Con người bắt đầu xuất hiện từ năm nào

Con người bắt đầu biết nói khi nào, âm nào được phát ra đầu tiên và khi nào ngôn ngữ phát triển từ những khởi đầu khiêm tốn đó? Những câu hỏi này từ lâu thu hút sự quan tâm, đặc biệt trong tìm hiểu về tiến hóa của con người hiện đại và điều gì khiến chúng ta khác biệt với các loài động vật khác.

Thổ dân Nahua Pipil ở San Salvador. Ảnh minh họa. Ảnh: AFP

Học giả George Poulos đã dành phần lớn sự nghiệp học thuật của mình để nghiên cứu về ngôn ngữ Châu Phi.

Trong cuốn sách mới nhất "On the Origins of Human Speech and Language", George Poulos đề xuất các mốc thời gian mới cho nguồn gốc của ngôn ngữ.

Tiếng nói của con người bắt đầu khi nào, ở đâu?

Nghiên cứu chỉ ra, những âm thanh lời nói đầu tiên được thốt ra khoảng 70.000 năm trước chứ không phải hàng trăm nghìn hay hàng triệu năm trước, như một số nhận định trước đó.

Dù nghiên cứu của George Poulos chủ yếu dựa trên phân tích ngữ âm và ngôn ngữ nhưng cũng đã tính đến các ngành khác, như cổ nhân loại học (nghiên cứu về sự tiến hóa của loài người), khảo cổ học, giải phẫu học và di truyền học.

Sự biến đổi của Homo sapiens (người hiện đại) từ loài “không biết nói” thành loài “biết nói” xảy ra cùng thời điểm với tổ tiên săn bắt hái lượm của chúng ta di cư ra khỏi Châu Phi.

Khi di cư ra ngoài lục địa Châu Phi, những nhà thám hiểm đầu tiên đó đã mang theo món quà tuyệt vời nhất mà loài người chúng ta từng có được - khả năng tạo ra âm nói, được kích hoạt bằng cách tạo ra một gen “lời nói”. Chính khả năng đó, hơn bất cứ điều gì khác, đã đưa họ đến thế giới mà ở đó họ sẽ thống trị tất cả các loài khác.

Những âm nói nào được thốt ra đầu tiên?

Những âm nói đầu tiên từng được tạo ra không chỉ là những âm thanh ngẫu nhiên. Sau những âm nói này là mạng lưới non trẻ kết nối các khu vực nhất định của não với các phần khác nhau của đường phát âm. Các yếu tố giải phẫu và môi trường khác nhau đã góp phần vào khả năng tạo ra âm nói lần đầu tiên của Homo sapiens.

Một yếu tố thú vị khác là sự thay đổi rõ ràng trong chế độ ăn uống của tổ tiên loài người và tác động tiềm tàng của chế độ ăn đó với não người. Sự thay đổi về cơ bản là chế độ ăn đồ biển giàu axit béo omega 3 xảy ra khi những người đầu tiên di cư từ nội địa đến bờ biển của lục địa.

Người San là thổ dân sống ở các quốc gia phía nam Châu Phi. Thử nghiệm ADN chỉ ra rằng, họ là hậu duệ trực tiếp của Homo sapiens đầu tiên và đã sống ở khu vực này khoảng 20.000 năm. Ảnh chụp màn hình

Thanh quản phát triển dần dần trong thời gian dài và các giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển của nó đã xác định các loại âm thanh có thể được tạo ra. Vào thời điểm di cư “ra khỏi Châu Phi”, phần duy nhất của đường phát âm được phát triển để tạo ra âm nói là khoang miệng (vùng miệng).

Âm nói duy nhất có thể được tạo ra hoàn toàn bằng miệng vào thời điểm đó được gọi là âm “click”. Luồng không khí có thể được kiểm soát trong miệng. “Click” là âm nói duy nhất được biết đến hoạt động theo cách này. Ngày nay, chúng vẫn xuất hiện trong một số ngôn ngữ Châu Phi - chủ yếu là ngôn ngữ Khoisan được nói ở các vùng của Botswana, Namibia và Nam Phi.

Âm “click” xảy ra ở chưa tới 1% ngôn ngữ trên thế giới. Chúng cũng xuất hiện trong một số trường hợp cá biệt ở Đông Phi và ở một số ngôn ngữ nhất định của Nam Phi khi tiếp xúc với Khoisan. Các âm “click” cũng được ghi nhận trong một trường hợp bên ngoài lục địa Châu Phi, trong ngôn ngữ nghi lễ đã tuyệt chủng được gọi là Damin ở Australia.

Các âm nói khác phát triển khi nào?

Nghiên cứu của George Poulos chứng minh rằng, việc tạo ra tất cả các âm nói khác của con người (các phụ âm khác, cũng như tất cả các nguyên âm) bắt đầu diễn ra từ khoảng 50.000 năm trước. Điều này phụ thuộc vào sự phát triển dần dần của một đường phát âm cân đối bao gồm miệng, khu vực phía sau miệng, đường mũi và thanh quản cực kỳ quan trọng cùng với dây thanh âm. Ba cơ chế luồng khí đã phát triển để tạo ra tất cả âm nói và chúng phát triển dần dần trong các giai đoạn liên tiếp.

Con người giao tiếp như thế nào trước âm “click”?

Trước đó, âm thanh duy nhất mà con người có thể tạo ra là những mô phỏng hoặc bắt chước hành động hoặc âm thanh khác nhau mà con người tiếp xúc trong môi trường.

Đó cũng có thể là những âm thanh không chủ ý thể hiện nhiều cảm xúc khác nhau hoặc những âm thanh không chủ ý được tạo ra khi ngáp, hắt hơi... Không được nhầm lẫn những điều này với các cơ chế rất phức tạp có liên quan đến việc tạo ra âm nói tạo dựng nền tảng của thứ mà ngày nay chúng ta công nhận là ngôn ngữ loài người.

Không có “viên đạn bạc duy nhất” nào tạo ra ngôn ngữ

Khi các âm nói khác nhau phát triển, chúng kết hợp theo nhiều cách khác nhau để tạo thành các âm tiết và từ. Và những thứ này lần lượt kết hợp với nhau theo những cách khác nhau để tạo ra các kiểu cấu trúc của câu ngữ pháp đặc trưng cho ngôn ngữ hiện đại.

Khả năng nguyên sơ để tạo ra âm nói khơi mào cho sự phát triển dần dần của ngôn ngữ. Ngôn ngữ ngữ pháp không phát triển chớp nhoáng. Không có “viên đạn bạc duy nhất” nào tạo ra ngôn ngữ.

Nghiên cứu của George Poulos lập luận rằng, ngôn ngữ, như chúng ta biết ngày nay, có lẽ bắt đầu xuất hiện khoảng 20.000 năm trước.

Trước đó, các nhà khoa học quan sát thấy rằng, những âm nói đầu tiên được tổ tiên của những người nói ngôn ngữ Khoisan ngày nay thốt ra. Cho đến nay, không có bằng chứng ngữ âm hoặc ngôn ngữ đáng kể nào chỉ ra rằng các loài khác như người Neanderthal có thể đã từng nói một ngôn ngữ có ngữ pháp. Họ không có kích thước dây thanh âm cần thiết để tạo ra âm nói, chứ chưa nói đến cấu trúc cần thiết cho ngôn ngữ ngữ pháp.

Tại sao những điều này quan trọng?

Cách đây khoảng 70.000 năm, âm nói đầu tiên được phát ra là khởi đầu của hành trình dẫn đến tiến hóa của ngôn ngữ loài người.

Ngôn ngữ đã cung cấp phương tiện giao tiếp đóng vai trò then chốt trong những phát triển quan trọng từ những bản ghi chữ viết sớm nhất mà chúng ta biết vào khoảng 5.500 năm trước, đến những tiến bộ công nghệ rất tinh vi mà chúng ta đang chứng kiến ngày nay.