Dị ứng được hiểu là trạng thái cơ thể có những phản ứng quá mức khi tiếp xúc với kháng nguyên hay dị nguyên. Thuốc chống dị ứng là những loại thuốc chống lại hay đối kháng quá trình mẫn cảm của cơ thể với những dị nguyên.
Thuốc chống dị ứng có khả năng ức chế sự tác động của chất trung gian với cơ thể. Hiện nay, thuốc chống dị ứng có 2 thể hệ: thuốc chống dị ứng thế hệ mới và thuốc chống dị ứng thế hệ cũ.
Nhóm thuốc chống dị ứng thế hệ cũ có thời gian tác dụng ngắn nên phải sử dụng nhiều lần. Thuốc chỉ có tác dụng khoảng từ 4-6 giờ. Nhóm thuốc thế hệ cũ này cũng thường gây ra phản ứng phụ như buồn ngủ, một số thuốc thường được sử dụng trong thuốc trị bệnh cảm và ho. Để hạn chế những tác dụng phụ này, nhóm thuốc chống dị ứng thế hệ mới ra đời. Thuốc chống dị ứng thế hệ mới có tác dụng hạn chế những tác dụng phụ như buồn gủ, ngủ gật. Điều này đem đến sự thuận tiện cho người dùng, có thể sử dụng 2 viên/ngày mà vẫn có thể tỉnh táo như bình thường.
- Thuốc kháng Histamin: Loại thuốc này được điều chế dưới nhiều dạng sử dụng khác nhau như đường uống, dạng viên, dạng xịt, nhỏ mắt, nhỏ mũi..Trong đó, Histamin đường uống được sử dụng phổ biến nhất.
- Nhóm thuốc corticoid: Thuốc corticcoid bao gồm những dạng như dạng xịt mũi, nhỏ mắt, nhỏ mũi, kem bôi, đường uống…Những corticcoid dạng xịt mũi có khả năng phòng ngừa cũng như ngăn chặn dấu hiệu và triệu chứng của viêm mũi dị ứng. Thuốc cũng có tác dụng giảm triệu chứng nghẹt mũi hay hắt hơi, chảy nước mũi và ngứa mũi. Một số tác dụng phụ có thể gặp khi sử dụng là kích ứng mũi gây khó chịu hay hiện tượng chảy máu cam…
ThS. Võ Hồng Nho
Nguồn Nội khoa Việt Nam
[Visited 5.065 times, 1 visits today]
- Tags:
Trong một số trường hợp cơ thể bạn bị dị ứng kèm theo các triệu chứng gây ngứa ngáy, nổi mề đay, hắt hơi, sổ mũi,… làm cơ thể mệt mỏi và khó chịu. Thuốc dị ứng cũng là một giải pháp được sử dụng phổ biến, tuy nhiên nhiều người không lường trước được những tác dụng phụ có thể gặp sau đây.
1. Tìm hiểu về thuốc dị ứng
Cùng tìm hiểu về dị ứng và tác dụng của những loại thuốc dị ứng sau đây.
Dị ứng là gì?
Dị ứng có thể xảy ra ở bất kỳ ai
Dị ứng được hiểu là sự phản ứng của cơ thể trước những chất lạ. Lúc này hệ thống hệ thống miễn dịch bị tác động và gây ra dị ứng. Hay hiểu một cách khác dị ứng là một loại rối loạn quá mẫn của hệ thống miễn dịch.
Một số loại dị ứng nhẹ gây nên một số triệu chứng phổ biến ở nhiều người ví dụ như ngứa ngáy, sổ mũi, hắt hơi,… Tuy nhiên cũng có một số loại dị ứng có thể gây ảnh hưởng đến sức khoẻ và tính mạng con người.
Có nhiều chất gây dị ứng ví dụ như không khí hay phấn hoa. Cũng có một số loại thực phẩm hay bị côn trùng cắn cũng là các chất gây dị ứng.
Nguyên nhân gây dị ứng
Những nguyên nhân gây nên dị ứng có rất nhiều. Các nguyên nhân như di truyền, chủng tộc, độ tuổi đều là nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng dị ứng. Tuy nhiên yếu tố di truyền chiếm tỉ lệ cao nhất
Ngoài ra, những thay đổi đến từ khí hậu, môi trường sống, xã hội đã làm cho nguyên nhân gây dị ứng có chiều hướng thay đổi. Một số nguyên nhân khác theo sự thay đổi đó là ô nhiễm môi trường, các loại chất gây dị ứng, chế độ ăn uống và trong thời gian trẻ nhỏ có tiếp xúc với người các bệnh truyền nhiễm.
Thuốc dị ứng là gì?
Thuốc dị ứng là thuốc nhằm làm thuyên giảm các triệu chứng do dị ứng gây ra. Các thuốc này có chức năng sản sinh các đối kháng để ngăn chặn dị ứng hoặc tránh kích hoạt các tế bào và quá trình dị ứng.
2. Các loại thuốc dị ứng
Thuốc dị ứng giúp người dùng giảm đi các triệu chứng khó chịu
Thuốc được sản xuất với chức năng giúp người bị dị ứng bớt cảm giác khó chịu do các triệu chứng gây ra. Có nhiều loại thuốc giúp ngăn ngừa và điều trị dị ứng, sau đây là một số loại thuốc dị ứng thường gặp và nhiều người sử dụng:
Thuốc Histamin
Loại thuốc này có chất histamin là một chất trung gian quan trọng trong phản ứng dị ứng. Thuốc histamine hoạt động với cơ chế khi cơ thể bị các chất dị ứng xâm nhập cơ thể, thuốc sẽ giải phóng histamin đối kháng. Thuốc này được chia thành 2 loại:
- Thuốc histamin H1 [có tác dụng chống dị ứng].
- Thuốc histamin H1 [có tác dụng giảm acid dạ dày].
Thuốc Corticoid
Thuốc Corticoid có tác dụng làm giảm các triệu chứng dị ứng như ngứa ngáy, mẩn đỏ,… Thuốc này được sử dụng dưới nhiều hình thức như tuýp kem, mỡ bôi da, thuốc nhỏ mắt, thuốc xịt mũi, tiêm [đối với những người có triệu chứng dị ứng nặng]. Ở mỗi độ tuổi khác nhau liều lượng sử dụng thuốc cũng khác nhau. Chính vì thế để đảm bảo an toàn bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
Thuốc chống sung huyết
Thuốc này có tác dụng làm giảm nghẹt mũi - một triệu chứng của dị ứng. Thuốc này có 2 dạng là thuốc xịt mũi và viên uống. Khi sử dụng thuốc xịt mũi cần lưu ý không nên sử dụng trong nhiều ngày vì có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn và làm tình trạng nghẹt mũi trở nên tồi tệ hơn.
Ngoài việc dùng thuốc dị ứng để ngăn chặn dị ứng thì bạn có thể tham khảo thêm biện pháp miễn dịch. Đây là một biện pháp hoạt động bằng cách tiêm. Sau đây là một số dạng tiêm hay được sử dụng:
- Tiêm các chất gây dị ứng với liều lượng tăng dần: Điều này sẽ làm cơ thể thích nghi và giảm bớt tính nghiêm trọng hoặc loại bỏ sự quá mẫn.
- Tiêm tĩnh mạch các kháng thể Ig[E] dòng đơn. Liệu pháp này sẽ giúp kích thích với các phản ứng dị ứng.
- Miễn dịch dưới lưới [đường miệng, lợi sử dụng miễn dịch]: Biện pháp này hiện nay được sử dụng phổ biến.
3. Một số tác dụng phụ của thuốc dị ứng
Liệu việc sử dụng thuốc là biện pháp an toàn?
Ngoài hiệu quả khi sử dụng thuốc dị ứng nên chú ý một số tác dụng phụ của thuốc sau đây:
- Thuốc có thể gây nên tình trạng buồn ngủ. Mức độ từ ngủ gà đến ngủ sâu. Chính vì vậy khi uống thuốc dị ứng những người làm công việc cần tập trung cao độ và đòi hỏi sự an toàn như lái xe, thợ điện, làm việc trên cao,… cần hết sức chú ý.
- Tác dụng với các thành phần của thuốc: Một số người mẫn cảm với các thành phần của thuốc nên chú ý khi sử dụng.
- Gây bí tiểu: Một số tác dụng phụ của thuốc có thể làm bí tiểu tiện. Đặc biệt những người bị bệnh phì đại tuyến tiền liệt, tắc đường niệu nên chú ý khi sử dụng.
Vì vậy, trước khi sử dụng thuốc dị ứng, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Hỏi ý kiến của bác sĩ: Dù là thuốc uống hay tiêm khi sử dụng nên hỏi ý kiến của bác sĩ rồi mới dùng để đảm bảo an toàn.
- Không nên sử dụng thuốc khi đang sử dụng các chất kích thích như rượu bia hoặc sử dụng thuốc an thần.
- Người cao tuổi [trên 60 tuổi] nên thận trọng khi sử dụng.
4. Một số cách giúp phòng chống dị ứng
Việc dị ứng xảy ra ở nhiều người. Ngoài việc sử dụng thuốc dị ứng còn có thể tự mình hạn chế dị ứng bằng những cách sau:
- Tránh các nguyên nhân gây dị ứng. Nếu bạn biết rõ mình bị dị ứng do phấn hoa, bụi hay lông động vật hay kể cả thức ăn thì trong cuộc sống nên hạn chế tiếp xúc và ăn những thực phẩm có thể làm cho mình bị dị ứng.
- Đối với trẻ nhỏ khi có các triệu chứng dị ứng cần tìm ra nguyên nhân để có thể đề phòng và có biện pháp điều trị phù hợp.
- Cho con bú bằng sữa mẹ trong thời gian sau sinh cũng sẽ phần nào giúp trẻ hạn chế được dị ứng.
- Nếu các triệu chứng dị ứng không hết hoặc gặp tình trạng nặng hơn phải đến ngay các cơ sở y tế để thăm khám.
- Khi phát hiện bản thân bị dị ứng có thể tới các phòng khám chuyên khoa để bác sĩ có thể giúp phát hiện các nguyên nhân gây dị ứng và đưa ra liệu trình điều trị phù hợp.
Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC là cơ sở y tế uy tín giúp bạn chẩn đoán các vấn đề dị ứng và phương pháp điều trị
Nếu bạn đang băn khoăn trong việc lựa chọn cơ sở y tế để thăm khám khi phát hiện bất thường của cơ thể thì MEDLATEC sẽ là một lựa chọn phù hợp. Với công nghệ tiên tiến cùng với thái độ thăm khám tận tình bạn sẽ có những dịch vụ tốt nhất tại bệnh viện. Hãy liên hệ qua hotline 1900 56 56 56 để được giải đáp mọi thắc mắc.
Dị ứng chính là biểu hiện của phản ứng quá mẫn cơ thể đối với dị nguyên. Các chất có thể gây nên tình trạng dị ứng như: thức ăn, hoa quả, cây cỏ, bụi bặm, lông gia súc, hóa chất, vi khuẩn, nấm… kể cả thuốc điều trị các loại bệnh. Các con đường đưa các chất gây dị ứng vào cơ thể như: ăn, uống, tiêm, hít, ngửi, nhỏ mắt, tiếp xúc qua da…
Để tạo nên phản ứng dị ứng, cơ thể con người phải có thời gian tạo sự mẫn cảm, hình thành kháng thể chống lại dị nguyên hay kháng nguyên, do đó chúng thường xảy ra vào lần thứ hai hoặc những lần sau đó khi tiếp với dị nguyên hay kháng nguyên này. Một đặc điểm của phản ứng dị ứng là có liên quan đến cơ địa, thường gặp ở những người hay bị dị ứng; tiền sử gia đình có cha mẹ, anh chị em hay bị dị ứng.
Khi phát hiện tình trạng dị ứng dù với bất kỳ tác nhân nào, phải ngừng ngay việc tiếp xúc với các loại tác nhân nghi ngờ do chất histamin gây dị ứng có thể hình thành trong cơ thể. Nếu bị dị ứng nhẹ, chỉ cần nghỉ ngơi thì những triệu chứng lâm sàng như: nổi ban đỏ, nổi mày đay, mẫn ngứa; ngứa lòng bàn tay, bàn chân; buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy… giảm đi nhanh. Nếu bị dị ứng nặng, phải xử trí điều trị bằng thuốc chống dị ứng; phổ biến là các loại thuốc kháng histamin.
Thuốc chống dị ứng là các loại thuốc chống lại hoặc đối kháng lại quá trình quá mẫn của cơ thể đối với dị nguyên. Thuốc có tác dụng ức chế sự tác động của chất trung gian gây dị ứng là histamine. Có hai thế hệ thuốc chống dị ứng cơ bản là thuốc thế hệ 1 [còn được gọi là thế hệ kinh điển, thế hệ cũ] và thế hệ 2 [còn được gọi là thế hệ mới]. Có thể kể ra đây một số loại như clopheniramin, cetirizin, diphenylhydramin, loratadin, fexodenadin…
Thuốc dị ứng thế hệ mới loratadin
- Thuốc chống dị ứng cổ điển: Các thuốc chống dị ứng cổ điển thường có thời gian tác dụng ngắn, [từ 4-6 giờ] nên phải uống nhiều lần và có phản ứng phụ gây buồn ngủ. Hiện nay còn sử dụng nhiều là chlorpheniramin và các nhóm tương tự thuộc thế hệ 1 thường được phối hợp trong các thuốc trị cảm, ho…
- Thuốc chống dị ứng thế hệ mới: Các thuốc chống dị ứng thế hệ mới ra đời nhằm tăng thời gian tác dụng của thuốc đồng thời hạn chế tác dụng phụ gây ngầy ngật, buồn ngủ của các nhóm thuốc chống dị ứng cổ điển. Vì thế người bệnh có thể chỉ cần uống một hoặc hai viên trong ngày và vẫn có thể làm việc bình thường.
Các thuốc chống dị ứng hiện nay thường dùng
- Thuốc kháng histamin đường uống: Gồm các dạng thuốc viên và dung dịch, được dùng trong các trường hợp ngứa, chảy nước mũi, phát ban [nổi mề đay], bao gồm các thuốc như: Loratadin, cetirizin, desloratadin… Một số thuốc kháng histamin đường uống có thể gây khô miệng và buồn ngủ, nhất là các kháng histamin thế hệ 1 như: Diphenhydramin, chlorpheniramin… Nói chung các thuốc kháng histamin thường gây an thần không nên dùng khi lái xe hoặc làm các hoạt động đòi hỏi sự tỉnh táo.
+ Cetirizine: Dạng viên 10mg dùng 1 viên/ngày. Thuốc không dùng cho phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ em dưới 12 tuổi.
Thuốc Zyrtec – Cetirizine
+ Terfenadine: Dạng viên 60mg và 120mg, có dạng hỗn dịch cho trẻ em dưới 12 tuổi. Hiện nay thuốc này cần được dùng theo chỉ định của thầy thuốc.
+ Loratadine: Viên 10mg uống một viên/ngày vào bữa ăn sáng.
- Thuốc kháng histamin dạng xịt, nhỏ mũi: Giúp giảm hắt hơi, ngứa mũi hoặc chảy nước mũi, nghẹt mũi, gồm các thuốc azelastin, olopatadin… Khi dùng các thuốc này người bệnh có thể thấy có vị đắng trong miệng, chóng mặt, buồn ngủ hoặc mệt mỏi, khô miệng, nhức đầu, rát mũi, chảy máu mũi, buồn nôn, chảy nước mũi, đau họng và hắt hơi.
- Thuốc kháng histamin nhỏ mắt: Thường được kết hợp với các thuốc khác như ổn định tế bào mast hoặc thuốc thông mũi. Thuốc nhỏ mắt kháng histamin có thể giảm bớt các triệu chứng như: Ngứa, tấy đỏ và sưng mắt. Bạn có thể cần phải sử dụng những loại thuốc này nhiều lần trong ngày, bởi vì những tác động có thể kéo dài chỉ một vài giờ. Tác dụng phụ của các loại thuốc này có thể bao gồm đỏ mắt, chảy nước mắt, nhức nhẹ hoặc đau đầu. Thuốc nhỏ mắt kháng histamin có thể làm tăng nguy cơ viêm mắt khi bạn đang đeo kính áp tròng.
- Acid Cromoglicic: Tác động chống dị ứng nhờ ức chế sự xâm nhập ion Ca2+ trong tế bào, tác dụng tại chỗ và trực tiếp lên niêm mạc [phế quản, kết mạc, tiêu hóa]. Có nhiều dạng thuốc như nhỏ mắt, bơm mũi-miệng, uống. Tránh dùng trong ba tháng đầu có thai.
- Ngoài ra còn có thể kể đến Tritoqualine [Hypostamine], Fexofenadine [Telfast], Acrivastine [Semprex]…
Các loại corticoid
Các thuốc corticosteroid [viết tắt là corticoid] khi sử dụng nhất thiết phải có đơn của bác sĩ. Người bệnh không tự ý sử dụng các loại thuốc này vì bên cạnh tác dụng chữa bệnh thuốc còn gây ra nhiều tác dụng phụ có hại nguy hiểm cho người sử dụng. Vì vậy, khi dùng các thuốc này cần tuân thủ theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ về liều lượng cũng như liệu trình điều trị. Thuộc loại này bao gồm các dạng thuốc sau:
- Thuốc dạng xịt mũi: Có tác dụng ngăn chặn và làm giảm các dấu hiệu và triệu chứng dị ứng củaviêm mũi dị ứng, giúp đỡ nghẹt mũi, hắt hơi và ngứa, chảy nước mũi. Trên thị trường bao gồm các loại thuốc như: Fluticason, mometason, budesonide… Tuy nhiên, tác dụng phụ có thể bao gồm mùi khó chịu, kích ứng mũi và chảy máu cam.
- Corticoid dạng hít: Các loại thuốc này thường được thực hiện trên cơ sở hàng ngày như là một phần của điều trị hen suyễn. Ví dụ như: Fluticason, budesonid, beclomethason… Các tác dụng phụ có thể gây khô miệng, họng và nhiễm khuẩn nấm miệng.
- Dạng thuốc nhỏ mắt: Được sử dụng để điều trị kích ứng mắt nặng do sốt và viêm kết mạc dị ứng. Ví dụ như: Dexamethason, fluorometholon, hay prednisolon… Tuy nhiên khi sử dụng các loại thuốc này cần lưu ý, thuốc có thể gây mờ mắt. Sử dụng kéo dài có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn mắt, bệnh tăng nhãn áp và đục thủy tinh thể.
- Kem bôi da chứa corticoid: Bao gồm các thuốc như hydrocortison, triamcinolon, flucina… Đây là các thuốc hay được người dân tự ý mua về sử dụng, đôi khi không cần đơn của bác sĩ. Tuy nhiên nếu sử dụng trong thời gian trên 1 tuần cần hỏi ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ. Tác dụng phụ có thể bao gồm kích ứng da và đổi màu. Sử dụng lâu dài có thể gây mỏng da, teo da….
- Corticoid đường uống: Gồm dạng thuốc viên và dung dịch, được sử dụng để điều trị các triệu chứng nghiêm trọng gây ra bởi tất cả các loại phản ứng dị ứng. Vì chúng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ ngắn hạn và dài hạn, corticoid đường uống thường được quy định đối với khoảng thời gian ngắn. Sử dụng lâu dài có thể gây đục thủy tinh thể, loãng xương, yếu cơ, loét dạ dày và chậm phát triển ở trẻ em. Corticoid đường uống cũng có thể làm trầm trọng thêm bệnh cao huyết áp
Tác dụng phụ của thuốc chống dị ứng
Hiện nay các cơ sở dược phẩm thường sản xuất các loại thuốc điều trị bệnh cảm cúm thông thường có phối hợp với thuốc chống dị chứng kháng histamin H1 cổ điển nên rất dễ có nguy cơ gây nên những phản ứng phụ không mong muốn đã nêu trên cho người sử dụng mà hậu quả dẫn đến tai nạn giao thông và tai nạn lao động có thể xảy ra bất cứ lúc nào mà không lường trước được. Vì vậy mọi người cần lưu ý khi sử dụng các loại thuốc cảm cúm thông thường như Decolgen, Panadol…; trong đó có thành phần paracetamol hay acetaminophen giúp giảm đau, hạ sốt kết hợp với thuốc chống dị ứng kháng histamin H1 cổ điển như chlorpheniramine có tác dụng giúp chống viêm mũi dị ứng hoặc một số thuốc khác kết hợp với thuốc dextromethorphan giúp giảm ho.
Thuốc kết hợp giúp hỗ trợ chống viêm mũi dị ứng, giảm ho thường có tác dụng phụ gây an thần, buồn ngủ nên cần thận trọng khi sử dụng; đặc biệt là đối với những người lái tàu xe; lao động, làm việc ở chỗ nguy hiểm và trên cao; tiếp xúc, vận hành các loại máy móc… để hạn chế tai nạn giao thông và tai nạn lao động đáng tiếc có thể xảy ra
Những lưu ý khi dùng thuốc chống dị ứng
1. Một số loại không nên dùng ban ngày
Thuốc chống dị ứng thế hệ 1 như clopheniramin thì không nên dùng ban ngày vì chúng dễ thấm vào thần kinh trung ương, có nguy cơ gây buồn ngủ. Bạn nên uống vào buổi tối, khi không phải làm việc.
2. Tránh dùng với bệnh nhân tim mạch
Thuốc chống dị ứng vẫn được coi là những thuốc an toàn nhưng một số loại thuốc thế hệ 2 có thể gây ra một số biến cố trên tim mạch như gây xoắn đỉnh, tức là tim tự nhiên ngừng đập sau một chu kỳ. Điều này là nguy hiểm vì nó có thể gây thiếu máu cơ tim. Với những bệnh nhân có rối loạn tim mạch thì không nên dùng một số thuốc chống dị ứng thế hệ hai như astemizol.
3. Ngộ độc do quá liều
Vì lý do dị ứng gây ngứa râm ran khắp người nên một phản xạ là dùng nhiều thuốc chống dị ứng liều cao cho đỡ ngứa. Điều đáng nói là liều ngộ độc của thuốc dị ứng không cách quá xa liều điều trị. Biểu hiện của ngộ độc là khô miệng như ngói, đỏ rực như thịt bò, nóng như hòn than, phát cuồng như kẻ mất trí và nháy mắt liên tục như cánh dơi. Liều khuyên dùng của thuốc chống dị ứng với các thuốc thế hệ 2 là chỉ dùng 1 viên/ ngày, dùng quá 4 viên/ ngày rất nguy hiểm.
4. Không trộn nhiều loại thuốc chống dị ứng
Các thuốc chống dị ứng dù có các loại loại khác nhau thì đều có chung một cơ chế tác động đó là tranh chấp vị trí tác động với chất trung gian hóa học gây dị ứng histamine. Việc tranh chấp với histamine chỉ phụ thuộc vào nồng độ chất đó cao hay thấp chứ không phụ thuộc vào có nhiều loại thuốc hay ít loại thuốc. Dùng nhiều loại thuốc đã không tạo ra hiệu quả tăng hơn mà lại còn làm nặng nề thêm chuyển hóa cho gan thì đó là việc rất không nên dùng.
5. Không uống chung với thuốc trị nấm
Thuốc chống dị ứng không nên dùng với thuốc trị nấm như itraconnazole [Sporanox] hay ketoconazole [Nizoral]. Vì thuốc chống dị ứng ức chế hoạt động của enzyme chuyển hóa thuốc chống nấm tại gan nên thuốc chống nấm sẽ chậm được chuyển hóa và chậm bị đào thải. Điều này dẫn đến người bệnh bị ngộ độc thuốc trị nấm ở ngay liều điều trị an toàn, nhất là những người phải dùng thuốc trị nấm kéo dài.
6. Hạn chế tối đa dùng cho trẻ em
Thuốc chống dị ứng, đặc biệt thuốc dạng thế hệ 1 như clopheniramin thấm vào thần kinh trung ương ở não nên làm ức chế sự phát triển của não bộ ảnh hưởng tới quá trình hình thành tư duy ở trẻ. Với trẻ em đến trường, thuốc làm giảm khả năng tập trung, giảm khả năng tiếp nhận, giảm khả năng tư duy nên hiệu quả học tập giảm sút.
Trong trường hợp phải dùng thuốc thì chỉ được dùng rất ngắn trong 1-2 ngày và nhất định phải có sự tham vấn của bác sĩ.