Sắt là vi chất dinh dưỡng quan trọng cần bổ sung cho mẹ bầu để đảm bảo cho thai nhi khỏe mạnh, phát triển tốt nhất. Thiếu máu do thiếu sắt có thể dẫn đến nhiều nguy cơ cho sức khỏe của mẹ và bé. Bổ sung sắt cho bà bầu như thế nào cho đúng là vấn đề được rất nhiều mẹ bầu quan tâm. Ba mẹ cùng bác sĩ BiboMart tìm hiểu ngay nhé!
Khi mang thai, nhu cầu máu của mẹ bầu tăng lên hơn 50% so với bình thường. Nếu cơ thể dự trữ sắt không đủ mà không được bổ sung kịp thời, nồng độ hemoglobin trong máu sẽ giảm. Điều này có thể dẫn đến thiếu máu [huyết sắc tố dưới 11g/dl ở 3 tháng đầu và 3 tháng cuối; dưới 10,5g/dl ở 3 tháng giữa].
Nếu không phát hiện và can thiệp kịp thời, tình trạng thiếu máu có thể trở nên nghiêm trọng. Mẹ và bé có thể phải đối mặt với nhiều biến chứng như:
- Đối với mẹ: dễ sảy thai, tiền sản giật, sinh non, tăng huyết áp thai kỳ, nhau tiền đạo, nhau bong non, băng huyết, nhiễm trùng hậu sản, suy thai…
- Đối với con: thai nhi sinh ra có nguy cơ bị nhẹ cân, sinh non tháng, suy thai. Ngoài ra, bé cũng dễ mắc các bệnh sơ sinh hơn so với các em bé khác có mẹ không bị thiếu máu.
Nếu chỉ bị thiếu máu do thiếu sắt ở mức độ nhẹ, mẹ bầu có thể không có triệu chứng rõ ràng. Do đó, dù có hay không có triệu chứng thì thai phụ vẫn nên xét nghiệm máu định kỳ. Qua đó, bổ sung sắt trong thai kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ để dự phòng thiếu máu do thiếu sắt khi mang thai.
2. Cách bổ sung sắt cho mẹ bầu
Thông thường trước khi mang thai lượng sắt mà một người người phụ nữ cần là tối thiểu 15mg/ngày. Đến khi có thai, cơ thể sẽ cần một lượng sắt gấp đôi, tức là khoảng 30mg/ngày.
Để bổ sung sắt, mẹ bầu có thể thêm các thực phẩm giàu sắt vào chế độ ăn như:
- Các loại thịt đỏ
- Lòng đỏ trứng
- Cá, gan động vật
- Súp lơ, ớt chuông
- Ngũ cốc, cây họ đậu…
Tuy nhiên, nếu mẹ bầu chỉ bổ sung sắt qua chế độ ăn thì có thể không đáp ứng đủ lượng sắt mà cơ thể cần. Bởi trung bình cơ thể chỉ hấp thu khoảng 10% sắt trong thức ăn. Do đó, để bổ sung đủ sắt, ngoài việc thêm thực phẩm giàu sắt vào chế độ ăn thì thai phụ cần dùng thêm viên uống bổ sung sắt.
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, phụ nữ lần đầu tiên phát hiện có thai nên sử dụng viên sắt mỗi ngày. Mẹ nên uống kéo dài tới sau khi sinh một tháng kèm theo chế độ ăn uống giàu thực phẩm chứa sắt.
3. Những lưu ý cho bà bầu khi sử dụng thuốc bổ sung sắt
Thuốc bổ sung sắt cho mẹ bầu thường có 2 dạng:
- Sắt vô cơ [sắt sulfat]
- Sắt hữu cơ [sắt fumarate và sắt gluconate].
Trong đó, sắt hữu cơ là dạng dễ hấp thu hơn và ít gây táo bón hơn so với sắt vô cơ.
Khi bổ sung thêm viên thuốc sắt, mẹ bầu cần chú ý những điều sau:
- Nên uống viên sắt lúc bụng đói. Uống kèm với các loại nước giàu vitamin C như nước cam, nước chanh… Uống sắt sau ăn 1-2 giờ để cơ thể được hấp thụ sắt tốt nhất.
- Không dùng thuốc sắt cho mẹ bầu cùng thời điểm với sữa, thuốc bổ sung canxi hay thực phẩm giàu canxi. Vì canxi sẽ làm cản trở khả năng hấp thụ sắt.
- Khi uống viên bổ sung sắt cần uống nhiều nước và ăn những thực phẩm giàu chất xơ để phòng ngừa táo bón. Đặc biệt, chỉ uống thuốc bằng nước đun sôi để nguội. Tránh sử dụng trà hay cà phê vì sẽ làm giảm sự hấp thụ sắt.
Trước khi sử dụng thuốc bổ sung sắt, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa. Khi sử dụng thuốc phải tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ. Tránh bổ sung sắt quá liều lượng có thể gây ra nguy cơ xơ gan, bệnh cơ tim, đái tháo đường.
Nếu bổ sung sắt không đúng cách có thể mang đến những tác dụng phụ không mong muốn cho mẹ bầu. Vì thế khi sử dụng các viên uống bổ sung sắt cần có sự chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Mẹ bầu tuyệt đối không được tự ý mua thuốc bổ sung sắt khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Sắt giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình cấu tạo hồng cầu và hình thành enzyme cho hệ miễn dịch, qua đó giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể chống lại nhiều bệnh tật. Thiếu sắt có thể khiến chúng ta trở nên mệt mỏi, nhất là đối với phụ nữ có thai nếu thiếu sắt có thể tác động tiêu cực đến sự phát triển của thai nhi. Bài viết dưới đây sẽ giúp giới thiệu các cách bổ sung sắt cho bà bầu theo lời khuyên của chuyên gia dinh dưỡng.
1. Tác dụng của sắt đối với sức khỏe mẹ bầu
Sắt có nhiệm vụ tham gia vào quá trình cấu thành nên hồng cầu trong máu, enzyme trong hệ miễn dịch, giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng chống chọi với các tác nhân gây bệnh từ môi trường bên ngoài.
Cơ thể của người bình thường khi thiếu sắt phải đối mặt với rất nhiều nguy cơ bệnh lý, còn đối với mẹ bầu, thiếu sắt không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn tác động đến sự phát triển của thai nhi.
Một người phụ nữ khi mang thai cần một lượng máu lớn hơn bình thường để phục vụ cho nhu cầu dinh dưỡng của trẻ cũng như tăng sức đề kháng cho cả mẹ và bé.
Ngoài ra sắt cũng giúp làm tăng cảm giác thèm ăn nên ở những phụ nữ đang mang thai nếu bị thiếu máu vì thiếu sắt thì sẽ thường xuyên cảm thấy khó ngủ, chán ăn, cơ thể mệt mỏi do bị thiếu hụt oxy do máu vận chuyển lên não và các cơ quan khác. Mẹ bầu thiếu sắt còn bị suy giảm sức đề kháng, dễ gặp phải tình trạng nhiễm trùng và làm ảnh hưởng đến thai nhi. Nhiều trường hợp trẻ sinh ra từ mẹ thiếu máu thiếu sắt trong thai kỳ cũng bị thiếu máu và sức khỏe kém.
Sắt rất quan trọng đối với mẹ bầu và thai nhi
Một nguy cơ khác ở những thai phụ bị thiếu sắt đó là nguy cơ bị sinh non, băng huyết sau sinh, nhiễm trùng hậu sản cao, cơ thể suy nhược,... khiến bào thai bị suy dinh dưỡng, đẻ non tháng, sinh ra nhẹ cân và ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển cả về thể chất lẫn trí tuệ sau này của trẻ.
Vì những lý do trên nên các mẹ bầu hãy lưu ý bổ sung đủ sắt cho cơ thể trong suốt thai kỳ theo hướng dẫn từ bác sĩ sản khoa. Đồng thời nếu xuất hiện những triệu chứng như: chóng mặt, mệt mỏi, khó thở, ngất xỉu,... thì khả năng cao là mẹ đang bị thiếu sắt. Lúc này mẹ bầu cần được đưa đi khám để được tìm hiểu nguyên nhân và có phương án bổ sung sắt hợp lý.
Không chỉ thiếu sắt mà thừa sắt cũng nguy hiểm không kém. Tình trạng này có thể khiến mẹ xuất hiện các dấu hiệu như phân đen, táo bón, đau bụng, buồn nôn,... Bởi vì dư thừa lượng sắt tự do sẽ dẫn đến tăng nồng độ huyết sắc tố trong máu, gây cản trở quá trình mẹ cung cấp máu cho thai nhi, dễ dẫn đến biến chứng sinh non và trẻ nhẹ cân sau sinh.
2. Hướng dẫn bổ sung sắt cho bà bầu đúng cách
2.1. Hàm lượng sắt phù hợp cho mẹ bầu mỗi ngày
Trước khi mang thai, mỗi người phụ nữ cần bổ sung một lượng sắt tối thiểu là 15mg/ngày.
Sang giai đoạn mang thai, vì lúc này em bé sẽ ngày càng phát triển trong cơ thể của mẹ nên mẹ cần bổ sung gấp đôi lượng sắt bình thường [khoảng 30mg/ngày].
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới [WHO], thời điểm người phụ nữ phát hiện có thai lần đầu tiên thì nên duy trì sử dụng 1 viên sắt/ngày, nên duy trì liều lượng này đến khi sau sinh một tháng. Liều bổ sung nên là 60mg sắt dùng kèm với 400mcg acid folic mỗi ngày. Đặc biệt nên dùng thêm các sản phẩm chức năng có tăng cường acid folic và sắt theo chỉ định của bác sĩ.
2.2. Những loại thực phẩm chứa nhiều sắt rất thích hợp cho bà bầu
Thực phẩm chúng ta tiêu thụ hàng ngày chính là nguồn bổ sung sắt dồi dào nhất. Sắt được tìm thấy nhiều trong thịt gia cầm, tim, gan, cá, hàu, nghêu, lòng đỏ trứng gà; trái cây khô, các loại rau xanh lá đậm, ngũ cốc, các loại đậu, bí ngô, bông cải,... So với thực vật thì cơ thể hấp thu sắt từ động vật tốt hơn.
Bên cạnh việc chú trọng bổ sung sắt trong giai đoạn thai kỳ, mẹ bầu cũng nên chú ý bổ sung các chất khác như acid folic, Folate, vitamin B12,... bởi những chất này cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình tạo máu.
Mẹ bầu cũng nên chú ý bổ sung sắt qua các loại thực phẩm trong chế độ ăn hàng ngày
Ngoài những thực phẩm chứa sắt kể trên, phụ nữ có thai cũng có thể bổ sung sắt thông qua các loại thuốc hoặc thực phẩm chức năng khác.
2.3. Khi dùng thuốc chứa sắt, mẹ bầu cần lưu ý điều gì?
Có 2 dạng thuốc bổ sung sắt dành cho mẹ bầu đó là: sắt hữu cơ [sắt gluconate và sắt fumarate] và sắt vô cơ [sắt sulfat]. Trong đó so với loại sắt vô cơ thì sắt hữu cơ thường dễ hấp thu hơn, ngoài ra còn ít gây táo bón.
Trên thị trường hiện bày bán 2 dạng bào chế của sắt đó là viên sắt hoặc sắt nước. Ưu điểm của sắt nước là ít gây nóng, ít gây táo bón, dễ hấp thu, dễ gây buồn nôn nên khá khó uống. Ưu điểm của viên sắt là ít gây buồn nôn nên dễ uống hơn, tuy nhiên lại dễ gây nóng và khả năng hấp thu kém hơn so với sắt nước.
Trong quá trình bổ sung sắt, mẹ bầu cần đặc biệt lưu ý những vấn đề sau:
- Không dùng đồng thời thuốc sắt cùng với sữa, thuốc bổ sung canxi hoặc thực phẩm chứa nhiều canxi cho bà bầu vì điều này sẽ làm giảm khả năng hấp thu của sắt;
- Chỉ nên uống viên sắt khi bụng đói cùng nước lọc, không nên uống sắt với những loại nước chứa nhiều vitamin C như nước chanh, nước cam,...;
- Viên sắt nên được uống sau bữa ăn khoảng 1 - 2 giờ vì đây là thời điểm sắt được hấp thu tốt nhất;
- Khi uống sắt cho bà bầu, mẹ nên uống với nhiều nước kết hợp với những thực phẩm chứa nhiều chất xơ vì sẽ giúp hạn chế tình trạng táo bón. Mẹ chỉ nên dùng nước đun sôi để nguội khi uống sắt thay vì các loại thức uống khác như trà, cà phê,...
Mẹ bầu có thể bổ sung sắt qua dạng thực phẩm chức năng
Nhìn chung, việc bổ sung sắt cho bà bầu cần được chỉ định bởi các bác sĩ chuyên khoa. Dùng thuốc đúng liều lượng, đúng loại theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất và bác sĩ để tránh việc thiếu hoặc thừa sắt gây ra biến chứng cơ tim, xơ gan, tiểu đường,...
Để được thăm khám và tư vấn về sức khỏe thai kỳ, các mẹ bầu hãy đăng ký khám cùng các bác sĩ tại Chuyên khoa Sản phụ khoa của MEDLATEC qua tổng đài 1900 56 56 56.
Phụ nữ có thai nên bổ sung canxi khi nào?
Theo bác sĩ Lê Quang Hào [Trung tâm khám tư vấn dinh dưỡng, Viện dinh dưỡng Quốc gia] thời gian bổ sung canxi sẽ bắt đầu từ khi chuẩn bị có thai cho đến hết giai đoạn cho con bú và mỗi ngày bà bầu cần cung cấp đủ 1000mg canxi.
Bổ sung sắt cho bé bao lâu thì ngưng?
Thông thường, thời gian uống bổ sung sắt thường kéo dài trong 3 tháng để cơ thể bù đắp kịp lượng sắt thiếu hụt theo khuyến cáo. Ngay cả khi hàm lượng sắt [mg/l] máu đã đạt mức khuyến cáo, bạn thường được bác sĩ chỉ định tiếp tục bổ sung chất sắt cho bé trong 3 tháng tiếp theo.
Bầu 5 tháng cần bổ sung bao nhiêu sắt?
Theo các chuyên gia thì nhu cầu khuyến về sắt của phụ nữ mang thai cần khoảng 30mg sắt mỗi ngày và số lượng sắt này gấp đôi so với người bình thường. Nếu người mẹ không được cung cấp đủ sắt có thể bị nguy cơ thiếu máu thiếu sắt và ảnh hưởng tới cả sức khoẻ của thai nhi.
Bổ sung sắt cho bà bầu có tác dụng gì?
Việc uống sắt giúp phòng tránh thiếu máu và tốt cho thai nhi. Tiếp đó, trong quá trình hình thành các cơ quan mà đặc biệt là não bộ rất cần được bổ sung đầy đủ những khoáng chất cần thiết trong đó có chất sắt. Vì vậy trong thời gian mang thai các mẹ nên uống thuốc sắt mỗi ngày giúp bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ và con.