Tim phổi khỏe hay yếu liên quan đến sức khỏe thể chất và tuổi thọ của mỗi người, nếu chưa kịp đến viện khám, bạn hãy thử tự kiểm tra ngay bằng 5 cách đơn giản sau đây.
1. Phương pháp nín thở
Sau khi hít một hơi thật sâu rồi nín thở, nếu bạn có thể nín thở được 30 giây trở lên, điều nàu có thể biểu hiện chức năng tim, phổi của bạn vẫn rất tốt. Ngược lại nếu bạn chỉ nín thở dưới 20 giây, chứng tỏ chức năng tim, phổi có vấn đề, do vậy cần đặc biệt chú ý.
2. Phương pháp leo cầu thang
Phương pháp này cũng khá phổ biến, thông thường những người có sức khỏe tim, phổi tốt, có thể đi bộ từ tầng 1 đến tầng 3 với tốc độ bình thường, nếu không thấy thở gấp, tức ngực, khó thở thì chứng tỏ chức năng tim phổi khá tốt. Còn ngược lại, nếu bạn cảm thấy rất mệt như “hết hơi”, cần chú ý tim, phổi của bạn có thể đang bị tổn thương.
3. Phương pháp thổi nến
Để thực hiện bài kiểm tra này, bạn cần chuẩn bị một cây nến, đốt cháy nến và đặt cách cơ thể khoảng 15cm. Nếu một hơi có thể thổi tắt nến, chứng tỏ chức năng tim, phổi vẫn khá tốt. Nếu thử thổi vài lần mà nến không tắt lửa, điều này chứng tỏ chức năng tim, phổi bị suy yếu, chẳng hạn như bị bệnh khí phế thũng.
4. Phương pháp chạy tại chỗ
Bạn đứng chạy tại chỗ, dừng chuyển động sau khi mạch đập đạt 100-120 lần/phút, quan sát khi dừng chạy, nếu trong vòng 5 – 6 phút sau đó mạch đập của tim hồi phục lại như trạng thái ban đầu thì chức năng tim phổi rất tốt. Trong trường hợp bạn thở hắt vì mệt, tim đập nhanh và cần thời gian dài mới dịu lại nhịp thở thì tim, phổi của bạn đã yếu.
5. Phương pháp quan sát màu môi
Tim và phổi là những cơ quan quan trọng nhất trong cơ thể con người, tuy nhiên quá trình công nghiệp hóa ngày càng phát triển dẫn đến ô nhiễm môi trường, thực phẩm bẩn, cùng với những thói quen xấu của cá nhân như hút thuốc, uống rượu, thức khuya,… đều là những tác nhân nguy hại làm tăng số người mắc các bệnh về tim, phổi. Trên thực tế, chúng ta có thể tự kiểm tra chức năng tim, phổi tại nhà thông qua 5 phương pháp sau.
Những người có chức năng tim, phổi tốt có màu môi hồng hào, trong khi những người có chức năng phổi kém có thể có đôi môi màu tím do thiếu oxy bên trong cơ thể.
3 cách để cải thiện chức năng tim phổi
1. Chạy bộ
Đây là một trong những cách phổ biến để luyện tập chức năng tim, phổi. Trước tiên hãy lựa chọn đi bộ nhanh là chủ yếu, xen kẽ chạy chậm trong vòng 1 tuần. Tiếp theo chạy chậm là chủ yếu, trong đó xen kẽ đi bộ nhanh, thực hiện trong 1 tuần. Tiếp nữa là nguyên chạy chậm 1 tuần. Cuối cùng, chạy với toàn bộ sức lực, và cũng luyện tập trong 1 tuần. Kiên trì luyện tập 1 tháng, chức năng tim, phổi có thể được cải thiện rõ rệt.
2. Bơi lội
Bơi đòi hỏi phải nín thở dưới nước và lấy hơi, đây là một phương thức hít thở sâu có thể cải thiện hiệu quả chức năng của tim, phổi. Ngoài ra, bơi dưới nước, cơ bắp tiêu thụ oxy và chất dinh dưỡng tăng lên, có lợi cho việc tăng cường chức năng bơm của tim và cải thiện chức năng tim mạch.
3. Đi xe đạp
Đạp xe là một trong những công cụ tốt nhất để cải thiện chức năng tim và phổi. Đạp xe có thể sử dụng chuyển động của chân để nén lưu lượng máu và bơm máu trở lại từ mạch máu đến tim, tăng cường chức năng của mô vi mạch. Ngoài ra, đi xe đạp rất đơn giản và thân thiện với môi trường, đồng thời giúp thư giãn cơ thể và tâm trí trong quá trình đạp xe
Tuy nhiên, ngoài việc cải thiện chức năng tim, phổi bằng ba phương pháp trên, một cơ thể khỏe mạnh không thể tách rời khỏi thói quen sống tốt. Nghiện rượu, hút thuốc, thức khuya,… đều là những thói quen xấu cần phải loại bỏ ngay lập tức.
Theo HÀ VŨ/Vietnamnet
Nín thở trong thời gian dài, còn được gọi là ngưng thở tự nguyện, phần nào là một môn thể thao khắc nghiệt. Thợ lặn chuyên nghiệp thường tập luyện bằng cách hít thở sâu trước khi lặn. Bằng cách nín thở trước khi xuống nước, thợ lặn có thể đẩy khí carbon dioxide ra khỏi cơ thể của mình, điều này sẽ lấy đi phản ứng tự nhiên của cơ thể để đưa không khí ra ngoài. Nghe có vẻ nguy hiểm đúng không? Vậy nín thở trong bao lâu là an toàn?
Theo Hội Chữ thập đỏ Canada, hầu hết những người trưởng thành khỏe mạnh có thể thoải mái nín thở trong khoảng một đến hai phút. Nhưng nên tránh nín thở vì nó có thể khiến bạn có nguy cơ bị đuối nước khi ở dưới nước. Giữ hơi thở dưới nước chỉ là một trong những điều mà nhân viên cứu hộ làm, theo Reader.
Mức ô xy đi xuống khi nín thở
Không có ô xy tươi đi vào cơ thể, mức độ bão hòa ô xy trong máu của chúng ta sẽ giảm xuống. Điều này có nghĩa là não và các cơ quan của chúng ta không nhận được ô xy mà chúng cần để hoạt động.
Khi bộ não của chúng ta bắt đầu bị thiếu ô xy, các triệu chứng đầu tiên là cảm giác bối rối, thay đổi quyết định và mất khả năng phối hợp.
Nếu bạn phải nín thở ngay bây giờ, mức ô xy máu sẽ bắt đầu giảm và mức độ carbon dioxide sẽ tăng lên. Cơ thể chúng ta giải phóng carbon dioxide khi chúng ta thở ra, vì vậy khi chúng ta nín thở, nó sẽ tích tụ và khiến chúng ta cảm thấy thôi thúc phải hít một hơi khác.
Tuy nhiên, sự gia tăng lượng khí carbon dioxide này không phải lúc nào cũng xảy ra dưới nước.
Một nghiên cứu trên Tạp chí Sinh lý học Ứng dụng Châu Âu cho thấy khi các thợ lặn cố tình thở hoặc tập thể dục trước khi xuống nước, nồng độ carbon dioxide của họ sẽ chậm hơn. Điều này có thể khiến thợ lặn có nguy cơ bất tỉnh, theo Reader.
Có nguy cơ tổn thương não
Một nghiên cứu trên Tạp chí Sinh lý học Ứng dụng cho thấy khi các thợ lặn nín thở trong thời gian dài, họ có mức protein S100B cao hơn trong máu. Protein này là một dấu hiệu cho tổn thương não; tuy vậy mức tăng này là tạm thời và trở lại bình thường khi họ bắt đầu thở lại.
Các kết quả chỉ ra rằng ngưng thở tự nguyện kéo dài, ảnh hưởng đến tính toàn vẹn của hệ thần kinh trung ương và có thể có tác động tích lũy, các nhà nghiên cứu giải thích.
Có thể mất phối hợp
Nghiên cứu trên Tạp chí Sinh lý học Ứng dụng cũng cho thấy thợ lặn có lượng Lactate trong máu cao hơn trong khi nín thở. A xít lactic là những gì tích tụ trong cơ bắp trong thời gian dài hoặc tập luyện cường độ cao và có thể dẫn đến chuột rút, đau nhức và mất khả năng phối hợp, theo Reader.
Sự gia tăng a xít này trong dòng máu có nghĩa là các cơ không nhận đủ ô xy.
Lượng đường huyết tăng lên
Nín thở quá lâu có thể khiến lượng đường huyết tăng vọt. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng mức đường huyết cao hơn ở thợ lặn khi nín thở. Các chuyên gia chưa tìm ra lý do tại sao lượng đường huyết tăng khi cơ thể thiếu ô xy, nhưng nó có thể liên quan đến cơ thể không có khả năng tiết ra insulin trong thời gian đó, theo Reader.
Nhịp tim chậm lại
Khi cơ thể chúng ta thiếu oxy, tim có thể bơm máu tươi, ô xy ra cơ thể. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 30 giây giữ hơi thở có thể dẫn đến nhịp tim thấp hơn và cung lượng tim thấp hơn.
Huyết áp tăng lên
Khi nhịp tim giảm xuống trong khi nín thở, nó sẽ cố gắng bù lại bằng cách tăng huyết áp để bơm máu vào cơ thể. Điều này làm các mạch máu co lại. Sự tăng huyết áp này thường xảy ra sau ba phút nín thở, một khi mức ô xy trong máu của chúng ta bắt đầu giảm, theo Reader.
Có thể bất tỉnh
Nguy cơ nguy hiểm của việc nín thở dưới nước là cơ hội bất tỉnh trong nước. Theo các chuyên gia tại Emory, khi trẻ nín thở dưới nước, áp lực trong lồng ngực khiến các mạch máu của chúng bị cắt đứt lưu lượng máu đến bên phải của tim. Khi điều này xảy ra, tim có thể bơm máu, dẫn đến phản xạ ngất xỉu. Người lớn nín thở trong thời gian dài dưới nước cũng có nguy cơ bị bất tỉnh.
Tin liên quan
Và những câu hỏi cần được trả lời là: Nhịn ăn uống như vậy có cơ sở khoa học không? Con người có thể nhịn thở, ăn, uống bao lâu?
Thở, ăn, uống là nhu cầu bắt buộc
Cơ thể con người cấu tạo với 60% nước, 6% chất khoáng, 16% chất béo, 18% chất đạm. Đây là một bộ máy sinh học rất tinh vi phức tạp với nhiều cơ quan, hệ thống khác nhau… Muốn hoạt động, bộ máy “người” phải được cung cấp năng lượng, thông qua sự chuyển hóa, “đốt cháy”, oxy hóa thức ăn, thức ăn.
Hệ hô hấp, hít thở, là nguồn cung cấp oxy cho việc “đốt cháy”, oxy hóa thức ăn tạo ra năng lượng và tống khứ chất thải cachonic ra bên ngoài. Hệ tiêu hóa cung cấp “nhiên liệu” là năm nhóm thức ăn cần thiết: carbohydrate [đường, bột], chất đạm [protein], chất béo [dầu, mỡ], chất khoáng, và các vitamin cho quá trình đốt cháy sinh năng lượng này. Do đó, thở, ăn, uống là nhu cầu bắt buộc phải có để con người có thể sống.
Các nhà dinh dưỡng đã tính cụ thể nhu cầu cho mỗi kg cơ thể/ ngày: Năng lượng tối thiểu để duy trì sự sống 30 kcalo; Nước 100-150 ml; Chất đạm 1-2 gam, Chất béo 3-5 gam, Chất carbohydrate 6-10 gam. Muối khoáng và vitamin là các yếu tố vi lượng đi kèm theo các món ăn con người sử dụng.
Có thể ngưng, nhịn thở bao lâu?
Khi ngừng thở như, do ngưng tim đột ngột, ngộp thở, siết cổ, và các thương tích đột ngột khác, cơ thể sẽ thiếu oxy, và cơ quan đầu tiên bị ảnh hưởng là hệ thần kinh trung ương, não bộ. Nói chung, tổn thương thường bắt đầu sau 1 phút bị hết oxy và càng lúc càng nặng dần: Từ 30-180 giây thiếu oxy sẽ mất ý thức; sau 1 phút, tế bào não bắt đầu chết; sau 3 ba phút, nơ-ron bị tổn thương nhiều hơn, và sẽ có di chứng; sau 5 phút, cái chết sắp xảy ra; sau 10 phút, hôn mê và chắc chắn có di chứng tổn thương não lâu dài, sau 15 phút, không thể nào cứu sống.
Trong y học, mức bão hòa oxy trong máu là thước đo nguy cơ não bị tổn thương khi bị thiếu dưỡng khí oxy. Bình thường máu động mạch bão hòa oxy đến 100%, khi bảo hòa oxy còn 70% nguy cơ tổn thương não và tim bắt đầu xuất hiện và tỷ lệ nghich với độ bão hòa oxy của máu. Trong phòng mổ, độ bão hòa õy máu là một chỉ tiêu bắt buộc phải theo dõi liên tục [monitoring].
Nín thở là động thái ngưng thở tạm thời như khi lặn nước, khi bị ngạt khói, đi vùng khí độc… Người thường khỏe mạnh, trung bình có thể nín thở từ 3-5 phút. Dĩ nhiên, có những trường hợp ngoại lệ: Một số người tập luyện thường xuyên có khả năng sử dụng oxy hiệu quả hơn, cho phép não có thể chịu thiếu oxy lâu hơn. Những người thợ lặn, vận động viên thường xuyên tập luyện có thể nín thở dài hơn: Tanya Streeter, quần đảo Cayman, Anh, phá kỷ lục thế giới về lặn tự do, hít vào một hơi cô đã nín thở lặn sâu 160m trong 6 phút 16 giây. David Blaine, Chicago, Hoa Kỳ, được ghi danh kỷ lục Guiness với nín thở lâu nhất dưới nước tới 17 phút 4 giây! Y học thể thao chỉ ra rằng Tania Streeter và David Blaine đều có dung tích toàn phổi [total lung capacity, TLC] rất lớn và khả năng chịu đựng được máu có bảo hòa oxy rất thấp, người bình thường chỉ chịu đựng được với độ bảo hòa ≥70% trong khi các vận động viên này chịu được ≥ 40%.
Có thể nhịn uống mấy ngày?
Hơn 60% cơ thể người là nước, và mọi quá trình chuyển hóa, phát triển của tế bào xảy ra trong nước: là môi trường cho các phản ứng sinh hóa, điều hòa nhiệt độ cơ thể qua việc thải mồ hôi và hô hấp, chất bôi trơn cho khớp, giúp tẩy rửa và thải chất độc qua nước tiểu.v.v….
Trong cơ thể con người luôn luôn có sự cân bằng động [homeostasis] giữa lượng nước mất đi qua nước tiểu, phân, nước bọt, mồ hôi, thở, và lượng nước bù đắp lại qua thức ăn, nước uống và chuyển hóa thức ăn tạo ra. Hằng ngày, lượng nước luân chuyển, mất đi [thải ra] và thu nhận [uống vào] trung bình là 2.500 ml. Mất sự cân bằng động này con người sẽ lâm bệnh.
Mất nước [dehydration] là tình trạng nước cấp vì các bệnh lý như tiêu chảy, nôn mửa nhiều, xuất huyết, đái tháo nhạt…. Các dấu hiệu bệnh lý, bắt đầu xuất hiện khi bị mất nước từ 10% trọng lượng cơ thể, và tăng dần tỷ lệ thuận với mức độ mất nước, gồm: khô miệng, khát nước nhiều; da khô, tim đập nhanh[đánh trống ngực]; tiểu ít, nước tiểu sậm, yếu cơ…..
Khi nhịn khát, cơ thể không đủ nước, nhiều hệ thống chức năng bị ảnh hưởng: Các tế bào thần kinh não, neuron, bị “teo lại” và sẽ điều khiển thận giảm lọc, nước tiểu sẽ ít đi; Hệ thống điều hòa thân nhiệt bị rối loạn, cơ thể sẽ tăng nhiệt độ gây trúng nóng; Chất điện giải bị mất cân bằng; Huyết áp thay đổi…
Theo thống kê khoa học, con người trung bình có thể nhịn uống từ 3 đến 5 ngày. Theo GS Randall K. Packer, Đại học George Washington, thời gian tối đa mà một cá nhân có thể nhịn khát là một tuần, và "trời mát có thể đi lâu hơn một chút, và trực tiếp dưới ánh sáng mặt trời sẽ ngắn hơn."
Và nhịn ăn được mấy tuần?
Hiện nay, vì lý do đạo đức, chưa có nghiên cứu khoa học về nhịn và nạn đói. Một số khảo sát về đói qua các vụ đình công, chay tịnh tôn giáo…có kết luận: Theo Archiv Fur Kriminologie con người có thể nhịn ăn từ 8-21 ngày, nhưng phải uống nước đầy đủ. Theo Tạp chí Y học Anh BMJ tuyệt thực từ 21-40 ngày sẽ có dấu hiệu đe dọa mạng sống; khi mất 10% thể trọng bắt đầu có dấu hiệu và sẽ nguy hiểm tính mạng khi mất đến 18%. Theo tạp chí Dinh dưỡng, nam giới sẽ chết khi Chỉ số khối cơ thể BMI dưới 13, và phụ nữ khi BMI dưới 11.
Lịch sử ghi nhận những trường hợp sống sót sau nhịn ăn sau: [1] Danh tướng Nguyễn Tri Phương dứt bỏ băng bó, phun thuốc và chịu đói, chịu đau đến cả tháng trời mới mất, [2] Năm 1940, Mahatma Gandhi, Ấn Độ, 74 tuổi đã sống sót qua 21 ngày tuyệt thực chỉ nhấm ít nước, [3] Trong cuộc tuyệt thực năm 1981 của các tù nhân chính trị chống lại sự hiện diện của Anh tại Đông Bắc Ai Len có người còn sống đến 73 ngày, [4] Năm 2003, ảo thuật gia David Blaine, Mỹ đã trải qua 44 ngày nhịn đói trong một hộp bằng thủy tinh dưới sông Thames ở London, [5] Năm 2006, Mitsutaka Uchikoshi, Nhật, sống sót sau 3 tuần lễ chịu đói vì rơi xuống sườn núi tuyết và rơi vào trạng thái ngủ đông [mà không có lương thực và nước sau khi những chuyên gia mô tả là rơi vào trạng thái giống như ngủ đông [hibernation] với thân nhiệt chỉ còn 22oC, [6] Năm 2011, Rita Chretien, British Columbia, dù mất đến 15 kg nhưng sống sót sau khi đói 50 ngày vì lạc trong vùng hoang dã Nevada.
Đôi điều bàn luận
Để dễ nhớ về khả năng chịu đựng của con người, chúng ta nên theo quy tắc ước lượng gần đúng “số 7” : Nín thở tối đa 7 phút, nhịn khát tối đa 7 ngày và đói ăn tối đa 70 ngày. Những trường hợp đặc biệt đương nhiên là ngoại lệ, cá biệt và “xưa nay hiếm”. Tiến sĩ Mike Stroud, giảng viên cao cấp về Y học và Dinh dưỡng, Đại học Southampton, Anh, cho rằng: "Đây là khả năng ngoại lệ, không phải là quy luật phổ quát tự nhiên”.
Theo tôi, cần phân biệt khả năng nhịn đói với nhịn đói để “cải thiện” thể chất và tinh thần. Câu chuyện “49 ngày nhịn ăn, chỉ uống nước mè đen, ngồi thiền” rất mơ hồ, thiếu cơ sở khoa học vì các lẽ: [1] một là mè đen là một thực phẩm tốt về số lượng lẫn chất lượng dinh dưỡng [carbs 26%, lipid 48%, protein 18%, khoáng và vitamin nhiều..], cho nên nước mè đen cũng là một dạng thức ăn, [2] hai là khác với nín thở và nhịn khát, nhịn ăn là một tình trạng “đảo thác sinh lý” [paraphysiology] trong đó cơ thể tự tiêu hóa chính thành phần cấu tạo cơ thể [autodigestion] để tạo ra năng lượng đầy đủ yêu cầu, và chắc chắn người nhịn đói phải sụt cân, [3] ba là các neuron của não bộ rất nhạy cảm với tình trạng thiếu năng lượng. Do đó, trong tình huống đảo thác sinh lý phải “ăn tự thân” chắc chắn sẽ không hoạt động tốt như bình thường, khó có thể “sáng ý ra” như mô tả. Các cụ ta nhận định “Tinh thần minh mẫn chỉ có trong thân thể tráng kiện” cũng không ngoài lý do này.
Thay lời kết
Hiện nay, cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, các bệnh nội tiết và chuyển hóa, đặc biệt là béo phì và đái tháo đường đang tăng lên như bệnh dịch. Giảm ăn uống, tiết thực, thậm chí thỉnh thoảng nhịn ăn cũng là một phương cách tốt để giảm cân và ngừa phòng các bệnh chuyển hóa hiệu quả.
Cho đến nay, chưa có công trình khoa học nghiêm túc nào công bố tác dụng thải các loại độc tố trong cơ thể bằng cách nhịn ăn và chỉ uống nước lọc. Cũng không có tài liệu rằng Thiền và Khí công đòi hỏi phải nhịn ăn cả.
Các nhà khí công nổi tiếng Việt Nam như Lương y Vũ Quốc Trung, Lương y Phan Cao Bình, Bác sĩ Lê Văn Vĩnh đều nhận xét: “Phần lớn sự truyền miệng về nhịn ăn khi tập khí công là không có xuất xứ”; “Cả hai trường phái khí công Ấn Độ lẫn Trung Quốc đều buộc phải nhịn ăn, mà nhắc đến phương pháp dinh dưỡng hợp với dưỡng sinh bốn mùa; và “Nếu nói khí công mà nhịn ăn là phi khoa học, vì kinh tỳ [tỳ vị] là nơi vận chuyển khí từ thức ăn để đi qua kinh lạc nuôi cơ thể. Thức ăn biến thành khí gọi là thủy cốc khí, thì cần phải có thủy cốc khí [rau quả, cơm nước…] để nuôi cơ thể. Nếu thiếu nó thì cơ thể sẽ không có khí, bị diệt vong”.
Rõ ràng, hít thở, nước uống, thức ăn là nhu cầu cơ bản của cơ thể. Thiếu chúng con người không thể nào tồn tại. Nhưng cần chọn một khẩu phần ăn cân bằng về số lượng lẫn chất lượng, hợp lý, cá nhân hóa theo tuổi tác, công việc, và tình trạng sức khỏe cá nhân.
TS.BS Trần Bá Thoại
Uỷ viên BCH Hội Nội tiết Việt Nam