Hầu hết tất cả chúng ta đều có hoặc đang sử dụng smartphone, máy tính hay laptop cho các tác vụ công việc, giải trí,... Nhưng ít ai biết rằng tất cả các món đồ công nghệ nói trên đều cần phải có một hệ điều hành để có thể vận hành được. Vậy hệ điều hành là gì? Có nhất thiết phải cài đặt hệ điều hành hay không? Và có những loại hệ điều hành nào? Hãy cùng Blog Công Nghệ tìm hiểu trong bài viết này nhé!
Hệ Điều Hành Là Gì?
Khái Niệm
Hệ điều hành [Operating System - OS] có nghĩa là một phần mềm nền tảng cho phép vận hành các ứng dụng khác trên một thiết bị điện tử bất kỳ. Nó đóng vai trò trung gian, làm cầu nối giữa người dùng và máy tính. Có thể không quá khi nói 1 chiếc máy tính chỉ là cục sắt bỏ đi nếu không có hệ điều hành. Thông qua hệ điều hành, người dùng có thể điều hành, quản lý các thiết bị phần cứng và tài nguyên phần mềm.
thành phần của hệ điều hành Và Các chức năng
Thành Phần Của Hệ Điều Hành:
- Hệ thống quản lý tiến trình
- Hệ thống quản lý bộ nhớ
- Hệ thống quản lý nhập xuất
- Hệ thống quản lý tập tin
- Hệ thống bảo vệ
- Hệ thống dịch lệnh
- Quản lý mạng
Có 3 thành phần quan trọng nhất của hệ điều hành đó là:
- Kernel: Cung cấp những điều khiển cơ bản trên cấu hình phần cứng máy tính, từ đó đảm nhiệm các vai trò gồm: đọc - ghi dữ liệu, xử lý các lệnh, xác định dữ liệu được nhận và gửi bởi các thiết bị khác, đồng thời diễn giải dữ liệu nhận từ mạng.
- User Interface [Giao diện người dùng]: Đảm bảo quá trình tương tác giữa người dùng với máy tính thông qua Desktop, Graphical Icons hay Command Line.
- Application Programming Interfaces [Giao diện lập trình ứng dụng]: cho phép các ứng dụng phát triển sử dụng Modular Code.
Các Chức Năng Của Hệ Điều Hành:
- Tổ chức giao tiếp giữa người dùng và hệ thống.
- Cung cấp các tài nguyên cho các chương trình và cách tổ chức thực hiện các chương trình đó.
- Tổ chức lưu trữ thông tin trên bộ nhớ ngoài, cung cấp các công cụ để tìm kiếm và truy cập thông tin.
- Kiểm tra và hỗ trợ bằng phần mềm cho các thiết bị ngoại vi để khai thác chúng một cách thuận tiện,hiệu quả.
- Cung cấp các dịch vụ tiện ích hệ thống.
Mỗi chức năng được một nhóm chương trình trong hệ điều hành đảm bảo thực hiện. Các nhóm chương trình này là các thành phần của hệ điều hành.
Toàn bộ quá trình giao tiếp giữa người và máy tính đều được thực hiện thông qua bước đệm trung gian là hệ điều hành. Nhờ có hệ điều hành mà các ứng dụng có thể tận dụng những common libraries mà không cần quan tâm tới thông số phần cứng cụ thể.
Những Loại Hệ Điều Hành Phổ Biến
Hệ Điều Hành Trên Máy Tính
Windows:
Là tên của một họ hệ điều hành dựa trên giao diện người dùng đồ hoạ được phát triển và được phân phối bởi Microsoft. Nó bao gồm một vài các dòng hệ điều hành, mỗi trong số đó phục vụ một phần nhất định của ngành công nghiệp máy tính.
MS-DOS:
Trước khi Windows xuất hiện và “xưng hùng xưng bá” như ngày nay, các máy tính để bàn thường được đi kèm với hệ điều hành MS-DOS của Microsoft. Đây là thực sự môi trường thích hợp cho việc sử dụng các dòng lệnh [command-line]. DOS là một hệ điều hành dòng lệnh không có cửa sổ đồ họa. Bạn khởi động máy tính của bạn và sau đó nhìn thấy một dấu nhắc DOS prompt. Điều quan trọng là bạn phải nắm được các lệnh để gõ vào dấu nhắc lệnh này nhằm khởi động các chương trình, chạy các tiện ích tích hợp, nói chung là thực hiện các tác vụ với máy tính của mình.
Linux:
Linux là tên gọi của một hệ điều hành máy tính và cũng là tên hạt nhân của hệ điều hành. Đây là một phần mềm tự do và của việc phát triển mã nguồn mở. Linux được sử dụng rộng rãi để miêu tả tổng thể một hệ điều hành tương tự Unix [còn được biết đến dưới tên GNU/Linux] được tạo ra bởi việc đóng gói nhân Linux cùng với các công cụ GNU, cũng như các bản phân phối Linux.
Ubuntu:
Là hệ điều hành máy tính dựa trên Debian GNU/Linux, một bản phân phối Linux thông dụng. Ubuntu là cung cấp một hệ điều hành ổn định, cập nhật cho người dùng thường, tập trung vào sự tiện dụng và dễ dàng cài đặt. Ubuntu được đánh xếp hạng là bản phân phối Linux thông dụng nhất cho máy tính để bàn, chiếm khoảng 30% số bản Linux được cài đặt trên máy tính để bàn năm 2007.
Unix:
Hay còn được viết là UNIX, [tên thương hiệu chính thức] - là một hệ điều hành đa người dùng có tính linh hoạt và khả năng thích ứng cao. Được phát triển lần đầu tiên vào những năm 1970, Unix là một trong những hệ điều hành đầu tiên được viết trên ngôn ngữ lập trình C.
Red Star OS:
Về cơ bản, Red Star 3 được xây dựng dựa trên cơ sở Linux nhưng đã được tùy biến giao diện toàn bộ. Đây là hệ điều hành dành riêng cho các máy tính ở Triều Tiên. Trước khi được phát triển, các máy tính ở Triều Tiên sử dụng Redhat Linux và phiên bản tiếng Anh của Microsoft Windows.
Hệ Điều Hành Trên Điện Thoại Thông Minh/ Các Thiết Bị Khác
Android:
Hầu hết mọi người đắc biệt là những bạn trẻ đã từng nghe tới hoặc biết rằng bản thân mình đã và đang sử dụng chiếc điện thoại được trang bị hệ điều hành Android. Là hệ điều hành mã nguồn mở kết hợp với việc được Google phát hành mã nguồn theo giấy phép Apache [một loại giấy phép ít bị ràng buộc], chính hai yếu tố này đã giúp cho các nhà phát triển thiết bị, các nhà mạng, các lập trình viên nhanh chóng tiếp cận, điều chỉnh và phân phối Android một cách tự do.
IOS:
Cùng với hệ điều hành Android, iOS là một trong những hệ điều hành được sử dụng phổ biến hiện nay. Nền tảng iOS gắn liền với thương hiệu điện thoại nổi tiếng Apple. Ban đầu hệ điều hành này chỉ được phát triển để chạy trên iPhone, sau đó được mở rộng trên các thiết bị của Apple như iPod touch, iPad và Apple TV. Giao diện người dùng của iOS dựa trên cơ sở thao tác bằng tay. Người dùng có thể tương tác với hệ điều hành này thông qua rất nhiều động tác bằng tay trên màn hình cảm ứng của các thiết bị của Apple.
Mac OS:
Mac OS được biết đến như một nền tảng hệ điều hành mượt mà, tối ưu cùng giao diện đẹp mắt của những chiếc MacBook. là một hệ điều hành có giao diện cửa sổ được phát triển và phân phối bới Apple dành cho các máy tính Macintosh. Sau nhiều thời kì phát triển Mac OS đã trải qua nhiều phiên bản khác nhau như Mac OS 6, Mac OS 7, Mac OS 8, Mac OS 9…và phiên bản mới nhất hiện tại là Mac OS X.
Windows Phone:
Là hệ điều hành của Microsoft dành cho smartphone kế tục nền tảng Windows Mobile. Mặc dù kì vọng thay thế cho Windows Mobile nhưng lại hạn chế có khả năng tương tác nhau. Ngoài ra không quan tâm đến trải nghiệm bằng ngón tay trên điện thoại làm cho không đi kịp với xu hướng thị trường.
BlackBerry OS:
Là hệ điều hành di động độc quyền do BlackBerry Ltd phát triển cho dòng sản phẩm cầm tay BlackBerry. BlackBerry OS cung cấp khả năng đa nhiệm, và được thiết kế cho các thiết bị sử dụng phương pháp nhập đặc biệt, thường là trackball hoặc màn hình cảm ứng. Hệ điều hành được hỗ trợ MIDP 1.0 và WAP 1.2. Các phiên bản trước đó cho phép đồng bộ hóa không dây thư điện tử và lịch với Microsoft Exchange Server, và với cả Lotus Domino.
Symbian:
Ở thời kỳ hoàng kim thì Symbian là hệ điều hành phổ biến nhất thế giới dành cho thiết bị di động. Symbian đã ngừng phát triển được viết và sử dụng cho một số điện thoại di động. Symbian ban đầu được phát triển như một hệ điều hành nguồn đóng cho các thiết bị PDA.
Ok! Vậy là chúng ta đã tìm hiểu và biết được hệ điều hành là như thế nào rồi, cũng như tầm quan trọng của một hệ điều hành để vận hành và giúp người dùng dễ dàng tương thích với các thiết bị công nghệ.
Thuật ngữ hệ điều hành là gì? chắc hẳn còn xa lạ với nhiều người, nhất là những người dùng chưa có nhiều kinh nghiệm. Thuật ngữ này xuất hiện chủ yếu khi nói về hệ các hệ điều hành Windows, macOS, Ubuntu, Linux, Android hay iOS. Vậy chính xác thì hệ điều hành là gì? Chức năng và thành phần hệ điều hành như thế nào? Bài viết dưới đây Ben Computer sẽ giải đáp cho bạn thắc mắc này.
I. Hệ điều hành là gì?
1. Khái niệm hệ điều hành là gì?
Hệ điều hành [ tên tiếng anh là OS hay Operating system ] là một chương trình phần mềm cần thiết để quản lý và vận hành thiết bị tính toán như điện thoại thông minh, máy tính bảng, máy tính, siêu máy tính, máy chủ web, đồng hồ thông minh, laptop,…
HĐH loại bỏ nhu cầu biết ngôn ngữ mã hóa để tương tác với các thiết bị điện toán, là lớp giao diện người dùng đồ họa [GUI], đóng vai trò như một nền tảng giữa người dùng và phần cứng máy tính. Ngoài ra, hệ điều hành quản lý phần mềm của máy tính và kiểm soát việc thực thi các chương trình.
2. Vai trò của hệ điều hành là gì?
Ở phần trên Ben Computer đã giải đáp cho bạn thắc mắc hệ điều hành là gì? Trong phần tiếp theo này bạn đọc cùng Ben tìm hiểu vai trò, chức năng của hệ điều hành là gì nhé.
1. Quản lý bộ nhớ
Bộ nhớ là tài nguyên phần cứng quan trọng đối với bất kỳ thiết bị máy tính nào, đóng vai trò để các chương trình hoạt động hoặc duy trì hoạt động khi không sử dụng. Ở đây HĐH hướng tài nguyên bộ nhớ đến các chương trình máy tính khác nhau và xử lý việc quản lý bộ nhớ để trải nghiệm không bị gián đoạn.
2. Quản lý bộ xử lý
Nếu bộ xử lý được ví như trái tim của máy tính thì hệ điều hành được ví như bộ não, quyết định xem process nào sử dụng tài nguyên của bộ xử lý khi nào và trong bao lâu, đồng thời tối ưu hóa bộ vi xử lý để có hiệu suất hoạt động hiệu quả.
3. Quản lý thiết bị
Máy tính là một tập hợp các tài nguyên phần cứng và phần mềm. Hệ điều hành quản lý các tài nguyên này để mọi thứ hoạt động mà không có xung đột xảy ra. Theo đó máy tính yêu cầu driver để phần mềm giao tiếp với phần cứng một cách hiệu quả thông qua OS.
4. Quản lý file dữ liệu
Theo dõi các thông tin liên quan đến việc tạo, xóa, chuyển, sao chép và lưu trữ các file một cách có tổ chức cũng như duy trì tính toàn vẹn của dữ liệu được lưu trữ trong các file này, bao gồm cả cấu trúc thư mục file, ngăn chặn người dùng khác truy cập trái phép dữ liệu.
5. Bảo mật
Cung cấp các giải pháp kỹ thuật khác nhau để đảm bảo tính toàn vẹn và bí mật của dữ liệu người dùng, gồm các giải pháp bảo mật như:
– Bảo vệ chống lại truy cập trái phép thông qua đăng nhập.
– Bảo vệ chống lại truy cập trái phép bằng cách giữ cho Firefall hoạt động.
– Bảo vệ bộ nhớ hệ thống khỏi sự truy cập độc hại.
– Hiển thị các thông báo liên quan đến lỗ hổng hệ thống.
6. Phát hiện lỗi
Thỉnh thoảng, HĐH sẽ kiểm tra hệ thống xem có bất kỳ mối đe dọa bên ngoài hoặc hoạt động phần mềm độc hại nào không. Kiểm tra phần cứng để tìm bất kỳ lỗi, sự cố hư hỏng nào. Quá trình này hiển thị một số cảnh báo cho người dùng để có thể thực hiện hành động thích hợp đối với bất kỳ thiệt hại nào gây ra cho hệ thống.
II. Các thành phần của hệ điều hành là gì?
Để thực hiện các chức năng trên, hệ điều hành bao gồm các thành phần chính sau:
- Hệ thống quản lý tiến trình
- Hệ thống quản lý bộ nhớ
- Hệ thống quản lý nhập xuất
- Hệ thống quản lý tập tin
- Hệ thống bảo vệ
- Hệ thống dịch lệnh [ Shell]
- Quản lý mạng
II. Top 7 hệ điều hành phổ biến nhất hiện nay
1. Hệ điều hành trên điện thoại
Hệ điều hành di động là hệ điều hành dành cho các thiết bị điện thoại thông minh, máy tính bảng và PDA. Một số hệ điều hành di động phổ biến nhất hiện nay gồm:
- HĐH Android: Đây là hệ điều hành trên điện thoại phổ biến nhất thế giới. HĐH Android dựa trên nền tảng Linux, được viết dành cho Smartphone cũng như máy tính bảng. Đây là hệ điều hành có mã nguồn mở với khả năng tùy biến rất sâu.
- HĐH iOS: Đây là hệ điều hành do Apple phát triển dành cho các thiết bị iPhone, iPad, iPod Touch. Mặc dù đây là một hệ sinh thái đóng nhưng rất đa dạng về số lượng và chất lượng.
- Windows Phone: Là bản nâng cấp của Windows Mobile do Microsoft phát hành vào năm 2010. Hệ điều hành này được đánh giá là chạy khá mượt mà, ổn định và giá rẻ. Khi nhắc đến hệ điều hành này thì chắc hẳn bạn sẽ không thể không nghĩ ngay đến dòng điện thoại Lumia của Nokia.
- BlackBerry OS: Đây là hệ điều hành độc quyền do BlackBerry Ltd phát triển dành riêng cho các dòng điện thoại BlackBerry. Có thể nói điểm nổi bật nhất của hệ điều hành BlackBerry OS đó chính là yếu tố bảo mật. Theo thông tin mới nhất thì gần đây, hãng công nghệ này đã ngừng hỗ trợ với nền tảng BlackBerry 10 và chuyển sang sử dụng HĐH Android.
2. Hệ điều hành máy tính phổ biến nhất hiện nay
Các hệ điều hành phổ biến nhất trên máy tính hiện nay có thể kể đến các HĐH sau:
- HĐH Windows: HĐH Windows hầu hết hiện nay đều được cài đặt sẵn trên máy tính. Đây là hệ điều hành được sử dụng phổ biến nhất trên máy tính cho đến thời điểm hiện tại.
- HĐH macOS: HĐH macOS hiện nay được cài sẵn trên hầu hết các dòng máy tính của Apple. Đây là HĐH có giao diện khá là đẹp và được nhiều người dùng đánh giá cao.
- HĐH Linux: Linux là một hệ điều hành mở và bạn có thể sửa bất kỳ vấn đề gì trên hệ điều hành này. Đây là hệ điều hành miễn phí và bạn sẽ không cần phải tốn bất kỳ một khoản phí nào để sỡ hữu nó. Tuy nhiên thì do là HĐH miễn phí nên là tính bảo mật sẽ không cao, nên có rất ít người sử dụng HĐH này.
Đến đây chắc hẳn bạn đọc đã nắm được khái niệm hệ điều hành là gì? Chức năng của hệ điều hành là gì? Các hệ điều hành phổ biến nhất hiện nay. Nếu có bất cứ thắc mắc gì cần chia sẻ bạn có thể comment xuống bên dưới để thảo luận cùng Ben Computer nhé!
Có thể bạn quan tâm: