Sỏi thận là một khối rắn hình thành bên trong thận khi các chất thường có trong nước tiểu trở nên cô đặc. Hòn sỏi có thể ở bên trong thận hoặc đi xuống đường tiết niệu. Sỏi thận có kích thước đa dạng. Một hòn sỏi nhỏ có thể tự thải ra ngoài, chỉ gây đau nhẹ hoặc thậm chí không đau. Sỏi lớn hơn có thể kẹt ở dọc đường tiết niệu và có thể chặn dòng chảy của nước tiểu gây đau nặng hoặc chảy máu.
Qua một số nghiên cứu, các nhà nghiên cứu nghi ngờ rằng việc dùng liều cao vitamin C có thể làm tăng nguy cơ phát triển sỏi thận. Nghiên cứu đã được thực hiện ở nam giới, nam giới thường dễ bị hình thành sỏi thận hơn so với phụ nữ.
Các nghiên cứu thấy rằng ở những người cho biết có dùng vitamin C bổ sung thường có nguy cơ bị đau sỏi thận gấp đôi những người không dùng. Nguy cơ tăng cao chỉ có ở những người dùng thêm vitamin C và không xảy ra ở những người chỉ dùng chất bổ sung đa vitamin. Một kết quả nghiên cứu khác cho thấy chất bổ sung vitamin tổng hợp không chứa vitamin C mức cao không làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận.
Sỏi thận hình thành do nhiều lý do: ảnh hưởng gen di truyền cũng như giới tính [nam giới thường mắc bệnh nhiều hơn so với phụ nữ], trọng lượng [béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh] và chế độ ăn uống [ăn nhiều protein động vật, không uống đủ nước]. Các loại sỏi thận thường gặp nhất là hỗn hợp canxi và oxalate, một chất được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm. Khi vitamin C dư thừa được bài tiết trong cơ thể, nó thường có ở dạng oxalate và điều này có thể dễ dẫn đến sỏi thận hơn.
Không có lý do vitamin C gây bệnh sỏi thận nào được chỉ rõ cho người dùng lượng lớn vitamin C. Các kết quả từ nghiên cứu này không áp dụng đối với vitamin C có trong thực phẩm. Mọi người nên biết những rủi ro liên quan với việc dùng liều cao vitamin C. Nếu bạn có tiền sử sỏi thận, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng chất bổ sung vitamin C mức cao.
Vitamin C sau khi vào máu sẽ được chuyển hóa một phần thành oxalat, làm tăng khả năng kết hợp với canxi để tạo nên những tinh thể canxi oxalat. Dựa trên giả thuyết này mà nhiều người tin rằng nguy cơ mắc bệnh sỏi thận có thành phần canxi oxalat sẽ tăng cao ở những người thường xuyên bổ sung vitamin C liều cao. Được biết sỏi thận có nhiều loại khác nhau, trong đó canxi oxalat là loại sỏi phổ biến nhất chiếm tỷ lệ khoảng 80% những trường hợp mắc bệnh sỏi thận.
Thế nhưng thực tế có lẽ hơi khác so với giả thuyết ở trên. Các nhà khoa học đã chứng minh, vitamin C không gây sỏi thận cho phụ nữ khi sử dụng liều cao, thậm chí trong thời gian dài. Một nghiên cứu quy mô lớn theo dõi 85.557 phụ nữ trong thời gian 14 năm ở Mỹ đã phát hiện tỷ lệ sỏi thận không khác biệt ở nhóm phụ nữ dùng vitamin C liều lớn hơn 1.500mg/ngày so với nhóm dùng liều nhỏ hơn 250mg/ngày.
Bên cạnh đó, nếu như sử dụng các sản phẩm bổ sung đa vitamin – có chứa vitamin C - cũng sẽ không ảnh hưởng đến bệnh sỏi thận. Điều này có thể giải thích do sự tác động phức tạp của nhiều vitamin khác nhau lên sự hình thành sỏi. Trong đó, vitamin B1, B6 đã được chứng minh làm giảm nguy cơ hình thành sỏi thận. Vitamin C trong thức ăn cũng đã được chứng minh không có tác động gì đến bệnh sỏi thận.
Còn trên đàn ông, nghiên cứu được thực hiện ở Thụy Điển đã theo dõi 23.355 người trong thời gian 11 năm kết luận, sử dụng vitamin C liều 1.000mg/ngày làm nguy cơ mắc bệnh tăng gấp đôi. Vậy chúng ta nên hiểu ý nghĩa của con số này như thế nào?
Thực tế nguy cơ mắc bệnh sỏi thận chỉ tăng 0,15% [từ 0,16% lên 0,31%]. Thoạt tiên nếu chỉ đọc kết luận nguy cơ tăng gấp đôi, chúng ta sẽ lầm tưởng nguy cơ mắc bệnh sỏi thận tăng rất cao nếu sử dụng vitamin C liều cao trong thời gian dài, nhưng nguy cơ tuyệt đối chỉ tăng một khoảng khá nhỏ [0,15%] và giá trị này không mang nhiều giá trị lâm sàng.
Điều này có thể diễn giải một cách dễ hiểu rằng nếu một người đàn ông uống liên tục mỗi ngày 1.000mg vitamin C trong thời gian 11 năm thì 99% sẽ không mắc bệnh sỏi thận. Mặt khác, nhiều nhà khoa học cho rằng, kết quả của nghiên cứu này có độ tin cậy không cao do thiết kế nghiên cứu còn nhiều điểm sơ hở. Có nghĩa là chúng ta chưa biết kết quả có lặp lại khi thực hiện hiện một nghiên cứu khác tương tự nghiên cứu này không, nếu chúng ta thay đổi thực hành lâm sàng chỉ bằng một nghiên cứu như thế này thì có lẽ hơi vội vã.
Hiện nay, vitamin C có thật sự là yếu tố nguy cơ gây bệnh sỏi thận hay không thì vẫn còn đang tranh cải, bằng chứng là các guideline hướng dẫn phòng bệnh vẫn không khuyến cáo hạn chế vitamin C. Nguyên nhân có thể do có sự bất nhất kết quả của nhiều nghiên cứu khác nhau. Tạm thời, ngoại trừ bệnh nhân đang mắc bệnh sỏi thận thì những người khỏe mạnh còn lại chưa cần quan tâm đến nguy cơ gây sỏi thận của vitamin C.
Lạm dụng vitamin c để làm đẹp sai cách có thể gây nên sỏi thận
Vitamin C đóng vai trò quan trọng trong việc sản sinh và “sửa chữa” các mô ở mọi bộ phận trên cơ thể, đây cũng là chất có khả năng hỗ trợ làm lành vết thương, mờ sẹo, hỗ trợ cho sự hoạt động của dây chằng, mạch máu và làn da khỏe mạnh. Mặc dù là một chất cần thiết cho cơ thể, tuy nhiên nếu bạn sử dụng không đúng cách, lạm dụng vitamin C sẽ làm tăng nguy cơ mắc sỏi thận do:
– Vitamin C được chuyển hóa thành axit oxalic và bài tiết qua nước tiểu, tạo thành các tinh thể canxi oxalat không có lợi cho người bệnh sỏi thận.
– Lạm dụng vitamin C sẽ làm tăng hấp thụ canxi từ ruột vào, khiến nồng độ canxi trong máu cao, nếu dùng liên tục trong thời gian dài sẽ tạo sỏi thận.
– Việc bổ sung quá nhiều vitamin C khiến tạp chất trong dòng nước tiểu lắng cặn lại và tạo thành sỏi thận