Các chuyên gia khuyến cáo rằng, phụ nữ cần theo dõi sát sao chu kỳ kinh nguyệt để bảo vệ tốt hơn cho sức khỏe sinh sản. Vậy chu kỳ kinh nguyệt là gì? Kéo dài trong bao lâu và làm thế nào để tính? Cùng tìm hiểu thông tin từ bài viết bên dưới để nắm rõ hơn.
Chu kỳ kinh nguyệt được định nghĩa là chu kỳ nội tiết tố hàng tháng mà cơ thể phụ nữ phải trải qua. Trong chu kỳ này, niêm mạc tử cung sẽ tích tụ để chuẩn bị cho quá trình mang thai.
Trường hợp bạn không có thai, nồng độ hormone estrogen và progesterone bắt đầu giảm, cho biết cơ thể bạn bắt đầu có kinh nguyệt. Máu và mô kinh nguyệt sẽ chảy ra từ tử cung, thông qua lỗ nhỏ ở cổ tử cung và đi ra khỏi cơ thể thông qua âm đạo.
Nồng độ hormone estrogen và progesterone thường thay đổi trong suốt chu kỳ kinh nguyệt. Điều này có thể sẽ gây ra các triệu chứng kinh nguyệt.
Thống kê cho thấy rằng, chu kỳ kinh nguyệt điển hình sẽ kéo dài trong vòng 28 ngày. Tuy nhiên, ở mỗi phụ nữ thì thời gian này sẽ có sự biến đổi. Một chu kỳ kinh nguyệt được cho là bình thường khi nằm trong khoảng từ 24 – 38 ngày.
Chu kỳ kinh nguyệt của bạn được tính từ ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt này cho đến ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt tiếp theo. Ở một người bình thường, một kỳ kinh nguyệt thường kéo dài từ 3 – 5 ngày. Tuy nhiên, nếu nó nằm trong khoảng từ 2 – 7 ngày thì vẫn chưa phải là bất thường.
Một chu kỳ kinh nguyệt bình thường sẽ trải qua bốn giai đoạn chính sau đây:
Chính là giai đoạn loại bỏ lớp niêm mạc dày lên ở nội mạc tử cung khỏi cơ thể qua âm đạo. Dịch kinh nguyệt thường sẽ chứa máu, tế bào từ niêm mạc tử cung và chất nhầy. Độ dài trung bình của giai đoạn này là khoảng thời gian từ 3 – 7 ngày.
Ở giai đoạn hành kinh, chị em có thể sử dụng băng vệ sinh hay tampon để hấp thụ dòng chảy kinh nguyệt. Cần lưu ý thay đổi thường xuyên, ít nhất là 4 giờ/lần.
Giai đoạn này bắt đầu vào ngày đầu tiên của kinh nguyệt và kết thúc bằng sự rụng trứng. Được thúc đẩy bởi sự tiết hormone kích thích nang trứng [FSH] từ vùng dưới đồi và tuyến yên. Hormone này kích thích buồng trứng sản xuất khoảng từ 5 đến 20 nang trên bề mặt.
Mỗi nang trứng sẽ chứa 1 quả trứng chưa trưởng thành. Thông thường sẽ chỉ có duy nhất 1 nang sẽ hình thành trứng trưởng thành, trong khi những nang còn lại sẽ chết. Vấn đề này có thể diễn ra khoảng vào ngày thứ 10 đối với chu kỳ 28 ngày. Sự phát triển của các nang trứng sẽ kích thích niêm mạc tử cung dày lên để chuẩn bị cho việc mang thai khi có điều kiện.
Rụng trứng chính là quá trình giải phóng trứng trưởng thành từ bề mặt của buồng trứng. Điều này thường diễn ra vào giữa chu kỳ, trong khoảng 2 tuần hoặc lâu hơn trước khi bắt đầu có kinh nguyệt.
Ở giai đoạn trước, nang trứng phát triển gây ra sự gia tăng mức độ estrogen. Vùng dưới đồi trong não nhận ra những mức tăng này và giải phóng một chất hóa học được gọi là hormone giải phóng gonadotrophin [GnRH]. Hormone này có chức năng thúc đẩy tuyến yên sản xuất ra hormone luteinising [LH] và FSH tăng cao.
Trong vòng hai ngày, sự rụng trứng sẽ được kích hoạt bởi nồng độ LH cao. Trứng được phễu vào ống dẫn trứng và di chuyển về phía tử cung bằng những đợt sóng nhỏ. Tuổi thọ của trứng thông thường chỉ khoảng 24 giờ, trừ khi nó gặp một tinh trùng trong thời gian này.
Trong quá trình rụng trứng, trứng sẽ vỡ ra từ nang trứng. Tuy nhiên, nang trứng bị vỡ vẫn còn ở trên bề mặt buồng trứng. Trong hai tuần tới hoặc có thể lâu hơn, nang trứng sẽ biến đổi thành một cấu trúc gọi là hoàng thể. Cấu trúc này bắt đầu giải phóng hormone progesterone, cùng với một lượng nhỏ hormone estrogen. Sự kết hợp của các hormone này duy trì lớp niêm mạc tử cung dày lên, chờ cho trứng được thụ tinh dính vào.
Trường hợp trứng được thụ tinh cấy vào niêm mạc tử cung, nó sẽ tạo ra các hormone cần thiết để duy trì hoàng thể. Có thể là gonadotrophin màng đệm ở người [HCG], hormone sẽ được phát hiện trong xét nghiệm nước tiểu cho thai kỳ. Hoàng thể tiếp tục sản xuất một lượng hormone progesterone cần thiết để duy trì niêm mạc tử cung dày lên.
Nếu mang thai không xảy ra, hoàng thể sẽ khô héo dần và chết, thường là vào khoảng ngày 22 trong chu kỳ 28 ngày. Sự sụt giảm nồng độ hormone progesterone sẽ làm cho niêm mạc tử cung bị mất dần đi. Như vậy, kỳ kinh nguyệt tiếp theo sẽ lặp lại.
Việc theo dõi chu kỳ kinh nguyệt sẽ giúp bạn kiểm soát được một số vấn đề sau đây:
- Nắm bắt được khi nào trứng sẽ rụng
- Khi nào bạn có khả năng mang thai cao nhất
- Khi nào thì kỳ kinh nguyệt tiếp theo bắt đầu
- Phát hiện được những triệu chứng cảnh báo một chu kỳ bất thường
Trường hợp bạn bị đau bụng hoặc chảy máu nhiều khiến bạn phải bỏ lỡ các hoạt động thường xuyên thì sẽ phải điều trị. Lúc này, việc theo dõi sát sao sẽ giúp nắm bắt cụ thể các triệu chứng bất thường và giúp bác sĩ tìm ra phương pháp điều trị thích hợp.
Bạn có thể theo dõi chu kỳ kinh nguyệt bằng cách đánh dấu ngày bạn bắt đầu kỳ kinh trên lịch để bàn. Sau một vài tháng, bạn có thể bắt đầu kiểm tra xem chu kỳ có đều đặn hoặc khác nhau giữa mỗi tháng hay không.
Sau đây là một số vấn đề cần chú ý:
- Các triệu chứng hội chứng tiền kinh nguyệt: chuột rút, đau đầu, mệt mỏi, hay quên, đầy hơi hoặc đau vú có xuất hiện hay không?
- Khi nào kỳ kinh nguyệt của bạn bắt đầu: Nó sớm hơn hay muộn hơn so với thời gian dự kiến?
- Lượng máu chảy trong kỳ kinh nguyệt: Chảy máu nặng hơn hay nhẹ hơn bình thường. Bạn đã sử dụng bao nhiêu miếng đệm hoặc băng vệ sinh trong một ngày.
- Triệu chứng thời kỳ: Bạn có bị đau hoặc chảy máu vào bất kỳ ngày nào khiến bạn nghỉ làm hoặc nghỉ học không?
- Thời gian của bạn kéo dài bao nhiêu ngày: Thời gian của chu kỳ kinh nguyệt ngắn hơn hay dài hơn so với tháng trước?
Việc so sánh các yếu tố liên quan ở các chu kỳ kinh nguyệt với nhau sẽ giúp bạn dễ dàng phát hiện những vấn đề bất thường khi chúng xuất hiện.
Một chu kỳ kinh nguyệt có thể trở nên bất thường khi bạn gặp các vấn đề sau đây:
- Mang thai hoặc cho con bú: Một khoảng thời gian kinh nguyệt bị bỏ lỡ có thể là dấu hiệu sớm của thai kỳ. Cho con bú thường trì hoãn sự trở lại của kinh nguyệt sau quá trình mang thai.
- Rối loạn ăn uống, giảm cân hay tập thể dục quá mức: Chán ăn, cơ thể hấp thụ dinh dưỡng kém, giảm cân không kiểm soát và tăng hoạt động thể chất có thể làm gián đoạn kinh nguyệt.
- Hội chứng buồng trứng đa nang [PCOS]: Phụ nữ bị rối loạn hệ thống nội tiết phổ biến này có thể có chu kỳ không đều. Đồng thời, buồng trứng mở rộng có chứa một lượng chất lỏng được gọi là nang trứng nằm trong mỗi buồng trứng.
- Suy buồng trứng sớm: Điều này liên quan đến việc mất chức năng buồng trứng bình thường trước tuổi 40. Phụ nữ bị suy buồng trứng sớm còn được gọi là suy buồng trứng nguyên phát, có thể có chu kỳ không đều. Đôi khi kỳ kinh nguyệt chỉ xuất hiện thưa thớt trong nhiều năm.
- Bệnh viêm vùng chậu [PID]: Nhiễm trùng cơ quan sinh sản này có thể gây chảy máu kinh nguyệt không đều.
- U xơ tử cung: Là sự tăng trưởng không ung thư, lành tính của tử cung. Chúng có thể gây ra chu kỳ kinh nguyệt nặng và kinh nguyệt kéo dài.
Trên đây là những thông tin cần biết về chu kỳ kinh nguyệt ở chị em phụ nữ. Cần theo dõi sát sao và sớm thăm khám nếu phát hiện các dấu hiệu bất thường. Bác sĩ sẽ giúp bạn kiểm tra và đưa ra cách khắc phục phù hợp nhất. Ngoài ra, việc duy trì thói quen ăn uống và lối sống lành mạnh cũng là cần thiết để chị em có một chu kỳ kinh nguyệt khỏe mạnh.
Bạn nên tìm hiểu thêm: Kinh nguyệt ra ít nguyên nhân do đâu, có cần điều trị?
Kinh nguyệt bắt đầu xuất hiện khi nữ giới dậy thì và chấm dứt khi đến tuổi mãn kinh. Xem xét sự thay đổi chu kỳ kinh nguyệt qua từng tháng có thể nói lên rất nhiều điều về sức khỏe của bạn. Trước hết, hãy bắt đầu bằng việc tìm hiểu một chu kỳ kinh nguyệt kéo dài bao nhiêu ngày và những yếu tố nào có thể làm thay đổi độ dài vòng kinh của bạn.
Một chu kỳ kinh nguyệt kéo dài bao nhiêu ngày?
Chu kỳ kinh nguyệt xảy ra do sự tương tác phức tạp giữa các hormone trong cơ thể được điều khiển bằng hệ trục nội tiết [vùng dưới đồi – tuyến yên – buồng trứng] theo trình tự như sau:
Vùng dưới đồi [là một vùng nhỏ ở não] giải phóng homrone gonadotropin [GnRH]. Sau đó, hormone này đi theo dòng máu để đến gò trung tâm của tuyến yên. Tại đây, nó kích thích tuyến yên sản xuất hai loại hormone khác gọi là hormone tạo hoàng thể [LH] và hormone kích thích nang trứng [FSH]. Hai hormone LH và FSH đóng vai trò kích thích buồng trứng giải phóng hormone sinh dục nữ là estrogen và progesterone, giúp cho nang trứng trưởng thành và làm dày lớp nội mạc tử cung, để chuẩn bị cho quá trình thụ thai. Khi trứng trưởng thành và rụng vào vòi trứng, nó sẽ đi đến tử cung chờ đợi tinh trùng để tạo thành hợp tử. Nếu như trong vòng 2 tuần kể từ khi rụng trứng, quá trình thụ tinh không xảy ra thì lớp niêm mạc tử cung sẽ bong tróc cuốn theo tế bào trứng trôi ra ngoài, tạo thành máu kinh, được gọi là kinh nguyệt. Sau khi máu kinh đào thải hết, thì một chu kỳ kinh nguyệt mới lại bắt đầu.
Một chu kỳ kinh nguyệt [một vòng kinh] được tính từ ngày đầu tiên có kinh nguyệt của vòng kinh trước cho đến ngày đầu tiên có kinh nguyệt của vòng kinh tiếp theo. Độ dài trung bình của một chu kỳ kinh nguyệt thường dao động từ 22 – 35 ngày, trong đó vòng kinh phổ biến nhất ở nữ giới là 28 – 32 ngày. Thời gian hành kinh kéo dài từ 2 – 7 ngày, nhưng phổ biến nhất là 3 – 5 ngày.
Bạn cần phải theo dõi chu kỳ kinh nguyệt qua 6 tháng liên tiếp. Sau đó, tính trung bình vòng kinh của 6 tháng để tìm được độ dài chu kỳ kinh nguyệt của mình.
Chu kỳ kinh nguyệt không phải là một yếu tố bất di bất dịch, nó có thể khác nhau giữa các tháng và khác nhau ở mỗi phụ nữ. Mặc dù vậy, khi càng trưởng thành, vòng kinh của nữ giới càng đều đặn hơn.
Lượng kinh nguyệt trung bình phụ nữ mất đi mỗi kỳ hành kinh là khoảng 40 – 80ml. Nhưng thực chất trong hỗn hợp này chỉ có 36% là máu, còn lại 64% là các màng rụng tử cung và dịch cổ tử cung. Do vậy, mỗi kỳ kinh nguyệt, các chị em chỉ mất đi một lượng máu không đáng kể, khoảng 14 – 28 ml máu [2 – 3 thìa máu]. Thường thì, khi cơ thể mất đi khoảng 10% ml máu [khoảng 400ml máu] thì mới đủ gây ra nguy hại cho sức khỏe.
Độ dài vòng kinh thế nào là bất thường?
Nếu phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt dài hơn 35 ngày hoặc ngắn hơn 22 ngày thì được coi là bất thường. Đây là biểu hiện điển hình của kinh nguyệt không đều hay rối loạn kinh nguyệt. Cụ thể, vòng kinh bất thường có nhiều mức độ khác nhau:
- Vòng kinh < 22 ngày gọi là kinh mau hay vòng kinh quá ngắn.
- Vòng kinh > 35 ngày gọi là kinh thưa, trễ kinh, chậm kinh.
- Nếu như 1 – 2 tháng mới có kinh nguyệt một lần, máu kinh ra rất ít thì được gọi là tắc kinh.
- Nếu như quá 3 tháng mới có kinh nguyệt một lần [thậm chí là 4 – 5 tháng] thì được gọi là mất kinh [hay vô kinh thứ phát].
Ngoài những biểu hiện bất thường về độ dài vòng kinh, chu kỳ kinh nguyệt của bạn có thể gặp phải một số trục trặc sau:
- Rong kinh: ra máu kéo dài trong thời gian hành kinh [>7 ngày].
- Cường kinh: máu kinh ra nhiều trong thời gian hành kinh.
- Rong huyết: ra máu bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt trên 7 ngày, không phải thời điểm hành kinh.
- Thống kinh: đau bụng kinh dữ dội.
- Thiểu kinh: máu kinh chỉ ra khoảng 1 – 2 ngày rồi hết, lượng máu ít hơn 40ml/ kỳ kinh nguyệt.
Những nguyên nhân nào có thể làm thay đổi độ dài vòng kinh của bạn?
Rối loạn nội tiết tố sinh lý
Rối loạn nội tiết tố sinh lý thường xảy ra ở nữ giới trong độ tuổi dậy thì, phụ nữ cho con bú và giai đoạn tiền mãn kinh.
Ở tuổi dậy thì, hệ trục nội tiết mới bắt đầu “vận hành” nên hoạt động của nó chưa thực sự nhịp nhàng, các bạn gái thường có vòng kinh không đều. Phải mất vài năm thì tình trạng này mới dần ổn định hơn.
Sau khi sinh, các bà mẹ thường cho con bú, do đó sự ảnh hưởng của hormone prolactin trong các tuyến sữa có thể ức chế sự rụng trứng, khiến các bà mẹ mất kinh nguyệt tạm thời. Phải 6 – 8 tháng sau, khi tần suất bú đã giảm [thời gian bé tập ăn dặm] thì kinh nguyệt mới trở lại. Những bà mẹ nuôi con bằng sữa ngoài thì kinh nguyệt có thể đến sớm hơn, khoảng 2 tháng kể từ khi sinh em bé.
Ở tuổi tiền mãn kinh, hệ trục nội tiết bắt đầu suy thoái, hoạt động của chúng kém nhịp nhàng hơn, hormone từ buồng trứng tiết ra ngày càng ít. Vì vậy, vòng kinh cũng có xu hướng ngắn hơn, một số người lại bị rong kinh kéo dài.
Do lối sống
Một số tình trạng sau có thể làm tăng nguy cơ rối loạn hormone và là điều kiện làm thay đổi vòng kinh của bạn.
Stress: Căng thẳng kéo dài có thể làm suy yếu chức năng của vùng dưới đồi, hormone GnRH tiết ra không đồng đều, điều đó làm ảnh hưởng tới quá trình sản xuất hormone tại tuyến yên và buồng trứng, gây ra rối loạn kinh nguyệt. Thế nhưng, chu kỳ của bạn sẽ bình thường trở lại khi căng thẳng biến mất.
Thừa cân hoặc quá gầy: Chất béo là thành phần quan trọng để tổng hợp estrogen. Ở những người béo phì, lượng chất béo tích lũy quá lớn khiến cho estrogen bị tăng, gây mất cân bằng nội tiết tố và gây ra rong kinh. Ngược lại, với những người có hình thể quá gầy, lượng mỡ thấp, không đủ để chuyển hóa thành hormone, vì thế kinh nguyệt cũng bị rối loạn theo, do thiếu hụt estrogen. Đây là lý do tại sao những người ăn kiêng trong thời gian dài hoặc những người vận động thể chất quá nhiều [chẳng hạn như các nữ vận động viên chuyên nghiệp] là những đối tượng thường hay bị vô kinh, mất kinh.
Do sử dụng thuốc: Thuốc tránh thai và một số thuốc điều trị các bệnh lý khác như là thuốc trị tiểu đường, thuốc điều trị cao huyết áp, thuốc chống động kinh, thuốc hóa trị có thể làm mất cân bằng nội tiết tố gây ra rối loạn kinh nguyệt.
Đặt vòng tránh thai nội tiết có thể làm thay đổi độ dài vòng kinh của bạn.Thực hiện các biện pháp kiểm soát sinh sản: Hãy nhớ rằng việc sử dụng một số loại biện pháp tránh thai, chẳng hạn như thuốc tránh thai, đặt vòng, miếng dán tránh thai hoặc là nạo phá thai cũng có thể góp phần làm thay đổi độ dài chu kỳ kinh nguyệt của bạn. Bởi hầu hết các biện pháp này đều có chứa một lượng hormone [progesterone hay estrogen] nhỏ, khi vào cơ thể nó sẽ khiến nồng độ hormone tăng lên, gây rối loạn kinh nguyệt tạm thời.
Do bệnh lý
Nhiều trường hợp, phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt kéo dài có thể xuất phát từ một tình trạng sức khỏe tiềm ẩn bên trong cơ thể. Đó là:
Hội chứng buồng trứng đa nang
Lông tay nhiều là một trong những dấu hiệu của buồng trứng đa nang ở phụ nữ.Dấu hiệu của bệnh là tình trạng vô kinh [3 tháng không thấy có kinh nguyệt], lông tay chân rậm rạp, da mặt nhờn, nhiều mụn trứng cá, tóc ít. Khi đi siêu âm thì thấy trong buồng trứng có nhiều nang nhỏ cạnh nhau. Đây là một trong những bệnh phụ khoa hàng đầu gây vô sinh hiếm muộn. Do đó, nếu bạn thấy có những biểu hiện như vậy, hãy nhanh chóng đi khám để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
U xơ tử cung
U xơ tử cung là khối u lành tính phát triển trên thành niêm mạc tử cung hoặc bên trong lớp cơ tử cung. Chúng rất hiếm khi là một khối u ác tính, chứa mầm mống của ung thư. Mặc dù vậy, u xơ tử cung có thể làm thay đổi độ dài vòng kinh của bạn, nó cũng là lý do chủ yếu gây rong kinh ở nữ giới.
Xem chi tiết về các dấu hiệu nhận biết u xơ tử cung trong bài viết: Những dấu hiệu của u xơ tử cung cần phát hiện sớm
Polyp tử cung
Polyp là những mô tăng sản quá mức phát triển bên trong niêm mạc tử cung hoặc cổ tử cung. Polyp là một dạng tổn thương thực thể lành tính, rất hiếm khi chuyển biến thành ung thư, nhưng nó cũng thường là lý do gây chảy máu nhiều trong kỳ kinh của phụ nữ.
Viêm vùng chậu
Viêm vùng chậu là bệnh nhiễm trùng, lây truyền qua đường tình dục. Viêm vùng chậu là tình trạng nhiễm trùng của các cơ quan sinh sản bao gồm cổ tử cung, tử cung, ống dẫn trứng, phúc mạc chậu, buồng trứng và các mô mềm phụ trợ. Viêm vùng chậu có thể làm thay đổi chu kỳ kinh nguyệt, khiến phụ nữ cảm thấy đau đớn nhiều hơn, màu máu kinh bất thường.
Lạc nội mạc tử cung
Lạc nội mạc tử cùng là tình trạng các mô nằm bên trong tử cung bắt đầu mọc ở nơi khác trong cơ thể như là buồng trứng, vòi trứng, mặt sau của tử cung…Phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung hay bị rong kinh, cường kinh.
Do các bệnh lý khác
- Rối loạn di truyền máu
- Cường giáp hoặc thiểu giáp
- Đái tháo đường
- U tuyến yên
- Bệnh về gan, thận
- Bệnh bạch cầu
Ở phụ nữ khỏe mạnh, một năm sẽ hành kinh khoảng 11 – 13 lần. Thế nhưng, ở những người có chu kỳ kinh nguyệt dài có nghĩa là hiện tượng chậm kinh, trễ kinh xảy ra thường xuyên. Số chu kỳ kinh nguyệt trung bình trong năm sẽ ít hơn. Vì lẽ đó, tỉ lệ rụng trứng cũng thấp hơn. Các cặp vợ chồng có thể gặp nhiều khó khăn trong việc thụ thai. Nhất là khi vòng kinh không ổn định, họ khó có thể tính toán được chính xác đâu là thời điểm rụng trứng để lên kế hoạch sinh con. Do đó, nếu như theo dõi thấy vòng kinh của mình không đều đặn trong ít nhất 6 tháng liên tiếp, bạn hãy tới bệnh viện khám và điều trị kịp thời.