Thuốc methadone là gì

Methadone là một loại thuốc hợp pháp ban đầu được sử dụng để kéo dài việc giảm đau cho những người lính trong Thế Chiến thứ hai. Methadone là chất đồng vận với chất dạng thuốc phiện, nghĩa là có tác dụng tương tự các chất dạng thuốc phiện như heroin và moocphin. Sự khác biệt lớn nhất giữa methadone và những chất gây nghiện khác là nó tác động kéo dài hơn và người sử dụng không có xu hướng tăng liều khi dùng. Vào những năm 1960, hai bác sỹ người Mỹ đã thử nghiệm methadone trên những người bệnh nghiện heroin phát hiện ra rằng nó giúp người nghiện dừng sử dụng heroin mà không cần dùng liều cao hơn.

Liều methadone được bác sỹ kiểm soát và kê đơn phù hợp cho với từng người bệnh. Methadone không gây cho người bệnh nhân cảm giác “phê”, và làm giảm tác động của chất thuốc dạng thuốc phiện khác như heroin. Người bệnh uống Methadone hàng ngày [thuốc ở dạng nước] tại cơ sở điều trị methadone. Do thuốc có tác dụng chậm nên chỉ cần dùng một liều một ngày là có thể giảm cơn thèm nhớ heroin.

Điều trị thay thế các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone [gọi tắt là điều trị methadone] là chương trình điều trị lâu dài, điều trị càng lâu, kết quả càng tốt. Đây là chương trình hoàn toàn tự nguyện. Methadone được coi là phương pháp điều trị “tiêu chuẩn vàng” đối với người nghiện heroin.

Methadone có thể giúp những người nghiện heroin:

• Dừng sử dụng hoặc giảm đáng kể lượng heroin sử dụng
• Dừng tiêm chích heroin [hoặc giảm đáng kể tần suất tiêm chích và giảm nguy cơ lây nghiễm các bệnh truyền qua đường máu và nguy cơ quá liều]
• Cải thiện tình trạng sức khỏe, dinh dưỡng
• Dừng các hành vi phạm pháp liên quan đến việc kiếm tiền mua heroin
• Có những mối quan hệ ổn định hơn và hoà thuận hơn với gia đình
• Có công việc ổn định hơn và tiến bộ hơn trong học tập

Methadone được ứng dụng vào việc điều trị nghiện Heroin từ nhiều năm nay. Nhưng thực sự những hiểu biết xung quanh methadone còn rất ít. Nhiều người vẫn thắc mắc rằng tại sao methadone cũng là một chất cùng nhóm với Heroin nhưng lại được dùng để điều trị nghiện heroin. Vậy có khác gì điều trị nghiện thứ này bằng cách thay thế nghiện thứ khác. Qua bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về methadone, vì sao methadone được lựa chọn trong cai nghiện heroin?

1. Methadone là gì?

Thuốc Methadone là một loại thuốc bắt buộc phải kê theo toa. Đây là một thuốc thuộc nhóm opioids. Những thuốc tương tác với các thụ thể opioid trong não mang lại một loạt các phản ứng trong cơ thể. Nó đi từ cảm giác giảm đau, đến thư giãn, khoái cảm và mãn nguyện. Nói đến đây, chúng ta sẽ có thắc mắc rằng tại sao Heroin cũng thuộc nhóm Opioids. Nhưng lại sử dụng methadone điều trị nghiện Heroin. Thực chất Methadone được dùng thay thế cho heroin và các loại thuốc phiện khác.

Thời gian bán hủy của Methadone dài hơn nhiều so với Heroin, khi đó nó sẽ giảm số lần bạn sử dụng Heroin. Ví dụ, khi sử dụng heroin, tác dụng của nó kéo dài trong khoàng 6 tiếng làm bạn hưng phấn, thoải mái. Nhưng sau 6 tiếng đó, bạn bắt đầu lên cơn “đói thuốc” và vật vã và phải sử dụng liều tiếp theo. Nhưng khi dùng methadone thay thế, thời gian tác dụng của methadone từ 25 – 40 tiếng. Làm bạn không còn thèm thuốc và phải sử dụng heroin liên tục nhiều lần.

>>> Xem thêm bài viết: Cần sa, Ma túy đá, Heroin: Bạn đã thực sự hiểu hết

2. Methadone có gì tốt hơn so với heroin?

Nhưng nếu vậy liệu rằng chúng ta có đang sử dụng một dang “chất gây nghiện” khác để thay thế Heroin. Mặc dù methadone cùng nhóm và cùng tác động giống Heroin. Nhưng methadone là thuốc được chứng minh có ít tác động có hại lên cơ thể con người hơn so với heroin.

Khi dùng methadone, người bệnh được kiểm soát liều lượng và triệu chứng chặt chẽ. Duy trì Methadone giữ cho người bệnh ổn định trong khi họ tạo ra những thay đổi tích cực trong cuộc sống của họ. Các vấn đề sức khỏe được giảm hoặc tránh, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến tiêm chích, chẳng hạn như HIV, viêm gan B và virus viêm gan C, nhiễm trùng da và các vấn đề về tĩnh mạch. Hơn nữa, chi phí sử dụng methadone rẻ hơn rất nhiều so với heroin. Ở một số quốc gia còn phát methadone miễn phí.

Methadone dạng siro.

3. Các tác dụng phụ có thể gặp phải khi sử dụng methadone

Các tác dụng phụ phổ biến nhất của methadone là:

• Đổ mồ hôi nhiều [uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để tránh mất nước]
• Tiểu khó, tiểu lắt nhắt.
• Chán ăn, buồn nôn.
• Bụng cồn cào.
• Táo bón.
• Đau cơ và khớp.
• Chu kỳ kinh không đều ở phụ nữ.
• Giảm ham muốn tình dục.
• Phát ban và ngứa.
• Ngầy ngật, lơ mơ.

4. Điều trị nghiện heroin bằng methadone trong bao lâu?

Thời gian  sử dụng methadone để điều trị cai nghiện heroin tùy vào triệu chứng và độ tuân thủ của từng người. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng cần ít nhất một năm và một số trường hợp có thể kéo dài hơn thế. Sau thời gian đầu dùng methadone theo liều tiêu chuẩn, bệnh nhân sẽ được điều chỉnh giảm liều từ từ để ngăn ngừa hội chứng cai thuốc. Dù vậy, nếu nguy cơ tái nghiện cao, một số người có thể phải duy trì methadone lâu dài.

>>> Tham khảo thêm bài viết: Cocain, thuốc lắc, LSD: bạn đã thực sự hiểu hết về chúng?

5. Vì sao người ta không cho mang methadone về nhà?

Chắc hẳn có rất nhiều người thắc mắc rằng vì sao những người điều tri methadone hàng tuần phải tới uống thuốc mà không được mang về nhà. Lý do một phần là bởi vì methadone có tính chất giống heroin. Một số kẻ buôn bán ma túy sẽ lợi dụng tính chất này để chế tạo methadone thành một loại ma túy. Hơn nữa, việc để người điều trị hằng ngày tới lấy thuốc uống, giúp nhân viên y tế kiểm soát được liều lượng, tránh gây tình trạng “nghiện” methadone. Và giúp việc theo dõi điều trị nghiện heroin được đều đặn hơn.

Để sử dụng methadone, người bệnh phải tới trung tâm y tế lấy thuốc uống ngay tại trung tâm.

6. Có phải Methadone có xu hướng giảm tác dụng trong việc điều trị nghiện?

Có một số ý kiến cho rằng việc sử dụng methadone điều trị nghiện đã không còn hiệu quả nữa. Vậy sự thật là gì? Như đã giải thích ở trên, methadone có cùng cơ chế tác dụng với heroin, tức là chúng tác động lên thụ thể opioids. Thực tế cho thấy, hiện nay có một sự tăng đột biến việc sử dụng các chất cấm khác không phải là heroin. Đó là: thuốc lắc, hàng đá, cỏ, cần sa,… Những chất này không tác động lên thụ thể opioids như heroin mà nó tác động lên các thụ thể khác như dopamin, serotinin,… Do vậy methadone không có tác dụng điều trị với những người nghiện các chất trên. Methadone CHỈ có tác dụng điều trị nghiện Heroin.

Hiện nay có rất nhiều hiểu sai xoay quanh việc sử dụng methadone. Mong rằng bài viết trên có thể phần nào xóa bỏ những hiểu nhầm này.  Từ đó người bệnh có thể tuân thủ tốt hơn trong điều trị. Methadone CHỈ có thể điều trị nghiện do heroin chứ không điều trị nghiện do các loại ma túy khác. Nghiện là một tình trạng mãn tính. Để cai nghiện một thứ gì đó đòi hỏi người bệnh phải nỗ lực rất nhiều. Bên cạnh dùng thuốc để cai nghiện, còn rất nhiều biện pháp hỗ trợ. Điều quan trọng là bạn không phải chiến đấu một mình trong công cuộc khó khăn này. 

Bác sĩ Lê Hoàng Ngọc Trâm

Mục tiêu của điều trị duy trì bằng thuốc Methadone là giảm hoặc ngừng sử dụng bất hợp pháp heroin và các chất dạng thuốc phiện [CDTP] khác, cải thiện tình trạng sức khỏe, cuộc sống và tái hòa nhập cộng đồng ở những bệnh nhân đang điều trị, giảm lây truyền các bệnh lây truyền qua đường máu liên quan đến tiêm chích các CDTP, giảm nguy cơ tử vong liên quan đến sử dụng các CDTP; và giảm tội phạm liên quan đến sử dụng các CDTP.

Thông tin chung
Methadone là gì?
Methadone là một chất tổng hợp, đồng vận với CDTP; hấp thu tốt qua đường uống, có thời gian bán hủy dài, mặc dầu có sự khác biệt thời gian bán hủy huyết tương giữa các cá thể. Tác dụng của Methadone tương tự như Morphin và các CDTP khác

Các tác dụng của Methadone
Các tác dụng của Methadone bao gồm: giảm đau, êm dịu, ức chế hô hấp và phê sướng. Mức độ phê sướng khi sử dụng Methadone bằng đường uống ít  hơn so với tiêm chích Heroin.

Các tác dụng khác bao gồm: hạ huyết áp, co đồng tử [thu hẹp đồng tử], giảm ho và giải phóng Histamin gây ngứa da. Các tác động lên hệ tiêu hóa bao gồm: giảm co bóp dạ dày, giảm nhu động ruột, tăng co thắt cơ tròn môn vị, tăng co thắt cơ Oddi, có thể gây co thắt đường mật. Tác động trên hệ nội tiết bao gồm làm giảm Hormon kích thích nang trứng [FSH] và giảm hormone kích thích hoàng thể [LH], tăng Prolactin, giảm hormone kích thích thượng thận [ACTH], giảm testosterone, tăng Hormon chống lợi niệu [ADH]. Các chức năng nội tiết có thể trở lại bình thường sau 2-10 tháng sử dụng Methadone.

Các tác dụng ngoại ý của điều trị Methadone đường uống bao gồm: rối loạn giấc ngủ, nôn và buồn nôn, táo bón, khô miệng, tăng tiết mồ hôi, giãn mạch và ngứa, rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ, chứng vú to ở nam giới, suy giảm tình dục bao cả gồm liệt dương, giữ nước và tăng cân.

Hầu hết người đã sử dụng Heroin đều xuất hiện một số tác dụng ngoại ý khi sử dụng methadone. Khi điều trị ở liều ổn định, độ dung nạp tăng dần cho đến khi khi kỹ năng nhận thức và khả năng chú ý không còn bị ảnh hưởng. Triệu chứng táo bón, suy giảm tình dục, và đôi khi tăng tiết mồ hôi có thể vẫn tiếp tục gây khó chịu cho bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị duy trì bằng Methadone.

Methadone có thể tan trong mỡ và gắn vào các mô trong cơ thể bao gồm phổi, gan, thận, lách, do đó, nồng độ Methadone tại các mô này cao hơn hẳn nồng độ Methadone trong máu. Vì vậy, Methadone sau đó được vận chuyển chậm từ các cơ quan này vào trong máu. Vì Methadone sử dụng đường uống có sinh khả dụng cao và thời gian bán hủy dài, có thể sử dụng liều uống hàng ngày để điều trị.

Methadone được chuyển hóa chủ yếu tại gan qua hệ thống men Cytochrome P450. Khoảng 10% liều Methadone uống được đào thải ra khỏi cơ thể dưới dạng không đổi. Phần còn lại được chuyển hóa và các sản phẩm chuyển hóa [hầu hết không có tác động] được thải trừ qua nước tiểu và phân. Methadone cũng được bài tiết qua mồ hôi và nước bọt.

Dược động học methadone

Dược động học của Methadone rất khác nhau giữa các cá thể, nhưng nhìn chung nồng độ thuốc tăng lên trong máu trong vòng 3-4 giờ sau khi uống Methadone và sau đó bắt đầu giảm. Sau khi uống khoảng 30 phút Methadone bắt đầu có tác dụng. Thời gian bán hủy của thuốc sau liều đầu tiên từ 12-18 giờ, trung bình là khoảng 15 giờ. Khi điều trị liên tục, thời gian bán hủy của Methadone kéo dài hơn, khoảng từ 13-47 giờ, trung bình là 24 giờ. Với thời gian bán hủy dài, nồng độ methadone tiếp tục tăng dẫn trong máu sau tuần đầu tiên điều trị với liều uống mỗi ngày một lần và giảm tương đối chậm giữa các liều uống.

Methadone đạt được nồng độ ổn định trong cơ thể [lượng thuốc được thải trừ ra khỏi cơ thể tương đương với lượng thuốc uống vào] sau khoảng thời gian tương đương với 4-5 lần thời gian bán hủy, tương ứng khoảng 3-10 ngày. Khi đạt được trạng thái ổn định, nồng độ Methadone thay đổi trong máu không đáng kể và kiểm soát tốt hội chứng cai. Tuy nhiên đối với một vài người, sự thay đổi nồng độ Methadone trong máu quá nhiều có thể dẫn đến xuất hiện hội chứng cai ở nửa sau của khoảng thời gian giữa 2 liều uống. Nếu tăng liều hay uống Methadone hoặc cho uống nhiều lần trong ngày không làm giảm hội chứng cai, cần cân nhắc điều trị thay thế  bằng một thuốc đồng vận với CDTP khác như Buprenorphin.

Hội chứng cai chất dạng thuốc phiện

Các dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng cai các CDTP bao gồm lo âu, dễ cáu giận, bồn chồn, sợ hãi, đau cơ và đau bụng, ớn lạnh, buồn nôn, tiêu chảy, ngáp, chảy nước mắt, nổi da gà, vã mồ hôi, ngạt mũi, sổ mũi và chảy nước mũi, mệt mỏi toàn thân và mất ngủ. Các dấu hiệu và triệu chứng này thường xuất hiện sau khi ngừng sử dụng CDTP trong khoảng thời gian tương đương 2-3 lần thời gian bán hủy. Tương ứng khoảng 36-48 giờ đối với CDTP có thời gian bán hủy dài như Methadone và 6-12 giờ đối với CDTP có thời gian bán hủy ngắn như heroin và morphin.

Sau khi ngừng sử dụng heroin, các triệu chứng đạt đỉnh điểm trong khoảng từ 2-4 ngày, và hầu hết các triệu chứng thực thể của hội chứng cai sẽ mất hết sau 7 ngày. Thời gian xuất hiện hội chứng cai của methadone dài hơn và có thể kéo dài từ 5-21 ngày. Sau giai đoạn đầu, hay giai đoạn cấp tính này của hội chứng cai, có thể có giai đoạn hội chứng cai kéo dài tiếp theo. Trong giai đoạn kéo dài tiếp theo này bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi, khó chịu. Các cơn thèm nhớ mãnh liệt các CDTP có thể xuất hiện theo chu kỳ trong giai đoạn này.

Hội chứng cai hiếm khi đe dọa tính mạng bệnh nhân. Tuy nhiên việc chịu đựng cho đến khi kết thúc hội chứng cai là rất khó khăn với hầu hết người bệnh. Hôị chứng cai methadone nếu không được điều trị người bệnh có thể cảm nhận là khó chịu hơn so với hội chứng cai heroin chính vì bản chất kéo dài hơn của hội chứng cai methadone.

Các yếu tố được xác định là có thể ảnh hưởng đến mức độ trầm trọng của hội chứng cai bao gồm thời gian sử dụng các CDTP, tình trạng sức khỏe, yếu tố tâm lý ví dụ như các lý do phải cai hoặc sợ hãi phải trải qua hội chứng cai. Hội chứng cai Buprenorphin thể hiện dường như nhẹ hơn so với các CDTP khác.

Tương tác thuốc

Tương tác giữa thuốc Methadone và các thuốc khác có thể gây ngộ độc và tử vong. Một số thuốc hướng thần làm tăng tác động của Methadone do tác dụng hiệp đồng cộng, ví dụ Benzodiazepine và rượu làm tăng tác dụng ức chế hô hấp của Methadone. Một số thuốc khác tương tác với Methadone thông qua cơ chế tăng hoặc giảm chuyển hóa. Các thuốc làm tăng chuyển hóa Methadone có thể gây hội chứng cai ở bệnh nhân đang điều trị duy trì bằng Methadone. Nếu có thể được, tốt nhất là nên tránh sử dụng các thuốc này ở bệnh nhân điều trị bằng Methadone. Nếu có chỉ định sử dụng một thuốc kích thích hệ men cytochrome P450 để điều trị một bệnh khác hãy tham khảo ý kiến của bác sỹ chuyên khoa.Các chất ức chế hệ men Cytochrome P450- 3A có thể làm giảm chuyển hóa Methadone và gây quá liều.

An toàn

Ở những người được điều trị Methadone bằng đường uống với liều có kiểm soát thì sự xuất hiện tác dụng ngoại ý dài hạn là không đáng kể. Methadone không gây hại cho bất cứ cơ quan quan trọng nào của cơ thể. Các tác dụng ngoại ý có thể xuất hiện ít tác hại hơn so với các nguy cơ của sử dụng rượu, thuốc lá và các CDTP bất hợp pháp khác. Nguy cơ lớn nhất liên quan đến Methadone là quá liều. Nguy cơ quá liều đặc biệt cao trong giai đoạn dò liều Methadone hoặc khi Methadone được sử dụng cùng với các thuốc an thần khác. Thời gian xuất hiện tác động muộn và thời gian bán hủy kéo dài làm cho quá liều methadone khó phát hiện, tác động của ngộ độc Methadone có thể đe dọa tính mạng người bệnh nhiều giờ sau khi uống thuốc. Vì nồng độ methadone tăng dần khi sử dụng liều liên tục trong quá trình khởi liều điều trị, hầu hết các trường hợp tử vong trong giai đoạn này xảy ra vào ngày thứ 3 hoặc thứ 4 sau khi bắt đầu điều trị.

[Nguồn: FHI Vietnam]

Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương sẽ tiếp thêm sức mạnh cho những người nghiện CÓ QUYẾT TÂM cai. Gọi ngay 043. 6275762 để tìm ra giải pháp tốt nhất cho vấn đề của bạn!