Mới đây Bộ Y tế, Tổ chức Y tế Thế giới [WHO] tổ chức hội thảo trực tuyến công bố báo cáo “Khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019”. Đáng chú ý, theo kết quả điều tra được báo cáo trong hội thảo, tỷ lệ quan hệ tình dục trong học sinh giảm nhẹ, nhưng tỷ lệ quan hệ tình dục lần đầu trước 14 tuổi tăng gấp 2 lần trong 6 năm qua [từ năm 2013-2019]. Điều này dấy lên mối lo ngại ở các phụ huynh đang có con trẻ, ở độ tuổi từ 12-17 tuổi, lứa tuổi được xem là ‘tầm ngắm’ của vấn đề này.
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi – Giám đốc Trung tâm Sản Phụ khoa, BVĐK Tâm Anh TP HCM đã có những chia sẻ chi tiết và khoa học, để có thể giúp bạn trẻ nói chung, phụ huynh & các em tuổi vị thành niên nói riêng hiểu hơn về quan hệ tình dục an toàn.
Thưa bác sĩ, bác sĩ có thể cho biết quan hệ tình dục an toàn là gì ạ?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Cụm từ tình dục an toàn sẽ bao gồm rất nhiều ý nghĩa. Nếu chúng ta chỉ nghĩ đơn thuần tình dục an toàn là làm sao đừng có thai thì chưa đủ, mà phải hiểu an toàn ở đây ngoài việc làm sao không có thai mà còn tránh mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Ở tuổi nào được coi là phù hợp để quan hệ tình dục?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Định nghĩa tuổi nào là tuổi có thể quan hệ tình dục được? Thật ra rất khó có thể khẳng định, bởi độ tuổi phù hợp để quan hệ tình dục không chỉ phụ thuộc tuổi dậy thì mà còn phụ thuộc yếu tố văn hóa, chủng tộc… Ở những quốc gia châu Á, tuổi bắt đầu có quan hệ tình dục thường cho thấy trễ hơn các quốc gia Âu – Mỹ.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tuổi vị thành niên là từ 10-17 tuổi. Vị thành niên tức là chưa trưởng thành, chúng ta cần phải giáo dục các em trong độ tuổi này giới tính là gì, quan hệ tình dục là gì, và thế nào được gọi là tình dục an toàn. Hầu như hiện nay, ở tuổi vị thành niên, các em bắt đầu có nhu cầu tìm hiểu, quan tâm đến cơ thể mình và cơ thể bạn khác phái, đồng thời bắt đầu có các tiếp xúc tình dục khá sớm – có thể 12-13 tuổi, có khi từ 15-16 tuổi. Độ tuổi quan hệ tình dục ở các em còn lệ thuộc rất nhiều vào yếu tố giáo dục từ gia đình, nhà trường, cộng đồng, mạng xã hội, những mối liên hệ của các em với các bạn bè cùng lớp, cùng sinh hoạt cộng đồng…
Bác sĩ có thể nói ngắn gọn về hậu quả của việc quan hệ tình dục không an toàn? Thường người ta nghĩ hậu quả sẽ nhiều về phần nữ, thì điều này đúng hay không hay ảnh hưởng đến cả nam giới nữa ạ?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Quan hệ tình dục không an toàn gây ra hậu quả ở cả nam và nữ. Ở nam giới, hậu quả là nguy cơ mắc các bệnh qua đường tình dục; riêng nữ giới thiệt thòi hơn rất nhiều khi lãnh cả 2 hậu quả là có thai không mong đợi và mắc bệnh qua đường tình dục.
Vì vậy, tình dục an toàn cần phải được phổ cập cho tất cả mọi người, làm thế nào để có thể ngừa thai và cần lựa chọn phương án ngừa thai hiệu quả, phối hợp; cũng như phòng các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Ở các quốc gia Âu – Mỹ, nhóm phụ nữ có quan hệ tình dục với nhiều người được chính phủ cho phép và được trang bị kiến thức đầy đủ về y khoa và có chứng nhận hành nghề do họ nằm trong nhóm phụ nữ có nguy cơ cao. Vì được trang bị kiến thức, nên họ hiểu biết về hậu quả khi quan hệ tình dục với nhiều người và họ [à những người đi mua dịch vụ này] chủ động dùng bao cao su.
Những bệnh lây truyền qua đường tình dục có thể kể đến như bệnh lậu, nhiễm nấm Chlamydia trachomatis, hay những nhóm bệnh mà chúng ta thấy như đại dịch HIV và nhiễm HPV gây ung thư cổ tử cung, mào gà sinh dục…
Cả nam lẫn nữ đều có thể nhiễm bệnh lây qua đường tình dục như nhau. Vì vậy, chúng ta phải ý thức được việc cần sử dụng bao cao su để bảo vệ cả mình và “đối tác”. Có thể phối hợp với những biện pháp khác, ví dụ như xuất tinh ngoài âm đạo phối hợp với bao cao su, canh ngày rụng trứng phối hợp với bao cao su…
Thưa bác sĩ, hiện nay có những em bắt đầu quan hệ tình dục sớm trước 14 tuổi, bác sĩ có lời khuyên như thế về vấn đề quan hệ tình dục sớm, ảnh hưởng sức khỏe hiện tại và lâu dài?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Như tôi chia sẻ, các em trong độ tuổi vị thành niên và ngay khi còn ngồi ghế nhà trường, các em đã bắt đầu tìm hiểu về sự nảy nở phát triển của chính cơ thể mình và người khác, xa hơn nữa là muốn khám phá bí mật về sự chung đụng hai cơ thể. Thế nhưng, các em lại không biết cũng như không hình dung được việc gì sẽ xảy ra sau khi có quan hệ tình dục.
Chúng ta không thể né tránh chuyện này, vì đây là diễn biến tâm sinh lý không hề bất thường, vấn đề là làm sao dạy cho các em có được kiến thức, hiểu được nếu hậu quả xấu xảy ra sau quan hệ tình dục – dù chỉ là một lần thôi cũng đã có thể sẽ nghiêm trọng, làm mất sức khoẻ, thậm chí tước đoạt luôn sinh mạng, việc học hành và cả tương lai sau này của các em.
Đã có những tình huống dở khóc dở cười khi các em gái mang thai ở tuổi còn rất nhỏ: 11 tuổi, 12 tuổi, do không hiểu biết hoặc do bị cưỡng hiếp. Các em phải gánh chịu hậu quả nặng nề về sức khỏe – tâm lý, khi giữ thai cũng như phá bỏ thai. Do vậy để tránh đi điều đáng tiếc này, chúng ta cần có lời khuyên cụ thể, động thái tích cực cụ thể trong giáo dục về tình dục an toàn cho các em hơn là nói chung chung vì nghĩ rằng đây là điều tế nhị không nên nói quá rõ cho các em.
Quan hệ tình dục không an toàn sẽ để lại hậu quả ở cả nam lẫn nữ. Các em đều có nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục như viêm sinh dục do Chlamydia trachomatis, lậu cầu, giang mai, sùi mào gà, HIV, HPV, HSV….; riêng nữ giới sẽ nặng nề thêm là còn có thai ngoài mong đợi.
Vì vậy, tình dục an toàn phải làm sao vừa ngừa thai được và vừa ngừa được các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Muốn vậy, ở độ tuổi vị thành niên, việc giáo dục giới tính, dạy cho các em biết hiện tượng thụ thai xảy ra bằng cách nào, sự nguy hiểm của các bệnh lây truyền qua đường tình dục khi mắc phải và vì sao mắc phải, có thể phòng tránh ra sao… là điều mà gia đình, nhà trường, xã hội, các bộ ngành liên quan phải chung tay thực hiện và phải cụ thể một cách có hiệu quả, mà có lẽ sẽ bắt đầu tốt nhất từ môi trường giáo dục học đường chính khoá cho các em.
Phụ huynh hiện đại nên nói chuyện với con như thế nào về vấn đề tình dục và bảo vệ bản thân? Nhất là những bé gái.
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Nữ thì rất gần với mẹ và thậm chí là gần cả bố, còn con trai thì đa phần sẽ gần bố nhiều hơn.
Đứng về góc độ phụ khoa, đối với một bé gái thì người mẹ có lẽ là người đi sâu sát với bé gái nhất, ngoài ra còn có các cô giáo, cho nên các mẹ và các cô dễ dàng tiếp cận và nói rõ với bé gái về kinh nguyệt là gì [đánh dấu của một thời kỳ dậy thì], tại sao có kinh [mỗi tháng buồng trứng sẽ có một nang trứng vỡ ra, nếu trứng không gặp vật lạ là tinh trùng đi vào từ vùng kín của mình thì không thể xảy ra hiện tượng thụ thai].
Chúng ta cũng cần nói rõ là có cách gì để ngăn ngừa sự gặp nhau giữa tinh trùng và trứng, cũng như nói rõ khi 2 cơ thể chung đụng tại vùng kín có thể làm lây lan cho nhau các bệnh truyền nhiễm nếu không biết cách tự bảo vệ như có dụng cụ để không bị tiếp xúc trực tiếp.
Như vậy, chúng ta có thể dẫn dắt bé gái hiểu được là đã đến thời điểm các bé đã có thể có em bé trong bụng nếu có sự “chung đụng” của một người khác phái đi vào sâu bên trong vùng kín của mình.
Và cần giải thích cho các cháu hiểu sự “chung đụng” này không phải là xấu, khi các con lớn lên tới một thời điểm, một độ tuổi nhất định như ba mẹ, thì sự “chung đụng” này một hoạt động bình thường của loài người để duy trì nòi giống.
Nếu mẹ không thể nói đến vấn đề này thì có thể nhờ cô giáo, chia sẻ khó khăn với cô giáo cũng như gặp bác sĩ phụ khoa. Hiện nay đã có chương trình của các bác sĩ phụ khoa nói chuyện về cộng đồng, giáo dục sức khỏe giới tính, đi đến trường học trong các chương trình ngoại khóa, dạy cho trẻ vị thành niên biết được ngừa thai như thế nào, khi nào có thai, dậy thì như thế nào… ở cả nam và nữ.
Tuy nhiên, tôi nghĩ nhà trường nên đưa các bài giảng giáo dục giới tính, về cơ quan sinh dục nam – nữ, tâm sinh lý ở tuổi dậy thì, các kiến thức liên quan đến quá trình thụ thai, cách ngăn ngừa thụ thai và các bệnh lây truyền qua đường tình dục… vào chương trình chính khóa bắt buộc.
Đối với trẻ nam, tôi nghĩ rằng người cha, là trụ cột gia đình cũng cần nói cho các cháu rõ về thời điểm dậy thì. Dậy thì là thời điểm tinh hoàn bắt đầu có hoạt động & sản xuất tinh trùng. Như vậy nếu có sự tiếp xúc giữa tinh trùng và một trứng ở trong cơ thể của một người con gái thì chắc chắn là hiện tượng thụ thai xảy ra. Và chúng ta nên nói rõ với cháu rằng, tuổi này là tuổi có những cảm xúc bồng bột khó có thể kiềm chế được nên có thể các hậu quả xấu sẽ xảy ra nếu không kìm chế được các xúc cảm này.
Vì vậy để tránh các hậu quả không mong đợi từ các cảm xúc khó kiềm chế , các bậc cha mẹ chúng ta hãy tìm hiểu để có đủ kiến thức dạy cho cháu biết bao cao su là gì, kể các bé gái, người mẹ phải dạy cho bé gái biết được bao cao su là gì, bao cao su có thể ngăn ngừa lây truyền qua đường tình dục và ngăn ngừa mang thai.
Đã tới lúc chúng ta phải làm rõ việc này, tuyệt đối không đánh đập, không la mắng các con khi chúng mắc sai lầm vì thiếu hiểu biết và chúng ta chưa hề dạy gì cho chúng. Ở các quốc gia phương Tây, những bé gái, bé trai 11-12 tuổi đã bắt đầu sử dụng các biện pháp tránh thai như bao cao su, các bé gái 11- 12 tuổi đã biết sử dụng thuốc tránh thai, nên tại Việt Nam chúng ta cũng phải thay đổi quan điểm xem đó là việc tế nhị, che giấu, để chỉ rõ cho con bằng cách nào chúng ta có những hoạt động tình dục an toàn nhất.
Ở tuổi vị thành niên các bé rất tò mò, nếu như mình có hướng dẫn cụ thể như vậy mình có sợ là mình đang vẽ đường cho hươu chạy không?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Tôi thực sự không lo lắng là chúng ta đang vẽ đường cho hươu chạy. Trước đây công nghệ thông tin chưa phát triển mạnh thì các em cũng vì rất tò mò ở tuổi mới lớn, nên đã xảy ra nhiều chuyện không may, đến khi phụ huynh biết được thì đã quá trễ.
Với thời điểm hiện tại, công nghệ thông tin đã rất phát triển, các em được tiếp cận nhiều thông tin đa chiều, thì dù chúng ta có cấm đoán các em vẫn tìm hiểu được hết. Thậm chí, các em còn biết được có bao nhiêu kiểu để quan hệ tình dục. Nhiều khi các em bị dẫn dụ vào các trang mạng của hoạt động mại dâm, các trang này kích thích sự tò mò muốn khám phá của các em, và các em không hề biết đó là các hoạt động phạm pháp, không phải là các trang mạng hướng dẫn sinh hoạt tình dục lành mạnh, khoa học. Tóm lại cần cảnh báo các em, giúp các em hiểu được vấn đề để phòng tránh cho bản thân mình và người bạn khác phái của mình, chứ không phải là cấm đoán và e dè quan ngại khi giáo dục tình dục cho các em.
Thưa bác sĩ, trong sự nghiệp của mình, bác sĩ đã từng tiếp nhận những ca trẻ mang thai sớm ở bao nhiêu tuổi? Tỷ lệ nạo phá thai ở tuổi vị thành niên hiện nay còn cao không?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Theo thống kê của Tổng cục dân số vào năm 2016, thì tỷ lệ nạo phá thai ở tuổi vị thành niên tại Việt Nam hiện nay đã giảm xuống rất nhiều, nghĩa là có chiều hướng rất tốt.
Đối với những trường hợp mang thai vị thành niên, có nhiều hoàn cảnh rất thương tâm. Tôi đã từng chứng kiến một bé gái 11 tuổi mang thai. Vì cha mẹ phải đi làm công nhân và đi trực ca nên họ không có nhiều cơ hội để quan sát cũng như gần gũi con, cho tới một ngày bé này có cảm nhận được là có cái gì đó ở trong bụng mình, thì bé nói với mẹ. Khi ấy, mẹ mới quan sát bụng con và đưa cháu đi khám bệnh. Bác sĩ phát hiện thai trong bụng cháu bé đã ở tuần thứ 32. Trường hợp này không thể thực hiện ngừng thai kỳ, đành phải đợi thai kỳ đủ ngày để sinh nở.
Chúng ta biết rằng một bé gái 11 tuổi còn rất nhỏ, mặc dù thân thể có thể lớn hơn so với các trẻ ngày xưa, nhưng cháu vẫn là một đứa trẻ chưa phát triển toàn diện về tâm sinh lý. Khung xương chậu và các cái bộ phận sinh dục ngoài không thể như người đã trưởng thành, do vậy bé đã phải trải qua mổ lấy thai, thai nhi được 3,5-3,6kg. Sau đó thì con của bé gái này đã được một gia đình người bà con bị vô sinh hơn 20 năm nhận nuôi.
Sau này, người mẹ trẻ 11 tuổi vẫn tiếp tục trở lại trường và học tập một cách vui vẻ. Những dấu ấn ban đầu có gây đau đớn về thể xác do phẫu thuật nhưng hết sức may mắn thay chưa gây ra cú sốc tâm lý lớn, có thể do cháu còn quá nhỏ để nhận thức đủ sự việc.
Trường hợp thứ hai là một bé gái 15 tuổi, do gia đình bận kinh doanh thường gửi cháu cho một thanh niên xe ôm chở đi học cả sáng lẫn chiều. Một ngày, mẹ thấy bụng cháu rất lớn và tra hỏi nhưng cháu không hiểu sao bụng lớn. Đưa con đi khám bệnh, gia đình phát hiện ra bé có thai. Tuy nhiên, thai đó lại là một thai bất thường: thai trứng toàn phần. Thai trứng là thai không có phần nhau, không có phần thai, chỉ toàn các gai nhau bị thoái hóa nước, bụng bé to bằng thai 7-8 tháng, nguy cơ băng huyết khi sẩy thai trứng hoặc khi làm thủ thuật hút thai trứng đều có thể dẫn tới cắt tử cung. Và bé buộc phải theo dõi nhiều năm sau này về tính trạng thai trứng có diễn tiến tới bệnh lý ung thư tế bào nuôi [tế bào của nhau thai] hay không.
Những trường hợp như vậy ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý và sức khỏe của bản thân bé và cả người thân đúng không thưa bác sĩ?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Đứa bé 11 tuổi vì không thể sinh được do khung xương rất nhỏ, các bác sĩ phải mổ lấy thai và bé rất đau thể xác do bị mổ. Sau sinh, cháu ra huyết kéo ra dịch vùng kín nhiều tuần, ngực căng tức có chảy sữa sau sinh. Những ngày đầu tiên, cháu bị bấn loạn vì không hiểu tại sao bụng to ra và vì sao phải bị mổ. Chúng tôi khi đó phải trấn an tinh thần cháu, để cháu được yên tĩnh và tìm cách giải thích theo một kiểu khác mà không giải thích cháu bị mang thai, để cháu đỡ ấn tượng về việc trong bụng có một em bé và bị mổ lấy em bé đi, để bé không cảm thấy xa lạ khác thường với bạn bè đồng trang lứa khi trở lại trường lớp.
Còn ca 15 tuổi thai trứng thì đây rõ ràng là nỗi đau cho cả gia đình. Bởi vì ngoài việc cháu bị thai trứng phải điều trị, chúng ta thật sự không biết nó có diễn tiến thành ung thư tế bào nuôi hay không. Vì vậy bắt buộc cháu phải theo quy định nghiêm ngặt của y khoa về lịch theo dõi tại bệnh viện trong nhiều năm sau đó, điều này sẽ có ám ảnh khi phải nhiều lần ra vào bệnh viện để thử máu.
Do đó chấn thương về mặt tâm lý của một trẻ 15 tuổi ít nhiều là có. Và khi đứa bé càng lớn, không được cha mẹ quan tâm hỗ trợ tiếp tục cho bé thì có thể để lại một dấu ấn rất xấu. Người thân của các cháu cũng sốc, đau lòng, ân hận vì không theo sát con.
Vì vậy những người thân bên cạnh, vào những thời điểm đó, sẽ phải hỗ trợ cho bé tối đa để bé quên đi những ấn tượng không tốt về các sai lầm đã mắc phải, giúp bé tiếp tục học tập và sống tốt hơn, hội nhập lại được với bạn bè cùng trang lứa dễ dàng hơn.
Để phòng các trường hợp như vậy thì có cách nào để ba mẹ có thể biết được rằng con mình đã quan hệ tình dục rồi hay không ạ?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Thật ra câu hỏi này khá khó bởi vì cháu không nói ra và không có mang thai, cũng không có nhiễm trùng hay chảy máu gì, thì có lẽ phụ huynh khó có thể nhận biết.
Tuy nhiên, hiện nay có một số bậc phụ huynh rất quan tâm tới con cái. Nếu chúng ta nói chuyện và theo dõi bé thường xuyên thì sẽ biết được những thay đổi về tâm sinh lý, ví dụ như các bé làm đẹp cho mình, đứng trước gương nhiều hơn, có thể muốn có một cây son bóng có màu trên môi cho đẹp, hoặc quần áo mới lạ, bé gái thích mặc áo cổ quét sâu, hoặc thích mang giày cao gót thay cho đôi giày thể thao bình thường… Đó là những thay đổi mà cha mẹ cần tinh tế nhận ra và tìm hiểu, bởi vì những thay đổi tâm sinh lý đó có thể là bình thường, nhưng cũng sẽ là những thay đổi khi bé đang bắt đầu để ý đến một ai đó.
Bé trai cũng có những biểu hiện “lạ” mà phụ huynh có thể nhận biết, ví dụ cháu có thể hỏi ba: “tại sao bị đau rát ở đầu dương vật?”… Bởi vì va chạm của hoạt động tình dục trong lần đầu tiên có thể dẫn tới nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc nhiễm trùng cơ quan sinh dục. Bé gái cũng có thể có đau rát âm đạo và bé sẽ than phiền với mẹ, bé trai cũng có thể có những than phiền về chuyện đau rát với ba. Qua những biểu hiện này, chúng ta có thể lần ra manh mối.
Khi giáo dục giới tính cho con, nhiều phụ huynh lo lắng liệu rằng có đang vẽ đường cho hươu chạy không? Chúng ta hãy nghĩ tới điều tích cực: hươu có thể chạy tốt nếu chúng ta tác động tốt.
Thưa bác sĩ có thể cho biết các phương pháp tránh thai, và lợi ích các phương pháp này?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Hiện nay, chúng ta có thể tránh thai bằng biện pháp truyền thống và hiện đại.
Biện pháp tránh thai truyền thống thường thấy nhất, đó là ngừa thai bằng cách tính ngày. Phương pháp này chỉ hiệu quả thực sự nếu chu kỳ kinh nguyệt đều 28-30 ngày. Tuy nhiên hầu như bác sĩ sản phụ khoa không khuyến khích tránh thai bằng cách tính ngày, bởi vì những cảm xúc thăng hoa bất thường cũng gây ra rụng trứng, thành ra đây là biện pháp rất dễ có thai.
Biện pháp tránh thai truyền thống mà các vợ chồng hay vận dụng, đó là xuất tinh ngoài. Đây là biện pháp người ta gọi là phụ thuộc “người trụ cột gia đình”, người đàn ông chủ động đưa dương vật ra ngoài âm đạo trước khi xuất tinh. Tuy nhiên, vì tinh trùng có khả năng di chuyển, do đó khi chúng ta đưa dương vật ra ngoài không kịp thì một ít tinh trùng sẽ nằm trong âm đạo, có thể di chuyển vào sâu bên trong và kết hợp với trứng của người phụ nữ hình thành bào thai. Do đó, đây là phương pháp mà các chuyên gia sản khoa không khuyến khích, vì phương pháp này làm tăng cơ hội có thai rất cao.
Một phương pháp nữa chị em hay sử dụng là cho con bú. Nhiều phụ nữ cho rằng đang cho con bú sao có thể có thai, đây là quan niệm sai. Cho con bú không có nghĩa phụ nữ không rụng trứng, chúng ta vẫn có hoạt động rụng trứng, vẫn có khả năng mang thai. Vì thế, đã có những người sinh đầu năm, rồi sinh thêm con tiếp theo vào cuối năm, bé đầy tháng, bé thôi nôi.
Những biện pháp tránh thai truyền thống này không mang lại hiệu quả cao, chỉ đạt hiệu quả tránh thai 65-70%. May mắn là hiện nay chúng ta có những phương pháp tránh thai hiện đại, đơn cử như dụng cụ tử cung, bao cao su… Dụng cụ tử cung hiện nay rất đa dạng như: vòng có đồng, vòng nội tiết, vòng có dây, vòng không dây. Biện pháp tránh thai bằng cách sử dụng bao cao su rất được khuyến khích bởi ngoài tác dụng tránh thai còn giúp tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Tuy nhiên, có một số nam giới sẽ không thích sử dụng bao cao su, một số nữ giới lại bị dị ứng với bao cao su do dầu trong bao cao su, chất liệu bao cao su…, thành ra vẫn còn nhiều trở ngại. Nếu như người chồng không quen, lúng túng trong cách sử dụng bao cao su, người vợ dị ứng thì họ ngưng sử dụng bao cao su, quay lại chọn xuất tinh ngoài. Do đó, chúng ta phải dạy cách sử dụng bao cao su, tác dụng bao cao su như thế nào, nên đeo thời điểm nào mới đạt hiệu quả ngừa thai.
Hiện nay cũng có phương pháp tránh thai hiện đại là viên thuốc nội tiết, trong đó có viên ngừa thai khẩn cấp, viên tránh thai kết hợp, hoặc viên tránh thai chỉ chứa Progestin. Tất cả những biện pháp tránh thai hiện đại này có thể đạt hiệu quả hơn 99%.
Các biện pháp tránh thai hiện nay có lẽ ở Việt Nam phổ biến nhất là dụng cụ tử cung, bởi vì đối với dụng cụ tử cung thì ưu điểm thứ nhất là rẻ tiền, thứ 2 là tác dụng lâu dài, có thể 5-10 năm tùy loại vòng, không phải sử dụng thêm biện pháp hỗ trợ khác. Tuy nhiên, dụng cụ tử cung sẽ có nhược điểm là có thể di chuyển trong bụng bệnh nhân gọi là vòng suy cơ, hoặc có thể gây ra phản ứng tiết dịch. Vòng là vật lạ xâm nhập vào cơ thể, có thể gây viêm nhiễm tại chỗ, hoặc nhiễm trùng, gây ra tình huống thai ngoài, vô sinh sau này.
Tại Việt Nam, sau đại dịch HIV bùng nổ, bao cao su rất phổ biến người ta biết đến phương pháp tránh thai bằng bao cao su. Họ kết hợp phương pháp vừa tính ngày kinh vừa dùng bao cao su, hoặc những người từng có bệnh lây truyền qua đường tình dục, có HPV, lậu cầu, người ta hiểu được, ý thức được vì sao phải sử dụng bao cao su, do đó bao cao su ở Việt Nam bắt đầu được sử dụng nhiều hơn. Hiện nay, thuốc viên tránh thai nội tiết ở Việt Nam cũng đã bắt đầu tăng lên. Nếu 10 năm trước đây có khoảng 5-10% phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai nội tiết, nhưng từ năm 2016 đến nay tỷ lệ tăng lên gần 20%. Các chị em phụ nữ đã quan tâm đến việc sử dụng thuốc tránh thai nội tiết rất nhiều, đặc biệt là viên tránh thai kết hợp.
Việc giáo dục trẻ vị thành niên bây giờ phải nói thẳng, nói thật. Thầy cô bây giờ cũng có dạy, nhưng vẫn còn nói xa vời, thành ra trẻ biết có tinh trùng, có trứng nhưng chưa biết làm sao để không có thai. Do đó mình cần phải dạy, phải gần gũi như “làm bạn” để con có thể tin tưởng, giãi bày tâm sự cùng người lớn.
Một số bạn trẻ đang sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp, bác sĩ có thể cho lời khuyên về cách sử dụng thuốc đúng cách?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Thuốc tránh thai khẩn cấp là giải pháp cho một số tình thế bắt buộc mình không thể tránh cho tình huống có nhiều khả năng thụ thai. Ví dụ, thuốc tránh thai khẩn cấp áp dụng cho những người có quan hệ không thường xuyên, người không thể sử dụng các biện pháp tránh thai lâu dài như viên thuốc tránh thai kết hợp, các trường hợp không có sẵn bao cao su ở nhà, hay người không đặt dụng cụ tử cung v.v…
Nhóm thứ 2 là đối tượng không may bị cưỡng hiếp, hiếp dâm, dùng thuốc để ngăn ngừa có thai.
Nhóm thứ 3 là nhóm gặp tai nạn, ví dụ như sử dụng bao cao su bị rách, hoặc quên uống thuốc tránh thai từ 3 ngày trở lên đối với viên tránh thai kết hợp, hoặc là quên 2 viên trở lên đối với loại chỉ có Progestin.
Như vậy, thuốc tránh thai khẩn cấp là giải pháp cho những tình thế cấp bách. Tuy nhiên, chị em cần ý thức chủ động tránh thai, không nên nên lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp. Theo khuyến cáo, thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ nên sử dụng tối đa 2 viên/tháng, nếu quá liều có thể dẫn đến tình trạng rối loạn kinh nguyệt kéo dài 2-3 tuần. Tình trạng rối loạn kinh nguyệt còn nghiêm trọng hơn nếu chị em tự điều trị bằng cách uống các thuốc chữa kinh nguyệt khác.
Ngoài ra, thuốc tránh thai khẩn cấp còn gây ra tình trạng nôn mửa hoặc căng vú, mệt mỏi… Nếu bị nôn ói trong vòng 2h đầu sau khi uống thuốc, chị em cần uống lại vì thuốc chưa kịp đi vào vòng tuần hoàn để ngăn chặn việc rụng trứng hay hỗ trợ việc tránh thai.
Viên tránh thai khẩn cấp cũng không ngăn chặn được sự thụ thai nếu quá trình rụng trứng xảy ra rồi và tinh trùng lên tới ⅓ vòi trứng. Do đó, nếu chị em uống viên thuốc tránh thai nhưng vẫn thấy trễ kinh, ngực căng đau, không ra huyết [kinh nguyệt] thì có thể đã có thai và cần mua que thử thai.
Viên thuốc tránh thai hiện nay có thể mua rất dễ ở nhà thuốc tây vì có thể không cần kê toa. Nếu không được hiểu rõ về thuốc, khuyến cáo cũng như chống chỉ định, phụ nữ [đặc biệt là trẻ vị thành niên] sẽ gặp những bất lợi khi sử dụng quá 2 viên/tháng.
Khi dùng tránh thai khẩn cấp, tôi khuyên chị em nên hiểu đây là giải pháp tạm thời cho những tình huống sau đây:
- Thứ nhất, sử dụng khi không kịp áp dụng biện pháp tránh thai nào ở những vợ chồng xa nhau lâu ngày và tình cờ gặp lại.
- Thứ 2, sử dụng ở hoàn cảnh bị hiếp dâm hoặc cưỡng hiếp.
- Thứ 3, sử dụng sau khi làm sai trong quy trình uống thuốc tránh thai kết hợp hoặc viên tránh thai chỉ có 1 hoạt chất, sau khi sử dụng bao cao su bị lủng…
Chị em cần thận trọng khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp với liều lượng tối đa là 2 lần/tháng.
Thuốc tránh thai khẩn cấp nên uống càng sớm càng tốt trong vòng 12h đầu tiên sau khi quan hệ tình dục để có hiệu quả tránh thai cao. Nếu uống vào 48-72h sau khi quan hệ tình dục không an toàn thì hiệu quả gần như giảm thấp dưới 50%.
Ngoài ra, thuốc tránh thai khẩn cấp không ngăn ngừa được hiện tượng thụ thai, do đó vẫn có thể xảy ra có thai khi chúng ta uống viên tránh thai khẩn cấp.
Bác sĩ có thể chia sẻ cho những bạn trẻ, đặc biệt là những em nhỏ tuổi vị thành niên những lưu ý khi quan hệ lần đầu không ạ?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Những cái cảm xúc lần đầu đến một cách rất tự nhiên, dĩ nhiên đôi khi cũng có chủ đích, nhưng thường là những bạn trẻ chưa biết làm cách nào để cuộc yêu diễn ra tốt nhất, không gặp phải những chấn thương ở bộ phận sinh dục.
Trong cuộc đời làm nghề, các bác sĩ sản phụ khoa chúng tôi từng gặp rất nhiều trường hợp chị em bị rách cùng đồ sau khi quan hệ. Khi tiếp nhận những ca đó, bác sĩ buồn lắm, có những ca không chỉ rách ở màng trinh hay trong âm đạo, mà rách cả trực tràng nữa. Không chỉ nạn nhân thì bị tổn thương sức khỏe và tâm lý, mà bác sĩ rất là vất vả để may vá vì những người mới giao hợp lần đầu, âm đạo còn rất chắc, rất nhỏ nên việc thực hiện may lại gặp rất nhiều khó khăn.
Tôi muốn nhắn nhủ với các bạn trẻ, hãy tìm hiểu về tình dục và khúc dạo đầu để có những phút thăng hoa và những cảm xúc ban đầu không để lại ấn tượng khó chịu. Khúc dạo đầu giúp các cơ quan sinh dục được chuẩn bị trước khi “nhập cuộc”, ví dụ như người phụ nữ tiết đầy đủ chất nhờn trước khi có sự va chạm giữa 2 cơ quan sinh dục. Nam giới cũng cần hiểu rằng người phụ nữ ở thế thụ động nên có thể sẽ bị chấn thương do bạn tình gây ra; còn nam giới là người chủ động nên phải làm sao nhẹ nhàng, cũng như hướng dẫn cả người bạn gái.
Chuyện yêu cần sự phối hợp của cả 2 bên, mặc dù có thể những cảm xúc ban đầu đến một cách tự nhiên và bất ngờ, đôi khi cả 2 bên cùng không chủ động. Bạn nam nếu chưa có nhiều kiến thức dẫn tới việc “yêu” theo bản năng và cảm xúc của cá nhân nên có thể rất thô và mạnh bạo.
Khi chúng ta học về tình dục học hay giới tính, sẽ có những bài học về khúc dạo đầu, cũng như thời điểm diễn ra các pha [pha vào, pha lên nhanh, pha thoái trào]. Cơ quan sinh dục rất mong manh, niêm mạc dễ trầy xước và có thể có những va chạm liên quan tới các cơ quan, bộ phận gần đó. Ở nữ giới, đường tiết niệu và đường sinh dục rất gần nhau, còn nam giới thì tiết niệu và sinh dục đi chung; do đó sẽ có hội chứng nhiễm trùng đường tiết niệu sau lần giao hợp đầu tiên.
Sau mỗi lần quan hệ tình dục, nên làm vệ sinh sạch sẽ bộ phận sinh dục. Khi có những triệu chứng khó chịu của đường tiết niệu, bạn nên uống nhiều nước. Những triệu chứng này thường sẽ tự thoái lui nhưng đôi khi càng lúc càng khó chịu hơn. Nếu cảm thấy khó chịu, bạn nên tìm gặp các bác sĩ phụ khoa cũng như các bác sĩ tiết niệu để được thăm khám và cân nhắc đặt thuốc vào âm đạo, hoặc sử dụng thuốc uống, tiêm.
Lời khuyên của bác sĩ dành cho các cặp đôi để có một cuộc sống khỏe mạnh, viên mãn. Ví dụ như là tình dục an toàn và khám sức khỏe sinh sản?
BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi: Đối với tình dục an toàn, nếu ở một cặp vợ chồng chưa chuẩn bị về mặt tâm lý để đón nhận một thai kỳ thì vấn đề tình dục an toàn luôn phải chú trọng. Ngay cả những cặp vợ chồng, nếu quan hệ tình dục không được bảo vệ ở cả 2 nghĩa: chống các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục và tránh thai, thì cần phải tìm các biện pháp tránh thai khẩn cấp.
Chúng ta không quên đi khám phụ khoa-nam khoa để kịp điều trị nếu có nguy cơ mắc các bệnh phụ khoa, bệnh lây truyền qua đường tình dục. Khám sức khỏe định kỳ và chia sẻ cho bác sĩ của mình những lần quan hệ không an toàn cũng chính là cách chúng ta tự bảo vệ mình. Các bác sĩ sẽ thăm khám và chỉ định các xét nghiệm cần thiết để tầm soát các bệnh lây qua đường tình dục, cũng như có hướng điều trị và hướng dẫn cụ thể hơn trong những lần quan hệ tình dục sau đó: nên chuẩn bị như thế nào, khúc dạo đầu ra sao, có những pha như nào khi “yêu”, cách xử trí khi xảy ra những biến cố có viêm nhiễm hay có chảy máu…
Cảm ơn bác sĩ về những chia sẻ chi tiết và thiết thực về một đề tài nhạy cảm “nhiều người quan tâm, ít người dám hỏi”. Chúc bác sĩ sức khỏe, công tác tốt và có nhiều chia sẻ hữu ích cho cộng đồng.