Xác định độ tiêu hóa biểu kiến của một số nguyên liệu làm thức ăn cho cá chẽm [Lates calcarifer, Bloch, 1970]
Đề tài do các tác giả Lê Hữu Hiệp, Vũ Anh Tuấn, Trần Quốc Bình, Nguyễn Thúy An [Phân viện Nghiên cứu thủy sản Minh Hải] thực hiện nhằm xác định độ tiêu hóa của cá chẽm với các nguyên liệu địa phương và một số nguyên liệu nhập ngoại tương đối phổ biến như bột cá Chi Lê, bột cá Vũng Tàu, bột cá Cà Mau, bột lông vũ thủy phân, bột xương thịt gia cầm thủy phân…
Một thí nghiệm đã được tiến hành để xác định độ tiêu hóa biểu kiến về chất khô, đạm thô, chất béo thô, tro, canxi và phốt pho tổng số của các nguyên liệu làm thức ăn ở cá chẽm giống có trọng lượng trung bình 87,54 ± 2,97g.
Theo đó, cá chẽm có khả năng sử dụng hiệu quả protein từ nguồn nguyên liệu động vật và thực vật. Bột cá Cà Mau cùng bột gia cầm, bột đậu nành trích ly hay bột đậu nành nguyên hạt rang được tiêu hóa tốt ở cá chẽm. Đây là những nguồn nguyên liệu có thể thay thế bột cá ngoại nhập trong khẩu phần thức ăn cá chẽm. Kết quả nghiên cứu này có thể ứng dụng trong việc lựa chọn nguyên liệu để sản xuất thức ăn cho cá chẽm giống.
Tối ưu hóa thành phần thức ăn là vấn đề cơ bản để tối đa hóa hiệu quả và năng suất tăng trưởng của cá trong nuôi trồng thủy sản bền vững.
Bất cứ loài động vật nào cũng vậy, không riêng gì cá, quá trình tiêu hóa phải diễn ra thì mới hấp thu được các chất dinh dưỡng trong thức ăn. Từ đó cá mới phát triển và có năng lượng cho tất cả các hoạt động sống của chúng.
Axit hóa thức ăn có lợi không?
Axit hóa thức ăn có ý nghĩa đối với các loài nuôi trồng thủy sản dạ dày đơn, vốn phụ thuộc nhiều vào đầu vào giàu protein và việc hấp thụ một cách toàn diện các thành phần đắt tiền này. Chu trình tiết axit trong quá trình tiêu hóa và tiêu hao năng lượng chủ yếu thông qua sự di chuyển phụ thuộc ATP của H+ đến dạ dày, song, thông qua việc phục hồi cân bằng axit-bazơ và bài tiết lượng HCO3 dư thừa trong máu qua mang.
Sự bài tiết axit đến dạ dày và sự phục hồi từ thủy triều kiềm trong máu liên quan [tăng pH máu và HCO3 sau khi tiêu thụ bữa ăn] góp phần vào tiêu hao năng lượng cho quá trình tiêu hóa ở cá. Các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm giả thuyết rằng việc tăng độ axit trong khẩu phần thức ăn viên cho cá sẽ làm giảm tiết axit dạ dày, giảm kiềm sau ăn, tiêu hóa năng lượng và tăng cường hiệu quả chuyển hóa thức ăn cho quá trình tăng trưởng.
Axit hữu cơ và vô cơ
Axit nói chung là các hợp chất hóa học có khả năng trung hòa một bazơ. Các axit vô cơ cũng hiện diện trong tự nhiên tương tự axit hữu cơ, nhưng chúng được tìm thấy với hàm lượng rất nhỏ, trừ khi được cô đặc bằng các phương pháp công nghiệp. Ví dụ, hai axit vô cơ phổ biến là acid phosphoric và axit clohidric. Axit đầu tiên người ta thường sử dụng để chế biến nhiều loại soda khác nhau, trong khi axit thứ hai có trong dịch tiết từ dạ dày của động vật.
Axit vô cơ là axit mạnh vì chúng có thể gây hại nếu không được pha loãng. Ví dụ, acid hydrocloric khi pha loãng có thể uống được và không hại dạ dày, nhưng nếu axit này ở trạng thái cô đặc, khi uống vào sẽ gây thủng dạ dày.
Rõ ràng là việc sử dụng axit vô cơ tạo ra những nguy cơ đáng kể về an toàn thực phẩm trong toàn bộ quá trình sản xuất. Do đó, chúng được sử dụng khá hiệu quả như một chất tẩy uế và thường không được sử dụng làm phụ gia thức ăn chăn nuôi.
Nghiên cứu mới trên cá chẽm
Các nhà nghiên cứu ở Úc đã tiến hành kiểm tra ảnh hưởng của ba chế độ ăn có độ axit khác nhau đối với sự tăng trưởng, sinh lý và chi phí năng lượng liên quan đến tiêu hóa ở cá chẽm non [Lates calcarifer]. Kết quả nghiên cứu cho thấy việc tiêu thụ chế độ ăn axit hóa ở cá chẽm làm giảm nhu cầu tiết axit nội sinh ở dạ dày, ngăn ngừa kiềm trong máu cá sau ăn và giảm tổng chi phí năng lượng cho quá trình tiêu hóa khoảng 45%. Điều này dẫn đến cải thiện 14% trong việc chuyển đổi thức ăn cho quá trình tăng trưởng của cá trong 14 ngày.
Tuy nhiên, những cải thiện quan sát được về hiệu quả sử dụng thức ăn đã giảm dần theo thời gian. Vào ngày 28, không có sự cải thiện trong việc chuyển đổi thức ăn thành sự phát triển của cá được nuôi bằng chế độ axit hóa thức ăn.
Hướng nghiên cứu cho tương lai
Câu hỏi đặt ra là không biết liệu axit hóa bữa ăn có ảnh hưởng đến tính toàn vẹn cấu trúc của bữa ăn hoặc làm thay đổi protein theo cách có thể ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa hoặc thu nhận chất dinh dưỡng trong ruột của cá hay không?
Một trong những câu trả lời có thể đến từ các chất phụ gia thức ăn chăn nuôi. Các axit hữu cơ hoặc muối axit đã được nghiên cứu và báo cáo trong các ấn phẩm trong hơn nửa thế kỷ qua về dinh dưỡng động vật. Bổ sung vào chế độ ăn các axit hữu cơ làm giảm độ pH trong dạ dày góp phần kích thích sự hoạt hóa pepsinogen thành pepsin, do đó có thể cải thiện khả năng tiêu hóa protein và giảm tỷ lệ rỗng. Nó cải thiện hơn nữa quá trình tiêu hóa protein bằng cách tăng tốc độ phân giải protein của các phân tử protein lớn.
Nhìn chung, tương lai các nghiên cứu mới nên thực hiện điều tra sự kết hợp giữa axit hóa và làm mềm viên thức ăn để hiểu rõ hơn về quy cách những yếu tố này ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa trong cá và thử nghiệm trên nhiều loại thủy sản khác nhau.