Trong cuộc sống, để nói “xin lỗi” hay “cám ơn” hoàn toàn không phải là một việc quá khó khăn. Biết nói lời cám ơn và xin lỗi là một tiêu chí đánh giá phẩm chất và văn hóa của mỗi cá nhân, góp phần xây dựng xã hội ngày càng văn minh, tốt đẹp hơn. Thế nhưng những từ ngữ rất đỗi gần gũi và bình dị ấy đã dần dần trở nên xa lạ với mỗi người chúng ta.
Từ khi bập bẹ biết nói, biết nhận thức, chúng ta đã được cha mẹ, người lớn dạy nói lời cám ơn khi nhận được quà, xin lỗi khi làm hỏng đồ của người lớn. Lớn lên đến trường, thầy cô giáo dạy biết nói lời cám ơn khi được sự giúp đỡ, xin lỗi khi mắc sai lầm. Lời cám ơn hay xin lỗi không chỉ trực tiếp giải tỏa khúc mắc, gỡ rối các quan hệ, và con người cũng vì thế mà sống vị tha hơn mà còn đem đến niềm vui tới người nhận. Chị NguyễnThị G, phụ quán ăn ở phường 4 chia sẻ: “Dẫu biết mình được thuê bưng cơm nước phục vụ khách và đó là nhiệm vụ nhưng mỗi lần mang đồ ăn cho khách, nghe khách nói cám ơn, tự dưng thấy vui và làm việc phấn chấn hơn”.
Thế nhưng hiện nay, người ta, nhất là những bạn trẻ ngày càng ít nói cám ơn và xin lỗi với nhau. Những lời cám ơn, xin lỗi càng ngày càng thiếu đi trong cuộc sống xã hội. Không ít trường hợp, nhiều người ra đường hỏi đường bác xe ôm nhưng lại quên mất lời cám ơn khi đã biết đường, đánh rơi đồ vật trên đường người khác nhặt dùm lại quên cám ơn, đi siêu thị chú bảo vệ dắt xe dùm không tiếng cám ơn, ung dung lên xe nổ máy,... Nhiều bạn nghĩ đó là công việc của người ta, họ trả tiền để làm như vậy nhưng bạn lại quên là họ cũng đang giúp bạn đó thôi. Và còn rất nhiều trường hợp khác nữa. Nhiều người nghĩ những chuyện đó quá nhỏ nhặt nên không chú ý mà không biết lời cám ơn trong tình huống đó là cần thiết như thế nào.
Nhiều người còn cho rằng những điều đó là một sự khách khí và đôi khi giả tạo và ai cũng “ngài ngại”. Thiết nghĩ, đó là việc làm hết sức văn minh, không việc gì chúng ta phải “ngại”.
Chúng ta cũng được dạy nói “xin lỗi” khi ta vô ý làm tổn thương đến ai đó, hay vô tình làm ảnh hưởng đến người khác. Lời xin lỗi được nói ra làm cho người được xin lỗi cũng cám thấy thoải mái và dễ tha thứ hơn. Vậy mà khi lên xe buýt vô tình “đụng chạm” đến người khác, tuy rằng không ảnh hưởng nhiều lắm nhưng vẫn rất nhiều bạn “lờ đi” lời xin lỗi.
Nhiều người cho rằng nguyên nhân của tình trạng này là do sự lỏng lẻo của chuẩn mực ứng xử hay do lối sống công nghiệp làm thay đổi,... Song vẫn còn một nguyên nhân nữa là lâu nay như một thói quen, thường thì chỉ có con cái xin lỗi hay cám ơn cha mẹ, người ít tuổi xin lỗi hay cám ơn người lớn tuổi, mà nhiều người lớn tuổi không chú ý tới việc cám ơn hay xin theo chiều ngược lại. Trong giao tiếp xã hội, nhất là trong giao tiếp nơi công cộng, người lớn tuổi hơn ít khi nói lời xin lỗi hay cám ơn cho dù họ nhận được sự giúp đỡ, hay hành vi của họ gây phiền phức cho người khác. Các em nhỏ khi nhận được sự giúp đỡ hay sau khi mắc lỗi thường không ngần ngại nói lời xin lỗi hay cám ơn, nhưng càng lớn lên thì thói quen này dường như đã mất dần. Các em học nói lời cám ơn và xin lỗi không chỉ qua bài học giáo dục công dân trên lớp, lời dạy bảo của cha mẹ, mà còn học trực tiếp qua tấm gương của những người lớn.
Lời “cám ơn” và “xin lỗi” tưởng rằng quá nhỏ bé nhưng đó là một nét đẹp trong văn hóa ứng xử của con người, là một hành động cần thiết trong những mối quan hệ giao tiếp hằng ngày, là “kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp” mà chúng ta nên gìn giữ.
Khi tiếp xúc với người Mỹ, mọi người sẽ được nghe rất nhiều hai cụm từ “cảm ơn” và “xin lỗi”. Người Mỹ cảm ơn người khác về bất cứ chuyện lớn hay chuyện nhỏ mà người khác làm cho mình. Mẹ cảm ơn con vì con đã lấy cho mẹ cốc nước, hay vợ cảm ơn chồng vì chồng đã giúp dọn bàn ăn. Con cảm ơn bố mẹ vì đã mua quà cho con. Người Mỹ không cho rằng trong gia đình vợ, chồng, con cái phải có trách nhiệm làm việc này hay việc kia, mà họ đón nhận những điều mà người khác làm cho mình với sự trân trọng và lòng biết ơn.
Tương tự như lời “cảm ơn”, lời “xin lỗi” cũng được dùng khá nhiều trong cuộc sống hàng ngày. Nhiều khi người Mỹ xin lỗi mặc dù họ chẳng có lỗi, chẳng hạn như hai người đi 2 hướng khác nhau vô tình đối mặt nhau, thì cả hai đều nói xin lỗi và lại tiếp tục đi. Hay ở trong siêu thị, nếu họ vô tình đứng trước mặt ai đó, và họ nghĩ như vậy là cản đường người khác, họ cũng sẽ nói “I’m sorry”. Hoặc trong công viên có những chiếc ghế dài đã có một người ngồi ở đó, và nếu ai đó muốn ngồi vào phần ghế trống còn lại cũng sẽ nói “I am sorry, may I sit here?” [Xin lỗi, tôi có thể ngồi đây được không?]
Đặc biệt khi lái xe bị đụng nhau, người Mỹ thường xuống xe rồi xin lỗi nhau, nếu xe bị trầy sướt nhẹ thì hai bên gọi cho hãng bảo hiểm để bảo hiểm điều tra xem lỗi của ai để quyết định bên nào sẽ bồi thường. Như vậy họ hoàn toàn có thể giải quyết sự việc mà không phải cãi nhau.
Chính những từ xã giao thông thường trong văn hóa Mỹ như “cảm ơn”, xin lỗi” tưởng như rất nhỏ nhưng lại có ý nghĩa lớn. Những lời cảm ơn làm cho người thực hiện hành động cảm thấy những việc mình đã làm được trân trọng và mang lại lợi ích cho người khác. Những lời xin lỗi có thể giúp tránh làm phiền lòng những người xung quanh, tránh những cãi vã không cần thiết, cũng như giúp ngăn chặn những hành động khác có thể dẫn đến bạo lực.