Giáo trình và tài liệu tham khảo là những công cụ cơ bản giúp sinh viên trang bị kiến thức cho trong quá trình học tập. Đây không chỉ là yêu cầu bắt buộc của các môn học mà còn là cửa ngõ đầu tiên để người học tiến xa hơn trong việc tìm kiếm và mở rộng tri kiến cho mình.
Tuy nhiên, làm thế nào để đọc giáo trình đúng cách và tìm kiếm tài liệu hiệu quả? Hãy lắng nghe ý kiến của các chuyên gia ĐHQG-HCM.
* PGS.TS Nguyễn Ngọc Điện, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh Tế - Luật:
Đọc giáo trình từ sự khao khát tri thức
Đối với sinh viên bậc cử nhân, việc đọc giáo trình và tài liệu tham là việc bổ trợ cần thiết cho việc học tập ở trên giảng đường và cả làm việc nhóm. Trong lĩnh vực khoa học luật, kiến thức thông thường được xây dựng, tích hợp dựa trên quan điểm cá nhân của người thầy trở thành một cái gì đó rất đặc thù. Tất nhiên, sinh viên phải tôn trọng quan điểm của người thầy. Nhưng chỉ có vậy thôi thì sinh viên dễ rơi vào cái nhìn phiến diện. Bởi vậy, ngoài việc nghe giảng ở giảng đường, sinh viên còn cần phải nghiên cứu giáo trình và tài liệu tham khảo để có được cái nhìn từ nhiều đối tượng. Đây là một trong những cách giúp cho sinh viên đánh giá toàn diện sự vật hiện tượng.
Đọc giáo trình và tài liệu tham khảo là một quá trình thường xuyên. Nó cần phải xuất phát từ yếu tố bên trong chính là cảm xúc hứng thú, tò mò muốn biết của bạn. Cách tốt nhất để đọc giáo trình và tài liệu tham khảo hiệu quả nhất là sinh viên phải xác định được mục đích tìm kiếm tài liệu của mình. Bạn tới với nguồn tài liệu đó tựa như bạn khao khát chạm đến chiếc khóa tri thức dẫn lối đến những thông tin bạn cần.
Tuy nhiên, không giống thư viện theo nghĩa truyền thống với nguồn kiến thức được sàng lọc và mang tính ổn định, sự đa dạng của nguồn thông tin điện tử sẽ mang nhiều nguy cơ hơn. Bởi tài liệu điện tử thường biến động và chịu sự can thiệp từ bên ngoài. Nếu sinh viên không biết tự thẩm định, khi tiếp xúc với những nguồn tài liệu ấy rất dễ bị chi phối, lầm lạc.
Ngoài ra, để phục vụ việc học tốt hơn, sinh viên cần phải biết quan sát, học hỏi. Đối với sinh viên ngành luật, họ sẽ bị vướng mắc vào những bản án. Đó là một điểm yếu. Bản án chỉ là một nguồn để kiểm chứng hiệu quả của các quy tắc được thiết lập trong luật. Ngoài bản án, nó còn nhiều thực tiễn đa dạng của áp dụng pháp luật, công chứng, luật sư tư vấn, và các cơ quan hành chính. Các bạn phải đi tìm hiểu, quan sát toàn diện chứ không nên căn cứ vào án lệ. Những điều thú vị có thể nằm ngoài tòa án cần bạn kiếm tìm.
* PGS.TS Đoàn Lê Giang, Trưởng Khoa Việt Nam học, Trường ĐH KHXH&NV:
Không dừng lại ở việc đọc một quan điểm
Đọc giáo trình không phải dừng lại ở chỗ “thầy cô chỉ đâu, trò đọc đó” mà tự bản thân mỗi người phải chủ động chiếm lĩnh tri thức riêng cho mình. Những sinh viên thành công thường là những người đọc rất nhiều.
Về kỹ thuật đọc có nhiều cách khác nhau như: Đọc lướt để nắm bắt được nội dung chính, đọc sâu những chỗ cần thiết, cũng có những loại đọc rất sâu chúng ta phải hiểu từng từ từng chữ, nhất là những văn bản. Loại sách liên quan đến những ngành khoa học xã hội thì yêu cầu chúng ta cần phải đọc rất sâu.Ví dụ khi tôi dạy về Tư tưởng phương Đông sẽ có nhiều loại sách liên quan đến triết học Đông phương căn bản như: Luận ngữ, Lão tử, Trang tử thì chúng ta phải đọc thật kỹ và ngẫm nghĩ vì sách ngày xưa người ta viết rất cô đọng nhưng lại chứa đựng hàm nghĩa sâu xa.
Theo đúng quy trình thì học trò phải đọc trước khi lên lớp. Thậm chí các thầy cô phải yêu cầu học trò soạn những câu hỏi trước khi lên lớp. Nếu làm được như thế thì có nghĩa là các bạn đang học một cách chủ động. Còn việc lên lớp của thầy cô chỉ là hướng dẫn cho sinh viên hiểu giáo trình thôi. Nếu các bạn có tham vọng trở thành những người thật sự có hiểu biết rộng lớn, những trí thức tài giỏi thì nên chủ động đọc tài liệu tham khảo và giáo trình. Còn nếu chỉ học theo sự bắt buộc của các thầy cô thì chỉ đạt yêu cầu trung bình khá mà thôi.
Giáo trình không phải tiểu thuyết cho nên không phải đọc xong rồi bỏ qua. Phải tự mình ghi chép lại chứ không thể dùng những gì chép của người khác. Trên mạng có nhiều người lập sẵn tóm tắt, học sinh lười chép lấy tóm tắt đó nên dễ trở thành hiện tượng “đạo văn” dẫn đến các bạn không nhớ được các thao tác thực hành.Vì vậy khi đọc sách cần phải đánh dấu ghi chép và nhớ trong đầu chứ nếu chỉ đọc lướt qua rồi bỏ đi thì kiến thức sẽ trôi đi mất.
Đọc giáo trình và tài liệu tham khảo đều quan trọng như nhau. Giáo trình được xem như là hiểu biết tri thức căn bản của môn học, có tính chất hiện thời, cập nhật. Tuy nhiên, các bạn có thể tham khảo thêm giáo trình khác để mình hiểu các quan điểm theo nhiều cách. Việc học không thể dừng lại ở việc đọc và hiểu một quan điểm duy nhất, mình phải hiểu và biết thêm nhiều quan điểm khác nhau để mình có sự lựa chọn tự do của mình.
Đọc và tìm hiểu giáo trình không chỉ là tri thức mà còn là thái độ đối với một ngành khoa học. Song song đó, sinh viên cũng phải rèn luyện kỹ năng. Tức, từ những tri thức mình đã có để rèn luyện, để xem mình có thể làm được gì chứ không chỉ là vấn đề hiểu biết về cái gì. Chúng ta phải ứng dụng được kiến thức của mình vào thực tế. Chính thực tế sẽ là câu trả lời cho tri thức của mình.
* TS Trịnh Thanh Đèo - Trưởng phòng Khảo thí và Đảm bảo chất lượng, Trường ĐH KHTN:
Muốn hiểu tốt, phải đọc thường
Để lựa chọn giáo trình và tài liệu tham khảo phù hợp, trước tiên, sinh viên cần tìm những quyển liên quan giáo trình mà thầy cô giới thiệu để học hỏi cách tiếp cận. Thứ hai, sinh viên nên dựa vào tên của từng môn học để chọn. Chẳng hạn, chúng ta đang học về toán cao cấp thì sẽ có những tên gọi khác gắn với môn học hơn như môn đại số tuyến tính, vi tích phân hay môn giải tích cơ sở. Những cái tên đó rất quen thuộc nên chúng ta sẽ tìm trong thư viện những tác giả khác xem họ viết thế nào. Sinh viên nên làm quen với tài liệu tiếng Việt. Tuy nhiên, khi chúng ta đi sâu hơn thì nên tiếp cận dần với tài liệu quốc tế. Bởi lẽ, theo cộng đồng toán học, ngôn ngữ toán là thứ tiếng của quốc tế nên viết bằng tiếng nước nào mình cũng có thể cảm nhận được nội dung của nó.
Cách đọc tài liệu toán học chia thành ba giai đoạn. Thứ nhất, xác định nguồn tài liệu có phù hơp với mục đích làm toán của mình không. Thứ hai phải tìm kiếm tác giả tin cậy. Thứ ba, đọc mục lục và lời nói đầu. Vì lời nói đầu sẽ toát lên được nội dung của tài liệu muốn truyền tải. Đọc lướt qua những cái đó, rồi cuối cùng bạn mới bắt đầu đi sâu tìm hiểu nội dung. Sinh viên học toán phải đọc từng trang và có một quyển tập để ghi chú lại những ý quan trọng, chủ yếu là những thuật ngữ chuyên ngành, những định nghĩa, các ý quan trọng của định lý... dần dà sẽ tích lũy kiến thức vững chắc.
Thông thường, những bài nâng cao sẽ giúp bạn hiểu được quy luật của toán học. Những bài tập nâng cao trong thi học kỳ trình bày rất ngắn nhưng sinh viên thường bỏ câu đó vì nó khó ở ý tưởng làm bài. Nghĩa là câu hỏi đó chỉ cần nhìn vào ý tưởng là làm được nhưng mà để làm được thì sinh viên cần rèn luyện cảm giác toán của mình. Trong thành công của việc học, thường thông minh chỉ chiếm 5%, còn lại 95% là nhờ luyện tập. Nếu không luyện tập sẽ không có phản xạ, dù lý thuyết của bạn tốt.
Cách nắm vững kiến thức nhanh nhất là chia sẻ kiến thức của mình. Kiến thức không nên giấu đi, kiến thức càng giấu thì mình càng bị tụt hậu. Khi giảng dạy cho sinh viên, tôi hay khuyên các bạn đừng nên học một mình mà nên thành lập nhóm học tập khoảng 3-4 người là hợp lý. Chúng ta nhận ra rằng: Đối với những công trình toán học làm một mình thì đó là những nghiên cứu khoa học bình thường, còn những công trình có giá trị cao thì thường gắn với một tập thể.
KIM QUYÊN [Bản tin ĐHQG-HCM số 193]
Giới thiệu đến người đọc phương pháp Cornell –sử dụng để cải thiện kỹ năng ghi chú, thúc đẩy việc chủ động lắng nghc giúp người học sắp xếp, hiểu và áp dụng thông tin. Nắm vững phương pháp Cornell cũng có thể giúp người học phát triển thói quen học tập hiệu quả hơn và kết quả là cải thiện thành tích của mình trong các kỳ thi.
Tầm quan trọng của việc phát triển kỹ thuật ghi chú
Ghi chú là hành động tạo ra các văn bản đóng vai trò như một công cụ thúc đẩy việc xây dựng kiến thức và khiến việc ghi nhớ, hiểu và sắp xếp những nội dung đã học trở nên dễ dàng hơn. Do đó, ghi chú được xem như là một hoạt động và công cụ học tập cần thiết cho học sinh và sinh viên ở hầu hết các môn học khác nhau.
Theo Boyle & Weishaar [2001], Titsworth [2004], Van Meter và cộng sự [1994], có hai lý do chính khiến việc ghi chú trở nên quan trọng:
Thứ nhất, khi người học đang đọc hoặc đang nghe, việc ghi chú sẽ giúp họ tập trung hơn. Điều này là bởi vì để ghi chú, hoặc nói cách khác là để viết một điều gì đó hợp lý, bản thân người học phải hiểu văn bản đang đọc hoặc bài giảng mà họ đang nghe. Thứ hai, ghi chú giúp người học lưu giữ được một bản ghi chép về lâu dài những gì mà họ đã đọc hoặc đã nghe.
Ngoài ra, ghi chú giúp việc học trở nên hiệu quả hơn còn vì một số yếu tố khác. Ghi chú giúp người học giảm căng thẳng vì người học đã có cơ hội ôn tập bài học và sắp xếp lại kiến thức. Đồng thời, người học có thể chuyển đổi những ghi chú của mình thành danh sách việc cần làm hoặc xây dựng danh sách các tài liệu tham khảo một cách dễ dàng hơn.
Khái niệm và mục đích sử dụng phương pháp Cornell
Hệ thống ghi chú Cornell [hay còn gọi là phương pháp Cornell, hoặc ghi chú Cornell] là một hệ thống ghi chú được phát minh bởi Walter Pauk - một giáo sư giáo dục tại Đại học Cornell vào những năm 1940. Phương pháp này được chứng minh có hiệu quả tích cực cho việc học và được sử dụng ở các trường trung học và đại học ở nhiều nơi trên thế giới đến ngày nay.
Phương pháp Cornell cung cấp một định dạng có hệ thống để cô đọng và sử dụng các ghi chú mà học sinh viết ra trong lớp học, từ sách giáo khoa hoặc các bài nghiên cứu. Đặc biệt đối với sinh viên đại học và giáo dục bậc cao hơn, trong một số trường hợp, mục đích trọng yếu của việc ghi chú có hệ thống là để đưa những kiến thức vào não bộ thông qua hành động ghi chép.
Một số mục đích khi sử dụng phương pháp ghi chú Cornell bao gồm: 1- Ghi lại thông tin từ các bài giảng hoặc văn bản; 2 - Ghi lại nhận xét, câu hỏi hoặc suy nghĩ của người học về thông tin này; 3 - Tóm tắt các ý chính trong bài học; 4 - Tích hợp ghi chú từ bài giảng của giảng viên vào nội dung sách giáo khoa hoặc văn bản nghiên cứu và ngược lại; 5- Học dựa vào các ghi chú để chuẩn bị cho các kì thi và kiểm tra sự hiểu bài của bản thân người học..
Quy trình sử dụng phương pháp ghi chú Cornell
Để sử dụng phương pháp ghi chú Cornell, người học cần chia trang ra thành ba phần: Một cột lớn ở phía bên phải của trang, một cột nhỏ hơn ở bên trái của trang và một hàng ngắn ở cuối trang.
Cột bên phải được sử dụng cho ghi chú bài giảng hoặc nội dung từ sách giáo khoa và tài liệu học.
Cột bên trái là cột "Cue" [Gợi ý]. Dựa trên các ý chính trong bài giảng ở cột bên phải, người học đặt ra những câu hỏi hoặc các từ khoá gợi ý và viết lại tại cột này.
Phần dưới cùng được sử dụng để tóm tắt các ghi chú trên trang đó
Ví dụ phương pháp ghi chú Cornell
Record [Lưu giữ]:
Xuyên suốt quá trình đọc bài hoặc nghe giảng, người học viết lại các thông tin quan trọng của từng phần trong bài, và xem lại sau buổi học để bổ sung bất kỳ thông tin nào bị thiếu.
Reduce [Cô đọng]:
Ngay sau đó, người học đặt ra những câu hỏi hoặc từ khoá ngắn gọn liên quan đến kiến thức trọng tâm trong cột Cue [Gợi ý].
Recite [Đọc lại]:
Người học che cột ghi chú lại và chỉ nhìn những câu hỏi hoặc từ khoá ở cột gợi ý. Người học sử dụng ngôn ngữ của mình nói lại nội dung đã ghi chú theo cách mà mình hiểu.
Reflect [Suy ngẫm]:
Người học suy ngẫm về tài liệu bằng cách đặt những câu hỏi cho bản thân, ví dụ: “Tầm quan trọng của những thông tin này là gì? Chúng dựa trên nguyên tắc nào? Chúng có thể được áp dụng như thế nào? Có những thông tin liên quan nào cần được đưa vào trang ghi chú hay không?”
Review [Ôn tập]:
Dành thời gian mỗi tuần để xem lại tất cả những gì người học đã làm ghi chú. Điều này sẽ hỗ trợ việc lưu giữ kiến thức hiệu quả hơn, cũng như sẽ có ích cho những kì thi và bài kiểm tra sau này.
Ngoài ra, vì mỗi người có cách ghi nhớ thông tin khác nhau, người học có thể linh hoạt tuỳ chỉnh bố cục của ghi chú Cornell để phù hợp với bản thân mình. Ví dụ, người học có thể dử dụng cột gợi ý hoặc phần tóm tắt để ghi lại suy nghĩ, đánh giá hoặc mục đích sử dụng của mình đối với tài liệu. Cột gợi ý có thể được sử dụng để ghi chú ngắn gọn số trang quan trọng chứa kiến thức trong sách giáo khoa.
Tính hiệu quả của phương pháp Cornell
Theo nghiên cứu công bố vào năm 2010 được thực hiện bởi Đại học Bang Wichita, người ta thấy rằng ghi chú Cornell tốt hơn cho việc hiểu và áp dụng kiến thức đã học so với việc ghi nhớ đơn giản.
Đại học Bang Wichita đã so sánh hai phương pháp ghi chú trong một lớp học tiếng Anh trung học: Phương pháp ghi chú Cornell và phương pháp ghi chú có hướng dẫn. Phương pháp ghi chú có hướng dẫn cung cấp "bản đồ" nội dung bài giảng nhưng bỏ trống một số các ý chính. Sau đó học sinh tự điền vào các mục còn thiếu khi bài giảng diễn ra.
Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng phương pháp ghi chú Cornell có lợi trong trường hợp học sinh được yêu cầu tổng hợp và áp dụng kiến thức đã học. Trong khi đó, phương pháp ghi chú có hướng dẫn thì hiệu quả hơn khi học sinh chỉ đơn giản cần học thuộc thông tin.
Vì vậy, người học có thể thấy rằng phương pháp ghi chú Cornell cung cấp một số lợi thế nhất định. Phương pháp này giúp các ghi chú có trật tự hơn, từ đó cho phép người học nhanh chóng xác định các từ khoá và khái niệm chính từ một bài giảng. Các ghi chú Cornell có thể dễ dàng được sử dụng như một đề cương học tập để ôn thi.
Tuy nhiên, người học cần lưu ý một số yếu tố sau để sử dụng ghi chú Cornell một cách hiệu quả nhất. Đầu tiên, cách ghi chú này đòi hỏi nhiều sự suy nghĩ để sắp xếp các thông tin một cách chính xác và có hệ thống. Ngoài ra, ghi chú Cornell có thể không hiển thị rõ các mối quan hệ hay trình tự giữa các thông tin khi cần thiết [Ví dụ khi so sánh với sơ đồ tư duy]. Cuối cùng, phương pháp ghi chú này gây ra một số khó khăn nếu tốc độ bài giảng diễn ra quá nhanh. Do đó, cách ghi chú này đòi hỏi người học dành thêm thời gian sau buổi học để xem lại bài và bổ sung các thông tin không ghi chú kịp. Từ những lưu ý trên, người học nên đánh giá và hiểu rõ mục đích học tập của mình và chọn lựa phương pháp ghi chú phù hợo với mục đích của bản thân nhất.
Tổng kết
Ghi chú có vai trò quan trọng cho sự thành công trong học tập, tuy vậy nhiều người học còn chưa biết cách ghi chú một cách hiệu quả. Một lỗi ghi chú phổ biến là cố gắng chép lại mọi chi tiết từ bài giảng trên lớp. Điều này khiến người học khó tiếp thu và xử lý thông tin vì họ đang viết tất cả mọi thứ ra giấy mà không có chọn lọc.
Bài viết này đã giới thiệu đến người đọc phương pháp ghi chú Cornell – một chiến lược mà người học có thể sử dụng để cải thiện kỹ năng ghi chú của mình. Phương pháp Cornell thúc đẩy việc chủ động lắng nghe và đã được chứng minh là hiệu quả hơn trong việc giúp người học sắp xếp, hiểu và áp dụng thông tin. Nắm vững phương pháp Cornell cũng có thể giúp người học phát triển thói quen học tập hiệu quả hơn và kết quả là cải thiện thành tích của mình trong các kỳ thi.