Xu hướng xe nhỏ bây giờ dùng hộp số CVT [xe bao diêm bên Nhật], còn xe thể thao xịn mới dùng hộp số DCT [còn gọi là DSG, Powershift, côn kép]. Xe Toyota nhỏ bây giờ dùng CVT nhiều rồi.
Đi xe số Powershift thì phải đạp ga thẳng chân, chỉ phù hợp chạy đường cao tốc, còn đi trong phố rất chán, nhất là kiểu tắc đường ỉn ỉn 10-20km/h.
Do cơ cấu côn kép để không bị trễ khi chuyển số, khi từ số 1 sang 2 thì nó đợi sẵn để lên 3, nhưng ngờ đâu đường đông lại phải giảm về 1, thế là lục cục loạch xoạch về số, trong khi vòng tua máy không đồng tốc, dẫn đến giật cục. Chuyển sang đi số manual cũng không ăn thua, vì mặc định phải đủ vòng tua nó mới cho lên số.
Lợi ích của hộp số ly hợp kép là sang số mượt mà hơn, nhưng bộ phận này dễ bị tăng nhiệt trong điều kiện đi, dừng liên tục.
Hộp số ly hợp kép [Dual Clutch Transmission - DCT] là kết quả của quá trình nghiên cứu để tìm ra loại hộp số có khả năng chuyển số mượt mà hơn số tự động dùng biến mô thông thường. Cấu tạo sẽ gồm hai bộ ly hợp như số sàn, mỗi bộ chịu trách nhiệm một dãy số chẵn hoặc lẻ. Đến số nào, ly hợp đó sẽ đóng để chuyển số. Nhờ đó, các số luôn trong trạng thái sẵn sàng để kết nối, giảm độ trễ đáng kể khi sang số. Tùy từng loại, từng hãng, hộp số ly hợp kép là loại khô hoặc ướt [nhúng trong dầu].
Các vấn đề chủ yếu đến từ bộ ly hợp khô, trong đó ồn ào nhất là bê bối hộp số Powershift của Ford. Hầu hết xe lắp Powershift trên toàn cầu đều dính lỗi quá nhiệt, trượt số, nhưng hãng xe Mỹ ban đầu không cho rằng đó là lỗi mà là tính năng của xe ly hợp kép khô. Sau này, khi nhiều nguồn điều tra và cả nội bộ lên tiếng, Ford mới chịu sửa đổi. Tại Việt Nam, hiện các xe Ford đã chuyển về dùng hộp số tự động thông thường, bỏ Powershift.
Nhưng ly hợp kép vẫn luôn là một cụm từ có sức mạnh đáng kể về marketing và bán hàng. Hiện các xe của Hyundai như Kona, Tucson, hay Kia như Seltos sử dụng hộp số ly hợp kép dạng khô. Thực tế, nhiều khách hàng đi các dòng xe trên đều đã có những phản ánh tới đại lý về việc hộp số bị tăng nhiệt và cảnh báo dừng xe chờ nguội. Nguyên nhân đến từ việc xe dừng-đi liên tục hoặc ly hợp bám hờ trong thời gian dài nên tăng ma sát, dẫn đến tăng nhiệt. Khi tăng nhiệt, các ly hợp sẽ mất bám, có thể gây hiện tượng trượt, không ăn số.
Tuy vậy, điều kiện giao thông Việt Nam không thể được như các nước phát triển, nên kiểu vận hành dừng-đi liên tục là khá phổ biến. Vậy người sử dụng nên làm thế nào để sử dụng hộp số đúng cách nhất theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Dưới đây là một số gợi ý theo sách HDSD của Hyundai và Kia.
Đầu tiên, tài xế không nên giữ cho xe dừng trên dốc bằng cách giữ nhẹ chân ga [giống như vê côn ở số sàn], khi ấy ly hợp sẽ phải làm việc vất vả hơn để luôn giữ xe đứng yên, không trôi về phía sau. Ly hợp ma sát càng nhiều, nhiệt càng tăng, khi ấy cảnh báo nhiệt sẽ xuất hiện trên màn hình.
Thứ hai, không nên dừng-đi quá nhiều lần với quãng lăn bánh quá ngắn cho mỗi lần. Ví dụ tắc đường liên tục, mỗi lần nhích khoảng vài chục cm đến một mét. Nặng nề hơn đó là khi tắc đường trên dốc. Ví dụ, bạn đi chơi Tam Đảo vào một ngày cuối tuần, đường tắc giữa đèo. Khi ấy, bạn sẽ phải nhích từng chút từng chút một. Việc bắt-nhả ly hợp liên tục với áp lực lớn sẽ gây ra tình trạng quá nhiệt.
Thứ ba, không lái xe bằng hai chân. Tức là vừa phanh, vừa ga. Việc này sẽ khiến ly hợp bị mòn nhanh hơn. Khi xe phát hiện tốc độ di chuyển không tương thích với độ mở bướm ga cũng như vòng tua máy, xe có thể giảm vòng tua máy xuống một mức thích hợp và giữ mãi ngưỡng đó tới khi tài xế nhả chân khỏi bàn đạp ga.
Ngoài ra, bất cứ trạng thái nào buộc ly hợp phải ma sát nhiều trong thời gian dài đều có thể là nguyên nhân dẫn tới tình trạng nhiệt độ hộp số tăng cao, ví dụ: đạp ga lùi xe nhanh trên đường bằng hoặc ga để lùi xe lên dốc.
Nếu xe xuất hiện quá nhiệt, thường sẽ đi kèm cảnh báo nghỉ. Khi ấy, tài xế cần tấp xe vào lề, chuyển cần số về P và vẫn nổ máy để hộp số nguội tự nhiên sau vài phút. Thời gian cần để hộp số nguội [ví dụ 5 phút] cũng sẽ xuất hiện cụ thể trên màn hình.
Hãng xe Đức Porsche đã khai sinh công nghệ hộp số ly hợp kép có tên gọi PDK [Porsche Dopelkupplungsgetriebe]. Năm 1983, nhà sản xuất này tích hợp PDK trên mẫu xe đua Porsche 956 và đã chiến thắng lần đầu tiên cùng với Porsche 962 vào năm 1986. Giờ đây, có thể tìm thấy PDK trên tất cả các mẫu xe của hãng này, từ Boxster đến Carrera 4S.
Sau đó, ly hợp kép [có tên chung là DCT] ngày càng trở nên phổ biến, Ford là một trong những hãng xe phổ thông đầu tiên áp dụng công nghệ này có tên gọi PowerShift.
Porsche sinh ra PDK với mục tiêu quan trọng nhất là rút ngắn thời gian chuyển số, tối ưu hóa hoạt động giữa hộp số và động cơ. Còn Ford, với nhiệm vụ đơn giản hơn hướng tới khả năng tiết kiệm nhiên liệu và nhỏ gọn.
Cấu tạo hộp số ly hợp kép của Porsche -
Hộp số ly hợp kép hoạt động trên nguyên tắc truyền động tương tự như hộp số tay. Nhưng bộ đôi ly hợp ở đây thuộc loại ly hợp ma sát ướt, nghĩa là các đĩa ma sát được ngâm trong dầu và tách, nối của nó được điều khiển bằng cơ cấu chấp hành: thủy lực - điện từ. Hai ly hợp này hoạt động hoàn toàn độc lập với nhau, một điều khiển các bánh răng cấp số lẻ [1, 3, 5 và bánh răng gài số lùi], trong khi ly hợp còn lại có nhiệm vụ điều khiển bánh răng gài số chẵn [2, 4 và số lùi].
Với kết cấu như vậy, khi quá trình tăng số [1 - 2 - 3…] hoặc giảm số [5 - 4] diễn ra sẽ không bị mất công suất. Đồng thời, việc gài các số truyền thực hiện một cách tự động tùy thuộc vào chế độ hoạt động của động cơ và sức cản của mặt đường [nếu người lái chọn chế độ tự động hoàn toàn]. Vì vậy nó luôn đảm bảo được lực kéo phù hợp với sức cản chuyển động, bảo đảm được chất lượng động lực học và tính kinh tế nhiên liệu của ô tô.
Hộp số ly hợp kép PowerShift trên xe Ford EcoSport tại Việt Nam
Cái tên bán tự động khiến bạn liên tưởng đến việc hộp số này là sự kết hợp có pha trộn giữa hộp số tự động và hộp số sàn truyền thống. Và đúng như vậy, hộp số bán tự động với trang bị cơ cấu thủy lực và mô tơ điện giúp điều khiển quá trình chuyển số xe. Tuy nhiên, nguyên lý hoạt động của loại hộp số này lại như loại hộp số tự động thông thường.
Với cấu tạo trên, hộp số ly hợp kép có ưu điểm chuyển số trong thời gian ngắn, tốc độ chuyển số nhanh tạo cảm giác lái phấn khích và thể thao hơn. Thế nhưng, loại hộp số này lại mới phổ biến trên các dòng xe thể thao hạng sang với thiết kế phức tạp khiến chi phí giá thành không hề nhỏ. Ngoài ra, một số hãng xe cố gắng sử dụng hộp số ly hợp kép trên xe phổ thông đã gặp phải một vài khiếm khuyết khi các lái xe nhận thấy rằng DCT chuyển số không mượt mà như họ mong đợi. Thêm vào đó, có một chút chậm trễ trong việc lựa chọn số tiếp theo, đặc biệt khi bạn cố gắng tăng tốc ở tốc độ chậm.