Trong giai đoạn phục hồi và phát triển du lịch hậu khủng hoảng đại dịch, muốn đi đường dài và bền sức “con tàu” du lịch cần hài hòa lợi ích của cả khách du lịch và những người làm nghề.
Lần đầu tiên có một văn bản quy định rất rõ ràng về tiền tip dành cho các du khách nội địa và quốc tế khi đi du lịch Việt Nam. Điểm đến “nổ súng” cho chủ trương này và sẽ áp dụng từ ngày 15/5 chính là nơi được đánh giá “hot” nhất cả nước – Phú Quốc [tỉnh Kiên Giang].
Ngay lập tức, câu chuyện tiền tip đã vấp phải những ý kiến trái chiều của các đơn vị lữ hành và người làm nghề.
Du khách thế giới đang “tip” thế nào?
Trong lĩnh vực lữ hành, tiền tip thường dùng để thể hiện sự hài lòng và đánh giá cao của khách du lịch về chất lượng dịch vụ, thành quả lao động mà hướng dẫn viên cung cấp. Con số là nhiều hay ít phụ thuộc vào mức độ hài lòng của khách. Có thể nói, tiền tip tạo ra động lực làm việc và niềm vui cho hướng dẫn viên, thể hiện sự công nhận của du khách khi hài lòng về chuyên môn nghiệp vụ và thái độ phục vụ của người hướng dẫn.
Trả tiền tip cho nhân viên phục vụ là quy định đối với khách tại Mỹ. Họ thường phải trả khoảng 2-5 USD/đêm cho nhân viên buồng phòng, tùy thái độ phục vụ và hạng sao của khách sạn; chi 1-5 USD cho mỗi vali, túi xách lớn hay số tầng khách sạn cho nhân viên hành lý; tip từ 15-20% trên tổng giá trị hóa đơn khi ăn uống tại nhà hàng. Tuy nhiên, nếu hóa đơn đã ghi sẵn “service charge” [phí dịch vụ] hoặc “gratuity” [tiền boa] thì họ sẽ không tip thêm nữa.
Nguyên tắc tiền tip của Canada là khách hàng đưa thêm 15-20% giá trị hóa đơn đã dùng. Ở quốc gia hình chiếc ủng Italy, trong mọi trường hợp sử dụng dịch vụ, hãy để lại tiền tip, đây là “luật bất thành văn” với du khách. Đến pháp, 15% phí dịch vụ đã được thêm vào hóa đơn nhưng sẽ tốt hơn nếu bạn để lại thêm chút đỉnh thay lời cảm ơn về sự tận tình của nhân viên…
Trong khi đó, người Nhật không bao giờ trả tiền tip, vì với họ đây là hành động xúc phạm. Khách Nhật quan niệm rằng họ vẫn sẽ vẫn nhận được chất lượng dịch vụ tốt nhất mà không cần phải tốn thêm khoản tiền nào. Đến Hàn Quốc, Trung Quốc, Phần Lan… bạn cũng không cần tip.
Ở Việt Nam, việc du khách trả tiền tip cho người phục vụ vẫn còn xa lạ. Thực tế từ trước đến nay, du lịch Việt cũng không có bất kỳ “văn bản cứng” nào bắt buộc du khách phải tip cho hướng dẫn viên khi đi tour mà tùy vào từng công ty du lịch sẽ có những quy định riêng hoặc hoàn toàn phụ thuộc vào khách có tip hay không, kể cả khách du lịch trong nước và quốc tế.
Mới đây ông Trương Công Tâm, Chủ tịch Hội Hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp thành phố Phú Quốc đã ký Thông báo số 01/TB-HHDV về việc bổ sung Quy chế Hội Hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp thành phố Phú Quốc, trong đó thông tin đến các thành viên về mức thu tiền tip của du khách.
Theo văn bản này, mức phí phục vụ khách Việt Nam được quy định là 25.000 đồng/người/ngày, khách khu vực châu Á là 2 USD/người/ngày còn khách du lịch từ các khu vực khác có mức thu 4 USD/người/ngày. Quy định bắt đầu áp dụng từ ngày 15/5/2022.
Lữ hành ngạc nhiên trước văn bản “vô lý”
Sau khi văn bản của Hội Hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp thành phố Phú Quốc được gửi đi khắp nơi, nhiều doanh nghiệp và người làm du lịch tỏ ra khá bức xúc.
Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, ông Nguyễn Phi Phong, Trưởng phòng sản phẩm My Adventures [Mytour.vn] cho biết không đồng tình với quy định mức tiền tip dành cho hướng dẫn viên.
Có kinh nghiệm 10 năm làm hướng dẫn viên “inbound” [đón khách quốc tế vào Việt Nam] và 5 năm điều hành tour đón khách quốc tế du lịch khắp Đông Dương, ông Phong khẳng định đây là văn bản đi ngược xu thế và tiến trình mở cửa du lịch inbound nói riêng cũng như mở cửa toàn bộ nền kinh tế xanh nói chung từ ngày 15/3/2022 của Chính phủ.
Ông Phong lo ngại nếu ở Phú Quốc triển khai thu tiền tip, du khách sẽ nghĩ những điểm đến khác của Việt Nam cũng thu phí, như vậy chi phí chuyến đi dài ngày sẽ đội lên cao và cho rằng du lịch Việt Nam thiếu chuyên nghiệp. “Không có quy định nào bắt buộc khách phải tip. Kể cả công ty du lịch cũng chỉ đưa ra lời khuyên về mức tip khi du khách hỏi,” ông Phong nói.
Còn bà Nghiêm Thúy Hà, CEO Công ty Du lịch và Thương mại Aadasia Group rất ngạc nhiên khi có một văn bản như vậy và cho rằng mức tiền tip trong văn bản là vô lý.
Bà Hà làm một phép tính đơn giản, nếu tính phí tip của khách Việt 25.000 đồng/người/ngày, cho đoàn khách 20 người đến Phú Quốc, hướng dẫn viên được quyền thu 500.000/ngày. Với mức tip 4 USD/khách/ngày đến từ thị trường khách quốc tế ngoài châu Á, như đoàn 10 khách Nga sẽ phải trả hướng dẫn viên 40USD tiền tip tương đương gần 1 triệu đồng. Trong khi đó, họ đã có công tác phí là 500-600.000/người/ngày, thậm chí còn cao hơn tùy tính chất phục vụ.
Thế nhưng với trường hợp hướng dẫn viên dẫn một đoàn khách inbound có nhiều người từ những châu lục khác nhau, cùng sử dụng dịch vụ giống nhau, chẳng lẽ người phục vụ sẽ chia quốc tịch để thu tiền? Điều này sẽ gây ức chế tâm lý khách hàng. Bởi trong bối cảnh kinh tế khó khăn do đại dịch và chiến tranh trên thế giới, phải thắt chặt chi tiêu, du khách sẽ khó chấp nhận trả thêm khoản tip bắt buộc.
“Hướng dẫn viên phục vụ tốt hơn mức bình thường mới được tip, thậm chí khách không tip cũng được vì một số quốc gia như Israel, Ấn Độ, Nhật Bản… không có thói quen tip, vì cho rằng đã trả toàn bộ chi phí chuyến đi cho công ty lữ hành. Việc này cũng sẽ khiến người phục vụ có thể chỉ quan tâm xem ai có khả năng tip nhiều để chăm sóc, trong khi họ đã được trả công và có trách nhiệm đảm bảo dịch vụ một cách chuyên nghiệp,” bà Hà nói.
Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, CEO một doanh nghiệp du lịch ở Hà Nội cho rằng Hội Hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp thành phố Phú Quốc có thể đưa ra chính sách tip nhưng là khuyến khích các đơn vị lữ hành thông báo với khách sau mỗi chuyến đi, nếu khách hài lòng thì nên tip cho đội ngũ phục vụ với số tiền như đề xuất thay vì “đè” khách ra thu luôn từ đầu.
“Thu tiền tip luôn từ đầu thì hướng dẫn viên không cần phải chăm chỉ hay nhiệt tình, chuyên tâm phục vụ khách nữa, vì đằng nào họ cũng cầm ‘đằng chuôi’ [tiền thưởng] rồi,” vị này nói.
Mặc dù đây là quy định của riêng Hội Hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp thành phố Phú Quốc và chỉ áp dụng với thành viên trong hiệp hội, thế nhưng mọi “nhất cử nhất động” của “đầu tàu” này lại có sức ảnh hưởng rất lớn tới bộ mặt du lịch Việt Nam cũng như hoạt động du lịch cả nước.
Chính vì thế, muốn đi đường dài và bền sức “con tàu” du lịch cần hài hòa lợi ích của cả khách du lịch và những người làm nghề.
Hôm trước Cuồng Du Lịch đã chia sẻ 1 bài rất chi tiết về tiền bo , tiền tip rồi. Những hôm rồi cộng đồng " nghiền du lịch " và các hiệp hội hướng dẫn viên và hiệp hội lữ hành lại tiếp tục xôn xao về thông tin quy định thu tiền tip ở Phú Quốc. Tuy toàn bộ thông tin cũng như công văn thu tiền tip của 1 đơn vị có tên là Hiệp Hội Hướng Dẫn Viên Chuyên nghiệp ở Phú Quốc đã được giải thích , đính chính , thậm chí là thu hồi. Nhưng hôm nay dư âm của nó vẫn còn gây nhiều tranh cãi . Hôm nay cuồng du lịch xin chia sẻ bài viết của 1 người làm trong ngành du lịch chia sẻ về vấn đề này khi người thân đi du lịch Phú Quốc.
Câu chuyện thu tiền tip ở Việt Nam hiện nay ?
Gia đình anh bạn và là khách hàng đang du lịch Phú Quốc gọi giật tôi hỏi: “Giờ thích típ sao thì típ hay phải gôm đúng số tiền 25.000đ/ ngày/ người vậy?”. Tôi chưa biết câu chuyện ngã ngũ thế nào nên chỉ đành đánh trống lãng và xí xóa cho qua.
Tiền tip được hiểu như thế nào ?
Thật ra tiền típ, bo, boa, bồi dưỡng là những cái tên thường được sử dụng để định nghĩa khoản tiền cám ơn được gởi đến những người đã phục vụ, hỗ trợ trong quá trình sử dụng dịch vụ nào đó như ăn uống, đi lại, du lịch,…
Tại nhiều quốc gia đồng tiền típ mang dáng dấp của nền văn hóa dân tộc. Tiền típ không chỉ là sự biết ơn mà còn là ghi nhận cống hiến, cố gắng của người khác. Tại mỗi quốc gia nó biểu đạt nhiều tầng ý nghĩa khác nhau. Nhưng tựu chung vẫn là gom góp những phần giá trị tốt đẹp và biểu trưng cho tinh hoa của văn minh dân tộc.
Những quốc gia phương Tây đã hình thành văn hóa típ trong khối ngành dịch vụ từ rất sớm và thịnh hành nhất tại Mỹ.
>>> Xem thêm : Tiền Tip , Tiền Bo , Tiền Boa Là Gì ? Khi Nào Cần Tip , Cần Boa ?
Văn hóa tip khi đi du lịch của du khách việt ...
Tôi từng dẫn đoàn đi một vài quốc gia và thấy rõ văn hóa típ ảnh hưởng sâu sắc đến mức nào. Đoàn khách du lịch Việt Nam đi Mỹ phải bồi dưỡng cho đội phục vụ ít nhất 7 – 10 đô la cho một ngày lao động của họ. Đi một tour Mỹ tầm 7 ngày thì tốn 70 đô la so giá tour 1500 đô la/ người thì cũng chỉ tầm 5% tổng giá trị. Một con số đáng khiêm tốn so với mức chi bình thường 10 – 15% cho mỗi hóa đơn với mục đích là típ của người Mỹ.
Cách đây hơn 5 năm, anh bạn tôi là một Hướng dẫn viên [HDV] du lịch có tiếng tại TP.HCM dẫn đoàn khách đi Singapore nhưng không thu được tiền típ theo quy định. Mặc dù họ đã được công ty thông báo là bắt buộc trước khi khởi hành. Lập luận là đi tua nhưng không hài lòng nên tôi không típ. Anh bạn của tôi phải ngậm ngùi lấy tiền túi ra trả cho Hướng dẫn địa phương và tài xế vì không còn cách xử lý nào êm đẹp khác. A chấp nhận chịu phần thiệt.
Một trường hợp khác, ở quốc gia phát triển đón hàng trăm triệu lượt khách một năm cũng xảy ra trường hợp tương tự. Khách du lịch là chủ của khách sạn lớn chuyên đón khách Tây tại TP.HCM với nhiều kinh nghiệm về phí phục vụ, típ hay bồi dưỡng. Nhưng họ cương quyết không trả khiến lái xe tức giận dừng xe giữa đường. Cuối cùng anh bạn HDV dẫn đoàn từ VN phải chi trả số tiền típ để lái xe tiếp tục hành trình thoải mái.
>>> Xem thêm : Cầu Tõm Ở Việt Nam Với Hàng Trăm Chuyện Giở Khóc Giở Cười
Việt nam là đất nước ảnh hưởng bởi văn hóa phương Đông nên hầu như típ là từ ngữ chưa quá quen thuộc nên khiến nhiều người bỡ ngỡ. Hầu kết quy định giá trị tiền típ trong hành trình tour chỉ dành cho người Việt đi nước ngoài chứ không phải dành cho khách nước ngoài vào Việt Nam. Sự bất cập ấy tạo ra nhiều mâu thuẫn ví dụ như đi nước ngoài thì típ, còn trong nước thì “mắt nhắm mắt mở” bỏ qua.
Giá trị của khoản tiền típ được thống nhất theo “luật ngầm” giữa hướng dẫn viên và các công ty lữ hành. Trên thế giới chưa có luật hay văn bản nào quy định số tiền phải chi trả trong một chuyến tua. Tất cả chỉ là khuyến nghị mang giá trị ít nhất và không quy định khi du khách muốn chi thêm nếu có nhu cầu.
Tại nhiều quốc gia châu Á khác dẫu chưa có văn hóa típ rõ ràng nhưng họ được thông báo cụ thể về việc phải bồi dưỡng cho đội phục vụ theo “luật ngầm” chung của quốc tế. Du lịch là một xu hướng và trào lưu những năm gần đây và việc hòa nhập với cộng đồng du lịch thế giới là tất nhiên, không thể khác đi được.
Có những quốc gia hầu như đi lại, sinh hoạt, đời sống gần như không có típ, không có cho thêm. Và với họ, văn hoá dân tộc ăn sâu vào máu biểu hiện bởi sự tự hào và tự trọng. Những phẩm chất đó, khiến họ không bao giờ nhận một đồng tiền típ. Nhưng thật sự những dịch vụ phần lớn được cộng kèm phí phục vụ từ 5 – 10% từ trước.
Xu hướng tip khi đi du lịch sẽ như thế nào ?
Mặc dù không có bất kỳ một quy định cụ thể về tiền típ, đó chỉ là những đề xuất, khuyến nghị và các công ty xem như “luật ngầm” và cố gắng làm theo để bảo vệ quyền lợi của đội phục vụ.
Tôi nghĩ đã đến lúc cần hòa nhập với cộng đồng khách du lịch quốc tế. Việc chi tiền típ không làm mình tổn hại về tài chính mà còn tăng thêm giá trị chuyến đi cũng như đem lại hiệu quả tích cực cho nhiều người.
Mặt khác nhiều công ty xuất phát từ mục đích kinh doanh, mong muốn đơn giản tất cả mọi thủ tục và tối ưu chi phí cho khách hàng. Việc ấy giúp tăng tính cạnh tranh tối đa cho công ty vì thể cắt hẳn chi phí típ của tổ phục vụ. Một số công ty du lịch lập luận rằng, ghi vào khách sẽ đánh giá người làm tua đòi hỏi, muốn “moi” tiền hoặc mình ghi vậy khách sẽ chọn công ty khác vì họ không có yêu cầu típ gì hết.
Làm tour nội địa ở Việt Nam gần như hơn 80% hoặc chẳng công ty nào thông báo về việc quy định típ. Nhưng phần lớn khách hàng cũng típ như một phép lịch sự, một sự tôn trọng dành cho những người đã phục vụ, đã giúp đoàn có chuyến tham quan thú vị. Chỉ một số ít tour là chưa có, và chưa từng có chuyện vòi vĩnh hay đòi hỏi những khoản tiền này xãy ra.
HDV nội địa nước ta là những người phục vụ tốt bậc nhất thế giới. Tại nhiều quốc gia họ không bắt phải típ giá trị bao nhiêu mặc dù khuyến khích phải típ nhưng lại quy định giờ làm rất cụ thể, 8 – 10h/ ngày. Còn tại Việt Nam một ngày phải làm từ 10 – 16h nhưng lương thì rất cơ bản, đâu đó chưa bằng một ngày công thợ xây, thợ hồ.
Đó vẫn là nghịch lý còn tồn tại khi có người đầu tư thời gian, công sức, trí tuệ rất nhiều để cầm được tấm thẻ HDV. Nhưng sau cùng “tuổi thọ” của nghề thì không cao mà công sức bỏ ra thì có phần chưa được tương xứng với giá trị nhận được.
>>> Xem thêm : Các Thuật Ngữ Chuyên Ngành Du Lịch Khách Sạn Cần Nắm Vững Khi Đi Bất Cứ Đâu
Tiền tip nên có hay không thì cũng cần quy trình
Cách đây nhiều năm tôi từng làm HDV và một ngày của tôi bắt đầu từ 6h sáng và kết thúc lúc 22h đêm, đều tăm tấp 3 – 4 ngày tour. Giờ nghĩ lại thời thanh niên cống hiến cho những cuộc vui của khách hàng, hỗ trợ 24/7 mà không có típ nhưng mình vẫn thấy vui vì được sống với nghề.
Trong các năm gần đây những người bạn HDV của tôi đi tour nội địa được thưởng tiền típ nhiều và đều hơn hẳn. Điều này giúp cho thu nhập của những HDV tự do cao hơn và họ càng cảm thấy mình có giá trị với nghề du lịch.
Cho đến khi có “phát pháo” đầu tiên thì nhận lại toàn “gạch đá” kể cả những người trong ngành. Có nhiều người trong ngành du lịch với mong muốn bán tua, tối ưu hóa chi phí cho khách hàng mà thẳng thừng bỏ qua, không hề có đoạn nào nhắc nhở du khách. Những chỉ trích không theo chiều hướng xây dựng và hội nhập mà đầy tính lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm trong đấy.
>>> Xem thêm : XE ĐÒ Là Xe Gì ? Tại Sao Lại Gọi Là Xe ĐÒ
Dẫu chi đó cũng chỉ là đề xuất, rõ ràng đâu cần phải là quy định bao nhiêu. Chỉ cần đề xuất là nên có tiền típ cho HDV dù đoàn lớn hay nhỏ có thể sẽ được sự phản kháng từ dư luận. Dù gì thì tiền típ vẫn là khoản tiền định tính, khó định giá thì ta đừng quy định quá cụ thể. Hãy cứ xem đó là khuyến nghị đặc biệt dành cho khách hàng, chứ đừng bắt họ phải đi vào một lề lối mà ai cũng thấy thật phản cảm.
Sau đại dịch, tất cả được phục hồi, nhu cầu hội nhập ngày càng cao. Các phương tiện truyền thông càng mạnh mẽ thì việc cập nhật thông tin, phát triển theo xu hướng ngành du lịch phát triển lên là hợp lý. Chưa bao giờ có thành công nào mà không phải trải qua chông gai. Việc đấu tranh giành quyền lợi bất kỳ xã hội, đội nhóm nào cũng có nhưng tinh tế, khéo léo mới là chìa khóa của sự thành công trên.
Xét cho cùng thì dù là tôi hay bất cứ ai cũng cần hiểu không phải cái gì cũng có thể du nhập, không phải cái gì cũng tạo thành văn hóa nhưng sự tôn trọng, lòng biết ơn luôn có nhiều cách biểu đạt. Đối với tua du lịch thì một trong những biểu hiện cụ thể nhất, đó là tiền típ.
>>> Xem thêm : văn hóa du lịch ở Việt Nam
Theo quan điểm của bạn dưới góc nhìn của du khách thì vấn đề tip thế nào . hãy chia sẻ cho tôi biết ở bên dưới nhé.