Qua thực tiễn thi hành, một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 đã phát sinh những bất cập, mâu thuẫn, gây khó khăn cho các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình áp dụng, nên cần có sự tập hợp các nghiên cứu, sơ kết, đánh giá thực tiễn việc thi hành để đề xuất, góp ý hoàn thiện quy định của pháp luật. Để kịp thời thông tin đến bạn đọc, phục vụ việc nghiên cứu, đóng góp ý kiến hoàn thiện Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Tạp chí Kiểm sát xin giới thiệu bài viết của các chuyên gia, các nhà nghiên cứu và những cán bộ làm công tác thực tiễn về vấn đề này.
Chức năng tố tụng hình sự cơ bản thực hiện những hướng hoạt động chính, chủ yếu của tố tụng hình sự, bao gồm: Chức năng buộc tội, chức năng bào chữa và chức năng xét xử. Các chức năng cơ bản đóng vai trò quan trọng, là định hướng và tạo thế cân bằng cho các hoạt động tố tụng hình sự. Do đó, để hoàn thiện Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, cần xác định rõ vị trí, vai trò của ba chức năng cơ bản này trong tố tụng hình sự. Quan điểm trên được thể hiện qua bài viết “Hoàn thiện Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về vị trí, vai trò của các chức năng tố tụng hình sự cơ bản” của tác giả Đỗ Thị Phượng.
Từ kết quả nghiên cứu và thực tiễn áp dụng các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Luật tổ chức Cơ quan điều tra hình sự năm 2015 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến thẩm quyền của cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra thuộc Bộ đội biên phòng và lực lượng Cảnh sát biển, tác giả Bùi Văn Hưng qua bài viết “Một số bất cập về thẩm quyền của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra thuộc Bộ đội biên phòng, lực lượng Cảnh sát biển” đã phân tích, chỉ ra những vướng mắc, bất cập và kiến nghị các giải pháp hoàn thiện pháp luật.
Theo bài viết “Cần sửa đổi, bổ sung quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt” của tác giả Phạm Minh Tuyên, thực tiễn áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt [được quy định trong 06 điều luật – từ Điều 223 đến Điều 228 Chương XVI Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015] đã phát sinh một số vướng mắc, bất cập như: Chưa quy định đầy đủ các trường hợp áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt; chưa quy định cụ thể thời hạn mà Cơ quan điều tra pháp gửi quyết định áp dụng biện pháp này cho Viện kiểm sát cùng cấp, thời hạn Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phải phê chuẩn...
Bên cạnh đó, Tạp chí Kiểm sát số chuyên đề Góp ý sửa đổi, bổ sung Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 còn có các bài viết đáng chú ý như: “Về thẩm quyền xét xử của Tòa án quân sự” của tác giả Nguyễn Trọng Nghĩa; “Kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật tố tụng hình sự về kháng nghị tái thẩm” của tác giả Lê Huỳnh Tấn Duy – Đinh Thị Phượng; “Về một số bất cập trong quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015” của tác giả Nguyễn Quốc Hân...
Trân trọng giới thiệu và kính mời Quý độc giả đón đọc!
Mục lục Tạp chí Kiểm sát in số 21/2023:
Bài viết: Hoàn thiện Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về vị trí, vai trò của các chức năng tố tụng hình sự cơ bản. Tác giả: PGS.TS. Đỗ Thị Phượng.
Bài viết: Một số bất cập về thẩm quyền của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra thuộc Bộ đội biên phòng, lực lượng Cảnh sát biển. Tác giả: TS. Bùi Văn Hưng.
Bài viết: Góp ý sửa đổi, bổ sung chế định người bào chữa trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Tác giả: ThS. Trần Ngọc Minh.
Bài viết: Về thẩm quyền xét xử của Tòa án quân sự. Tác giả: TS. Nguyễn Trọng Nghĩa.
Bài viết: Hoàn thiện quy định về biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Nhóm tác giả: ThS. Trần Văn Hiền và Nguyễn Thị Kim Hường.
Bài viết: Cần sửa đổi, bổ sung quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt. Tác giả: TS. Phạm Minh Tuyên.
Bài viết: Kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật tố tụng hình sự về kháng nghị tái thẩm. Tác giả: PGS.TS. Lê Huỳnh Tấn Duy và ThS. Đinh Thị Phượng.
Bài viết: Về một số bất cập trong quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Tác giả: TS. Nguyễn Quốc Hân.
Trong Quý III/2023, tình hình tội phạm mua bán người tại Việt Nam tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp. Tổng đài hỗ trợ nạn nhân bạo lực giới, mua bán người [1900.969680] đã tiếp nhận 283 cuộc gọi với 292 lượt tham vấn về tâm lý, chính sách, các dịch vụ hỗ trợ nạn nhân và người có nguy cơ cao là nạn nhân của mua bán người… Với sự vào cuộc quyết liệt của các bộ, ngành từ Trung ương đến địa phương, công tác phòng, chống mua bán người đã đạt được nhiều kết quả tích cực.
Điển hình, vào ngày 04/7/2023, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự, Công an thành phố Hải Phòng giải cứu, tiếp nhận 02 nạn nhân nghi bị mua bán tại huyện Bạch Long Vĩ, thành phố Hải Phòng. Lực lượng Bộ đội Biên phòng giải cứu, tiếp nhận 61 nạn nhân, người nghi là nạn nhân; tiến hành rà soát, sàng lọc 54 công dân có dấu hiệu bị mua bán do lực lượng chức năng của nước ngoài trao trả. Mô hình Ngôi nhà bình yên tại Hà Nội và Cần Thơ tiếp tục tiếp nhận, hỗ trợ 54 trường hợp là phụ nữ và trẻ em bị bạo lực, xâm hại, bị mua bán trở về...
Trước tình hình phức tạp của tội phạm mua bán người, lực lượng Công an các đơn vị, địa phương đã mở đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm mua bán người. Qua đó, lực lượng Công an toàn quốc trong 3 tháng qua [Quý III/2023] đã tiếp nhận, giải quyết 92 tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố liên quan đến tội phạm mua bán người. Phát hiện, điều tra 85 vụ/230 đối tượng phạm tội mua bán người theo các tội danh được quy định tại Điều 150, Điều 151, Bộ luật Hình sự. Xác định 224 nạn nhân bị mua bán.
Bên cạnh việc tập trung tấn công trấn áp mạnh loại tội phạm mua bán người, lực lượng Công an nhân dân còn làm tốt công tác tham mưu chính quyền các cấp, tổ chức tốt công tác tuyên truyền hưởng ứng “Ngày toàn dân phòng, chống mua bản người”, với chủ đề năm 2023 “Mở rộng vòng tay tới nạn nhân mua bán người để không ai bị bỏ lại phía sau”; các lực lượng chức năng đã tổ chức 21.398 buổi truyền thông [truyền thông lưu động, đối thoại, hội thi, truyền thông tại hộ gia đình] tới hơn 1,1 triệu lượt người nghe. Xây dựng gần 75.843 pano, áp phích, tờ rơi, đĩa hình, băng rôn... có nội dung tuyên truyền phòng, chống mua bán người và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán. Lồng ghép và truyền tải 1.336 lượt các thông điệp phòng, chống mua bán người vào các chương trình giáo dục công dân, giáo dục ngoại khóa của các cấp học, ngành học. Xây dựng, triển khai hoạt động hiệu quả của nhiều mô hình, câu lạc bộ phòng, chống mua bán người, điển hình: mô hình “phòng, chống mua bán người" và "3 không: Không di cư trái phép, không xuất cảnh trái phép, không hôn nhân trái pháp luật" tại Điện Biên; câu lạc bộ “Truyền thông tư vấn pháp luật cho phụ nữ" và "Trợ giúp pháp lý" tại Lạng Sơn; mô hình “Hỗ trợ cộng đồng phòng, chống tội phạm mua bán người" và “Hỗ trợ phụ nữ di cư lao động an toàn" tại Nghệ An; mô hình "Hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về" tại Cần Thơ...
Tòa án nhân dân các cấp cũng đã kịp thời thụ lý, xét xử nghiêm khắc đối với loại tội phạm mua bán người, góp phần tạo sức răn đe chung đến toàn xã hội; đã thụ lý theo thủ tục sơ thẩm 48 vụ/139 bị cáo [so với cùng kỳ năm trước tăng 18 vụ và 68 bị cáo]; đã giải quyết, xét xử 30 vụ với 77 bị cáo. Trong đó, có 07 bị cáo bị tuyên phạt tù từ trên 15 năm đến 20 năm; 28 bị cáo bị tuyên phạt tù từ 7 năm đến 15 năm...
Công tác tiếp nhận, bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán được các bộ, ngành, địa phương đặc biệt chú trọng theo nguyên tắc “lấy nạn nhân là trung tâm” và bảo đảm các quyền của nạn nhân. Các lực lượng chức năng, nòng cốt là lực lượng Công an nhân dân và Bộ đội Biên phòng phối hợp với cơ quan ngoại giao, Lao động - Thương binh và Xã hội, chính quyền địa phương... thực hiện các biện pháp giải cứu, tiếp nhận, bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán.
Công tác nghiên cứu, xây dựng Luật Phòng, chống mua bán người [sửa đổi] tiếp tục được triển khai. Đã thành lập Ban soạn thảo, Tổ biên tập xây dựng dự án Luật Phòng, chống mua bán người [sửa đổi], đồng thời tổ chức lấy ý kiến của Công an các đơn vị, địa phương đối với nội dung dự án Luật.
Công tác hợp tác quốc tế về phòng, chống mua bán người tiếp tục được các bộ, ngành chú trọng, đẩy mạnh thực hiện với nhiều hoạt động hợp tác song phương, đa phương. Trong đó, Bộ Công an đã tổng kết thực hiện Hiệp định giữa Chính phủ 02 nước Việt Nam - Campuchia về hợp tác song phương để loại trừ nạn mua bán phụ nữ, trẻ em và giúp đỡ nạn nhân bị buôn bán năm 2005 và Thỏa thuận về quy trình chuẩn trong xác định và hồi hương nạn nhân bị mua bán trở về. Tổ chức Hội nghị đánh giá thực hiện Bản ghi nhớ giữa Chính phủ hai nước Việt Nam - Vương quốc Anh và Bắc Ailen về hợp tác phòng, chống mua bán người. Phối hợp với Chương trình ASEAN - ACT tổ chức Hội thảo công bố kết quả khảo sát và tọa đàm về xác định nạn nhân bị mua bán; Hội thảo chứng cứ là dữ liệu điện tử trong các vụ án mua bán người...