Để xác định vị trí các điểm trên trái đất thì những người vẽ bản đồ và nhà địa lý thường theo dõi các đường ngang và dọc được gọi là kinh độ và vĩ độ trên bề mặt Trái Đất.
Hãy cùng Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội tìm hiểu 2 khái niệm này !!
Danh Mục Bài Viết
Kinh độ là gì ?
Kinh độ là các điểm định hướng địa lý xác định vị trí của hướng đông hay tây trên Trái đất. Các điểm được đo bằng độ và được ký hiệu bằng chữ Hy Lạp λ [đánh vần là lambda]. Để thiết lập kinh độ của các địa điểm trên Trái đất, các nhà khoa học đo bằng góc đông hoặc tây so với kinh tuyến gốc.
Tính toán kinh độ
Kinh độ được biểu thị bằng phép đo góc bắt đầu từ 0 ° đến + 180 ° về phía đông và -180 ° về phía tây.
Mỗi độ kinh độ cách nhau được phân tách bằng 60 phút và một phút lần lượt được chia thành 60 giây.
Đối với mục đích chính xác, giây được ghi bằng số thập phân như 23 ° 27,5 ′ E.
Vị trí này cũng có thể được viết dưới dạng phân số thập phân như 23.45833 ° E.
Phần góc cũng có thể được chuyển thành radian được sử dụng trong tính toán như một phần được ký của π[pi] hoặc một phần không dấu là 2 π.
Trong quá trình tính toán, hậu tố tây / đông được bỏ đi để được thay thế bằng ký hiệu âm [-] phía tây của đường kinh tuyến gốc trong khi dấu dương [+] được sử dụng để biểu thị các vị trí ở phía đông của đường kinh tuyến gốc.
Để xác định kinh độ của một địa điểm, chênh lệch thời gian giữa địa điểm đó và thời gian phối hợp chung [UTC] được tính toán.
Do có 24 giờ trong một ngày và 360 độ trong một đường tròn nên Mặt Trời di chuyển trên bầu trời với tốc độ 15 độ mỗi giờ [360°/24 giờ = 15°/giờ].
Vì thế nếu múi giờ của một người nào đó là 4 giờ nhanh hơn UTC thì người này ở gần với kinh độ 60° [4 giờ × 15° /giờ = 60°].
Vĩ độ là gì ?
Vĩ độ là khoảng cách góc của bất kỳ điểm nào trên Trái đất được đo ở phía bắc hoặc phía nam của đường xích đạo tính theo độ, phút và giây. Và đường xích đạo là đường đi vòng quanh Trái đất và nằm giữa hai cực Bắc và Nam, nó có là vĩ độ 0 °.Trên bản đồ, đây là những đường chạy dọc từ đông-tây.
Các giá trị tăng về phía bắc của đường xích đạo và được coi là dương và các giá trị ở phía nam của đường xích đạo được xem là âm. Ví dụ: nếu vĩ độ 30 ° N được đưa ra, điều này có nghĩa là nó ở phía bắc của đường xích đạo. Vĩ độ -30 ° hoặc 30 ° S là một vị trí phía nam của đường xích đạo.
Tính toán vĩ độ
Hiện nay, vĩ độ vẫn được đo bằng độ, phút và giây. Một mức độ vĩ độ vẫn là khoảng 69 dặm [111 km] trong khi một phút là khoảng 1,15 dặm [1,85 km].
Một giây vĩ độ chỉ hơn 100 feet [30 m]. Ví dụ, Paris, Pháp có tọa độ 48 ° 51’24”N. 48 ° chỉ ra rằng nó nằm gần vĩ tuyến 48 trong khi phút và giây cho biết mức độ gần với đường đó. N cho thấy nó ở phía bắc của đường xích đạo.
Ngoài độ, phút và giây, vĩ độ cũng có thể được đo bằng độ thập phân . Vị trí của Paris trong định dạng này trông giống như, 48.856 °.
Cả hai định dạng đều đúng, mặc dù độ, phút và giây là định dạng phổ biến nhất cho vĩ độ.
Tuy nhiên, cả hai đều có thể được chuyển đổi lẫn nhau và cho phép mọi người định vị các địa điểm trên Trái đất trong phạm vi inch.
Một hải lý , một loại dặm được sử dụng bởi các thủy thủ và hoa tiêu trong các ngành vận tải và hàng không, đại diện cho một phút vĩ độ. Song song của vĩ độ cách nhau khoảng 60 hải lý [nm].
Cuối cùng, các khu vực được mô tả là có vĩ độ thấp là những khu vực có tọa độ thấp hơn hoặc gần xích đạo hơn trong khi những khu vực có vĩ độ cao có tọa độ cao và rất xa.
Trên Trái đất chia ra các cực khác nhau. Tại các bán cầu hình thành các đường nối liền các Địa cực với nhau gọi là kinh độ và vĩ độ. Ngoài ra, còn có kiến thức về tọa độ địa lý. Vậy kinh độ là gì vĩ độ là gì tọa độ địa lý là gì? Hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu kiến thức địa lý trên.
Nội dung bài viết
Khái niệm kinh độ là gì vĩ độ là gì
Kinh độ là gì?
Theo tiếng Hy Lạp Lambda, kinh độ được kí hiệu là [λ] và được hiểu là giá trị địa lý theo hướng đông – tây. Hay nói cách khác, kinh độ là các đường thẳng [nằm dọc]. Một đường kinh độ còn được biết đến là kinh tuyến.
Về kinh tuyến: kinh tuyến là các đường kinh độ tạo thành nửa đường tròn trên bề mặt Trái đất. Độ dài của các đường kinh tuyến khoảng 20 km và nối liền 2 Địa cực. Kinh tuyến cắt thẳng góc với đường xích đạo, hướng chỉ Bắc – Nam.
Vĩ độ là gì?
Vĩ độ, theo bảng chữ cái Hy Lạp kí hiệu là phi [] là các giá trị địa lý để chỉ một vị trí xác định trên bề mặt Trái đất. Vĩ độ chỉ các điểm ở phía Bắc hay phía Nam của xích đạo. Hay nói cách khác trên bản đồ địa lý, các đường nằm ngang gọi là vĩ độ. Một vĩ độ cũng được gọi là vĩ tuyến.
Vĩ tuyến: được hiểu là một vòng tròn nối tất cả các điểm có cùng vĩ độ. Các vĩ tuyến chạy theo hướng Đông – Tây và vị trí của chúng được xác định bằng kinh độ. Một vĩ tuyến bao giờ cũng vuông góc với một kinh tuyến tại chính giao điểm của nó. Càng về phía gần cực Trái đất thì các vĩ tuyến càng có đường kính nhỏ hơn.
Tọa độ địa lý là gì?
Hệ tọa độ địa lý là hệ tọa độ mà ở đó cho phép mọi điểm nằm trên đó xác định vị trí cụ thể bằng tập hợp các số và kí hiệu. Các tọa độ bao gồm số biểu diễn vị trí thẳng đứng và hai hoặc ba số biểu diễn vị trí nằm ngang.
✅ Xem thêm >>>Kinh Độ Là Gì ? Vĩ Độ Là Gì
Thông tin quan trọng
Vài thông tin quan trọng mà bạn nên biết:
– Kinh tuyến gốc: là kinh tuyến 0 độ và đi qua đài thiên văn Grin – uýt [ngoại ô thành phố Luân Đôn]
– Kinh tuyến Đông: các kinh tuyến nằm bên phải kinh tuyến 0 độ gọi là kinh tuyến đông
– Kinh tuyến Tây: các kinh tuyến nằm bên trái kinh tuyến 0 độ gọi là kinh tuyến Tây.
– Vĩ tuyến gốc: đường chia quả địa cầu thành hai nửa bằng nhau Bán cầu Bắc và Bán cầu Nam gọi là vĩ tuyến gốc [hay gọi là đường xích đạo]. Vĩ tuyến gốc là đường lớn nhất trên Địa cầu.
– Vĩ tuyến Bắc: các đường nằm từ vĩ tuyến gốc đến cực Bắc gọi là vĩ tuyến Bắc
– Vĩ tuyến Nam: các đường nằm từ vĩ tuyến gốc đến cực Nam gọi là vĩ tuyến Nam.
Tác động của vĩ độ
Vĩ độ có tác động quan trọng lên đặc điểm của Trái đất. Vĩ độ ở khu vực có ảnh hưởng đến khí hậu và thời tiết của tại khu vực đó. Tại một vị trí địa lý, vĩ độ xác định các xu hướng trong cực quang, gió thịnh hành và các đặc trưng tự nhiên khác.
Vì vĩ độ có tác động đến hình thành các kiểu khí hậu như nhiệt đới, ôn đới, hàn đới nên cũng góp phần hình thành các kiểu nền kinh tế đặc trưng của một số vùng nhất là nền nông nghiệp. Việc tìm ra các mối quan hệ giữa các kiểu thời tiết, khí hậu và nền kinh tế tương ứng giúp việc tìm ra quy luật phát triển kinh tế của các vùng đó.
Chiều dài của một độ cung
Chiều dài một độ cung trong khác biệt về vĩ độ theo hướng bắc-nam, 60 hải lý hay 111 kilômét hoặc 69 dặm Anh tại bất kỳ vĩ độ nào.
Chiều dài của một độ cung trong khác biệt về kinh độ theo chiều đông tây, tại xích đạo là xấp xỉ con số nêu trên nhưng giảm dần tới 0 tại hai cực.
Trong trường hợp hình phỏng cầu, một kinh tuyến và kinh tuyến đối diện của nó tạo thành một hình elip, như vậy thì biểu thức chính xác chiều dài một độ cung vĩ độ sẽ là: π/180°M []
Tương tự, biểu thức chính xác cho chiều dài của một độ cung vĩ độ sẽ là: π/180°cos [] N []
Các kiểu vĩ độ
Vĩ độ thông thường: là nói tới vĩ độ trắc địa vĩ độ địa lý. Nó là góc giữa mặt phẳng xích đạo và đường vuông góc với elipxoit tham chiếu.
Vĩ độ rút gọn: thường dùng trong hình phỏng cầu, là các đường tạo ra các đường tròn mà bán kính giống với bán kính các hình tròn được tạo thành bởi các đường vĩ độ tương ứng trên hình cầu.
Vĩ độ bảo toàn diện tích: vĩ độ tạo ra sự biến toàn diện tích sang hình cầu.
Vĩ độ cầu trường: là khoảng cách từ bề mặt xích đạo, vẽ theo tỷ lệ [vùng cực là 90 độ]
Vĩ độ bảo toàn góc: tạo sự biến đổi góc sang hình cầu
Vĩ độ địa tâm: góc giữa mặt phẳng xích đạo và đường thẳng từ tâm trái đất tới một điểm.
Vĩ tuyến đặc biệt
Các vĩ tuyến đặc biệt trên Trái Đất gồm có là:
– Vòng Bắc cực [66° 33′ 38″ vĩ bắc]
– Hạ chí tuyến [23° 26′ 22″ vĩ bắc]
– Xích đạo [0° vĩ bắc]
– Đông chí tuyến [23° 26′ 22″ vĩ nam]
– Vòng Nam Cực [66° 33′ 38″ vĩ nam]
Các vĩ độ nằm trong hai đường chí tuyến là lúc mặt trời lên thiên đỉnh. Các vĩ độ ở cao hơn về phía Bắc và phía Nam của vòng cực Bắc và vòng cực Nam là chỉ các ngày vùng cực.
Như vậy, những thông tin quan trọng về kinh độ là gì vĩ độ là gì, tọa độ địa lý là gì cũng như kinh tuyến và vĩ tuyến trên trái đất. Các bạn hãy theo dõi và biết thêm về các thông tin địa lý quan trọng.