Tham luận nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi

THAM LUẬN CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI Kính thưa các vị đại biểu Kính thưa đoàn chủ tịch Thưa hội nghị. Vừa qua, tôi đã được nghe kế hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học 2016 – 2017 của trường THCS Biên giang đề ra, tôi hoàn toàn nhất trí với kế hoạch trên. Sau đây tôi có bổ sung thêm tham luận về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi trong trường THCS Biên Giang. Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một nhiệm vụ quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, bồi dưỡng nhân tài cho nhà trường nói riêng, cho địa phương nói chung. Nhận thức được nhiệm vụ quan trọng đó, tổ KHTN đã xây dựng kế hoạch ngay từ đầu năm học. Bồi dưỡng HSG là một công việc khó khăn và lâu dài, đòi hỏi nhiều công sức của thầy và trò . Trong những năm gần đây, tôi đã tham gia công tác bồi dưỡng HSG lớp 7; 8 cho học sinh thi giao lưu HSG cấp Quận, năm học 2013-2014 có một em Nguyễn Thị Tú Anh đạt giải khuyến khích môn toán 8, năm học 2014-2015 có hai em Nguyễn Thị Giang và em Nguyễn Thị Hà đạt giải khuyến khích môn toán 8, năm học 2015-2016 có một em Dương Văn Quý đạt giải khuyến khích môn toán 7, thành tích trên đã góp phần nhỏ bé vào kết quả thi HSG chung của toàn trường. Trước hết chúng tôi nhìn lại thực trạng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi      1. Thuận lợi: 1] Được sự chỉ đạo, quan tâm sâu sát và kịp thời của BGH, có những kế hoạch cụ thể, lâu dài trong công việc bồi dưỡng HSG. 2] Trường có cơ sở vật chất khá khang trang, trang thiết bị phục vụ tương đối đầy đủ giúp cho việc dạy và học đạt kết quả tốt. 3] Giáo viên có trình độ chuyên môn vững vàng, có kinh nghiệm trong công tác bồi dưỡng HSG nhiều năm.     2. Khó khăn: 1] Đa số giáo viên dạy bồi dưỡng vừa phải bảo đảm chất lượng đại trà, vừa phải hoàn thành chỉ tiêu chất lượng mũi nhọn và công tác kiêm nhiệm do đó cường độ làm việc quá tải và việc đầu tư cho công tác bồi dưỡng HSG cũng có phần bị hạn chế. 2] Học sinh học chương trình chính khóa phải học quá nhiều môn, lại phải học thêm những môn khác, cộng thêm chương trình bồi dưỡng HSG nên rất hạn chế về thời gian tự học nên các em đầu tư ít thời gian cho việc học bồi dưỡng HSG, do đó kết quả không cao là điều tất yếu. 3] Một số học sinh tham gia học bồi dưỡng chưa cố gắng nhiều nên kết quả thi học sinh giỏi ở một số môn chưa cao. 4] Giáo viên dạy bồi dưỡng đều phải tự soạn chương trình dạy, theo kinh nghiệm của bản thân, theo chủ quan, tự nghiên cứu, tự sưu tầm tài liệu. Sau đây tôi trình bày: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi: Giải pháp 1: khâu tuyển chọn học sinh và kế hoạch bồi dưỡng: + Đối với lớp 6, 7, 8, 9 chúng ta lựa chọn đội tuyển ngay sau khi kết thúc năm học hoặc thông qua việc giảng dạy hàng ngày hoặc sau khi khảo sát đầu năm để lựa chọn những em có khả năng, tư chất, trí tuệ, lòng đam mê, gia đình nhất trí vào đội tuyển. Giải pháp 2: Đối với giáo viên dạy bồi dưỡng: 1] Lên kế hoạch Bồi dưỡng ngay từ đầu năm các chủ đề, số tiết trong chủ đề trong chương trình môn mình giảng dạy một cách cụ thể, qua đó tìm tòi chọn lọc các bài toán theo dạng của chủ đề đó, tránh tình trạng thích đâu dạy đó. Dạy theo chủ đề là biện pháp mà cá nhân tôi thấy đó là hữu hiệu nhất mà tôi sử dụng. 2] Phải thường xuyên tìm tòi các tư liệu, có kiến thức nâng cao trên các phương tiện, đặc biệt là trên mạng internet. Lựa chọn trang Web nào hữu ích nhất, tiện dụng nhất, tác giả nào hay có các chuyên đề hay, khả quan nhất để sưu tầm tài liệu 3] Dạy chắc cơ bản trước rồi mới nâng cao: Các bài cơ bản là những bài dễ, chỉ liên quan đến một hoặc vài loại kiến thức kỹ năng, cần phải luyện tập nắm vững từng loại trước đã. Sau đó mới nâng cao dần những bài tổng hợp nhiều loại kiến thức, học sinh đã nắm vững từng loại sẽ dễ dàng nhận ra và giải quyết được. Đối với học sinh giỏi bước này có thể làm nhanh, hoặc cho tự làm nhưng phải kiểm tra biết chắc chắn là chắc cơ bản rồi mới nâng cao, nếu bỏ qua bước này trình độ của học sinh sẽ không ổn định và không vững chắc. 4] Mỗi loại cần thông qua một hoặc hai bài điển hình, quan trọng là phải rút ra phương pháp rồi cho thêm một số bài cho học sinh tự vận dụng cho thành thạo phương pháp, cần kiểm tra thẩm định xem học sinh đã nắm chắc chắn chưa, nếu chưa chắc chắn cần phải củng cố đến khi được mới thôi. 5] Bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi cần được tiến hành thường xuyên cả trên lớp và các buổi chiều riêng, không nên để gần thi mới tích cực bồi dưỡng làm cho học sinh quá tải đồng thời ảnh hưởng đến kết quả học tập các môn học khác của học sinh. Giải pháp 3: Đối với phụ huynh: 1] Quan tâm tạo điều kiện về thời gian ở nhà, động viên tích cực con em học tập tốt hơn. 2] Trang bị đầy đủ dụng cụ học tập. 3] Thường xuyên liên lạc với giáo viên, nhà trường để nắm tình hình học tập của con mình. Giải pháp 4: Sự phối hợp giữa các tổ chức trong trường và khen thưởng - Để hỗ trợ cho công tác dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả, các bộ phận gián tiếp như: Chi bộ, Ban giám hiệu, Công đoàn, Đoàn thanh niên, tổ chuyên môn, giáo viên chủ nhiệm cũng cần quan tâm đặc biệt và có những biện pháp hỗ trợ đúng mức như: tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh tham gia bồi dưỡng. Ví dụ: Dạy đủ số tiết theo quy định 19 tiết trong tuần, nên phân công chuyên môn cùng một khối để giảm bớt khâu soạn bài chéo giáo án để giành thời gian nghiên cứu và tái sức lao động, bớt công tác kiêm nhiệm, bồi dưỡng thỏa đáng cho giáo viên, có chế độ ưu tiên khuyến khích đối với học sinh đạt giải; tuyên dương khen thưởng kịp thời đối với các giáo viên và học sinh đạt thành tích; quan tâm theo dõi và đáp ứng các nhu cầu chính đáng của giáo viên và học sinh về phòng học, điện, nước - Trên đây là kinh nghiệm và giải pháp về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của tổ khoa học Tự nhiên. Rất mong được sự đóng góp của các đồng chí. - Cuối cùng, xin kính chúc các vị đại biểu khách quý, các đồng chí mạnh khỏe, hạnh phúc. Chúc hội nghị thành công tốt đẹp. Biên giang, Ngày 23 tháng 9 năm 2016 Người viết tham luận Trần Đức Nguyên

THAM LUẬN VỀ CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI

Như chúng ta đã biết, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một nhiệm vụ quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, bồi dưỡng nhân tài cho quê hương, đất nước. Nhận thức được nhiệm vụ quan trọng đó nhà trường đã xây dựng kế hoạch ngay từ đầu năm học. Bồi dưỡng HSG là một công việc khó khăn và lâu dài, đòi hỏi nhiều công sức của thầy và trò. Trong những năm gần đây, qua các kỳ thi HSG cấp huyện và cấp tỉnh chúng ta đã đạt được những thành công nhất định góp phần vào thành tích thi HSG của huyện, cũng như thành tích chung của toàn trường.

Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của trường THCS Thanh Tân trong những năm qua có những thuận lợi, nhưng cũng có không ít khó khăn.

1. Thuận lợi là:

- Được sự chỉ đạo, quan tâm, kịp thời của BGH, có những kế hoạch cụ thể, lâu dài trong công việc bồi dưỡng HSG.

- Trường có cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ tương đối đầy đủ giúp cho việc dạy và học đạt kết quả tốt.

- Giáo viên có trình độ chuyên môn vững vàng, có kinh nghiệm trong công tác bồi dưỡng HSG nhiều năm.

- Học sinh hiếu học, yêu thích môn học, có tính tự giác cao.

- Đa số phụ huynh quan tâm đến chất lượng học sinh giỏi của nhà trường, mong muốn con em phát huy theo truyền thống của nhà trường.

2. Khó khăn là:

- Đa số giáo viên dạy bồi dưỡng vừa phải bảo đảm chất lượng đại trà, vừa phải hoàn thành chỉ tiêu chất lượng mũi nhọn nên củng ảnh hưởng đến công tác bồi dưỡng học sinh giỏi.

 - Học sinh vừa phải hoàn thành chương trình chính khóa vừa phải học chương trình bồi dưỡng HSG nên đã ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình học tập, rèn luyện các môn học khác.

- Một số học sinh tham gia học bồi dưỡng chưa cố gắng nhiều nên kết quả thi học sinh giỏi ở một số môn chưa cao.

- Một số ít phụ huynh chưa thực sự quan tâm, chưa tạo điều kiện đến học tập của con em mình.

- Một số học sinh chưa xác định đúng năng lực bản thân hoặc bị ảnh hưởng nhiều của quan niệm do bố mẹ định hướng nên không chọn môn thi phù hợp, gây ra sự thiếu hụt số lượng HS trong một số bộ môn.

Với kinh nghiệm của bản thân, tôi xin trình bày một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi sau đây:

1. Giải pháp thứ nhất: Tăng cường về “chất”

+ Đối với giáo viên bồi dưỡng:

- Để có đội tuyển HSG lâu dài phải có lộ trình bồi dưỡng và biết thừa kế qua các năm học trước vì thế người thầy phải luôn luôn có ý thức  tự rèn luyện, tích lũy tri thức và kinh nghiệm, trau dồi chuyên môn, luôn xứng đáng là “người dẫn đường tin cậy” cho học sinh noi theo. Phải thường xuyên tìm tòi các tư liệu, có kiến thức nâng cao trên các phương tiện, đặc biệt là trên mạng internet. Lựa chọn trang Web nào hữu ích nhất, tiện dụng nhất, tác giả nào hay có các chuyên đề hay,  khả quan nhất để sưu tầm tài liệu…

- Trong công tác BDHSG khâu đầu tiên là khâu tuyển chọn học sinh thông qua việc trao đổi với GV giảng dạy trước đó để lựa chọn những em có khả năng, tư chất, trí tuệ, lòng đam mê, tính sáng tạo vào đội tuyển, làm nguồn cho năm học kế tiếp.

- Bước tiếp theo, chúng ta lập kế hoạch cho mình một cách cụ thể tránh tình trạng thích đâu dạy đó. Dạy theo chuyên đề là biện pháp mà cá nhân tôi thấy đó là hữu hiệu nhất.

- Thực hiện phư­ơng châm: dạy chắc cơ bản rồi dạy nâng cao, thông qua những bài luyện cụ thể để dạy phư­ơng pháp t­ư duy - dạy kiểu dạng bài có quy luật, loại bài có tính đơn lẻ rồi luyện các dạng tổng quát.

- Trong mỗi bài tập cần đưa ra nhiều câu với mức độ từ dễ đến khó và vận dụng vào thực tế để các em hiểu rõ, tăng cường tư duy linh hoạt.

- Trước khi giải các dạng BT nâng cao, lắt léo thì GV có thể sử dụng một số phương pháp phân tích bài toán theo hướng đi lên hoặc đi xuống để HS nhận ra các bước tư duy trong quá trình giải. Bên cạnh đó cũng rèn luyện cách trình bày để vừa ngắn gọn, vừa rõ ràng, vừa logic.

- Sau mỗi bài tập nâng cao GV cần đưa ra phương pháp giải hoặc những lưu ý nhằm học sinh tự khắc sâu kiến thức để cách trình bày được lập luận lôgic hơn.

- Sau mỗi chuyên đề cần có bài kiểm tra đánh giá theo các mức độ để nắm ngay được tình hình học sinh bị hổng phần nào, những bài đa số HS làm được gọi HS trực tiếp lên bảng làm [mối lần ghi bảng các em nhớ hơn là ghi ở vở], bài nào chưa tốt GV sửa và khắc sâu ngay.

- Ngoài ra giáo viên sưu tầm ngân hàng bộ đề thi các cấp trường, cấp huyện và các tỉnh khác thông qua công nghệ thông tin, hướng dẫn học sinh tìm tài liệu nhằm giúp các em tiếp xúc làm quen với các dạng đề có nhiều điểm mới, hay và hữu ích.

- Tuy nhiên, GV nên tránh:

+ Làm HS bị áp lực tâm lý trong thi cử và nặng thành tích đối với HS .

+ Coi những bài đơn lẻ không có quy luật chung là quan trọng, cho học sinh làm nhiều hơn và tr­ước những bài có phương pháp luận [coi những bài đó mới là “thông minh”], kết quả là học sinh bị rối loạn, không học đ­ược ph­ương pháp tư­ duy theo kiểu đúng đắn khoa học.

- Bồi d­ưỡng học sinh giỏi là một quá trình lâu dài. Cần phải bồi d­ưỡng hứng thú và tính tích cực, độc lập nghiên cứu của học sinh.

- Cần phát hiện sớm các em học sinh giỏi và bồi d­ưỡng sớm, tạo nguồn từ lớp đầu cấp học. Cách tốt nhất bồi d­ưỡng hứng thú cho học sinh là hư­ớng dẫn dìu dắt cho các em đạt đ­ược những thành công từ thấp lên cao. Nhiều học sinh lúc đầu ch­ưa bộc lộ rõ năng khiếu nh­ưng sau quá trình đ­ược dìu dắt đã trư­ởng thành rất vững chắc và đạt thành tích cao.

+  Đối với học sinh:

- Học sinh phải nhận thức đúng về tầm quan trọng của học tập.

- Học sinh phải yêu thích môn học, say mê trong học tập và ham học hỏi.

- Học sinh phải cần cù tích luỹ và chăm chỉ rèn luyện, ngoài đọc sách giáo khoa, học sinh cần đọc thêm sách tham khảo và tài liệu khác.

- HS nên tránh: dao động trong mục tiêu phấn đấu; nôn nóng trong học tập và nghiên cứu; quá tham vọng hoặc quá tự cao.

2. Giải pháp thứ hai: Tích cực vận động ủng hộ từ phụ huynh và các lực lượng giáo dục khác.

- Thầy cô giáo thường xuyên liên lạc với Phụ huynh để trao đổi tình hình học tập của học sinh, phối hợp với PHHS tạo điều kiện về thời gian, học liệu để các em phát huy tốt chất lượng học đội tuyển.

- GVBD đề xuất, kiến nghị với Nhà trường những điều thiết yếu trong công tác bồi dưỡng HSG, các hình thức động viên, hỗ trợ phù hợp đối với học sinh và đội ngũ GV bồi dưỡng các đội tuyển.

- GVBD có thể liên hệ với các cựu HS của trường, tạo mối quan hệ giữa các cựu HS có thành tích cao với HS các đội tuyển hàng năm để trao đổi học hỏi kinh nghiệm, vừa tăng cường chất lượng học, vừa giữ gìn tình cảm của HS và phát huy truyền thống nhà trường.

Tôi nghĩ rằng  người thầy giáo có vai trò quan trọng trong việc định hướng và phát triển năng lực, năng khiếu HSG, các em HS có vai trò quyết định trực tiếp đối với kết quả của mình. Kết quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi có đạt cao hay không còn phụ thuộc rất lớn ở niềm đam mê học của các em học HS. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi giống như chúng ta ươm một mầm non. Nếu chúng ta biết thường xuyên chăm sóc, vun xới thì mầm non sẽ xanh tốt, phát triển, sẽ đơm hoa kết trái rực rỡ cũng như HSG sẽ lớp lớp thành công. Đó luôn là những gì mà toàn thể giáo viên trường THCS Thanh Tân mong muốn và quyết tâm thực hiện.

Trên đây là kinh nghiệm và giải pháp về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi của bản thân tôi. Rất mong được sự đóng góp của các đồng chí để công tác bồi dưỡng HSG của tôi nói riêng và của toàn trường nói chung đạt kết quả ngày càng cao.

Đoàn Văn Bé Hai