Hà Nội - thành phố cổ kính trên 1.000 năm tuổi, vùng đất có bề dày lịch sử truyền thống, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, con người thanh lịch, hào hoa. Hà Nội không chỉ nổi tiếng với những các công trình kiến trúc, cảnh quan độc đáo, những giá trị văn hóa tinh thần đặc sắc, mà còn được biết đến với nhiều sản phấm thủ công tinh xảo được tạo ra từ đôi bàn tay tài hoa, khéo léo, óc sáng tạo phong phú của các nghệ nhân làng nghề truyền thống, một nguồn tài nguyên du lịch, văn hoá hấp dẫn thu hút du khách từ nhiều quốc gia trên thế giới.
Bà Trần Thị Phương Lan, quyền Giám đốc Sở Công thương Hà Nội cho biết: Hà Nội hiện có trên 1.350 làng nghề và làng có nghề, 314 làng nghề được công nhận thuộc 23 quận, huyện và thị xã, hội tụ 47/52 nghề trong tổng số nghề truyền thống của cả nước. Trong những năm qua, Trung ương và Thành phố Hà Nội đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ làng nghề phát triển thông qua thực hiện có hiệu quả các chương trình xúc tiến thương mại, khuyến công quốc gia, khuyến công địa phương, góp phần tích cực chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động, tạo việc làm tại các vùng nông thôn ngoại thành, thúc đẩy phát triển kinh tế của các địa phương, tăng giá trị kim ngạch xuất khẩu qua các năm [đóng góp khoảng 8-10% tổng kim ngạch xuất khẩu trên địa bàn, có gần 200 làng nghề đạt doanh thu từ 10 - 50 tỷ đồng/năm, một số làng nghề đạt doanh thu từ 1000 - 2500 tỷ đồng /năm].
Theo số liệu làng nghề truyền thống Hà Nội, trong hơn 1.350 làng nghề Hà Nội, có khoảng 176.000 hộ làm nghề, cơ cấu nhóm ngành nghề gồm 4 nhóm: Sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ có 56 làng nghề; Sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ có 822 làng nghề; Chế biến, bảo quản nông sản có 329 làng nghề; Sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh có 143 làng nghề.
Trong số các làng nghề, nổi trội có 11 làng nghề sơn mài, khảm trai; 20 làng làm nghề nón, mũ lá; 83 làng làm nghề mây tre, giang đan; 20 làng làm nghề chế biến lâm sản; 29 làng làm nghề thêu ren; 25 làng làm nghề dệt may; 09 làng làm nghề da giầy, khâu bóng; 13 làng làm nghề cơ kim khí; 15 làng làm nghề chạm điêu khắc; 05 làng làm nghề đan tơ lưới; 51 làng làm nghề chế biến nông sản thực phẩm; 05 làng làm nghề cây sinh vật cảnh và 11 làng thuộc ngành nghề khác [gốm sứ, làm đàn, dát quỳ vàng bạc...]
Sản phẩm của các làng nghề đa dạng nhiều chủng loại, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt và có thế mạnh trên thị trường trong và ngoài nước, bao gồm: sản phẩm may mặc; sản phẩm gốm sứ; sản phẩm dệt và thêu ren truyền thống; đồ gỗ phục vụ tiêu dùng và xây dựng; sản phẩm cơ khí; chế biến nông sản thực phẩm ...Nhiều sản phẩm thủ công mỹ nghệ được xuất khẩu đi các thị trường chất lượng cao như Nga, Nhật Bản, Mỹ, EU, Dubai và một số nước châu Á, Đông Nam Á.
Một số sản phẩm thủ công mới phát triển từ nền tảng truyền thống, xuất hiện trong thời gian gần đây, nổi trội có nghề dệt lụa từ tơ sen của nghệ nhân Phan Thị Thuận, làng Phùng Xá, huyện Mỹ Đức, Hà Nội.
Sinh sống tại làng Phùng Xá, một ngôi làng có nghề dệt truyền thống lâu đời, từ năm 2017, bà Thuận đã kỳ công nghiên cứu dệt lụa từ tơ sen. Sau hơn một năm nghiên cứu, miệt mài gắn bó với cây sen, bà Thuận đã thành công với phương pháp dệt lụa từ tơ sen. Để làm ra 250g sợi đủ để dệt một chiếc khăn sen có kích thước như chiếc khăn thường, người làm phải mất khoảng 10 ngày để rút tơ từ gần 3000 cọng sen. Để dệt một mét lụa, cần khoảng 15.000 cuống sen. Sự kỳ công trong chế tác và sự sáng tạo của nghệ nhân làng nghề truyền thống đã góp phần lan toả, quảng bá hình ảnh đẹp về làng nghề Hà Nội với bạn bè quốc tế.
Với bề dày văn hiến, Thủ đô Hà Nội còn rất nhiều các di sản văn hoá vật thể, phi vật thể để kiến tạo các không gian văn hoá mới. Hệ sinh thái các làng nghề của Hà Nội ẩn chứa và phô diễn những giá trị tốt đẹp của nền văn hiến đất Thăng Long - Hà Nội, nhờ vậy Hà Nội có ưu thế vượt trội so với nhiều thủ đô khác. Kho báu các làng nghề truyền thống đã và đang góp phần xây dựng một Thủ đô trên đường hội nhập, phát triển nhưng vẫn bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa truyền thống một cách bền vững./.
Hà Nội hiện có 322 làng nghề đã được UBND TP công nhận danh hiệu làng nghề, làng nghề truyền thống [48 làng nghề truyền thống, 274 làng nghề]. Các làng nghề hoạt động ở 6/7 nhóm ngành nghề quy định tại Nghị định số 52/2018/NĐ-CP của Chính phủ. Ngoài ra, trên địa bàn Hà Nội còn khoảng 500 làng có nghề đang hoạt động.
Theo thống kê của Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội, các làng nghề đã và đang có sự tăng trưởng cả về doanh thu, giá trị sản xuất và giá trị xuất khẩu qua các năm. Trong đó, có khoảng 100 làng nghề đạt doanh thu từ 10 đến 20 tỷ đồng/năm, gần 70 làng nghề đạt từ 20 đến 50 tỷ đồng/năm và khoảng 20 làng nghề đạt trên 50 tỷ đồng/năm, đóng góp đáng kể vào ngân sách địa phương.
Một số làng nghề có doanh thu hàng năm cao như làng nghề bánh kẹo dệt kim La Phù [huyện Hoài Đức] đạt trên 1.300 tỷ đồng; làng nghề cơ khí nông cụ Phùng Xá [huyện Thạch Thất] doanh thu đạt 1.209 tỷ đồng; làng nghề truyền thống mỹ nghệ Thiết Úng [huyện Đông Anh] có doanh thu bình quân đạt 1.100 tỷ đồng; 2 làng nghề giầy da thôn Giẽ Thượng và Giẽ Hạ, xã Phú Yên [huyện Phú Xuyên] đạt 500 - 700 tỷ đồng…
Cùng với doanh thu lớn, sự phát triển của các làng nghề cũng giúp cải thiện thu nhập cho người lao động, hiện đạt bình quân 5 - 6 triệu đồng/người/tháng. Mức thu nhập này nhìn chung còn thấp và chưa đồng đều, nhưng vẫn cao hơn so với lao động thuần nông.
Thay đổi để thích ứng
Dù vẫn đóng góp quan trọng trong kinh tế nông thôn, tuy nhiên, việc phát triển làng nghề hiện nay đang đứng trước nhiều thách thức lớn. Theo Chi cục trương Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội Nguyễn Văn Chí, mặc dù Trung ương và Hà Nội đã có nhiều chính sách hỗ trợ, song làng nghề vẫn là ngành kinh tế yếu thế.
“Hà Nội cần tiếp tục rà soát cơ chế, chính sách để thúc đẩy các ngành nghề nông thôn; trong đó, mỗi làng nghề, ngành nghề cần xây dựng được kế hoạch phát triển riêng với nhiệm vụ, giải pháp cụ thể…” - Phó Chánh Văn phòng Điều phối xây dựng nông thôn mới Trung ương Trần Nhật Lam.
Việc phát triển nghề và làng nghề phân tán, thiếu tính bền vững, quy mô sản xuất nhỏ lẻ dẫn đến đầu tư, cải tiến và áp dụng công nghệ tiên tiến còn khó khăn. Đây cũng là lý do khiến hàng trăm làng nghề và làng có nghề trên địa bàn Hà Nội đang và đang bị mai một trong những năm qua.
Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Xuân Đại cho biết, phát triển làng nghề được UBND TP đặc biệt quan tâm, chỉ đạo nhằm phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống người dân. Đây cũng là một trong những mục tiêu qua trọng trong Chương trình số 04-CTr/TU của Thành uỷ Hà Nội.
Làng nghề trồng hoa tại huyện Mê Linh duy trì phát triển ổn định.
Trên cơ sở nhiệm vụ TP giao, hiện nay Sở NN&PTNT Hà Nội đã xây dựng dự thảo kế hoạch về Phát triển làng nghề gắn với du lịch trên địa bàn TP Hà Nội giai đoạn 2023 - 2025, gửi lấy ý kiến góp ý của các sở, ngành và UBND các quận, huyện, thị xã. Từ đó, hoàn thiện dự thảo kế hoạch trình UBND TP phê duyệt.
Đại diện Sở NN&PTNT Hà Nội cũng nhìn nhận, trong xu thế đô thị hoá hiện nay, việc một số làng nghề bị mai một là khó tránh khỏi. Cùng với nỗ lực của TP, đòi hỏi đặt ra là các làng nghề cần thay đổi để thích ứng với yêu cầu của thị trường, cả về chất lượng lẫn mẫu mã sản phẩm.
Để nâng cấp được sản phẩm làng nghề, một trong những giải pháp cần được quan tâm là đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong hoạt động sản xuất. Trong đó, ưu tiên các lĩnh vực bảo quản, chế biến nông, lâm sản, hàng thủ công mỹ nghệ. Để thực hiện được điều này, rất cần sự vào cuộc của các sở ngành, các quận, huyện, thị xã.
“Nguồn nguyên liệu đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sản xuất của nhiều làng nghề. Dù vậy với đặc thù là Thủ đô, Hà Nội khó có thể bảo đảm nguồn cung tại chỗ. Do đó, TP cần cần tăng cường liên kết với các tỉnh thành để phát triển vùng nguyên liệu phục vụ hoạt động sản xuất ổn định cho các làng nghề…” - Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và PTNT [Bộ NN&PTNT] Nguyễn Thị Hoàng Yến.
Hà Nội có tất cả bao nhiêu làng nghề truyền thống?
TCCS - Thành phố Hà Nội là nơi có nhiều làng nghề truyền thống với 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 305 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận thuộc 23 quận, huyện và thị xã.
Hà Nội có nghề truyền thống gì?
5 làng nghề truyền thống Hà Nội lưu giữ tinh hoa Việt.
Làng lụa Vạn Phúc..
Làng gốm Bát Tràng..
Làng nón Chuông..
Làng Quạt Chàng Sơn..
Làng chuồn chuồn tre Thạch Xá.
Ở Hà Nội có lắng gì?
Làng gốm Bát Tràng..
Làng lụa Vạn Phúc..
Làng hương Quảng Phú Cầu..
Làng rối nước Đào Thục..
Làng mây tre đan Phú Vinh..
Làng nghề thêu tay Quất Động..
Đâu là làng nghề chuyện về gốm sứ ở Hà Nội?
Làng gốm Bát Tràng chỉ là nơi lưu giữ nét văn hóa truyền đời của Hà Nội, mà còn một trong những nguồn cung cấp đồ gốm sứ lớn nhất Việt Nam.