[HNM] - Người cao tuổi là nhóm đối tượng đã hết tuổi lao động, sức khỏe suy giảm, nên cần được chăm sóc, bảo vệ bởi các chính sách an sinh, tiếp cận với hệ thống dịch vụ xã hội. Tuy nhiên, hệ thống chính sách, dịch vụ xã hội đối với người cao tuổi ở nước ta vẫn còn những khoảng trống, đòi hỏi phải được mở rộng, qua đó tạo điểm tựa an sinh xã hội cho nhóm đối tượng này.
Một người cao tuổi có bảo hiểm y tế đăng ký khám, chữa bệnh tại Bệnh viện đa khoa huyện Chương Mỹ.
Theo Hội Người cao tuổi Việt Nam, hiện cả nước có hơn 11,4 triệu người cao tuổi, bằng gần 12% tổng dân số cả nước. Đây là nhóm đối tượng được ưu tiên thụ hưởng các chính sách an sinh, sử dụng các dịch vụ xã hội. Trung bình mỗi năm, các cơ quan chức năng lập hồ sơ chăm sóc sức khỏe cho khoảng 3 triệu người, khám sức khỏe định kỳ cho gần 4 triệu người; hơn 95% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế để được hỗ trợ khám, chữa bệnh. Những trường hợp có hoàn cảnh đặc biệt, người từ 80 tuổi trở lên không có lương hưu được trợ cấp xã hội hằng tháng. Riêng năm 2021, nước ta có hơn 1,8 triệu người cao tuổi hưởng trợ cấp xã hội, chiếm 51,4% tổng số người hưởng trợ cấp xã hội ngoài cộng đồng. Ông Nguyễn Văn Hanh, trú tại tổ dân phố Phố Ga, thị trấn Thường Tín [huyện Thường Tín] cho biết, mẹ đẻ của ông là cụ Đỗ Thị Diềm [84 tuổi], hiện được trợ cấp xã hội 360.000 đồng/tháng. Số tiền này đã giúp cụ Diềm nâng cao được mức sống.
Tuy nhiên, trụ cột chính của an sinh xã hội là bảo hiểm xã hội mới bao phủ một phần nhóm dân số là người cao tuổi. Hiện tại, cả nước có hơn 3,2 triệu người hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng, bằng hơn 36% dân số là người cao tuổi. “Trong nhóm hơn 60% người cao tuổi không có lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng, nhiều người không có khoản tích lũy cho tuổi già, nên cuộc sống còn khó khăn. Trong khi đó, Việt Nam là một trong 5 quốc gia có tốc độ già hóa dân số diễn ra nhanh nhất thế giới, nên số người cao tuổi sẽ tăng nhanh. Điều này đồng nghĩa, nước ta đối mặt với nguy cơ già trước khi giàu”, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Nguyễn Văn Hồi trăn trở.
Viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội [Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội] Bùi Tôn Hiến cho rằng, nhiều chính sách an sinh xã hội hiện hành, trong đó có chính sách bảo hiểm xã hội được thiết kế tập trung chủ yếu ở khu vực kinh tế chính thức [có hợp đồng lao động, quan hệ lao động], khiến nhiều người lao động ở khu vực kinh tế phi chính thức khó tiếp cận, dẫn đến họ không có lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội cho tuổi già. Nguồn lực thực hiện trợ giúp xã hội đối với người cao tuổi chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, chưa động viên, thu hút được nhiều tổ chức tư nhân, cộng đồng tham gia... Còn Giám đốc Chương trình an sinh xã hội của Tổ chức Lao động quốc tế [ILO] tại Việt Nam Andre Gama đánh giá, việc triển khai hệ thống chính sách an sinh xã hội, trong đó có chính sách đối với người cao tuổi ở Việt Nam còn chồng chéo, nên hiệu quả chưa cao.
Nhằm tạo điểm tựa an sinh xã hội vững chắc cho người cao tuổi, nhiều ý kiến khuyến nghị các cơ quan chức năng tiếp tục xây dựng, hoàn thiện chính sách an sinh xã hội đối với người cao tuổi đồng bộ với các chính sách xã hội khác, hài hòa, phù hợp với quá trình phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế, lấy yếu tố con người làm trung tâm. Trong đó, chính sách bảo hiểm xã hội cần thiết kế theo hướng linh hoạt, đa tầng, tạo điều kiện để đông đảo người dân tham gia. Chính sách bảo hiểm y tế cần tăng tính hấp dẫn. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội để được hưởng lương hưu nên được rút ngắn. Cùng với đó là nguồn lực để trợ giúp xã hội đối với người cao tuổi cần được bổ sung; hệ thống dịch vụ xã hội cần mở rộng...
Về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Nguyễn Văn Hồi cho hay, Bộ đang phối hợp với các bộ, ngành chức năng nghiên cứu để đề xuất sửa đổi, bổ sung nhiều chính sách an sinh quan trọng, góp phần tạo lưới an sinh xã hội bao trùm, bền vững, từng bước hiện thực hóa mục tiêu có khoảng 55% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội; 100% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế trong tương lai không xa.
“BHXH tự nguyện là chỗ dựa an sinh cho người cao tuổi” được đề cập đến ở không ít các cuộc họp và thảo luận trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên, đại đa số người dân ở vùng nông thôn và miền núi lại không tham gia BHXH tự nguyện vì vậy mà an sinh không được đảm bảo. Nhận thức về BHXH tự nguyện chưa đầy đủ, hoặc do điều kiện kinh tế quá khó khăn là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.
Bảo hiểm xã hội là chỗ dựa an sinh cho người cao tuổi
1. Chế độ người cao tuổi mới nhất 2023
Chế độ người cao tuổi là một trong những chính sách an sinh xã hội nhằm hỗ trợ các công dân Việt Nam từ đủ 60 tuổi trở lên trong trường hợp cần thiết, đảm bảo phù hợp với khả năng chỉ trả và điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước.
Các chế độ người cao tuổi mới nhất bao gồm:
1.1 Trợ cấp xã hội hàng tháng
Đây là một khoản tiền do Nhà nước trả hàng tháng cho người cao tuổi thuộc các trường hợp được quy định tại Điều 5 Nghị định 20/2021/NĐ-CP ngày 08/03/2021 của Chính phủ. Mức trợ cấp xã hội hàng tháng được tính bằng một tỷ lệ nhất định theo mức tiền lương tối thiểu vùng.
Người cao tuổi để được nhận trợ cấp xã hội hàng tháng có thể trực tiếp đến làm hồ sơ tại UBND xã, phường, thị trấn nơi cư trú để được hướng dẫn làm thực hiện thủ tục theo quy định.
1.2 Hỗ trợ bảo hiểm y tế
Đây là một khoản tiền do Ngân sách nhà nước hỗ trợ cho người cao tuổi để tham gia BHYT theo quy định của pháp luật. Mức hỗ trợ từ Ngân sách nhà nước cho một số đối tượng người cao tuổi được quy định tại Điều 8 Nghị định số 146/2018/NĐ-CP ngày 17/10/2018 của Chính phủ.
1.3 Ưu tiên khám bệnh, chữa bệnh
Đây là một chính sách nhằm giúp người cao tuổi được khám chữa bệnh nhanh chóng và hiệu quả. Theo quy định tại Điều 13 Luật Người cao tuổi năm 2009, người cao tuổi được ưu tiên khám bệnh, chữa bệnh tại các cơ sở y tế công lập, được miễn hoặc giảm một phần chi phí khám chữa bệnh.
1.4 Chúc thọ, mừng thọ
Đây là một hoạt động văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam nhằm tri ân và kính trọng người cao tuổi. Theo quy định tại Điều 14 Luật Người cao tuổi năm 2009, Nhà nước có chính sách khuyến khích các tổ chức, cá nhân tổ chức chúc thọ, mừng thọ cho người cao tuổi vào các dịp lễ Tết hoặc sinh nhật và có chính sách hỗ trợ cho Hội Người cao tuổi địa phương tổ chức hoạt động này.
1.5 Hỗ trợ tổ chức tang lễ và mai táng
Đây là một chính sách an sinh xã hội nhằm giúp người cao tuổi được an táng một cách trang nghiêm và có sự tham gia của cộng đồng. Theo quy định tại Điều 15 Luật Người cao tuổi năm 2009, Nhà nước có chính sách hỗ trợ cho Hội Người cao tuổi tổ chức tang lễ và mai táng cho người cao tuổi thuộc diện hộ nghèo hoặc không có người thân hoặc không có điều kiện để tổ chức tang lễ và mai táng.
Bên cạnh những quyền lợi kể trên, hiện nay người cao tuổi có điều kiện cũng có thể tham gia đóng BHXH tự nguyện để được hưởng các quyền lợi về BHXH và BHYT theo quy định.
2. BHXH tự nguyện là chỗ dựa an sinh cho người cao tuổi
BHXH tự nguyện là chỗ dựa an sinh cho người cao tuổi? Điều này có đúng không? Khi tham gia BHXH tự nguyện người dân sẽ được hưởng lương hưu khi về già và không phải phụ thuộc quá nhiều vào con cháu. Mặt khác, người tham gia BHXH tự nguyện còn được hưởng bảo hiểm y tế khi nhận lương hưu, được hưởng chế độ tử tuất.
Thực tế cho thấy, những người tham gia BHXH tự nguyện khi về già được chăm sóc y tế tốt hơn, hưởng nhiều lợi ích hơn. Nhờ có lương hưu mà các nhu cầu cơ bản của họ được đáp ứng tốt mà không cần đến sự hỗ trợ khác. Người cao tuổi còn được lo cả hậu sự sau khi mất nên luôn có tinh thần thoải mái và sống lạc quan hơn rất nhiều.
3. Đẩy mạnh tham gia BHXH trong toàn dân
Ngày 18/8/2020, BHXH Việt Nam đã có Công văn số 2620/BHXH-BT gửi Bộ Tài chính về việc đề nghị Chính phủ tăng mức hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó mức hỗ trợ mới được đề nghị sẽ được nâng lên cụ thể là: Nâng mức hỗ trợ từ 30% lên 50% đối với hộ nghèo; từ 25% lên 30% đối với hộ cận nghèo và từ 10% lên 20% đối với các đối tượng còn lại.
Bên cạnh việc đề nghị nâng mức hỗ trợ thì kiến nghị mở rộng diện bao phủ BHXH đối với người lao động khu vực phi chính thức ở Việt Nam [Theo Công văn số 2602/UBVĐXH14 ngày 18/3/2020 gửi Chính phủ] cũng rất khả thi. Theo đó số lượng người dân tham gia BHXH tự nguyện sẽ tăng đáng kể.
Lễ vận động tham gia BHXH tự nguyện trong toàn dân
Nếu Nhà nước hỗ trợ theo mức đề nghị này thì: Số người tham gia BHXH tự nguyện dự kiến đến năm 2025 đạt khoảng 3,6 triệu người; đến năm 2030 dự kiến đạt 8,9 triệu người; Số tiền chi hỗ trợ tăng dần từng năm đến năm 2025 ở mức 1.167 tỷ đồng [chiếm 0,3% chi cho an sinh xã hội] và đến năm 2030 ở mức 3.141 tỷ đồng [chiếm 0,71% chi cho an sinh xã hội].
Ngoài ra, chúng ta cần nỗ lực nghiên cứu tiếp tục đổi mới trong công tác tổ chức thực hiện. Phối hợp tốt với Bộ, ngành liên quan đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về BHXH tự nguyện. Thực hiện theo hướng giảm điều kiện về thời gian đóng BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu và bổ sung các chế độ BHXH tự nguyện ngắn hạn linh hoạt.
Với mức hỗ trợ mới sẽ phần nào giải quyết được tình trạng người thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo để nhiều người có đủ khả năng tham gia BHXH tự nguyện. Hạn chế được số người đang tham gia nhưng vì không có điều kiện tiếp tục tham gia đã phải dừng đóng hoặc hưởng Bảo hiểm xã hội 1 lần. Hướng người dân tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng lợi ích cao nhất, có lương hưu khi về già.
Như vậy, để BHXH tự nguyện là chỗ dựa an sinh cho người cao tuổi, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân cần thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển người tham gia BHXH tự nguyện. Những đóng góp nhằm tăng tính hấp dẫn, tạo thuận lợi hơn nữa cho người tham gia cần được triển khai và đẩy mạnh hơn nữa.
Bao nhiêu tuổi thì được hưởng trợ cấp người cao tuổi?
Như vậy, từ ngày 01/7/2021, người cao tuổi từ đủ 80 tuổi trở lên, không có lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng sẽ được hưởng trợ cấp xã hội là 360.000 đồng/tháng [tăng 90.000 đồng/tháng so với quy định cũ tại điểm l khoản 1 Điều 6 Nghị định 136/2013/NĐ-CP].
Hội người cao tuổi do ai quản lý?
Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý Nhà nước về người cao tuổi.
Tiền mai táng phí cho người cao tuổi là bao nhiêu?
Mức chuẩn trợ giúp xã hội áp dụng từ ngày 01 tháng 7 năm 2021 là 360.000 đồng/tháng. Theo đó, mức trợ cấp mai táng phí khi người cao tuổi chết tối thiểu là 360.000* 20 = 7.200.000 đồng.
Trợ cấp người cao tuổi từ 1 7 2023 là bao nhiêu?
Từ ngày 1-7-2023, người đang hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp hằng tháng theo quy định, sau khi điều chỉnh có mức hưởng thấp hơn 3 triệu đồng/tháng được điều chỉnh tăng thêm. Cụ thể, tăng thêm 300.000 đồng/người/tháng với những người có mức hưởng dưới 2,7 triệu đồng/người/tháng.