Từ trước tời giờ, văn học Việt Nam không gây cho tôi nhiều cảm xúc, và nói trắng ra, tôi không hứng thú với văn học Việt Nam. Nhưng khi đọc xong cuốn sách này, tôi lại bật khóc vì cái chết của Thạc, bật khóc vì cái tình cảm của Thạc dành cho Như Anh, rằng không bao giờ được hồi đáp, và bật khóc vì cuộc đời gian lao của một người con ruột thịt, trung thành với tổ quốc.Nguyễn Văn Thạc từ nhỏ là học sinh giỏi Văn cấp quốc gia, tất cả những gì qua trí óc tưởng tượng của anh đều trở nên phong phú, huyền diệu. Chiến tranh qua ngòi bút anh đã trở thành nơi gắn kết tình đồng đội, nơi để luyến tiếc, nhớ thương người mình yêu trong những tháng xa cách.Nguyễn Văn Thạc là một con người mộng mơ, những gì anh chắp bút đều được thổi vào một luồng sinh khí mới mẻ. Anh nhập ngũ, nhưng vẫn là một con người hoạt bát, đáng yêu, yêu thương sâu sắc đồng đội. Anh mang một tâm hồn bay bổng, tâm hồn đẹp đẽ.Tất cả những nơi anh đi qua đều được ghi chép, miêu tả một cách tỉ mỉ. Có lẽ, anh muốn đánh dấu cho cuộc đời mình, rằng mình đã làm được những gì cho tổ quốc, cho con người? Quê hương của anh thực tế chỉ là một vùng quê nghèo, nhưng tất cả trở nên thơ mộng, đẹp tựa tiên cảnh. Anh yêu gia đình, yêu quê hương, yêu tổ quốc. Anh chỉ biết cố gắng hoàn thành sứ mệnh của một người lính, để coi như mình đã cống hiến một phần rất nhỏ thôi, vào hòa bình của nước Việt.
Cuốn nhật ký “Mãi mãi tuổi hai mươi“ không chỉ làm xúc động trái tim người đọc nhờ bầu nhiệt huyết, trái tim đầy lý tưởng, khát khao của chàng trai trẻ Hà Nội tiêu biểu cho cả một thế hệ thanh niên thời ấy mà nó còn chinh phục được người đọc bằng những áng văn đẹp được cất lên từ tâm hồn của một con người nhiều xúc cảm lãng mạn.
Cũng như bao chiến sĩ khác, anh- Nguyễn Văn Thạc đầy nhiệt huyết, cũng đầy ắp tình cảm yêu thương. Những gì anh viết rất chân thật và nồng nàn tình cảm, giọng văn anh mềm mại, uyển chuyển đi sâu vào tâm can. Nhiều lúc lật lại cuốn sách, chúng ta có thể nhận ra khuôn mặt của người chiến sĩ cầm cây bút nhỏ, viết lên đôi dòng tình cảm dưới ánh đèn dầu hiu hắt. Những ngọn gió thoang thoảng mang theo hương thơm mùi lúa mới. Như được sống lại, chúng ta sẽ thấy mình được hòa chung với những cảnh anh vẽ bằng ngôn từ, những toa tàu xe lửa chở các anh bộ đội đang chợp mắt ngủ đôi chút, còn anh, người chiến sĩ với giọng văn mềm mại, với tri thức tuổi trẻ, anh viết lên những dòng chữ sâu thẳm nơi đáy lòng, anh viết lên viễn cảnh thời chiến, anh vẽ lên một bức tranh những năm 1971-1972.
Nếu ai đã từng đọc “Mãi mãi tuổi hai mươi” của liệt sỹ Nguyễn Văn Thạc chắc hẳn đều không thể không cảm thấy xúc động trong lòng trước những dòng nhật ký hết sức chân thực ấy. Cuốn nhật ký được viết trong một khoảng thời gian không dài, bắt đầu từ ngày 2.10.1971 [thời gian đầu của cuộc đời quân ngũ] và kết thúc ngày 24.5.1972 [trước khi hành quân vào kháng chiến]. Khoảnh khắc thời gian ngắn ngủi chưa đầy một năm ấy giống như một lát cắt trong cuộc đời một con người nhưng những gì được người lính trẻ Nguyễn Văn Thạc ghi chép trong khoảng thời gian đó cũng đủ cho người đọc thấy được thế giới tâm tư phong phú cũng như tâm hồn, con người anh.
Đằng sau đó, người đọc còn hiểu được thêm về những điều đáng quý, đáng trân trọng của cả một thế hệ đẹp đẽ đã sống và ra đi trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, theo tiếng gọi của Tổ quốc. Tập nhật ký này chính là cuộc đời, là số phận, là suy nghĩ, tình cảm của người liệt sỹ đã hi sinh cách đây hơn 30 năm. Những dòng nhật ký chính là những suy tư, trăn trở trong những ngày sắp sửa lên đường vào mặt trận của anh lính sinh viên Nguyễn Văn Thạc. Đằng sau những lời lẽ hết sức chân thành và giản dị đều ẩn chứa lý tưởng, hoài bão, tình yêu đối với con người, cuộc sống của một thế hệ thanh niên trí thức thủ đô trong những năm kháng chiến chống Mỹ. Sinh ra và lớn lên trong thời chiến, Nguyễn Văn Thạc luôn khao khát ra trận, luôn sẵn sàng xả thân vì Tổ quốc. Với anh, được đi chiến đấu là một niềm tự hào.
“Bây giờ càng đi lâu, mình càng cảm thấy sự có mặt của mình trong quân đội là cần thiết, là đúng đắn.”
“Vui sướng, cảm động làm sao khi trên người ta là bộ quân phục màu xanh lá..."
Tuổi hai mươi, trong văn học và trong cuộc sống, là một biểu tượng cho tuổi trẻ, cho tình yêu, cho sức sống và cho những điều gì mãnh liệt nhất của con người. Đất nước ta ngàn năm khổ cực trong bom rơi lửa đạn, trong lầm than mất mát, đã có những thế hệ mà họ phải xếp những ước mơ, xếp cả thời tuổi trẻ và cuộc đời mình vào chiếc ba lô xanh để đồng hành cùng vận mệnh dân tộc. Nguyễn Văn Thạc cũng là một người thanh niên như vậy và anh đã vĩnh viễn gửi gắm bản thân cho vùng đất khói lửa Quảng Trị khi tuổi đời mới tròn hai mươi.
Xuyên suốt cuốn nhật ký là tình yêu, trong sáng và duy nhất của Thạc dành cho Như Anh. Có lẽ không cần thiết phải miêu tả lại tình cảm ấy bởi nó quá hiển nhiên và dễ thấy. Có lẽ tình yêu đó, đến cuối đã vượt qua những hạn định của tình yêu thông thường – anh bất chấp tất cả, kể cả sau này hai người không đến được với nhau, anh vẫn sẽ làm bạn để đánh đổi cho em niềm hạnh phúc chân chính và nhận lấy hết những nỗi khổ dai dẳng đau xót trên đời.
Và sau cùng, chẳng cần một ngôn từ hoa mỹ, chỉ còn một ước mong rất đơn giản, người thanh niên ấy ước ao những niềm vui, lo lắng, nỗi buồn của mình đều hòa chung với những cung bậc cảm xúc của dân tộc. Anh sẽ ra đi, để phục vụ cho lý tưởng giải phóng dân tộc và để bảo bọc cho cuộc sống bình yên sau này của tất cả những người anh yêu thương.
“Cái chết, chỉ một viên đạn lạc hay một hơi bom – Sự thật bi đát đó không trừ một ai cả.” Anh nằm xuống như bao người khác, nhẹ nhàng và thanh thản. Hơi thở cao cả đã tắt, để lại những đau thương, mất mát vô cùng trong lòng những người ở lại.
Đây là những dòng viết chân thật nhất, bởi vì đó là những dòng nhật ký vốn dĩ là anh viết cho mình về những nơi anh đã đi qua, những con người anh đã từng bắt gặp, những chuyện vui, chuyện buồn trong cuộc sống cũng như nỗi nhớ nhà, nỗi nhớ người yêu da diết.
Trong những dòng biết chân thật ấy, ta bắt gặp niềm vui của một chàng trai không còn mặc chiếc áo trắng học sinh nữa mà thay vào đó là khoác lên mình màu xanh người lính. Đó là màu xanh của núi đồi, của thảo nguyên, của hy vọng, màu xanh bất diệt của sự sống. Những dòng cảm xúc của một trái tim non trẻ, thanh xuân cứ thế ào ạt tuôn tràn như cơn mưa rào đầu hạ.
Theo tiếng gọi của con tim, của lý tưởng, chàng trai đang tuổi thanh xuân ra nơi chiến trường để cống hiến cho Tổ quốc. Với tâm hồn nhạy cảm của anh, ta bắt gặp hiện thực nơi chiến trường khốc liệt cũng như tình yêu nước, tình yêu gia đình nồng nàn qua những trang văn trĩu nặng xúc cảm chân thành.Thật đẹp làm sao hình ảnh những người con của Tổ quốc sống hết mình vì lý tưởng, không ngại gian khó, không sợ cái chết.
Dù cái buồn, cái đau đớn đôi lúc có xâm chiếm tâm hồn anh nhưng người đọc vẫn nhìn thấy rõ một nét đẹp ở người lính trẻ này. Anh ra đi khi tuổi đời còn rất trẻ nhưng tâm hồn anh thì vẫn sống mãi cùng chúng ta.
Một chàng sinh viên trở thành một anh lính trẻ mang trong mình tình yêu đầu tiên trong sáng và mãnh liệt mà Thạc dành cho Như Anh người con gái đầu tiên làm trái tim Thạc rung động xao xuyến nhớ nhung. Tình yêu của họ là một tình yêu đẹp, một tình yêu được xây dựng nên từ sự ngưỡng mộ chờ đợi sự hy sinh thầm lặng dành cho nhau để lại trong lòng nhau nỗi nhớ nhung vời vợi cách xa. “Nghĩ về Hà Nội là nghĩ về N.Anh, nghĩ đến những ngày bên nhau đi trong hương đêm mùa hè, của đêm mùa thu … Ta gặp nhau làm gì nhỉ ? Ta nắm tay nhau làm gì nhỉ? Ta siết chặt trong nỗi xúc động làm gì….N.Anh bé nhỏ yêu dấu đêm nay ở đâu… Thương N.Anh thật nhiều mà không biết nói sao, không biết làm sao cả.”
Tình yêu gói gọn trong nỗi nhớ sự chờ đợi cách xa nhưng vẫn đẹp đẽ và đây hy vọng của hai con người ở hai phương trời xa cách “Chờ Thạc, Như Anh nhé. Chờ Thạc, như cô gái VN chung thủy trọn đời với người yêu đi chiến đấu. Chờ Thạc, như cô gái trong bài thơ của Tế Hanh: Em chờ anh không biết có thời gian…Họ cùng hy vọng cùng chờ đợi đến một ngày gặp lại để có thể trả lời câu hỏi : Hạnh phúc là gì? Tình yêu tuổi hai mươi thời chiến tranh giản dị nhưng rất đỗi mãnh liệt, họ hy sinh hạnh phúc riêng tư để đặt tình yêu Tổ quốc, tình yêu dân tộc lên trên hết .Đó là cái đáng trân trọng của lớp lớp thế hệ thanh niên trong cuộc chiến tranh giành độc lập tự do cho dân tộc, họ đã hy sinh hạnh phúc riêng tư và hi sinh bản thân mình.
Cuốn sách “Mãi mãi tuổi hai mươi” là những dòng nhật ký rất đỗi chân thật ghi lại một thời chiến tranh bom đạn ác liệt đánh dấu những bước chân hành quân của người lính qua những miền quê yêu dấu. Sự thật và tình cảm chân tình bao giờ cũng lắng đọng trong lòng người một cách trọn vẹn nhất mà chẳng cần những lời nói hoa mỹ phô trương.
Mỗi chặng đường hành quân, hay mỗi lần dừng chân nghỉ lại đâu đó tác giả đã ghi chép lại một cách tỉ mỉ và cẩn thận xem đó là những cột mốc đánh dấu cuộc đời mình, tuổi hai mươi như một trang sách mở từng cánh cửa bước ra với cuộc đời thực tế. Dẫu đôi lúc còn chút bỡ ngỡ vì mất thăng bằng cũng phải thôi bởi “Mười mấy năm sống dưới bầu không khí thanh bình, mình chưa biết rằng, mình đã sống một đời cho cách mạng”.
Chính những chặng đường hành quân đi qua mỗi miền quê đã giúp Thạc sống gần gũi hơn với cuộc sống thực tế đưa chàng sinh viên bước ra khỏi trang sách đến với cuộc đời cách mạng đầy hy sinh gian khổ nhưng cũng rất đỗi tự hào để thấy mình sống có trách nhiệm hơn chính bản thân và cho quê hương và cho đất nước “ Mình đã bắt đầu sống có trách nhiệm từ khi nào? Có lẽ là từ ngày 9/3/1971, tháng ba của hoa nhãn ban trưa, của hoa sấu và hoa bằng lăng nước”.từ khi nào? . “Hơn cả khi trên phập phồng tờ quyết định .
Vui sướng, tự hào, cảm động làm sao khi trên người ta là bộ quân phục xanh màu lá. Anh sinh viên quen màu trắng áo của cánh cò, quen màu xanh da trời tháng nắng…. Mình trút bỏ không thương tiếc, và trìu mến khoác lên mình màu xanh ấy. Màu xanh của núi đồi thảo nguyên, của ước mơ và hy vọng. Màu xanh bất diệt của sự sống”.
"Ta biết giấu mặt vào đâu, vào gấu quần hay gấu áo, khi đường Trường Sơn không có dấu chân ta? Khi cả cuộc đời ta chưa có cái niềm vui mãnh liệt của người chiến thắng, cắm cờ Tổ quốc trên cả nước thân yêu."
Trong Nguyễn Văn Thạc, luôn luôn có tâm trạng xấu hổ khi thấy mình chưa cống hiến được cho đất nước. Với anh, thật là tủi nhục khi cuộc chiến anh hùng của dân tộc chưa có dấu chân đóng góp của anh. Cuộc kháng chiến chống Mỹ nổ ra mà đỉnh điểm nhất là nơi chiến trường Miền Nam diễn ra đầy quyết liệt, hàng nghìn sinh viên đang theo học tại các trường trên toàn đất nước nhận được yêu cầu bắt buộc phải dừng ngay việc học để tham gia chiến đấu. Những con người đã tạm gác lại bút nghiên, gác lại ước mơ thời trẻ để lên đường vào miền Nam chiến đấu. Đặc biệt mảnh đất Quảng Trị, nơi được cho là chịu nhiều đau thương nhất, đã chứng kiến rất nhiều sinh viên ngã xuống, khi tuổi đời mới chỉ 20.
Thế nhưng, lý tưởng của họ mạnh mẽ, và cao cả không kém gì những chàng chiến sĩ thực thụ. Họ sẵn sàng đem máu của mình để góp phần vào một phần của tự do. Ta hoàn toàn có thể tự hào có thể tự hào về một thế hệ thanh niên đi trước mà vững bước hướng tới tương lai.
Mãi mãi tuổi 20 xứng đáng là một cuốn sách đại diện cho một thời kì chiến đấu, những dòng văn vừa có đau thương, vừa có yên bình đã giúp người đọc thêm yêu hơn những tuổi 20, đã nằm mãi xuống mảnh đất thân yêu để đổi lại hòa bình cho thế hệ sau.
Cuốn nhật kí không chỉ là những dòng chữ đanh thép, những lý tưởng cao đẹp mà còn là một phần hồn của chàng thanh niên hào hoa, lãng mạn.
“Cây sầu đông chưa nở ra những mối sầu cho mình an ủi. Chùm quả chín vàng lấm tấm trên tà áo xanh của bầu trời, nhắc mình nhớ về cái ngõ hẹp vào nhà. Ao cô Tơ còn mọc trên làn nước chùm hoa lau cho tụi con trai đánh trận hay không ?”
Cuốn sách có sự giao hòa giữa lãng mạn và hiện thực, giữa sự thật và tâm hồn giàu mộng mơ. Ở những giây phút đạn bom như những trận mưa rớt xuống quê hương xinh đẹp, chàng chiến sĩ vẫn có cho mình những khoảng lặng, khoảng trống để mơ về những bầu trời tuổi thơ, nơi thiên nhiên chan hòa với chùm quả chín, mơ về cả bóng hình của người bạn gái đang đợi nơi hậu phương.
Đặc biệt trong cuốn sách, Nguyễn Văn Thạc dành tình yêu rất lớn cho người con gái N.Anh. tình yêu nhẹ nhàng mà ông dành cho người con gái tên N.Anh được nhắc đến trong đó, nó là thứ tình cảm nhẹ nhàng nhưng khi đọc qua lại cảm thấy đau âm ỉ trong tim.
“Ta nắm tay nhau làm gì nhỉ? Ta siết chặt trong nỗi xúc động làm gì….N.Anh bé nhỏ yêu dấu đêm nay ở đâu… Thương N.Anh thật nhiều mà không biết nói sao, không biết làm sao cả.” Những dòng văn như được chắt ra từ trong máu và nước mắt của anh, một tình yêu giản đơn mà trọn vẹn. Khi khoác lên người quân phục, anh là một người chiến sĩ can trường,với lí tưởng cao cả. Nhưng khi trở về với đêm tối, với con người thật là chàng thanh niên đang dồi dào sức trẻ, anh chiến sĩ cũng như bao người khác, cũng có cho mình một tình yêu lãng mạn và chung thủy. Mối tình kết thúc trong đau đớn, trước khi cô gái Hà Thành kịp trả lời cho chàng thanh niên trẻ tuổi : “ Hạnh phúc là gì?”
Bên cạnh dòng “suy nghĩ” cuốn nhật ký “Mãi mãi tuổi hai mươi” cho ta thấy những “sự kiện” hay nói đúng hơn hình ảnh đất nước và con người Việt Nam một thời khói lửa chiến tranh vừa đau thương ác liệt vừa bình dị, vừa dữ dội vừa yên lành. Ngày 2 tháng 10 năm 1071, đã 28 ngày kể từ khi vào bộ đội, Nguyễn Văn Thạc đặt bút viết những dòng nhật ký đầu tiên. Thạc hơi sửng sốt, hơi bất ngờ vì trên người không còn là chiếc áo màu trắng tinh của sinh viên mà là màu áo xanh thẫm của những anh bộ đội dũng cảm, điểm đến không còn là giảng đường đầy ước mơ dang dở kia mà là chiến trường đầy khốc liệt, là ranh giới của sự sống và cái chết. Cuộc chiến tranh khốc liệt hiện ra rất rõ dưới ngòi bút của Nguyễn Văn Thạc. Đất nước bị giày xéo trước bom đạn, tưởng chừng như ngã quỵ trước mũi súng của giặc, những tiếng khóc như thét lửa, như xé tan trái tim của người đọc.
Đó là lúc bị ném 40 quả bom, điện đứt lung tung, làng xóm chìm trong tang tóc và bóng đêm. Người đồng đội của anh, bị bom cắt đứt chân tay, nằm trong chiếc quan tài đỏ, trong tiếng khóc tiếc nuối và xót xa của bao người. Ở khoảng trời kia, mưa đã thấm đẫm nền đất lạnh, bom vẫn nổ liên hoàn trong không trung, chiếu sáng rọi một vùng trời. Đất nước đau thương, đất nước từ trong máu lửa, bước ra đầy mất mát. Nguyễn Văn Thạc, chàng chiến sĩ tràn đầy sức sống, đã hy sinh khi mới 20 tuổi đời, đó là minh chứng rõ ràng nhất cho sức tàn phá mãnh liệt của chiến tranh. Tên tác phẩm “mãi mãi tuổi hai mươi” đã phần nào nói lên những đau thương đó, cuộc đời của một chiến sĩ can trường, khát khao dành tuổi trẻ cho đất nước, với lý tưởng cách mạng cao đẹp, đã mãi mãi dừng lại ở độ tuổi đẹp nhất của đời người.