theo cảm âm còn nếu để chuyên nghiệp lâu dài thì nên chơi theo khuông nhạc. - Cảm âm là gì ? Cảm âm là bản nhạc được ghi lại dưới dạng các nốt Đồ - Rê - Mi … bằng chữ hoặc dưới dạng kí hiệu C-D-E-F-G… dựa theo sự cảm nhận âm nhạc của người cảm âm sau khi nghe 1 bài hát, bản nhạc. Do dựa vào sự cảm nhận của từng cá nhân nên cùng 1 bản nhạc có người nghe ra nốt này có người nghe ra nốt kia, kí hiệu dùng khi cảm âm thường cũng không thống nhất. Nhưng nó có ưu điểm là nhìn vào dễ hiểu, những người không có kiến thức căn bản về nhạc lí cũng có thể dùng nó để chơi lại bản nhạc và sửa lại cả cảm âm nếu cảm thấy nó không đúng. Tuy nhiên chính đó cũng có thể là khó khăn nếu người chơi cảm nhận âm nhạc không tốt … - Khuông nhạc hay còn gọi là sheet nhạc là bản nhạc được tác giả ghi lại bằng ngôn ngữ của nhạc lí thống nhất vì vậy khi người chơi có kiến thức nhạc lí và thổi theo sẽ có thể thổi đúng bản nhạc hơn so với cảm âm. Tuy nhiên nó đòi hỏi phải có kiến thức nhất định về nhạc lí : cao độ, trường độ … mà không phải bài nhạc nào tác giả cũng viết khuông nhạc dành cho tiêu sáo mà thường viết cho piano. Nên nhiều khi vì tầm âm của tiêu sáo có hạn nên ta phải dịch sheet sang sheet nhạc dành cho tiêu sáo. Trong khi đó do phong trào tiêu sáo đang nở rộ và phát triển, nên cảm âm các bài hát, đặc biệt là các bài mới thường được đóng góp, cập nhật thường xuyên. - Có một dạng nữa khi chơi nhạc mà nhất là những người chơi tiêu, những người yêu thích nhạc Hoa hay gặp đó là sheet nhạc số. Sheet nhạc số cũng là 1 dạng sheet nhạc nhưng nó không đòi hỏi kiến thức dịch phức tạp như khuông nhạc. Nó như là kiểu lai tạp giữa cảm âm và khuông nhạc vậy. Tuy nhiên việc dịch sheet nhạc số cũng không phải quá khó khăn. Lời khuyên cho những người mới học tiêu là nên bắt đầu từ những bản nhạc ngắn, chậm dãi, ít kĩ thuật phức tạp, ít các note cao. Dùng tiêu để thổi những bản nhạc Hoa sẽ rất hợp, bạn nên thử tập 1 vài bài như : Tình nhi nữ, Thần thoại, Đồng thoại … Các bạn có thể tham khảo thêm 1 số bản nhạc Hoa trên website của mình. 2.2. Các kĩ thuật sử dụng khi thổi tiêu? Tiếng tiêu thường vốn dĩ đã rất trầm ấm, trầm buồn nên ít sử dụng các kĩ thuật phức tạp, kĩ thuật chủ yếu là lấy hơi, rung hơi và ngân hơi, tạo ra âm thanh u hoài truyền cảm xúc vào trong đó. Chính điểm này tạo nên đặc trưng cho cây tiêu . Tiêu nói chung không thích hợp dùng những kĩ thuật như ngón phi, ngón lướt, ngón đánh lưỡi hay ngón vuốt hơi … như sáo. Âm bội cũng hiếm khi được thực hiện. Chỉ một số ít tiêu cải tiến, tone cao sau này mới áp dụng nhiều kỹ thuật lướt ngón nhanh của Flute (sáo). Dưới đây là hướng dẫn một số kĩ thuật chủ yếu sử dụng trên tiêu, bao gồm : - các kỹ thuật với hơi thổi: lấy hơi, rung hơi, ngân hơi - các kỹ thuật bấm: ngón vuốt, ngón miết, ngón láy - các kỹ thuật với lưỡi: phi lưỡi, đánh lưỡi
- Với các nhạc cụ bộ hơi nói chung việc lấy hơi rất quan trọng, mà lòng ống tiêu lớn nên thổi càng tốn hơi hơn. Lấy hơi không đầy đủ sẽ khiến bài thổi bị đứt quãng bởi các đoạn lấy hơi không đúng, bị thiếu hơi làm người thổi hụt hơi thậm chí là choáng váng xây xẩm mặt mày. Nên luyện tập lấy hơi từ cả mũi và miệng vào phổi và bụng. Luyện tập hít thở (chậm) và luyện để có 1 luồng hơi dài.
- Là kĩ thuật làm thay đổi cường độ luồng hơi dao động mạnh nhẹ, cho hơi thổi từ trong cuống họng đưa ra từ mạnh đến nhẹ và từ nhẹ đến mạnh, liên tục để cho âm thanh nghe như gợn sóng và thoang thoảng. + Tùy vào tốc độ rung nhanh hay chậm mà các bước sóng (khoảng cách giữa 2 đỉnh sóng hay khoảng thời gian giữa 2 lần tiếng sáo phát ra to nhất (cũng cao nhất)) sẽ ngắn hay dài + Tùy vào biên độ rung mạnh hay nhẹ mà chiều cao của đỉnh sóng (khoảng cách về cường độ, độ to giữa lần thời điểm tiếng sáo to nhất và tiếng sáo bé nhất) là cao hay thấp. Tức là rung càng mạnh thì nghe sự chênh lệch càng rõ và ngược lại - Ví dụ :
- Là ngân nga kéo dài câu nhạc/ nốt nhạc kết hợp làm âm thanh ngân nga mượt mà, uyển chuyển, có chiều sâu. Ngân kết hợp rung thường sử dụng cuối câu hay đoạn nhạc hoặc những chỗ thích hợp khác. Có 2 kiểu là ngân hơi bụng và ngân hơi cổ họng. Trong khi thổi có thể dùng nhiều lối ngân và rung để khỏi nhàm tai khi phải nghe một hơi rao hoặc một câu dài. - Ví dụ :
- Là đưa ngón tay lần lượt mở từ một nốt thấp lên cao hoặc từ cao xuống thấp sẽ tạo cho người nghe một âm thanh lả lướt, mượt mà. Sử dụng khi trong bản nhạc có kí hiệu dấu luyến, láy. - Ví dụ :
- Láy đơn : tức là thổi phớt qua thật mau một âm phụ mà không bị lạt âm chính. Ngón tay khi láy cũng mở lần lượt các nốt từ thấp lên cao hoặc từ cao xuống thấp như vuốt ngón nhưng tốc độ nhanh hơn. Sử dụng kĩ thuật láy đơn khi bản nhạc có dấu láy đơn (thể hiện bằng một nốt nhạc nhỏ đứng trước dấu gốc; dấu láy có thể cao hơn hoặc thấp hơn nốt chính một nốt. Khi nhìn thấy dấu láy, bạn sẽ diễn nốt nhỏ với trường độ bằng ½ giá trị nốt chính.). Còn vuốt ngón có thể sử dụng cả khi có Dấu láy đơn hoặc Dấu luyến (Dấu luyến nhóm các nốt nhạc có cao độ khác nhau nhằm hàm ý rằng các nốt dưới tác động của nó cần phải được biểu diễn một cách mượt mà theo một cách liên tục, không để lộ sự ngăn cách giữa các nốt) + Ví dụ : - Láy rền (Láy kép, Trill) : là kĩ thuật đập ngón tay (nhấp đóng mở) 2 lỗ bấm liền kề) nhiều lần và thật mau, (làm những ngón nhảy liên tục trên lỗ bấm của note nhạc liền bậc) tạo nên chuỗi âm thanh nhanh đều + Ví dụ :
- Là kĩ thuật dùng ngón tay miết nhanh trên 1 lỗ bấm tạo âm thanh uốn lượn.
- Reo còn gọi là Phi lưỡi có nghĩa là giữ cao độ của nốt nhạc đó kép dài và lưỡi cứ rung hoài ở chữ “R” kéo dài. - Ví dụ:
- Là kĩ thuật dùng lưỡi để đẩy hơi ra theo từng đợt riêng biệt làm tách biệt các nốt ra trong một bản nhạc. Mục đích thì ngược lại với việc luyến, láy, vuốt, … tức là thay vì làm mượt mà tiếng tiêu/ sáo thì đánh lưỡi đơn làm tách bạch từng note nhạc ra. - Cũng có thể dùng kỹ thuật đánh hơi, tức là sử dụng từng luồng hơi riêng biệt để thổi từng nốt riêng biệt. Tuy nhiên, đánh hơi sẽ không rõ, nét và nhanh bằng đánh lưỡi. - Ví dụ:
Tóm lại với tiêu nên tập trung vào các kĩ thuật về hơi như rung hơi, ngân hơi … hơn là các kĩ thuật về ngón và lưỡi. Bởi vì thổi tiêu tốn hơi và màu âm cũng trầm ấm không phù hợp với các nét và kĩ thuật nhạc nhanh. - Lấy hơi: luyện tập kĩ và liên tục - Rung hơi thường kết hợp ngân hơi: sử dụng khi có các dấu chấm dôi, dấu mắt ngỗng, dấu ngân … hay dùng khi kết thúc 1 đoạn nhạc hay bản nhạc. - Vuốt ngón, luyến láy: sử dụng khi có dấu luyến, láy. Với tiêu nên luyến láy các note bấm Fa-Sol-La và Đồ-Rê. - Đánh lưỡi đơn, có thể thay bằng đánh hơi: sử dụng khi cần tách bạch các note nhất là khi có nhiều note cùng tên đứng gần nhau, nhằm phần biệt với các trường hợp luyến láy. |
