Rau non là gì

08:56 - 31/01/2020 Lượt xem: 379

Rau bong non là một cấp cứu sản khoa, xảy ra vào 3 tháng cuối thời kỳ có thai và khi chuyển dạ đẻ, bệnh xảy ra đột ngột, diễn biến nặng dần đe dọa tính mạng thai nhi và sản phụ. 1. Rau bong non là gì? Là rau bám đúng vị trí bình […]

Rau bong non là một cấp cứu sản khoa, xảy ra vào 3 tháng cuối thời kỳ có thai và khi chuyển dạ đẻ, bệnh xảy ra đột ngột, diễn biến nặng dần đe dọa tính mạng thai nhi và sản phụ.

1. Rau bong non là gì?

Là rau bám đúng vị trí bình thường của nó [ở thân và đáy tử cung]; nhưng bị bong trước khi thai sổ ra ngoài. Do có sự hình thành khối huyết tụ sau rau, khối huyết tụ lớn dần làm bong bánh rau, màng rau khỏi thành tử cung và cắt đứt sự trao đổi giữa hai mẹ con, gây hậu quả tất yếu là thai chết.

Tỷ lệ này gặp ở việt nam là 0,38%-0,60% [ Bệnh viên C năm 1961].Bệnh thường xảy ra trong những tháng cuối của thời kỳ thai nghén

2. Nguyên nhân gây rau bong non

Nguyên nhân sinh bệnh của rau bong non còn chưa được xác định chính xác; có nhiều yếu tố liên quan đến bong rau bất ngờ như: Bệnh mạch máu, cao huyết áp mạn, tăng huyết áp do thai ngén, sang chấn vùng tử cung, những bất thường ở tử cung, vấn đề thuốc và dinh dưỡng…người ta nhận thấy:

• • Rau bong non hay gặp ở người con dạ, người nhiều tuổi hơn là ở người con so, ít tuổi.
  • Chấn thương có thể gây rau bong non, những va đạp mạnh vào vùng tử cung, chọc vào bánh rau khi chọc ối; ngoại xoay thai không đúng kĩ thuật hay đẩy vào đáy tử cung trước hay trong chuyển dạ.
  • Tình trạng cao huyết ap mạn tính hay rối loạn cao huyết áp do thai; bệnh mạch máu thận là những yếu tố thuận lợi gây rau bong non. Khoảng 60-70% các trường hợp rau bong non xuất hiện trên những thai phụ có các bệnh lý kể trên. Tuy nhiên vai trò của các bệnh này trong cơ chế bệnh sinh của rau bong non còn chưa rõ ràng gì rau bong non hay xảy ra ở người con dạ còn rối loạn cao huyết áp, hội chứng tiền sản giất, sản giật lại hay xảy ra ở người chửa con so.
  • Người ta còn nhận thấy vai trò của sự thiếu acid folic trong những tháng đầu thai kỳ có thai; hội chứng hạ huyết áp khi nằm ngửa, hút thuốc lá, lạm dụng cocain và ma túy; thiếu sinh sợi huyết bẩm sinh, ối vỡ non kéo dài, rau bong non tái phát.

3. Triệu chứng

• • Dấu hiệu choáng nhẹ hoặc nặng, da xanh, niêm mạc nhợt, vã mồ hôi, chân tay lạnh, mạch nhanh nhỏ khó bắt, hạ huyết áp. Đau vùng bụng dưới, lúc đầu đau theo từng cơn; các cơn đau càng nhiều hơn và sau đó thấy đau liên tục.
  • Ra máu âm đạo với đặc điểm là máu không đông.
  • Nhiễm độc thai nghén ở những mức độ khác nhau.
  • Sờ nắn khó thấy các phần thai vì tử cung co cứng
  • Nghe tim thai thấy dấu hiệu suy thai; tim thai có thể mất trong thể nặng hoặc trung bình.
  • Thăm âm đạo thấy đầu ối căng, bấm ối có thể thấy nước ối lẫn máu
  • Siêu âm thấy hình ảnh khối huyết tụ khác biệt với bánh rau và cơ tử cung.

4. Rau bong non có nguy hiểm gì không?

-Về phía thai:

Nhanh chóng tạo nên tình trạng thiếu dưỡng khí do:

• • Nơi rau bong làm cắt đứt một phần sự trao đổi dưỡng khí giữa mẹ và con.

• • Tử cung co cứng và tình trạng hạ huyết áp ở mẹ làm giảm lưu lượng máu từ tử cung qua rau.

-Về phía mẹ:

Có thể xảy ra:

• • Choáng do mất máu.
  • Tình trạng rối loạn đông máu: giảm hoặc mất hoàn toàn fibrinogen,hội chứng đông máu rải rác trong lòng mạch và hiện tượng tiêu fibrinogen thứ phát.

Tình trạng này nếu không điều trị kịp thời sẽ rất nguy hiểm khiến thai nhi thiếu oxy và chất dinh dưỡng; thai phụ cũng có thể bị mất máu nặng. Nó có thể biến chứng thành sảy thai, chảy máu, sinh non và cần cấp cứu ngay lập tức. Trong những thể nặng mặc dù đã được xử trí nhưng tính mạng mẹ và thai nhi vẫn bị đe dọa nhiều vì các biến chứng sốc mất máu, vô niệu, …

[Cập nhật: 29/11/2017]

1. KHÁI NIỆM

1.1. Định nghĩa

Rau bong non là rau bám đúng vị trí nhưng bong một phần hay toàn bộ bánh rau trước khi sổ thai.

Rau bong non là một cấp cứu sản khoa, thường xảy ra ở 3 tháng cuối thời kì thai nghén, diễn biến nặng đe dọa tính mạng của thai nhi và sản phụ. Đây là bệnh lý của hệ thống mao mạch, xảy ra đột ngột có thể tiến triển rất nhanh từ thể nhẹ thành thể nặng.

Phân loại: 4 thể theo hình thái lâm sàng:

Rau bong non thể ẩn

Rau bong non thể nhẹ

Rau bong non thể trung bình

Rau bong non thể nặng.

2. CHẨN ĐOÁN

2.1. Chẩn đoán xác định

Triệu chứng cơ năng

Thường có dấu hiệu tiền sản giật: cao huyết áp, phù, protein niệu…

Đau: đau từ tử cung sau lan khắp ổ bụng, nhịp độ cơn đau ngày càng mau

mạnh, trường hợp nặng triệu chứng đau bị che lấp do sốc.

Ra máu âm đạo: máu đỏ thẫm, loãng, không đông…

Triệu chứng toàn thân:

Người bệnh có biểu hiện choáng do đau và do mất máu: da xanh, niêm mạc nhợt, vã mồ hôi, chi lạnh, thở nhanh, ..

Huyết áp thường không thay đổi trong những giờ đầu [do người bệnh thường có tiền sử cao huyết áp từ trước], mạch nhanh.

Triệu chứng thực thể

Tử cung co cứng liên tục hoặc tử cung co cứng như gỗ trong thể nặng.

Không nắn được các phần thai nhi do tử cung co cứng.

Chiều cao tử cung tăng dần do sự hình thành khối máu cục sau rau.

Nghe: nhịp tim thai chậm, không đều, hoặc mất tim thai trong thể nặng.

Khám âm đạo: ra máu âm đạo, máu đen, không đông; đầu ối căng phồng, nếu ối vỡ thấy nước ối lẫn máu. Dấu hiệu toàn thân đôi khi không phù hợp với số lượng máu chảy ra ngoài âm đạo.

Cận lâm sàng

Siêu âm: thấy khối máu tụ sau rau, thường là khối tăng âm vang hoặc khối

âm vang không đều. Tuy nhiên siêu âm trong rau bong non độ tin cậy không cao vì nếu siêu âm không thấy khối bất thường sau rau cũng chưa loại trừ rau bong non khi có dấu hiệu lâm sàng gợi ý. Siêu âm cũng thấy sự biến đổi của nhịp tim thai hoặc xác định thai chết.

- Monitoring: nhịp tim thai biến đổi: DIP I, DIP II, DIP biến đổi hoặc không bắt được nhịp tim thai.

- Xét nghiệm máu: số lượng hồng cầu giảm, haemoglobin giảm, tiểu cầu giảm, fibrinogen giảm, ATTP tăng hơn so với mức bình thường.

- Xét nghiệm nước tiểu thường có protein.

Các thể lâm sàng

2.2.1. Thể ẩn

Không có dấu hiệu lâm sàng rõ rệt, cuộc chuyển dạ bình thường, sơ sinh khỏe mạnh. Chẩn đoán được sau khi sổ rau thấy có máu tụ sau rau. Ngày nay nhiều trường hợp chẩn đoán được nhờ siêu âm thấy khối máu tụ sau rau.

- Thể nhẹ

Triệu chứng không đầy đủ, có thể có tiền sản giật, cơn co tử cung hơi cường

tính, tim thai bình thường hoặc nhanh 160-170 lần/phút.

Chẩn đoán được sau khi sổ rau thấy có máu tụ sau rau hoặc siêu âm thấy khối máu tụ sau rau.

- Thể trung bình

Thường có tiền sản giật. Có thể choáng nhẹ hoặc vừa.

- Sản phụ đau vừa, tử cung tăng trương lực.

- Ra máu âm đạo lượng vừa, đen, loãng, không đông.

- Suy thai.

- Chẩn đoán phân biệt với: rau tiền đạo, thai chết lưu, dọa vỡ hoặc vỡ tử cung.

- Thể nặng [phong huyết tử cung rau hay hội chứng Couvelaire]

Có đủ các triệu chứng nặng, điển hình:

Tiền sản giật nặng hoặc trung bình.

Choáng nặng.

Chảy máu âm đạo nhiều hoặc ít không tương xứng với mức độ mất máu.

Tử cung to lên nhanh, co cứng như gỗ.

Tim thai mất.

Rối loạn đông máu: có thể có dấu hiệu chảy máu do rối loạn đông máu ở các tạng khác ngoài tử cung như phổi, dạ dày, thận, ruột,…

- XỬ TRÍ

Nguyên tắc chung

Xử trí tùy thuộc vào hình thái rau bong non và dấu hiệu lâm sàng

Điều trị toàn diện, kịp thời, cứu mẹ là chính. Hồi sức tích cực nếu có dấu hiệu choáng và rối loạn đông máu.

Chuyển lên tuyến có khả năng phẫu thuật, nếu người bệnh nặng phải mời tuyến trên về hỗ trợ.

Mổ lấy thai kể cả khi thai chết.

Hồi sức nội khoa

Đánh giá và theo dõi các dấu hiệu sinh tồn: mạch, huyết áp, nhịp thở.

Cho sản phụ nằm đầu thấp, ủ ấm, thở oxy. Thông tiểu và theo dõi lượng

nước tiểu.

- Lập đường truyền tĩnh mạch, bù khối lượng tuần hoàn bằng truyền dịch đẳng trương Ringer lactat, Natrichlorua 0,9%; dung dịch cao phân tử như Gelafuldin,

Heasteril; truyền máu và các chế phẩm của máu, các yếu tố đông máu. Lượng dịch, máu truyền và tốc độ truyền phụ thuộc tình trạng sản phụ và lượng máu mất.

Điều trị triệu chứng nếu có: HA cao, vô niệu, rối loan đông máu. Kháng sinh điều trị.

- Xử trí sản khoa

Nếu được chẩn đoán là rau bong non thì nên mổ lấy thai ngay để cứu con và phòng biến chứng nặng hơn cho mẹ. Bảo tồn tử cung: nếu tổn thương nhồi máu ở

tử cung không quá nhiều, tử cung còn co hồi được. Nếu sản phụ đủ con, nhiều tuổi, tổn thương nhồi máu tử cung nặng hay không đáp ứng với thuốc co cơ tử cung thì nên cắt tử cung hoàn toàn hay bán phần ngay để tránh nguy cơ chảy máu sau mổ.

- Nếu chẩn đoán rau bong non sau khi sổ thai thì tiến hành ngay các biện pháp dự phòng chảy máu sau đẻ do rối loạn đông máu.

4. BIẾN CHỨNG

- Cho mẹ

Choáng do mất máu và đau. Rối loạn đông máu. Hoại tử các tạng do nhồi máu và thiếu máu, nguy hiểm nhất là suy thận.

Cắt tử cung.

Tử vong cả mẹ và con .

- Cho thai:

Suy thai. Thai chết trong tử cung. Non tháng nhẹ cân.

Thiếu máu.