Cũng giống như nhiều môn thể thao khác, bóng rổ cũng có những thuật ngữ chuyên môn khá lạ lẫm với những người mới bắt đầu tìm hiểu.
Bên cạnh bóng đá, bóng chuyền hay tennis, bộ môn bóng rổ đang dần được đón nhận tại Việt Nam, đặc biệt là các bạn trẻ. Ngoài những sự quan tâm dành cho việc luyện tập, thi đấu, sự am hiểu về các thuật ngữ chuyên môn cũng sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về bóng rổ.
Những thuật ngữ cơ bản của bóng rổ được chúng tôi tổng hợp
1. Các vị trí thi đấu trên sân
- C [Center]: Trung phong, chỉ cầu thủ chơi cao nhất
- PF [Power Foward]: Trung phong phụ/ tiền vệ chính, thường là người tranh chấp mạnh mẽ nhất trên sân
- SF [Small Foward]: Tiền vệ phụ, có sự linh hoạt cũng như khả năng ghi điểm từ cự ly trung bình
- SG [Shooting Guard]: Hậu vệ ghi điểm, chỉ các hậu vệ có khả năng tham gia tấn công tốt
- PG [Point Guard]: Hậu vệ chơi bao quát, chỉ các cầu thủ thường xuyên lùi sâu để phòng ngự
- Man-to-man defense: Phòng thủ 1 kèm 1
- Zone defense: Phòng thủ khu vực
2. Thuật ngữ trong khi chơi bóng
- Rebound: Chi tình huống khi bóng chạm bảng và rơi xuống
- Steal: Cướp bóng khi bóng không di chuyển nảy đất
- Pass: Chuyền
- Block/ Block Shot: Chắn bóng trên không
- Jump Shot: Ném rổ
- Hook Shot: Giơ cao và ném bằng 1 tay
- Layup: Tư thế đưa bóng lên rổ
- Fade Way: Ném ngửa người về sau
- Dunk/ Slam dunk: Úp rổ
- Alley-oop: Nhận đường truyền trên không và ghi điểm
- Miss Shot: Ném trượt
- Air Ball: Ném trượt hoàn toàn
- Bribble/ Dribbling: Dẫn bóng
Assistance/ Assist: Hỗ trợ – pha truyền bóng ngay sau khi nhận bóng của đồng đội. Cầu thủ nhận bóng ghi được điểm, cú truyền đó được gọi là một pha hỗ trợ
Bóng rổ là một môn thể thao đồng đội phổ biến và được chia thành 2 đội. Tương tự như các bộ môn khác, các vị trí trong bóng rổ tương ứng với những chức năng, nhiệm vụ riêng và cùng hỗ trợ lẫn nhau để duy trì đội hình. Hãy cùng Decathlon theo dõi bài viết sau để nắm bắt cụ thể hơn về những vị trí này nhé!
Mục lục bài viết
1. 5 vị trí truyền thống trong sân bóng rổ
Sân bóng rổ được chia làm 4 khu vực khác nhau, bao gồm: Khu vực ngoài vạch [Guards] 3 điểm, khu vực giữa vòng tròn 3 điểm, khu vực hình thang [Forward] và khu vực trung tâm trong hình thang [Center].
Mỗi vị trí trong bóng rổ của cầu thủ sẽ có một khu vực tương ứng. Các vị trí trong bóng rổ sẽ được phân chia và thay đổi tùy theo lối chơi của cầu thủ và yêu cầu chiến thuật của huấn luyện viên, bao gồm:
Vị tríNhiệm vụCenter [C] – Trung phongBắt bóng bật bảng [rebound], ngăn chặn đối phương ghi điểm [block] và ghi điểm trên khu vực của đối thủ.Point Guard [PG] – Hậu vệ dẫn bóngDẫn bóng lên phần sân đối thủ, kiến tạo bàn thắng cho chính mình hoặc đồng đội.Power Forward [PF] – Tiền phong chínhGhi điểm khi bóng bật bảng, hỗ trợ trung phong trong rebound khi tấn công hoặc phòng thủ.Shooting Guard [SG] – Hậu vệ ghi điểmChủ yếu là ghi điểm.Small Forward [SF] – Tiền phong phụGhi điểm ở vị trí các cánh, góc sân.
1.1. Vị trí Center [C] – Trung phong
1 – Vị trí đứng trên sân
Vị trí số 5 trong đội hình bóng rổ là trung phong [C] – Center hoạt động ở khu vực 3 điểm và xung quanh vùng trung tâm hình thang.
2 – Vai trò
Đúng như cái tên được gọi là Center, vị trí này sẽ đứng ở phía dưới bảng rổ và giữ vai trò quan trọng là nhảy lên để bắt bóng từ bảng bật ra, kèm đối thủ và thực hiện những cú rebound để ghi điểm về cho đội mình.
Ngoài ra, ở phương diện phòng thủ, trung phong là người có khả năng đọc trận đấu, dự đoán được những tình huống nguy hiểm và can thiệp để ngăn chặn đối phương từ việc tạo ra các pha dứt điểm. Trung phong cũng phải là người khiến đối phương mất đi mọi cơ hội thứ hai trong những tình huống bật bóng tiêu chuẩn như đá phạt góc hay đá phạt từ xa.
3 – Đối tượng phù hợp
Để trở thành một Center phù hợp, cầu thủ phải là người có thể hình to khỏe và chiều cao ấn tượng nhất trong đội. Những năm gần đây, chiều cao trung bình của các cầu thủ NBA thường nằm trong khoảng vào khoảng 6’7 – 6’8 [Tương đương khoảng 200.7 – 203.2 cm].
Ngoài ra, theo kinh nghiệm của các Huấn luyện viên bóng rổ, một trung phong giỏi cần sở hữu kỹ năng di chuyển linh hoạt, khả năng chặn bóng của đối thủ tốt và nhanh chóng chiếm vị trí tốt nhất để thực hiện ném bóng hoặc các cú rebound.
4 – Vận động viên tiêu biểu
Lịch sử Hiệp hội Bóng rổ Quốc gia [NBA] – một giải đấu bóng rổ chuyên nghiệp lớn nhất trên thế giới đã chứng kiến rất nhiều tài năng ở vị trí Center này như Wilt Chamberlain, Shaquille O’Neal, Hakeem Olajuwon, Kareem Abdul Jabbar, Bill Russell…
1.2. Vị trí Point Guard [PG] – Hậu vệ dẫn bóng
1 – Vị trí đứng trên sân
Hậu vệ dẫn bóng thường được biết đến với tên gọi “Point Guard” [PG] và có vị trí hoạt động bên ngoài vạch 3 điểm gần giữa sân bóng rổ. Đây là một vị trí nòng cốt trong các trận đấu, là người giữ nhịp và phân phối bóng đến các cầu thủ khác trong đội.
2 – Vai trò
Hậu vệ dẫn bóng là người tạo ra sự đa dạng trong cách tấn công của đội bóng. Việc tham gia vào các pha tấn công không chỉ làm đối thủ bất ngờ mà còn tạo ra những tình huống khó khăn cho hệ thống phòng ngự của đối phương. Họ thường là người chịu trách nhiệm chính trong việc dẫn bóng, giữ bóng, xây dựng chiến thuật tấn công và kiến tạo đường chuyền cho đồng đội có cơ hội ghi điểm.
3 – Đối tượng phù hợp
PG là vị trí quan trọng và cần có sự linh hoạt trong suốt trận đấu. Để đáp ứng được điều đó, những cầu thủ là PG cần có những kỹ năng sau đây:
- Kỹ năng rê bóng: Rê bóng tự tin bằng cả hai tay và xử lý bóng không mắc lỗi là điều cần thiết.
- Khả năng chuyền bóng: Đường chuyền bóng có độ chính xác cao ở khoảng cách ngắn và chéo sân.
- Tốc độ và sự nhanh nhẹn: Hậu vệ dẫn bóng phải là người sở hữu tốc độ vượt trội giúp đưa bóng về phía rổ hoặc chuyền bóng cho đồng đội nhanh chóng nhất.
- Sự tự tin và khả năng lãnh đạo: Họ cần là những người hoạt ngôn, giao tiếp rõ ràng và xử lý tình huống tốt. Ngoài ra, PG phải là người có khả năng đọc được trận đấu, kiểm soát trận đấu tốt để để chỉ đạo đội hình tấn công, ghi nhớ quan sát và tìm ra những điểm yếu trong phòng ngự của đối thủ.
- Tâm lý đồng đội: Với tư cách là người điều phối và chỉ uy đồng đội, PG cần phải luôn có ý thức về toàn đội của mình, chỉ đạo lối chơi và giải quyết các vấn đề tác động đến bản thân và đội một cách hợp lý nhất.
4 – Vận động viên tiêu biểu
Một số vận động viên nổi tiếng có thể kể đến ở vị trí này như: Magic Johnson, Chris Paul, John Stockton, Jason Kidd, Steve Nash, Kyrie Irving…
1.3. Vị trí Power Forward [PF] – Tiền vệ hoặc Tiền phong chính
1 – Vị trí hoạt động
Trong các vị trí trong đội hình bóng rổ, Power Forward thường là một trong những người chịu trách nhiệm chính trong việc ghi điểm cho đội bóng. Power Forward thường tham gia vào các tình huống gần rổ, đặc biệt là ở khu vực trung tâm hình thang.
2 – Vai trò
Theo vai trò chủ đạo, tiền phong chính sẽ là người cùng các trung phong hỗ trợ bảo vệ rổ và kiểm soát khu vực hình thang. Ngoài ra, PF cũng là người ghi điểm khi bóng bật bảng do sự hiện diện gần rổ và khả năng tranh bảng tốt.
Khi tham gia vào mặt trận tấn công, họ có thể sử dụng sức mạnh và kỹ thuật cá nhân của mình để tạo ra các tình huống ghi điểm từ bóng gần rổ với kỹ năng thiết lập vị trí dưới bảng [Post up].
3 – Đối tượng phù hợp
PF là vị trí đòi hỏi cầu thủ phải là một người chơi đa nhiệm, vừa có khả năng tấn công và vừa có khả năng phòng thủ. Chính vì thế, sự kết hợp giữa sức mạnh, kỹ thuật và thể lực là chìa khóa để thành công tại vị trí trong đội hình bóng rổ này:
- Chiều cao: Tại giải NBA lừng danh thế giới, chiều cao trung bình của các cầu thủ ở vị trí này là 6′ 2½” [khoảng 189.2 cm].
- Sức mạnh vượt trội: Vị trí PF là nơi có sự cạnh tranh cao từ các cầu thủ phòng ngự đối phương. Vì thế, để ghi điểm hiệu quả ở các tình huống, PF cần có sức mạnh để vượt qua sự phản kháng của đối thủ, giữ vững vị trí và thực hiện các cú ném hoặc các pha ghi điểm khác.
- Kết hợp linh hoạt các kỹ thuật bóng rổ: Người chơi cần có khả năng kết hợp nhuần nhuyễn các kỹ thuật dẫn bóng và xử lý bóng linh hoạt, nhồi bóng đa dạng, bật nhảy [tầm trung] và kỹ thuật úp rổ ghi bàn [slam dunk].
- Tốc độ di chuyển nhanh: PF cần có khả năng di chuyển với tốc độ nhanh để xâm nhập vào vùng phòng thủ của đối phương và ghi điểm ở những pha đánh vào trung tâm hình thang.
4 – Vận động viên tiêu biểu
Những cầu thủ nổi tiếng nhất ở vị trí PF bao gồm: Charles Barkley, Kevin Garnett, Dirk Nowitzki, Karl Malone, Kawhi Leonard, Anthony Davis, Dennis Rodman, Tim Duncan…
1.4. Vị trí Shooting Guard/Shooter [SG] – Hậu vệ ghi điểm
1 – Vị trí đứng trên sân
Vị trí Shooting Guard [viết tắt là SG] là một vị trí chơi toàn diện nhất trong các vị trí trong bóng rổ. SG thường được coi là hậu vệ chủ lực của đội với khả năng ghi điểm đa dạng, từ các pha ném rổ từ xa cho đến các pha tấn công nhanh và những đường chuyền quyết định. Người chơi sẽ hoạt động ở khu vực ngoài vạch 3 điểm.
2 – Vai trò
Nếu như PG thường được xem là “nhạc trưởng” thì SG chính là nhạc công của đội bóng rổ. Đây là vị trí đóng vai trò quan trọng trong thiết lập các lối chơi tấn công. Người chơi ở vị trí này sẽ luôn tìm mọi cách để ghi điểm và có thể ghi bàn ở bất cứ vị trí nào trên sân. Ngoài ra, SG cũng là một vũ khí tấn công từ xa, tạo khoảng trống xâm nhập cho những cầu thủ ở khu vực dưới bảng rổ.
3 – Đối tượng phù hợp
Để trở thành một hậu vệ ghi điểm giỏi, các cầu thủ chơi ở vị trí này cần có các yêu cầu về kỹ năng và thể lực như sau:
- Khả năng phòng thủ xuất sắc: SG thường phải đối mặt với cầu thủ đối phương ở vị trí hậu vệ và do đó, khả năng phòng thủ của họ quan trọng để ngăn chặn các cú ném và cú dẫn bóng của đối phương. Ngoài ra, họ cũng sử dụng kỹ thuật và kinh nghiệm cá nhân để tạo ra những cơ hội ghi điểm cho bản thân khi tấn công từ phần nửa sân.
- Kỹ năng tấn công rổ [Driving]: Hậu vệ cần biết cách tấn công rổ bằng các kỹ thuật đi bóng tốt, cầm bóng linh hoạt, chạy chỗ thông minh và chuyền bóng nhanh chóng. Họ luôn sẵn sàng xâm nhập vành rổ khi có cơ hội, sử dụng tư thế thấp để có thể nhanh chóng tận dụng khoảng trống và tạo ra cơ hội ghi điểm cho bản thân hoặc đồng đội.
- Có thể ghi điểm từ xa: PG có thể là người ném cầu chính xác từ cả bên trong và ngoài vòng cấm. Điều này bao gồm các kỹ năng như ném đúng kỹ thuật, lựa chọn đúng cơ hội để ném và kiểm soát độ chính xác.
- Yêu cầu về chiều cao và thể lực: Chiều cao trung bình 6′ 4½” [khoảng 194.3 cm] với thể lực vượt trội.
4 – Vận động viên tiêu biểu
Những cái tên nổi tiếng ở vị trí SG trong lịch sử NBA luôn là những cầu thủ được ái mộ nhất, trong đó Michael Jordan chính là một cầu thủ vĩ đại nhất trong lịch sử bóng rổ thế giới. Một số tuyển thủ khác có thể kể đến ở vị trí này bao gồm: Ray Allen, Klay Thompson, Reggie Miller, Steve Kerr…
1.5. Vị trí Small Forward [SF] – Tiền vệ phụ hoặc Tiền phong phụ
1 – Vị trí đứng trên sân
Small Forward [tiền phong phụ] sẽ hoạt động chủ yếu ở vùng trung tâm hình thang và vùng 3 điểm.
2 – Vai trò
Small Forward [gọi tắt là SF] là một trong những cầu thủ đa năng trong đội hình bóng rổ, được gọi là tiền phong phụ. Vị trí này sẽ cùng với tiền phong chính sử dụng kỹ thuật ném rổ và khả năng tấn công bóng gần rổ để ghi điểm từ những vị trí cánh và góc sân. Có thể nói tiền phong phụ khá quan trọng trong các vị trí trong bóng rổ và được ví như chất keo gắn kết cả đội bóng trong suốt trận đấu.
3 – Đối tượng phù hợp
Khi hoạt động ở vị trí này, cầu thủ SF đòi hỏi phải là những người có các yêu cầu như sau:
- Chiều cao và sự linh hoạt: SF là cầu thủ thường có chiều cao từ trung bình đến cao, trung bình 6′ 6 ½” [khoảng 199.4 cm] và có sự linh hoạt để tham gia vào cả tấn công ngoại ô và trong vùng rìa sân.
- Kỹ năng ném bóng: Cầu thủ ở vị trí tiền phong phụ thường có khả năng ném bóng hiệu quả từ cả ngoại ô lẫn vùng đường bình thường, tạo ra sự đe dọa cho đối thủ.
- Khả năng dẫn bóng: SF có thể có khả năng dẫn bóng tốt, điều này giúp họ trở thành những cầu thủ đa nhiệm trên sân đấu với phạm vi hoạt động rộng và phù hợp rất nhiều vai trò trong trận đấu.
- Phòng thủ linh hoạt: Small Forward thường là người đảm nhận vai trò phòng thủ linh hoạt với khả năng di chuyển nhanh và kiểm soát bóng tốt. Ngoài ra, họ có thể có khả năng chống lại cầu thủ đối phương có chiều cao lớn và cũng có thể đối đầu với các hậu vệ nhanh nhẹn.
4 – Vận động viên tiêu biểu
Các tiền phong phụ nổi tiếng có thể nhắc đến như Tobias Harris, Robert Covington, Jabari Parker, Giannis Antetokounmpo…
Cần lưu ý rằng, mỗi vị trí trong bóng rổ đều có những nhiệm vụ khác nhau. Vì thế, các vị trí không được bỏ qua vai trò của mình trong trận đấu hoặc trong một số tình huống cần thiết luân chuyển sang vị trí khác thì không nên chiếm ưu thế quá mức so với các vị trí đó. Nếu như các vị trí này không thể kiểm soát tốt chức năng của mình, đội bóng sẽ bị chia cắt và khó có thể ghi bàn vào rổ đối phương.
2. 4 vị trí phi truyền thống trong bóng rổ [Hybrid Positions]
Vị trí kết hợp [Hybrid Positions] thường được gọi là vị trí lai hoặc vị trí phi truyền thống. Đây là vị trí “thứ sáu” trong số các vị trí trong bóng rổ. Vị trí này thường được sử dụng cho những cầu thủ không hoàn toàn phù hợp với 5 vị trí truyền thống nêu trên.
Các cầu thủ ở vị trí này thường sẽ luân chuyển sang một số vị trí khác nhau để phù hợp với trận đấu và những diễn biến trên sân. Người chơi vị trí lai sẽ là người hiểu rõ nhiều vị trí và khả năng của các vị trí đó. Đồng thời, họ cần có kỹ năng và tầm vóc phù hợp với nhiều vị trí chuyên môn.
2.1. Point Forward [Tiền đạo điểm]
Point Forward [Tiền đạo điểm] là một vị trí đặc biệt trong bóng rổ, nơi một cầu thủ vừa đóng vai trò của tiền đạo [forward] nhưng đồng thời lại có khả năng thực hiện nhiệm vụ của một hậu vệ dẫn bóng [point guard]. Đây là vị trí này thường được đặc trưng bởi sự linh hoạt và khả năng đa nhiệm của người chơi.
Một số kỹ năng quan trọng của Point Forward có thể bao gồm:
- Khả năng dẫn bóng, chia bóng và tạo cơ hội tấn công cho đồng đội hoặc thậm chí có thể đảm nhận vai trò của một Point Guard [Hậu vệ dẫn bóng] trong việc tổ chức tấn công.
- Khả năng sút bóng từ nhiều khoảng cách khác nhau và có thể đóng vai trò của một người chơi ghi điểm chủ chốt.
- Người chơi cần có thế mạnh về chiều cao và thể lực vì trong các tình huống rebound và đóng vai trò phòng thủ, họ có thể là người sẽ phải chống lại các đối thủ có chiều cao lớn của đội bạn.
- Tốc độ chuyển đổi linh hoạt giữa các vị trí trong sân bóng rổ. Có khả năng đọc trận đấu và hiểu biết chiến thuật để giúp đội bóng thích ứng linh hoạt với diễn biến trận đấu.
Point Forward thường là các cầu thủ đặc biệt, có khả năng đóng vai trò của nhiều vị trí khác nhau trên sân, làm tăng tính đa dạng và sự linh hoạt của đội bóng. Các cầu thủ ở vị trí này thường có kỹ năng đặc sắc và có thể ảnh hưởng lớn đến kết quả của trận đấu. Một số vận động viên xuất sắc ở vị trí Point Forward trong lịch sử như: LeBron James, Giannis Antetokounmpo, Kevin Durant, Ben Simmons…
2.2. Combo Guard [Hậu vệ kết hợp]
Hậu vệ kết hợp, hay còn được gọi là Combo Guard, là một vị trí trong bóng rổ mà cầu thủ đó có thể đảm nhận cả vai trò của Point Guard và Shooting Guard. Điều này có nghĩa là hậu vệ kết hợp có khả năng thực hiện cả các nhiệm vụ của một người chơi dẫn bóng, cũng như một người ném bóng và ghi điểm.
Hậu vệ kết hợp thường là những người chơi đa nhiệm, có khả năng thích ứng với nhiều tình huống trận đấu khác nhau. Vì thế, họ cần có những yêu cầu về kỹ năng và thể lực như:
- Thể lực tốt, chiều cao lý tưởng, trung bình khoảng 6’3″ [191 cm] đến 6′ 5″ [196 cm], vì ở vị trí này họ phải dẫn bóng và tham gia vào các tình huống tấn công và phòng thủ liên tục.
- Kỹ năng dẫn bóng và tổ chức tấn công như một Point Guard để có thể đưa bóng lên sân và phân phối bóng để tạo cơ hội ghi điểm cho đồng đội.
- Kỹ năng ném bóng từ khoảng cách xa và thực hiện các pha ghi điểm đa dạng.
- Có khả năng điều chỉnh tốt, biết cách chọn vị trí phù hợp trong đội hình bóng rổ và đưa ra những quyết định đúng đắn trên sân.
Những vận động viên tiêu biểu ở vị trí này có thể kể đến: James Harden, Russell Westbrook, Damian Lillard, Chris Paul…
2.3. Swingman
Swingman là một thuật ngữ trong bóng rổ thường được sử dụng để mô tả một cầu thủ có khả năng chơi ở cả hai vị trí Small Forward [SF] và Shooting Guard [SG]. Những cầu thủ này thường có chiều cao và kỹ năng linh hoạt, cho phép họ đóng vai trò cả trong tấn công và phòng thủ.
Các cầu thủ ở vị trí Swingman thường là những người chơi đa nhiệm, đóng vai trò quan trọng trong chiến thuật của đội. Họ thường được dùng để điều chỉnh đội hình tùy thuộc vào đối thủ và tình huống cụ thể của trận đấu. Những cầu thủ có khả năng chơi ở vị trí Swingman trong lịch sử bao gồm: Scottie Pippen, Paul George, Kawhi Leonard, Tracy McGrady…
2.4. Stretch 4
Stretch 4 là thuật ngữ dùng để mô tả một cầu thủ đóng vai trò trong vị trí Power Forward [PF] có khả năng ném bóng từ khoảng cách xa, thậm chí là vùng ngoại ô đường 3 điểm. Stretch được gọi như vậy vì cầu thủ này mở rộng vùng phòng thủ của đội bóng bằng cách tạo ra mối đe dọa từ xa. Điều này làm cho đối thủ phải mở rộng phòng thủ của họ đến vùng xa rìa sân.
Để có thể thành công tại vị trí này, người chơi cần có khả năng kiểm soát bóng, di chuyển nhanh nhẹn để tạo ra không gian và định hình vị trí trên sân. Ngoài ra, Stretch 4 cần có khả năng chịu đựng thể lực tốt vì họ phải tham gia vào các tình huống tấn công nhanh và phòng thủ tích cực.
Một số ví dụ về cầu thủ Stretch 4 nổi tiếng có thể bao gồm Dirk Nowitzki, Kevin Love hoặc Ryan Anderson. Đây là những cầu thủ này đã và đang chơi một vai trò quan trọng trong các đội bóng của họ, giúp tạo ra sự đa dạng và hiệu quả trong chiến thuật tấn công.
Như vậy, trong bài viết này Decathlon đã giúp bạn nắm rõ được các vị trí trong bóng rổ về cả truyền thống lẫn phi truyền thống. Hy vọng rằng đây sẽ là những kiến thức thú vị và hữu ích giúp bạn lựa chọn được vị trí phù hợp và chinh phục bộ môn bóng rổ nhé!