Khi loạt bài điều tra về hiện trạng hoạt chất cực độc Nitrobenzene sử dụng trong phân bón được công bố, NNVN nhận được rất nhiều phản hồi của giới khoa học, trong đó nhiều ý kiến lên án gay gắt.
Khi loạt bài điều tra về hiện trạng hoạt chất cực độc Nitrobenzene sử dụng trong phân bón được công bố, NNVN nhận được rất nhiều phản hồi của giới khoa học, trong đó nhiều ý kiến lên án gay gắt. Được biết, Cục Trồng trọt cũng đã có công văn gửi các cơ quan chuyên môn cho ý kiến về vấn đề này.
>> Lại nhập nhèm giữa phân với thuốc
>> Phân bón chứa chất độc - Sự thật đang được che giấu?
>> Nông dân ''vô tư'' sử dụng phân bón lá chứa chất độc
Trung tâm NC Phân bón và Dinh dưỡng cây trồng [Viện Thổ nhưỡng Nông hóa - SFRI] là đơn vị được SFRI giao nhiệm vụ phân tích độc chất Nitrobenzene để Viện có cơ sở trả lời Cục Trồng trọt. Chiều 26/1, trao đổi với NNVN, TS Cao Kỳ Sơn, Giám đốc Trung tâm NC Phân bón và Dinh dưỡng cây trồng, cho biết kết quả tìm hiểu bước đầu của Trung tâm như sau:
Nitrobenzene có công thức hoá học là C6H5NO2, là hợp chất nitro thơm đơn giản nhất, chứa nhóm nitro ở nguyên tử cacbon của vòng thơm. Nitrobenzene được điều chế bằng cách nitro hoá benzen, nguyên liệu chủ yếu là benzen, còn tác nhân nitro hóa có thể có nhiều loại như axit nitric, muối nitrat, oxit nitơ… Nitrobenzene là chất lỏng dạng dầu có mùi hạnh nhân, dung dịch trong nước có vị ngọt, ts = 210,8oC, khối lượng riêng ở 20oC: 1,1934 g/cm3.
Nitrobenzen là một trong các sản phẩm trung gian được sản xuất chủ yếu từ nguyên liệu ban đầu là than đá và dầu mỏ, qua nhiều quá trình chế biến hóa học khác nhau. Nitrobenzene chiếm một vị trí quan trọng trong ngành công nghiệp hoá chất. Nitrobenzen có rất nhiều ứng dụng. Phần lớn được dùng để tổng hợp anilin, benzidin, dinitrobenzen, thuốc nhuộm, xà phòng, xi đánh giầy, thuốc nổ, dùng trong y dược, thuốc bảo vệ thực vật…Nitrrbenzene là dung môi chọn lọc dùng rất nhiều trong tổng hợp hữu cơ, chất oxi hoá…
Độc tính của Nitrobenzene được ký hiệu R23: Độc qua đường hô hấp, R24: Độc qua tiếp xúc với da, R25: Độc qua đường tiêu hóa, R40: Cơ sở của tác nhân gây ung thư, R48: Độc nếu tiếp xúc lâu dài, R51: Độc với động vật thủy sinh, R62: Nguy cơ giảm khả năng sinh sản.
Trên người: Có thể gây chết do không hô hấp được. Được phân loại là chất cực độc. Liều lượng uống trung bình gây chết người có thể từ khoảng 1-5 g. Các ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể có thể trì hoãn trong vài giờ. Nitrobenzene có thể hấp thụ nhanh chóng qua da. Rượu Ethyl làm trầm trọng hơn tình trạng ngộ độc gây nên bởi Nitrobenzene. Những người thường tiếp xúc sẽ mắc chứng thiếu huyết cầu tố, ngộ độc gan, ngộ độc thần kinh, tiềm ẩn gây ung thư. Liều gây chết trên chuột là 640 mg/kg.
Thời gian phân hủy của Nitrobenzene tùy thuộc nhiều yếu tố nhưng từ 64-125 ngày.
Trên thế giới có một vụ nổ nhà máy hóa chất Cát Lâm, tỉnh Hắc Long Giang – Trung Quốc xảy ra ngày 13/11/2005 làm 100 tấn Benzen và Nitrobenzene tràn ra sông Tùng Hoa làm cá chết trắng trên sông kéo dài cả 100 km, 10.000 người phải sơ tán.
Trong Thông tư của Bộ Công nghiệp số 01/2006/TT-BCN ngày 11 tháng 4 năm 2006, trong phụ lục số 3 “Danh mục hóa chất độc hại và sản phẩm hóa chất độc hại”, Nitrobenzene nằm vị trí thứ 63.
Trong Thông tư của Bộ Tài nguyên và Môi trường số 25/2009/TT-BTNMT ngày 16 tháng 11 năm 2009, có hiệu lực áp dụng từ ngày 01 tháng 01 năm 2010 trong Bảng 1 - “Nồng độ tối đa cho phép các chất hữu cơ trong khí thải công nghiệp phát thải vào môi trường không khí”, Nitrobenzene nằm vị trí số 69 với nồng độ tối đa 5 miligam trên mét khối khí thải chuẩn [mg/Nm3] là mét khối khí thải ở nhiệt độ 25oC và áp suất tuyệt đối 760 mm thủy ngân.
Cũng trong Thông tư này, Nitrobenzene[#] là thành phần nguy hại đặc biệt [có tính chất cực độc hoặc có khả năng gây ung thư hay gây đột biến gen rất cao] với ngưỡng hàm lượng tuyệt đối là 40 ppm.
| GS Nguyễn Vi, nguyên Viện trưởng Viện Thổ nhưỡng Nông hóa: "Nitrobenzene là chất gây độc mà Giáo sư Phan Liêu và Giáo sư Nguyễn Văn Uyển đã nói rất rõ trên NNVN số gần đây. Tôi gói gọn lại là dùng chất này sử dụng trong phân bón lá là một sự thiếu hiểu biết". |
Nitrobenzene là 1 trong 81 chất tìm thấy trong thuốc lá có khả năng gây ung thư.
Từ trước đến nay chưa thấy sử dụng Nitrobenzene làm chất điều hòa sinh trưởng. Gần đây một số công ty sản xuất phân bón lá sử dụng Nitrobenzene như một dung môi hữu cơ.
Trong thư mục, chưa tìm thấy những nghiên cứu cơ bản về ảnh hưởng của Nitrobenzene đến sinh trưởng phát triển của cây trồng hoặc chất lượng nông sản.
Tóm lại: Nitrobenzene là một hóa chất hữu cơ rất độc đối với người, động vật thủy sinh… có thời gian phân hủy khá dài. Hơn nữa, Nitrobenzene cũng chưa được nghiên cứu kỹ về tác dụng nông học, về ảnh hưởng đến môi trường, đến sức khỏe con người và động vật. Do vậy, theo ý kiến của riêng tôi không nên cho sử dụng các loại phân bón trong thành phần có chứa Nitrobenzene nếu như doanh nghiệp sản xuất không bảo vệ được cơ sở khoa học và an toàn môi trường khi sử dụng các sản phẩm loại này cho cây trồng. Đề nghị yêu cầu tất cả các doanh nghiệp sản xuất phân bón lá nói riêng và các loại phân bón khác đảm bảo trong thành phần phân bón của mình không có Nitrobenzene.
| ThS. Nguyễn Ngọc Trì [Trưởng Bộ môn Sinh lý-Sinh hóa-Trường Đại học Nông Lâm TPHCM]: Chưa nước nào trên thế giới đưa chất này vào SX phân bón “Từ trước đến nay làm công tác nghiên cứu giảng dạy, tôi chưa từng nghe công dụng của Nitrobenzene đối với cây trồng. Trái lại, theo một tài liệu nghiên cứu ở nước ngoài còn cho rằng Nitrobenzene có vai trò ức chế hình thành Ethylen trong cây. Ethylen [C2H4] chính là một trong 5 nhóm chất điều hành sinh trưởng chủ yếu của cây trồng, là một sản phẩm hình thành trong giai đoạn phát triển của cây trồng, nhất là điều hòa sự chín của trái cây. Trong tế bào, Ethylene được hình thành từ acid amin Methionin nên nó giúp cho cây ra hoa, trái chín sớm, cành giâm mau ra rễ. Hiện nay, chúng tôi có hẳn một qui trình tổng hợp Nitrobenzene và có thể thực hiện ngay tại nhà chỉ trong thời gian 1 buổi. Nhưng xét thấy do chưa thấy cơ sở khoa học để kết luận Nitrobenzene có lợi ích cho cây trồng nên không thực hiện. Nitrobenzene đưa vào để SX phân bón lá quả là chuyện lạ, không bình thường, bởi các nước trên thế giới chưa ai làm như vậy. Họ chỉ sử dụng trong thuốc BVTV, ngoài ra còn sử dụng trong công nghiệp xi đánh giày, thuốc nhuộm... nhưng rất hạn chế. Nitrobenzene là một chất lỏng liên kết không chặt chẽ với đất nên sau khi phun sẽ đi thẳng một phần vào nguồn nước ngầm bên dưới, có thể giữ lại trong cây nhưng đặc biệt là không giữ lại trong cá. Qua các tài liệu nước ngoài xác định Nitrobenzene có độ độc LD50 349 mg/kg [độ độc giết chết 50% cá thể-PV], tức theo tôi đã ở “độ độc cấp 2”, đối với động vật có khả năng gây ra ung thư, còn trên con người thì các nghiên cứu khoa học gần đây thấy chưa rõ. Tùy thuộc thời gian và tần số tiếp xúc với Nitrobenzene mà gây độc nhiều hay ít trên cơ thể con người. Trong không khí, nếu tiếp xúc với Nitrobenzene nhiều sẽ gây chóng mặt, nhức đầu, đau cơ, thậm chí làm giảm khả năng mang oxy của máu. Đ.QUYÊN Nitrobenzene: Độc với máu, hệ thần kinh * “Về lâu dài, Nitrobenzene có thể gây ung thư” Thạc sĩ Nguyễn Thị Minh Nguyệt, Viện Công nghệ sinh học và thực phẩm, ĐH Công nghiệp TP HCM cho biết, Nitrobenzene là chất lỏng có màu vàng nhạt, có mùi đặc trưng của dầu hạnh nhân. Là dung môi dùng rất nhiều trong tổng hợp hữu cơ. Nitrobezene là hợp chất cực độc, nhất là với máu, hệ thần kinh. Hít thở trong thời gian ngắn một lượng lớn Nitrobenzene sẽ nhanh chóng đưa đến mất cảm giác, có hiện tượng tê liệt, chóng mặt, nôn mửa, phá hoại hệ thần kinh. Khi cơ thể bị tác dụng lâu dài của Nitrobezene thì da bị xanh xám, rất dễ gây ung thư. Thạc sĩ Nguyệt cho rằng, trong xi đánh giày có thể có Nitrobenzene vì thấy dẫn xuất có màu nâu sẫm. Giáo sư Trần Văn Sung, Viện Hóa học, Viện Khoa học & Công nghệ Việt Nam cũng khẳng định: “Về lâu dài, Nitrobenzene có thể gây ung thư”. Nhưng điều nguy hại là hợp chất này dễ dàng gây hại thông qua sự tiếp xúc với da, đường hô hấp. Vì thế, cũng như giáo sư Sung, tiến sĩ Phạm Thành Quân lo lắng những trẻ em đánh giày bị dính bết bởi những loại xi có pha các hợp chất của nitro. “Xi đánh giày có hợp chất của nitro, nếu bết vào da sẽ rất lâu phai, như thể chúng ta đi nhuộm da vậy. Còn hít lâu dài những loại xi này sẽ ảnh hưởng lên hệ thần kinh. Chúng rất độc hại đối với sức khỏe con người”, tiến sĩ Quân nói. Nitrobenzen là chất lỏng, khó bay hơi nếu pha vào xi đánh giày, nó có tác dụng làm chậm bay hơi, làm sạch, bóng giày lâu. Nhưng cũng khá dễ để nhận biết xi đánh giày có pha hợp chất này. “Sản phẩm xi đánh giày có sử dụng chất nitrobenzen thường có màu vàng, mùi hắc”. Thông thường, hợp chất này thường dùng để phối màu, tạo thành những xi màu nâu, xi màu cao và thi thoảng có dùng để tạo xi màu đen. [Theo báo Đất Việt] |
Nitrobenzen là một hợp chất hữu cơ với công thức hóa học C6H5NO2. Nitrobenzen là chất dầu màu vàng nhạt không tan trong nước với mùi giống hạnh đào. Khi ở thể rắn, chất này tạo thành tinh thể có màu vàng-xanh lá cây. Nitrobenzen được sản xuất với quy mô lớn từ tiền chất benzen, đến lượt nó lại là tiền chất để sản xuất anilin. Trong phòng thí nghiệm, đôi khi nó được sử dụng như một dung môi, chủ yếu cho các chất ái điện tử.
đầy đủ c1ccc[cc1][N+][=O][O-]
Oil of mirbaneNhận dạngSố CASPubChemKEGGChEBISố RTECSDA6475000Ảnh Jmol-3DảnhSMILES
đầy đủ
- 1/C6H5NO2/c8-7[9]6-4-2-1-3-5-6/h1-5H
2
3
1
R48/23/24 , R51/53, R62Chỉ dẫn S[S1/2], S28, Bản mẫu:S36/37,
S45, S61Giới hạn nổ1.8%-?[1]PELTWA 1 ppm [5 mg/m3] [skin][1]LD50780 mg/kg [đường miệng, chuột]
600 mg/kg [đường miệng, chuột]
590 mg/kg [mouse, oral]
[2]RELTWA 1 ppm [5 mg/m3] [skin][1]IDLH200 ppm[1]Các hợp chất liên quanHợp chất liên quanAnilin
Benzenediazonium chloride
Nitrosobenzene
Trừ khi có ghi chú khác, dữ liệu được cung cấp cho các vật liệu trong trạng thái tiêu chuẩn của chúng [ở 25 °C [77 °F], 100 kPa].
Tham khảo hộp thông tin
Nitrobenzen được điều chế với quá trình nitrat hóa benzen với hỗn hợp axit sulfuricđặc, nước, và axit nitric. Hỗn hợp này đôi khi được gọi là "acid hỗn hợp." Việc sản xuất nitrobenzen là một trong những quá trình nguy hiểm nhất được tiến hành trong ngành công nghiệp hoá chất vì khả năng tỏa nhiệt của phản ứng [ΔH = −117 kJ/mol].
+
H+
Sản lượng nitrobenzen toàn cầu trong năm 1985 vào khoảng 1.7×106 tấn.[3]
Cơ chế nitrat hóa
Quá trình nitrat hóa liên quan đến sự hình thành ion nitronium [NO2+], tiếp theo là một phản ứng thế thơm ái điện tử của nó với benzen. Ion nitronium được tạo ra tại chỗ với phản ứng của axit nitric và một chất khử nước có tính axit, điển hình là axit sulfuric:
HNO3 + H+ ⇌ NO2+ + H2OKhoảng 97% sản lượng nitrobenzen được dùng làm tiền chất để sản xuất anilin, chất này lại dùng làm tiền chất để sản xuất các hóa chất xử lý cao su, thuốc trừ sâu, thuốc nhuộm [chủ yếu loại thuốc nhuộm azo], thuốc nổ, và dược phẩm.
- ^ a b c d e f g “NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards #0450”. Viện An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp Quốc gia Hoa Kỳ [NIOSH].
- ^ “Nitrobenzene”. Immediately Dangerous to Life and Health. National Institute for Occupational Safety and Health [NIOSH].
- ^ Gerald Booth [2007]. "Nitro Compounds, Aromatic". In: Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. John Wiley & Sons: New York. doi:10.1002/14356007.a17_411
- International Chemical Safety Card 0065
- NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards
- IARC Monograph: "Nitrobenzene"
- US EPA factsheet
- //patents.google.com/patent/US9113628
Lấy từ “//vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nitrobenzen&oldid=67063246”