A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lý do chọn đề tài
Buổi sáng bé chào mẹ, chạy tới ôm cổ cô
Buổi chiều bé chào cô, rồi sà vào lòng mẹ
Mặt trời mọc rồi lặn, trên đôi chân lon ton
Hai chân trời của con, là mẹ và cô giáo!
Đó là lời bài thơ “ Cô và mẹ” do nhà thơ Trần Quốc Toàn viết nên để nói về tình cảm yêu thương của bé với cô như một người mẹ thứ hai của mình. Nhớ những ngày đầu bé mới đến lớp còn lo lắng, sợ hãi. Mẹ dỗ giành con, cầm tay con và đưa đến bên cô. Cô giang hai tay ra ôm lấy con vào lòng và dỗ giành con như con là con của mẹ vậy. Con cảm nhận được tình yêu thương của một người mẹ thứ hai dành cho con. Hàng ngày, mẹ chăm lo cho con từng bữa ăn, giấc ngủ, mẹ còn quan tâm động viên mỗi khi con còn nhút nhát, thiếu tự tin. Mẹ là người mẹ thứ hai của con, mặt trời bên con mỗi ngày!
Với tôi, là một người giáo viên mầm non và là một người mẹ thứ hai của bé tôi sẽ dành tất cả tình thương để khi bé đến trường luôn cảm giác vui vẻ, hào hứng và ngày ngày muốn được đến lớp. Dù công việc vất vả nhưng tôi nguyện cống hiến cho sự nghiệp trồng người của mình.
Hoạt động tạo hình là hoạt động giáo dục tích hợp và được ứng dụng ở mọi lúc, mọi nơi như: các trò chơi dân gian, các hoạt động học tập và vui chơi khi trẻ ở trường mẫu giáo. Qua hoạt động tạo hình giúp trẻ phát triển ngôn ngữ thêm phong phú, mạch lạc, khả năng quan sát, sáng tạo và tưởng tượng. Ngoài ra, hoạt động tạo hình còn hình thành ở trẻ biết yêu thiên nhiên xung quanh trẻ, yêu cái đẹp và mong muốn tạo ra cái đẹp và thể hiện thông qua các sản phẩm mà trẻ tạo nên.
Theo tôi thấy, các phương pháp trong hoạt động tạo hình đang được sử dụng hiện nay vẫn còn hạn chế, chưa phát huy hết khả năng vốn có của trẻ, đồ dùng nguyên vật liệu còn hạn chế và chưa phong phú về chất liệu sử dụng cho trẻ làm, chưa có sự phong phú về cách tổ chức các tiết học làm sao thật lôi cuốn và hấp dẫn trẻ. Làm các bé trở nên thích thú và coi đó như một môn học luôn được mong đợi. Tôi cảm nhận thấy ở trẻ lớp tôi rằng, trong các hoạt động tạo hình ở lớp tôi luôn thấy trẻ không hào hứng, không tập trung vào bài học, còn chểnh mảng, đùa nghịch nhau…Điều này làm tôi rất băn khoăn nên làm gì để giúp trẻ lớp tôi có thể học tốt được hoạt động tạo hình.
Hiểu được điều này, là một giáo viên mầm non tôi luôn ý thức được trách nhiệm của mình.Tôi luôn mong muốn làm sao trẻ có thể coi môn học tạo hình như một môn học yêu thích và được mong đợi. Tôi hy vọng rằng, các bé được phát triển toàn diện, phát huy hết khả năng, năng lực của mình, tính tích cực và khả năng sáng tạo của mình thông qua hoạt động tạo hình cả khi trẻ học tập, vui chơi ở trường và khi trẻ ở gia đình.
Vì vậy tôi đã chọn đề tài: “Một số biện pháp giúp trẻ 3 tuổi học tốt hoạt động tạo hình” làm đề tài nghiên cứu.
1. Mục đích nghiên cứu
Khi cho trẻ làm quen tốt hoạt động tạo hình như một lĩnh vực nghệ thuật ngay từ khi còn nhỏ để ươm mầm cho những ước mơ trở thành hiện thực, những tài năng nhí được bộc lộ năng khiếu của mình. Để sau này sẽ trở thành những họa sĩ nổi tiếng, những nhà thiết kế thời trang, những kiến trúc sư, người cắm hoa nghệ thuật. Nhưng cái lợi cho trẻ trước mắt là giúp trẻ có cái nhìn, khả năng phối màu kết hợp sao cho đẹp mắt, tự tin nói lên ý tưởng dựa trên sản phẩm của mình
Không những giúp trẻ luôn yêu thích và học tốt hoạt động tạo hình thì còn giúp cho giáo viên có thêm kiến thức chuyên ngành, kinh nghiệm để tổ chức cho trẻ hoạt động một cách linh hoạt, nhằm gây hứng thú, tích cực sáng tạo cho trẻ, giúp trẻ thể hiện hết khả năng, năng khiếu và vốn kinh nghiệm sống của mình vào các tác phẩm tạo hình.
Đồng thời giúp các bậc phụ huynh biết được khả năng của con mình từ đó có bước đầu tư, định hướng tương lai cho trẻ, giúp các bậc phụ huynh an tâm về các mặt phát triển của con mình của con mình khi gửi con tại trường mầm non.
2. Đối tượng nghiên cứu “Một số biện pháp giúp trẻ 3 tuổi học tốt hoạt động tạo hình”
3. Đối tượng khảo sát thực nghiệm
Trẻ mẫu giáo lớp 3 - 4 tuổi
Trường mầm non nơi tôi đang công tác, làm việc.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp dùng lời nói - Phương pháp quan sát
- Phương pháp thực hành - Phương pháp kiểm tra, đánh giá
- Phương pháp động viên khuyến khích
- Phương pháp phân tích, nhận xét sản phẩm
5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu
- Phạm vi: Nghiên cứu một số biện pháp giúp trẻ học tốt hoạt động tạo hình của trẻ 3- 4 tuổi tại trường mầm non nơi tôi đang làm việc.
- Kế hoạch: Từ 9/2018 – 4/2019 .Củng cố và thực hiện cho các năm tiếp theo.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I . Cơ sở lý luận:
PGS.TS Tâm Lý Huỳnh Văn Sơn đã dành một bài viết về hoạt động tạo hình của trẻ mầm non. Bài viết có đoạn: Hoạt động tạo hình của trẻ mầm non là một dạng hoạt động nghệ thuật nhằm giúp trẻ nhận biết và phản ánh thế giới xung quanh thông qua những hình tượng nghệ thuật nhưng chỉ dừng lại ở mức độ nhằm thỏa mãn nhu cầu, ý thích và phù hợp với khả năng của trẻ. Hoạt động này là một hoạt động có sản phẩm đặc trưng của trẻ mầm non.
Hoạt động tạo hình có vai trò rất lớn đối với sự nhận thức cho trẻ.Thông qua hoạt động tạo hình trẻ có cơ hội tìm hiểu, nghiên cứu các đối tượng miêu tả để có được hiểu biết, hình dung về đối tượng đó. Hoạt động tạo hình là phương tiện để trẻ tư duy, ghi nhớ và tưởng tượng điều đó giúp trẻ tăng thêm vốn hiểu biết, trẻ phát triển ngôn ngữ thêm phong phú, giúp trẻ tự tin trong giao tiếp, phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Phát triển khả năng kết hợp khéo léo giữa đôi bàn tay khéo léo và đôi mắt tinh tường.
Với mục đích chung của giáo dục mầm non thì hoạt động giáo dục tạo hình là một bộ phận của văn hoá tinh thần, nó gắn liền với những kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo và thể hiện nghệ thuật. Thông qua hoạt động tạo hình đem đến cho trẻ ấn tượng về cái đẹp và những cảm xúc chân thật, những phẩm chất tốt đẹp của nhân cách con người.
II. Cơ sở thực tiễn
1.Thuận lợi
Qua quá trình công tác và giảng dạy trực tiếp tại lớp. Dường như tôi đã rất quen thuộc với các bé từ ngày mới chập chững đi học nên tôi hiểu rất rõ tâm sinh lí cũng như khả năng của từng trẻ. Vì vậy, tôi đã tích lũy và rút ra được một số kinh nghiệm trong việc giảng dạy trẻ hoạt động tạo hình của trẻ và đó cũng chính là hoạt động mà tôi yêu thích ngay từ ngày còn là một sinh viên sư phạm.
2. Khó khăn:
Với mong muốn nâng cao chất lượng trong các giờ hoạt động tạo hình tại lớp, tôi đã dành nhiều thời gian để khảo sát thực tế trên trẻ của lớp tôi trong suốt thời gian vừa qua và tôi nhận thấy ở trẻ như sau:
- Hầu hết trong các giờ học tạo hình tôi thấy trẻ lớp tôi còn nhút nhát, chưa nêu được ý tưởng của riêng mình, nếu có ý tưởng thì cũng e dè không dám nói. Sản phẩm do trẻ tạo ra chưa được đa dạng và phong phú về màu sắc, chất liệu, đa số trẻ đều nhìn và bắt chước nhau. Trẻ chưa biết nhận xét về sản phẩm của bạn, giới thiệu và đặt tên cho sản phẩm của mình. Trẻ chưa biết sáng tạo để tạo ra cái đẹp, cái mới lạ và độc đáo cho bài của mình.
- Ngoài ra, trí tưởng tượng của trẻ còn chưa phong phú, hay bị dập khuôn theo ý của người lớn. Phụ huynh chưa hiểu hết tầm quan trọng của giáo dục thẩm mĩ,
- Điều này còn được thể hiện rõ ràng qua bảng khảo sát trước khi viết đề tài này qua hoạt động tạo hình như sau:
Bảng khảo sát đầu năm
| Tiêu chí khảo sát | Số trẻ | Mức độ | ||||||||
Tốt | Khá | TB | Yếu | |||||||
SL | % | SL | % | SL | % | SL | % | |||
Trẻ hứng thú với hoạt động tạo hình | 47 | 8 | 17 | 20 | 42,5 | 16 | 34 | 3 | 6,3 | |
Trẻ có khả năng sáng tạo, tưởng tượng. | 47 | 5 | 10,6 | 12 | 25,5 | 20 | 42,5 | 10 | 21,2 | |
Trẻ có khả năng nhận xét, đánh giá và đặt tên cho sản phẩm của mình và của bạn | 47 | 5 | 10,6 | 10 | 21,2 | 25 | 53,1 | 7 | 14,8 | |
Trẻ biết tạo ra sản phẩm của mình theo yêu cầu của cô | 47 | 10 | 21,1 | 15 | 31,9 | 18 | 38,2 | 4 | 8,5 | |
Từ những tiêu chí khảo sát trên tôi đã tìm ra được những nguyên nhân sau:
- Đa số trẻ vẫn chưa tích cực và chủ động trong học tập. Một số cháu chưa được học qua lớp mẫu giáo bé nên kỹ năng vẽ - dán – nặn vẫn còn yếu.
- Các bậc phụ huynh còn chú trọng vào làm ăn kinh tế, ít quan tâm đến việc học của con. Coi hoạt động tạo hình như một môn năng khiếu, chỉ quan tâm đến học chữ và học tính…Nên nhiều trẻ có năng khiếu mà không được nhìn nhận và chưa có thời giian để thể hiện khả năng cũng như sở trường của mình.
- Trang thiết bị, đồ dùng dạy học chưa phong phú, chưa hấp dẫn trẻ…
- Bản thân giáo viên chưa quan tâm tìm tòi nghiên cứu tài liệu. Bên cạnh đó, tài liệu tham khảo về bộ môn tạo hình còn ít, khó tìm.
- Tranh mẫu của cô chưa phong phú, đa dạng cả về màu sắc lẫn chất liệu còn đơn giản, quen thuộc đối với trẻ dẫn đến sự nhàm chán, mất hứng thú, tập trung vào giờ học
- Nguyên vật liệu tạo hình còn cứng nhắc, hạn hẹp với trẻ, thiếu sự kết hợp những nguyên vật liệu đơn giản và gần gũi từ thiên nhiên…
- Kế hoạch hoạt động chưa cụ thể, chưa phù hợp với đặc điểm phát triển và nhận thức của trẻ.
- Chưa chú trọng đến phần nhận xét và đặt tên cho bài của mình và của bạn.
Tôi thực sự rất băn khoăn, lo lắng làm sao để đưa biện pháp áp dụng vào lớp tôi đáp ứng được khả năng của trẻ, giúp trẻ kích thích sự say mê, sáng tạo, trong trẻ giúp trẻ phát triển một cách toàn diện và hiệu quả nhất.
Vì vậy, tôi đã đưa ra “Một số biện pháp để giúp trẻ 3 tuổi học tốt hoạt động tạo hình”. Tôi rất mong những biện pháp này sẽ giúp cho những giờ hoạt động tạo hình thực sự có kết quảđể trẻ lớp tôi hoạt động tốt trong các hoạt động tạo hình.
3. Những biện pháp thực hiện [ nội dung chủ yêu của đề tài]:
“Một số biện pháp để giúp trẻ 3 tuổi học tốt hoạt động tạo hình”
- Biện pháp 1 : Tự học hỏi, tìm tòi nghiên cứu tài liệu bồi dưỡng
-Biện pháp 2 : Hình thành, cung cấp các kỹ năng tạo hình cơ bản
- Biện pháp 3 : Đổi mới các phương pháp dạy trong hoạt động tạo hình
- Biện pháp 4 : Phương pháp hướng dẫn phải dựa vào lấy trẻ làm trung tâm
- Biện pháp 5: Sử dụng nguyên vật liệu, phế liệu có hiệu quả
- Biện pháp 6 : Phương pháp dạy trẻ cách đánh giá, nhận xét sản phẩm trong hoạt động tạo hình
- Biện pháp 7 : Phương pháp bồi dưỡng các đối tượng yếu kém và có năng khiếu tạo hình
- Biện pháp 8 : Phương pháp phối hợp với phụ huynh
4. Những biện pháp từng phần:
4. 1. Biện pháp thứ nhất: Tự học hỏi, tìm tòi nghiên cứu tài liệu bồi dưỡng.
Có câu: “ Muốn biết phải hỏi, muốn giỏi phải học”. Thật vậy, khi muốn cho trẻ học tốt hoạt động tạo hình thì trước hết tôi phải có vốn kiến thức, kinh nghiệm nhất định. Để làm được điều đó bằng sự tâm huyết với nghề tôi thường xuyên đọc sách báo, xem tài liệu về giáo dục mầm non, xem tin tức trên các phương tiện thông tin đại chúng. Thường xuyên trao đổi, học hỏi kinh nghiệm từ các đồng nghiệp có nhiều kinh nghiệm, nghe và tiếp thu, ghi lại qua những lời nhận xét, góp ý của các đồng nghiệp qua những buổi học tập chuyên đề, các cuộc thi đồ dùng đồ chơi được tổ chức tại trường.
Bằng trực quan và sự nhạy cảm của một nhà giáo. Tôi nhận thấy trẻ lớp tôi có những khả năng nhận thức, trẻ bắt đầu biết được ý thức được những việc mình làm hàng ngày, muốn tự thể hiện khả năng của mình trước bạn bè, bố mẹ và những người xung quanh
- Tôi cũng tìm tòi, học hỏi thêm các hình thức tổ chức giúp trẻ có điều kiện sáng tạo trong các hoạt động. Tạo cho trẻ biết tự thể hiện khả năng của bản thân, dần dần trẻ thấy vui và yêu thích hoạt động tạo hình.
- Học cách tạo ra những sản phẩm tạo hình sáng tạo, sưu tầm ra một số sản phẩm phong phú làm liệu mẫu, tìm phương pháp hướng dẫn trẻ sao cho trẻ hứng thú và dễ hiểu nhất.
Sau một thời gian tìm tòi, nghiên cứu tìm đọc sách báo, tạp chí, các bài viết được chia sẻ trên mạng về hoạt động tạo hình cùng với các cuốn sách về tâm lí trẻ em. Cùng với đó tôi nhận được sự giúp đỡ tận tình từ ban giám hiệu, các đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi nhiệt tình, hết mình. Bản thân tôi đã tìm ra những phương pháp dạy học mới lạ, hấp dân cũng như hiểu được vai trò và ý nghĩa quan trọng của hoạt động tạo hình cho trẻ. Tôi đã biết cách tổ chức hoạt động cho trẻ và đạt được hiệu quả nhất định.
4.2. Biện pháp thứ hai: Hình thành, cung cấp các kỹ năng tạo hình cơ bản
Để trẻ lớp tôi mạnh dạn, hứng thú tham gia vào các hoạt động tạo hình thì việc hình thành, cung cấp cho trẻ kỹ năng cơ bản để trẻ có thể mạnh dạn, tự tin tham gia vào hoạt động tạo hình là quan trọng, cần thiết và cần phải thực hiện ngay.
Sau khi khảo sát đầu vào tôi thấy trẻ lớp tôi các kỹ năng tạo hình của trẻ: kỹ năng vẽ, nặn, xé dán theo yêu cầu lứa tuổi, kỹ năng quan sát nhận xét đánh giá sản phẩm, kỹ năng sử dụng màu sắc, bố cục tranh chưa cao, chưa đồng đều. Tôi đã kết hợp với đồng nghiệp trong lớp mình, cung cấp các kỹ năng thông qua nhiều hoạt động khác nhau:
- Tôi tận dụng thời gian để cùng ngồi và trò chuyện với trẻ về các ý tưởng hay cách giới thiệu, nhận xét về một bức tranh nào đó và thử đặt tên nào cho bức tranh đó. Đưa ra một bức tranh và đàm thoại về các đường nét, chất liệu, cách sử dụng nguyên vật liệu, màu sắc và các cách phối màu…
- Trong các giờ hoạt động chiều, tôi thường trò chuyện hoặc cho trẻ chơi với đất nặn đất nặn và cùng nhau củng cố các kỹ năng cơ bản của nặn. Hỏi trẻ ý tưởng trong chủ đề này con định nặn gì? Con nặn như thế nào? Từ đó củng cố các kỹ năng nặn cho trẻ như: nặn bằng đầu ngón tay, lăn dọc, ấn dẹt, ấn lõm. Để trẻ không bị nhàm chán tôi cho trẻ cắt các hình trong quyển tranh, truyện, sách chủ đề, báo cũ, lịch cũ hay các cuốn tạp trí và rèn cho trẻ kỹ năng cắt: cắt theo đường thẳng, lượn cong..
- Tạo cơ hội để trẻ được quan sát, trải nghiệm thực tế khi trong các hoạt động thăm quan, dã ngoại do nhà trường tổ chức. Để trẻ được tận mắt nhìn thấy, được nói lên đặc điểm về hình dạng, màu sắc cũng như tính cách của đối tượng được hướng tới.
- Để trẻ có kỹ năng xé và dán tôi thường cho trẻ ngồi theo nhóm và xé theo yêu cầu của cô như: xé vụn, xé theo dải dài, to, nhỏ…xé lượn vòng cung các hình đã vẽ sẵn. Ví dụ như xé lá cây, lật đật, bông hoa. Củng cố các nét vẽ cơ bản, nét cong, nét thẳng, nét xiên… từ đơn giản đến phức tạp. Ví dụ như: vẽ bông hoa, vẽ người thân trong gia đình. Các kỹ năng in ấn bằng cách tôi tỉa các loại củ quả rồi cho trẻ nhúng màu rồi in ra giấy hoặc bằng cách cho trẻ nhúng tay vào màu và làm ra một đàn cá….Củng cố thêm kỹ năng vo và xoắn giấy…
- Tôi thường xuyên gắn liền hoạt động tạo hình theo các ngày lễ trong tháng với trẻ. Điều này vừa giúp trẻ có thêm kỹ năng nặn, vẽ, xé dán một cách rất hiệu quả như : nặn bánh trôi ngũ sắc trong ngày tết hàn thực, làm thiếp tặng bà tặng mẹ ngày 8/3; 20/10…giúp trẻ có thêm kiến thức về truyền thống văn hóa cội nguồn dân tộc với đạo lí “ Uống nước nhớ nguồn” vừa củng cố thêm kĩ nặng nặn ở trẻ một cách vui vẻ, tự nhiên và đạt hiệu quả cao. Đây không chỉ là một nét đẹp văn hóa mà còn là một nét đẹp về văn hóa ẩm thực Việt Nam.
Ví dụ: Trong chương trình giáo dục tháng ba có rất nhiều ngày lễ lớn như: ngày quốc tế phụ nữ 8/3, ngày 26/3… và ngày 3/3 âm lịch ngày “ tết hàn thực” tôi đã cho trẻ trải nghiệm qua hoạt đông làm bánh trôi để nhớ về tổ tiên, cội nguồn. Trẻ vừa được thưởng thức bánh trôi do chính tay mình làm ra vừa được mang về tặng cho ông bà, bố mẹ mình rất vui vẻ và hảo hứng.
- Với những bạn yếu, nhút nhát, khả năng tập trung chưa cao tôi thường dành thời gian trò chuyện để hiểu rõ tâm lý của từng bạn, kỹ năng của trẻ đến đâu để có hướng điều chỉnh sao cho phù hợp. Hỏi các câu hỏi mở và yêu cầu thường không cao hoặc cho trẻ thêm thời gian để trẻ có thể hoàn thành bài của mình như các bạn khác. Mỗi khi trẻ tiến bộ tôi đều động viên, khen ngợi để trẻ có thêm động lực đạt kết quả cao hơn để trẻ cảm nhận các sản phẩm đẹp để khuyến khích trẻ yêu thích nghệ thuật tạo hình.
Không những thay đổi về hình thức tổ chức, tôi còn thay đổi cả về phương pháp rèn kỹ năng cho trẻ. Trẻ có kỹ năng thì tôi hướng dẫn trẻ theo nhóm, theo tập thể lớp. Một số kỹ năng tôi cần phải tỉ mỉ hướng dẫn cho một số trẻ khá sau đó trẻ lại hướng dẫn cho nhóm nhỏ của mình.
Sau một thời gian thực hiện, tôi nhận thấy trẻ lớp tôi gắn kết nhau hơn, tự giác hướng dẫn nhau cách thực hiện theo yêu cầu của cô. Dần dần trẻ đã mạnh dạn, gần gũi nhau hướng dẫn, có lúc làm hộ bạn, rồi cùng nhau thực hiện theo yêu cầu của cô. Tôi cảm thấy rất vui và hài lòng vì trẻ đã có một số kỹ năng tạo hình cơ bản, đã bắt đầu có niềm vui, sở thích và mong muốn được tham gia vào các hoạt động tạo hình được tăng rõ rệt.
4.3. Biện pháp thứ ba: Đổi mới các phương pháp dạy trong hoạt động tạo hình
Để trẻ phát huy hết khả năng thì đòi hỏi người giáo viên phải luôn luôn thay đổi hình thức, phương pháp dạy mới để cho trẻ luôn hứng thú, yêu thích và lúc nào cũng mong đến giờ để hoạt động. Tránh tình trạng trẻ cảm thấy nhàm chán cho trẻ do lặp đi lặp lại cùng một hình thức hay cùng một đề tài.
- Tôi đã thay đổi không gian học của trẻ bằng cách cho trẻ được vừa học tập và trải nghiệm cùng thiên nhiên gần gũi để trẻ có thể tư duy một cách thoải mái nhất cũng như được trực tiếp nhìn thấy khung cảnh tự nhiên. Từ đó trẻ sản phẩm trẻ tạo ra sẽ rất phong phú và đa dạng.
- Để tiết học đạt hiệu quả cao nhất tôi thường tạo môi trường lớp học thân thiện, gần gũi để trẻ có thể thoải mái thể hiện khả năng của mình bằng cách tạo tình huống, sử dụng các bài vè và câu đố để kích thích sự thảo luận, tranh luận nhằm tạo hứng thú, lôi cuốn trẻ.
*VD: Trước khi cho trẻ hoạt động “Xé dán cầu vồng” Tôi tạo tình huống để anh Gà trống xuất hiện cùng với câu chuyện về những sắc màu sau cơn mưa nhằm thu hút sự tò mò của trẻ. Sau đó cho trẻ xem video về các cầu vồng, kích thích sự phát triển và tranh luận về đặc điểm màu sắc, hình dạng, khi nào có cầu vồng…
Khi đã thu hút, lôi cuốn được trẻ thì các phần tiếp theo cũng phải mới lạ, hấp dẫn về mẫu của cô phải phù hợp với trẻ, đòi hỏi phải sáng tạo và thay đổi theo nội dung của bài dạy.
- Với các tiết đề tài thì phần giới thiệu tranh mẫu cô có thể lồng vào câu truyện rồi đàm thoại với trẻ: Đây là bức tranh gì? Con nhìn thấy cầu vồng trông như thế nào? Khi nào thì cầu vồng xuất hiện? Màu sắc của cầu vồng thế nào? Sau đó mới tiếp tục sang tranh mẫu tiếp theo. Mẫu của cô không những đa dạng, phong phú về màu sắc, chất liệu để tạo ra bức tranh. Ngoài ra còn có thể dung cả vật thật để tăng thêm sự phong phú cho tranh mẫu. Để có thể có những kỹ năng làm ra các sản phẩm sáng tạo nên tôi thường xuyên giới thiệu các kỹ năng mới cho trẻ để làm phong phú các kỹ năng tạo hình cho trẻ.
- Ngoài ra, tôi cho trẻ tự chọn cùng nhau phối hợp tạo thành sản phẩm mới lạ đặc biệt trong các giờ tạo hình theo đề tài hay theo ý thích. Tôi luôn động viên, khuyến khích trẻ giúp đỡ và bảo ban nhau trong nhóm khi được bạn bè đồng ý. Sau khi trẻ đã hoàn thành sản phẩm của mình tôi cho trẻ trưng bày sản phẩm theo nhóm trẻ cùng làm, cùng sở thích. Tập cho trẻ cách thống nhất và giới thiệu và nhận xét sản phẩm.
- Bằng kinh nghiệm và vốn kiến thức của tôi và sự góp ý, giúp đỡ của ban giám hiệu cùng với sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa hai giáo viên cùng lớp để những phương pháp tôi đặt ra đạt hiệu quả tối đa thì tôi đã thu hoạch được kết quả rất khả quan. Các bậc phụ huynh khi nhìn thấy con cái vui vẻ thoải mái khi học tập ở lớp và đặt niềm tin tuyệt đối vào các cô ở lớp, bắt đầu coi trọng đến hoạt động tạo hình nhiều hơn.
4.4. Biện pháp thứ tư : Phương pháp hướng dẫn phải dựa vào lấy trẻ làm trung tâm
Trước kia, khi mới công tác khi đó tôi còn trẻ, mặc dù rất nhiệt huyết với công việc nhưng vì mới ra trường, kinh nghiệm giảng dạy còn non nớt nên tôi chỉ lo trẻ lớp tôi không làm được yêu cầu của bài học. Vì vậy, nên tôi thường nói và giảng giải rất nhiều, có khi còn làm thay bài cho trẻ và chưa đặt trẻ vào vị trí trung tâm. Sau khi dành thời gian nghiên cứu và học tập, xây dựng kế hoạch giáo dục, dành nhiều thời gian nghiên cứu đề tài thì tôi nhận thấy trong mọi hoạt động và nhất là hoạt động tạo hình phải lấy trẻ làm trung tâm. Có như thế, các hoạt động cũng như phương pháp tôi đưa ra mới đạt hiệu quả.
- Trong khi hoạt động trẻ được thực hành, trải nghiệm theo sự định hướng, hướng dẫn của giáo viên. Để thực hiện tốt biện pháp này tôi đã rất khéo léo lựa chọn hệ thống câu hỏi mở để trẻ có thêm các kiến thức, kỹ năng kỹ xảo cho bản thân…Hướng trẻ tới nhiệm vụ của mình trong giờ học tạo hình bằng hệ thống các câu hỏi mở, phát huy khả năng sáng tạo, tính tò mò của trẻ, luôn tạo ra những tình huống để kích thích để trẻ có thể sáng tạo.
- Tôi luôn động viên trẻ luôn cố gắng, khuyến khích trẻ sáng tạo ra các sản phẩm đẹp và đúng với yêu cầu của bài học và của cô. Được động viên, khuyến khích nên các bé rât hào hứng muốn được thực hiện, thể hiện tình cảm và cảm xúc, chia sẻ những hiểu biết của mình đối với các sự vật, hiện tượng…Động viên để trẻ có thêm động lực thực hiện ý tưởng của mình. Với trẻ khá tôi hỏi trẻ: Con dùng nguyên liệu gì? Con định làm gì? Vì sao con lại làm như vậy?
*VD: Trong giờ vẽ hoa cháu Đức Nam vẽ bông hoa chỉ có 1 cánh ở trên cành hoa, các cánh còn lại rơi ở phía dưới, tôi có hỏi trẻ tại sao con vẽ như vậy? trẻ trả lời hôm trước trong giờ hoạt động ngoài trời con quan sát thấy ở trong vườn hoa có bông hoa các cánh bị rơi xuống đất, trên cành chỉ có 1 cánh thôi ạ. Đó chính là sự sáng tạo của trẻ để tạo ra sản phẩm theo ý thích của riêng mình.
- Những sản phẩm trẻ tạo ra bằng chính đôi bàn tay, ý tưởng của mình trẻ đã cảm thấy được thoải mái lựa chọn, thoải mái thực hiện một cách tự nhiên, vui vẻ.
- Sau khi trẻ đã tạo ra sản phẩm theo đúng ý tưởng của mình, đúng với mục đích yêu cầu của bài học thì trẻ được tự do, thoải mái để sản phẩm của mình vào đúng nơi yêu thích.
- Trong quá trình hoạt động với phương pháp tôi thấy trẻ lớp tôi đã phát huy được tính thích cực trong học tập, khả năng sáng tạo để tạo ra sản phẩm theo ý tưởng của cá nhân mình.Tôi cảm thấy biện pháp này có hiệu quả và sẽ phát huy hơn nữa trong các hoạt động tạo hình của lớp tôi.
4.5. Biện pháp thứ năm: Sử dụng nguyên vật liệu, phế liệu có hiệu quả
Để trẻ học tốt được hoạt độngtạo hình thì ngay từ đầu năm học tôi đã lên kế hoạch cho việc lựa chọn và sử dụng các nguyên vật liệu sao cho phù hợp và trẻ phát huy tốt nhất khả năng tạo hình của mình. Tôi thấy,việc sử dụng nguyên vật liệu tạo hình quyết định đến sự thành công của bài dạy. Vì khi nguyên vật liệu phong phú, đa dạng sẽ kích thích khả năng sáng tạo của trẻ thông qua màu sắc và các hoạt động: tô, vẽ, cắt, nặn…
- Tôi luôn suy nghĩ và tìm tòi ra các nguyên vật liệu phong phú như: hột, hạt, que, lá, tăm, gạch non, phấn màu, bột nước, nấu hồ, giấy xốp. Để trẻ có thể thoải mái lựa chọn các nguyên liệu mình thích, phù hợpvới từng cá nhân trẻ.
- Các nguyên vật liệu dễ tìm, dễ kiếm, có sẵn ở địa phương và gần gũi với đời sống hàng ngày của trẻ như giấy cũ, báo cũ, lõi giấy vệ sinh, thùng catong, len cũ, vải vụn, chai lọ, thìa sữa chua… trẻ sẽ rất hứng thú, tò mò về cách sử dụng những nguyên vật liệu đó để làm gì? Làm như thế nào?
*VD: Tôi đã làm một số bộ đồ dùng dạy học thông minh, không những sử dụng trong hoạt động tạo hình mà sử dụng trong các hoạt động khác cũng đạt hiệu quả cao.
- Tuy nhiên, khi lựa chọn các nguyên vật liệu tôi đã cân nhắc để nguyên vật liệu tôi lựa chọn cần đảm bảo tính an toàn đối với trẻ như: không độc hại, không nhọn, không có cạnh sắc… Kích thước phải phù hợp với tay trẻ. Dễ bảo quản, cất giữ và dễ sửa chữa…
- Để phát huy tối đa nguyên vật liệu của mình làm sao nguyên vật liệu của lớp không phải là một kho phế liệu thì tôi đã phân loại và làm sạch nguyên vật liệu của mình. Tôi cho trẻ quan sát và nhận xét về hình dạng, cấu tạo, chất liệu của chúng. Qua việc tiếp xúc trẻ có thể tưởng tưởng, sáng tạo và biết được công dụng của chúng sẽ được sử dụng như thế nào trong hoạt động tạo hình từ đó trẻ có thể về nhà và mang nguyên vật liệu đến để hoạt động được phong phú và bổ ích hơn.
- Tôi luôn chú ý đến cách sắp xếp các sản phẩm từ nguyên vật liệu đó sao cho hợp lí và đẹp mắt. Tạo môi trường nghệ thuật, trang trí phòng học ngộ nghĩnh sẽ giúp trẻ có cảm giác thích thú và mong muốn được hoạt động
Việc sử dụng các nguyên vật liệu đa dạng, phong phú tôi nhận thấy trẻ lớp tôi sáng tạo, yêu thích, hứng thú và ngày càng mong muốn được học hoạt động tạo hình hơn.
4.6. Biện pháp thứ sáu: Dạy trẻ nhận xét, đánh giá sản phẩm trong hoạt động tạo hình
Trong hoạt động tạo hình, phần nhận xét và đánh giá kết quả của trẻ là một phần quan trọng và không thể thiếu. Sau khi trẻ tạo ra sản phẩm tạo hình, trẻ muốn được tự mình giới thiệu cho mọi người cùng biết đến. Thông qua đó trẻ làm tăng vốn từ của trẻ và ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ, giúp trẻ thêm tự tin trong mọi hoạt động ở lớp cùng như ở trường…
- Khi trẻ nhận xét hay giới thiệu về bài của mình tôi thường hỏi trẻ các câu hỏi mở, hướng dẫn trẻ nhận xét về nội dung, màu sắc hay bố cục của bài…
- Tôi thường cho trẻ trưng bày sản phẩm của mình ở nơi mà trẻ thích. Không áp đặt trẻ trưng bày ở trên hay dưới…Ngoài ra tôi còn cho trẻ trưng bày sản phẩm theo nhóm các bạn cùng làm, nhóm có cùng sở thích với nhau.
- Ngoài cho cá nhân trẻ lên giới thiệu về sản phẩm tạo hình của mình tôi còn khuyến khích nhóm trẻ lên giới thiệu về bài của nhóm mình. Gợi ý trẻ thống nhất về cách giới thiệu - nhận xét sản phẩm.
VD: Trước khi lên giới thiệu về bài của nhóm mình các bé đọc bài vè về sản phẩm của nhóm mình tạo ra sau đó nhóm trưởng sẽ giới thiệu và các bạn sẽ nhận xét.
Tôi thấy ngôn ngữ của trẻ lớp tôi ngày càng phong phú, đa dạng. Khi giáo tiếp với cô hay nhận xét, đánh giá sản phẩm cuả bạn, giới thiệu sản phẩm trẻ đa số đã làm được. Trẻ ngày càng tự tin, mạnh dạn trong giao tiếp hơn ngay cả đối với các bạn nhút nhát cũng được cải thiện rõ rệt.
4.7. Biện pháp thứ 7: Bồi dưỡng các đối tượng yếu kém và có năng khiếu tạo hình.
Khi cho trẻ hoạt động tạo hình thì không phải tất cả lớp đều tiến bộ và lực học của trẻ không đồng nhất nên hàng tháng tôi đều lập bảng để khảo sát chất lượng của trẻ với môn học để từ đó nhanh chóng tìm ra các biện pháp kịp thời để giúp trẻ học kém nhanh chóng bắt kịp các bạn và trẻ có năng khiếu tạo hình được phát triển khả năng của mình.
* Đối với trẻ còn yếu, nhút nhát:
- Tôi xếp xen kẽ giữa trẻ khá và trẻ yếu hơn ngồi gần nhau để trẻ khá hướng dẫn và cùng nhau thưc hiện.
- Tôi thường xuyên quan tâm, động viên, khuyến khích, cùng ngồi trò chuyện để hiểu tâm lý của trẻ hơn.
- Trong các hoạt động chiều tôi cho trẻ xem tranh mẫu và đàm thoại kỹ hơn và hỏi ý tưởng của trẻ.
- Hướng dẫn kỹ hơn so với các bạn về cách vẽ, nặn, xé dán để trẻ hoàn thành sản phẩm của mình.
- Cho trẻ vẽ các bức tranh mà trẻ yêu thích để tặng cho ông bà, bố mẹ.
- Dạy trẻ tạo hình mọi lúc mọi nơi, thông qua các hoạt động một ngày của bé.
- Trao đổi với phụ huynh để tìm ra cách giúp trẻ tiến bộ.
- Việc bồi dưỡng cho các bạn yếu hơn mất nhiều thời gian và đòi hỏi lòng kiên trì nhưng bằng lòng yêu nghề, mến trẻ nên tôi luôn cố gắng để có kết quả tốt.Tôi thấy các bạn yếu và nhút nhát hơn đã có sự tiến bộ rõ rệt.
* Đối với trẻ có năng khiếu tạo hình:
- Tôi đặt ra yêu cầu cao hơn và khó hơn để trẻ phát huy được tính tích cực và khả năng sáng tạo. Từ đó sản phẩm trẻ tạo nên thêm sinh động, phong phú…
- Tổ chức các cuộc thi vẽ tranh “ Ai vẽ giỏi nhất”, “Họa sỹ nhí tài ba"
- Cho trẻ cùng quan sát rồi hình dung và vẽ lại.
- Phối hợp với phụ huynh để phát huy năng khiếu của con và phát huy năng lực sở trường.
- Động viên, khen thưởng để trẻ có thêm động lực phát huy được sở trường và sự sáng tạo của mình.
Kết quả tôi thu được là những trẻ yếu, kém hơn đã có sự tiến bộ rõ rệt: trẻ đã có những kỹ năng tạo hình cơ bản, khả năng sáng tạo qua các sản phẩm đẹp và phong phú về màu sắc cũng như cách chất liệu sản phẩm, trẻ tự tin hơn để giới thiệu và nhận xét các sản phẩm. Đối với những bạn có năng khiếu về tạo hình thì được phát hiện và nuôi dưỡng, kỹ năng tạo hình ngày càng phong phú.
4.8. Biện pháp thứ tám: Phối kết hợp với phụ huynh: Phụ huynh là nguồn động viên, khích lệ không thể thiếu trong mọi hoạt động. Vì vậy, để có được những kết quả tốt thì không thiếu sự góp phần to lớn của các bậc phụ huynh:
- Trao đổi với phụ huynh để tôi có thể nắm được tính cách, khả năng, tâm lý của từng cá nhân trẻ.
- Đối với những trẻ có năng khiếu về tạo hình, tôi trao đổi với phụ huynh để họ nắm được năng khiếu của con mình. Từ đó phát huy được năng khiếu của trẻ ngay từ khi học mầm non.
- Với những trẻ còn yếu kém trong hoạt động tạo hình tôi thường xuyên trao đổi để hai bên cùng đưa ra những biện pháp đạt hiệu quả.
Kết quả mà tôi thu được thấy sự tiến bộ cả về kỹ năng tạo hình lẫn sự tự tin trong giao tiếp, ứng xử trước đông các bạn thì các bậc làm cha mẹ rất vui và càng ngày càng tin tưởng vào giáo viên, mỗi khi chúng tôi thiếu nguyên vật liệu hay cần sự giúp đỡ thì phụ huynh ủng luôn vui vẻ ủng hộ nhiệt tình, chu đáo và tận tình. Nhờ có vậy, phụ huynh cởi mở tra đổi lại với tôi con ở nhà đã làm những gì? Làm như thế nào? Một cách rất vui vẻ, thân thiện.
5. KẾT QUẢ: Qua khảo sát tôi thấy kết quả cụ thể như sau:
Bảng khảo sát đầu năm
| Tiêu chí khảo sát | Số trẻ | Mức độ | |||||||||
Tốt | Khá | TB | Yếu | ||||||||
SL | % | SL | % | SL | % | SL | % | ||||
-Trẻ hứng thú với hoạt động tạo hình | 47 | 8 | 17 | 20 | 42,5 | 16 | 34 | 3 | 6,3 | ||
- Trẻ có khả năng sáng tạo, tưởng tượng. | 47 | 5 | 10,6 | 12 | 25,5 | 20 | 42,5 | 10 | 21,2 | ||
- Trẻ có khả năng nhận xét, đánh giá và đặt tên cho sản phẩm | 47 | 5 | 10,6 | 10 | 21,2 | 25 | 53,1 | 7 | 14,8 | ||
-Trẻ biết tạo ra sản phẩm của mình theo yêu cầu của cô | 47 | 10 | 21,1 | 15 | 31,9 | 18 | 38,2 | 4 | 8,5 | ||
Bảng khảo sát cuối năm
| Tiêu chí khảo sát | Số trẻ | Mức độ | |||||||||
Tốt | Khá | TB | Yếu | ||||||||
SL | % | SL | % | SL | % | SL | % | ||||
- Trẻ hứng thú với hoạt động tạo hình | 47 | 12 | 25,5 | 25 | 53,1 | 8 | 17 | 2 | 4,2 | ||
- Trẻ có khả năng sángtạo,tưởng tượng. | 47 | 10 | 21,1 | 18 | 38,2 | 16 | 34 | 3 | 14,8 | ||
- Trẻ có khả năng nhận xét, đánh giá và đặt tên cho sản phẩm | 47 | 11 | 23,4 | 16 | 34 | 18 | 38,2 | 2 | 10,6 | ||
- Trẻ biết tạo ra sản phẩm của mình theo yêu cầu của cô | 47 | 12 | 25,5 | 23 | 48,9 | 10 | 21,1 | 2 | 4,2 | ||
Từ bảng khảo sát trên ta có thể thấy rằng:
* Xếp loại tốt:
- Trẻ hứng thú với hoạt động tạo hình: Tăng 4 trẻ = 9 %
- Trẻ có khả năng sáng tạo, tưởng tượng: Tăng 5 trẻ = 11 %
- Trẻ có khả năng nhận xét, đánh giá và đặt tên cho sản phẩm của mình và của bạn: Tăng 6 trẻ = 13%
- Trẻ biết tạo ra sản phẩm của mình theo yêu cầu của cô: Tăng 2 trẻ = 4,2 %
* Xếp loại khá:
- Trẻ hứng thú với hoạt động tạo hình: Tăng 5 trẻ = 11 %
- Trẻ có khả năng sáng tạo, tưởng tượng: Tăng 6 trẻ = 13 %
- Trẻ có khả năng nhận xét, đánh giá và đặt tên cho sản phẩm của mình và của bạn: Tăng 6 trẻ = 13%
- Trẻ biết tạo ra sản phẩm của mình theo yêu cầu của cô: Tăng 8 trẻ = 19%
* Xếp loại trung bình:
- Trẻ hứng thú với hoạt động tạo hình: Giảm 4 trẻ = 9 %
- Trẻ có khả năng sáng tạo, tưởng tượng: Giảm 4 trẻ = 9 %
- Trẻ có khả năng nhận xét, đánh giá và đặt tên cho sản phẩm của mình và của bạn: Giảm 7 trẻ = 15 %
- Trẻ biết tạo ra sản phẩm của mình theo yêu cầu của cô: Giảm 8 trẻ = 19 %
* Xếp loại yếu:
- Trẻ hứng thú với hoạt động tạo hình: Giảm 1 trẻ = 2 %
- Trẻ có khả năng sáng tạo, tưởng tượng: Giảm 7 trẻ = 15%
- Trẻ có khả năng nhận xét, đánh giá và đặt tên cho sản phẩm của mình và của bạn: Giảm 5 trẻ = 11 %
- Trẻ biết tạo ra sản phẩm của mình theo yêu cầu của cô: Giảm 2 trẻ = 4 %
- Trước khi áp dụng các biện pháp thì số trẻ hứng thú với hoạt động với tạo hình rất ít. Sau khi trẻ đã có kỹ năng cơ bản, phương pháp và đồ dùng dạy học luôn được đổi mới thì số trẻ hứng thú đã tăng rõ rệt.
- Số trẻ có khả năng sáng tạo, tưởng tượng trong các hoạt động tạo hình ngày càng được tăng lên. Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ, ngôn ngữ của trẻ thêm phong phú, trẻ biết tự tin và cách giao tiếp với mọi người cũng được cải thiện.
Với những kết quả đã đạt được trong năm học vừa qua tôi cùng đồng nghiệp cùng lớp đã cùng nhau tìm tòi, nghiên cứu và áp dụng các biện pháp đó một cách đúng đắn và có khoa học, lên kế hoạch cụ thể cho từng biện pháp nên trẻ lớp tôi luôn được đánh giá và xếp loại.
C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
Qua quá trình thực hiện đề tài trên, tôi đó rút ra được một số bài học kinh nghiệm như sau:
- Hoạt động tạo hình có vai trò rất lớn đối với sự nhận thức đối với trẻ mầm non. Thông qua hoạt động tạo hình trẻ có cơ tìm hiểu, nghiên cứu các đối tượng được miêu tả, hoạt động tạo hình để giáo dục tình cảm – xã hội cho trẻ. Từ đó trẻ tiếp thu được cái đẹp, trẻ được trải nghiệm dưới sự hướng dẫn, tổ chức của giáo viên. Ngoài ra hoạt động tạo hình còn phát triển ngôn ngữ, tự tin trong giao tiếp..
- Giáo viên mầm non phải thường xuyên học tập bằng nhiều hình thức như bồi dưỡng thường xuyên, tham khảo các tài liệu chuyên ngành, học hỏi và tiếp thu các kinh nghiệm của đồng nghiệp để có hiểu biết sâu rộng chuyên môn, tiếp cận các công nghệ thông tin để nâng cao hiểu quả dạy học.
- Giáo viên nắm vững phương pháp của bộ môn và có kế hoạch cụ thể, chi tiết từng hoạt động.
- Giáo viên luôn gần gũi, thân thiện để trẻ thêm tự tin, thoải mái và đạt hiệu quả cao.
- Nguyên vật liệu tạo hình phong phú, gần gũi với đời sống hàng ngày của trẻ.
- Luôn năng động, linh hoạt trong các hình thức tổ chức học tập, vui chơi để luôn tạo cảm giác mới mẻ, hứng thú và niềm say mê với môn học.
- Giáo viên luôn là người tổ chức, hướng dẫn để trẻ phát huy khả năng sáng tạo, tích cực của trẻ.
- Hệ thống các câu hỏi mở, linh hoạt kích thích sự tìm tòi, sáng tạo ở trẻ.
- Có biện pháp kịp thời với những trẻ khả năng tạo hình kém hơn và có năng khiếu về tạo hình.
- Làm tốt công tác tuyên truyền với các bậc phụ huynh.
- Động viên kịp thời và giúp trẻ tập luyện thường xuyên.
2. Các đề xuất và khuyến nghị
Qua quá trình thực hiện đề tài tôi xin có một số đề xuất và khuyến nghị sau:
- Kính đề nghị PGD tổi chức nhiều buổi tập huấn, tổ chức chuyên đề về tạo hình, đổi mới các phương pháp tạo hình cho toàn thể giáo viên trong huyện học tập và tiếp thu.
- Kính đề nghị BGH nhà trường thường xuyên tổ chức các buổi học chuyên đề tạo hình để giáo viên có thể nâng cao trình độ chuyên môn của mình
- Tạo điều kiện cho giáo viên được đi tham quan dự giờ các trường điểm trong và ngoài thành phố.
Quận Hoàng Mai