Thụ phấn là một bài học rất quan trọng trong chương trình sinh học lớp 11. Về kiến thức thụ phấn chéo là gì và sự khác nhau giữa các hình thức thụ phấn đối với nhiều bạn còn rất mơ hồ. Để làm rõ vấn đề này, DINHNGHIA.COM.VN mang đến bạn bài viết thụ phấn chéo là gì, hãy tìm hiểu ngay sau đây nhé!
Thụ phấn chéo và điều kiện thụ phấn chéo là gì?
Thụ phấn là gì? – Đây là quá trình vận chuyển hạt phấn [bào tử đực] từ nhị đến núm nhụy [bào tử cái], sau đó hạt phấn nảy mầm trên núm nhụy. Có hai hình thức thụ phấn là tự thụ phấn và thụ phấn chéo.
Thụ phấn chéo là gì cho ví dụ?
Thụ phấn chéo là gì? – Thụ phấn chéo là quá trình thụ phấn được tiến hành bởi hai cây hoa khác nhau trong cùng một loài, tức là hạt phấn của nhị cây hoa này sẽ rơi trên núm nhụy của một cây hoa khác cùng một loài và nảy mầm. Ví dụ về cây thụ phấn chéo: dưa chuột, dưa hấu, bầu, bí,…
Điều kiện thụ phấn chéo
Điều kiện thụ phấn chéo là cây lưỡng tính có cả nhị [bộ phận sinh sản đực] và nhụy [bộ phận sinh sản cái]
Nhị và nhụy không thể thụ phấn cho nhau được, nguyên nhân là do nhị và nhụy chín không đồng thời hoặc do cấu tạo không thể thụ phấn cho nhau được, ví dụ như hoa cái mạng nhụy nằm ở dưới vách lá, hoa đực mang nhị nằm ở trên ngọn cao hoặc hạt phấn và noãn cùng một cây không tương thích, khi hạt phấn rơi vào nhụy sẽ không phát triển được, tránh hiện tượng thụ phấn. Do đó, hạt phấn của cây này chỉ có thể thụ phấn ở cây khác nhờ gió, côn trùng, nước hoặc con người.
Các hình thức thụ phấn chéo tự nhiên
Trong tự nhiên, các hình thức thụ phấn chéo là gì? – Có rất nhiều hình thức thụ phấn chéo như thụ phấn nhờ gió, thụ phấn nhờ sâu bọ, nhờ nước, nhờ con người; trong đó thụ phấn nhờ gió và thụ phấn nhờ sâu bọ là hai hình thức thụ phấn tự nhiên phổ biến nhất.
Thụ phấn chéo nhờ sâu bọ
Hoa thụ phấn nhờ sâu bọ có đặc điểm:
- Hoa có màu sắc sặc sỡ như tím, đỏ, vàng,… để thu hút sâu bọ
- Tràng hoa chật, hẹp, có hình ống, sâu bọ phải chui vào đây lấy mật và phấn hoa
- Nhị có hạt phấn to, có chất dính và có gai -> khi sâu bọ đến lấy mật hoặc phấn hoa, hạt phấn sẽ dính vào người nó và theo đến cây khác để thụ phấn
- Đầu nhụy có chất dính để giữ lại hạt phấn trên người côn trùng
Các loại cây thụ phấn chéo nhờ sâu bọ như: hoa phong lan, hoa hồng, hoa mướp, hoa quỳnh,….
Thụ phấn chéo nhờ gió
Đặc điểm của hoa thụ phấn nhờ gió:
- Hoa đực mang nhị nằm ở trên cao, hoa cái mang nhụy nằm ở dưới thấp [dưới vách lá] khiến hạt phấn từ nhị không thể rơi vào nhụy được
- Hoa tập trung nhiều ở ngọn cây, hạt phấn dễ rơi, rơi rất nhiều, nhỏ và nhẹ -> gió dễ mang đi, mang nhiều và xa hơn
- Đầu hoặc vòi nhụy dài, có lông -> dính được nhiều hạt phấn
Các loài cây thụ phấn chéo nhờ gió: bồ công anh, phi lao, ngô,…
So sánh tự thụ phấn và thụ phấn chéo
Thụ phấn chéo là gì? tự thụ phấn và thụ phấn chéo cái nào tiến hóa hơn? Để biết rõ hơn về vấn đề này hãy cùng tìm hiểu về tự thụ phấn và lập bảng so sánh về các hình thức thụ phấn ngay sau đây nhé.
Thế nào là tự thụ phấn?
Tự thụ phấn là gì? – Là hiện tượng hạt phấn rơi từ nhị hoa và nảy mầm trên núm nhụy của chính hoa đó hoặc hạt phấn rơi vào một núm nhụy của một hoa khác trên cùng một cây và nảy mầm.
Đặc điểm của hoa tự thụ phấn là gì sinh 11
- Là hoa lưỡng tính có cả nhị và nhụy
- Nhị và nhụy chín đồng thời
Một số loại hoa tự thụ phấn: hoa cải, hoa bưởi, hoa hồng,…
So sánh tự thụ phấn và thụ phấn chéo
| Tự thụ phấn | Thụ phấn chéo |
| Là sự kết hợp giữa hai bộ gen cùng một nguồn gốc | Là sự kết hợp giữa hai bộ gen có nguồn gốc khác nhau |
| Nhị và nhụy có thể thụ phấn cho nhau trên cùng một cây | Nhị và nhụy không thể thụ phấn cho nhau trên cùng một cây |
| Ngoại cảnh không đóng vai trò quan trọng trong quá trình thụ phấn | Ngoại cảnh đóng vai trò quan trọng trong quá trình thụ phấn [nước, gió, con người,…] |
Thụ phấn là một bước rất quan trọng và mang tính quyết định trong quá trình sinh sản của hoa. Hy vọng, bài viết trên đây sẽ là một tài liệu có giá trị cho quá trình nghiên cứu và học tập của bạn. Nếu có thắc mắc về bài viết thụ phấn chéo là gì, hãy để lại ý kiến ở phần bình luận dưới đây để DINHNGHIA.COM.VN giải đáp cho các bạn nhé!
Cẩm nang cây ngô [cây bắp, Maize, Corn]: Thông tin chung, sâu bệnh hại cây ngô, cách trồng và chăm sóc cây ngô [cây bắp]- các bài viết liên quan...
Tên tiếng anh/Tên khoa học: Maize, Corn
Ngô [bắp] là một loại cây lương thực được thuần canh tại khu vực Trung Mỹ và sau đó lan tỏa ra khắp châu Mỹ. Ngô [bắp] lan tỏa ra phần còn lại của thế giới sau khi có tiếp xúc của người châu Âu với châu Mỹ vào cuối thế kỷ 15, đầu thế kỷ 16.
Cây ngô [cây bắp] được du nhập vào Việt Nam từ Trung Quốc.
Ngô [bắp] là loại cây nông nghiệp có diện tích thu hoạch lớn thứ hai tại Việt Nam sau lúa gạo.
Diện tích trồng cây ngô tại Việt Nam [ước tính 2016]: 1.300.000ha
+ Năng suất bình quân: 4,6 tấn/ha
+ Tổng sản lượng: 5.980.000 tấn
Mô tả sơ bộ về cây ngô [cây bắp, maize, morn]
Thân cây ngô [cây bắp] trông tương tự như thân cây của các loài tre và các khớp nối [các mấu hay mắt] có thể có cách nhau khoảng 20–30 cm [8–12 inch]. Ngô có hình thái phát triển rất khác biệt; các lá hình mũi mác rộng bản, dài 50–100 cm và rộng 5–10 cm [2–4 ft trên 2-4 inch]; thân cây thẳng, thông thường cao 2–3 m [7–10 ft], với nhiều mấu, với các lá tỏa ra từ mỗi mấu với bẹ nhẵn. Dưới các lá này và ôm sát thân cây là các bắp. Khi còn non chúng dài ra khoảng 3 cm mỗi ngày. Từ các đốt ở phía dưới sinh ra một số rễ.
Các cây ngô [cây bắp] trồng trên ruộng
Các bắp ngô [bẹ ngô] là các cụm hoa cái hình bông, được bao bọc trong một số lớp lá, và được các lá này bao chặt vào thân đến mức chúng không lộ ra cho đến khi xuất hiện các râu ngô màu hung vàng từ vòng lá vào cuối của bắp ngô. Râu ngô là các núm nhụy thuôn dài trông giống như một búi tóc, ban đầu màu xanh lục và sau đó chuyển dần sang màu hung đỏ hay hung vàng.
Bắp ngô và hoa đực ở ngô [cờ ngô]
Trên đỉnh của thân cây là cụm hoa đuôi sóc hình chùy chứa các hoa đực, được gọi là cờ ngô. Mỗi râu ngô đều có thể được thụ phấn để tạo ra một hạt ngô trên bắp. Các bắp ngô non có thể dùng làm rau ăn với toàn bộ lõi và râu, nhưng khi bắp đã già [thường là vài tháng sau khi trổ hoa] thì lõi ngô trở nên cứng và râu thì khô đi nên không ăn được.
Bắp ngô và hạt ngô [Maize, Corn]
Các hạt ngô là các dạng quả thóc với vỏ quả hợp nhất với lớp áo hạt, là kiểu quả thông thường ở họ Hòa thảo [Poaceae]. Nó gần giống như một loại quả phức về cấu trúc, ngoại trừ một điều là các quả riêng biệt [hạt ngô] không bao giờ hợp nhất thành một khối duy nhất. Các hạt ngô có kích thước cỡ hạt đậu Hà Lan, và bám chặt thành các hàng tương đối đều xung quanh một lõi trắng để tạo ra bắp ngô. Mỗi bắp ngô dài khoảng 10 – 25 cm [4 - 10 inch], chứa khoảng 200 - 400 hạt. Các hạt có màu như ánh đen, xám xanh, đỏ, trắng và vàng. Khi được nghiền thành bột, ngô tạo ra nhiều bột và ít cám hơn so với lúa mì. Tuy nhiên, nó không có gluten như ở lúa mì và như thế sẽ làm cho các thức ăn dạng nướng có độ trương nở nhỏ hơn.
Thời gian sinh trưởng của cây ngô [cây bắp, maize, corn]
Thời gian sinh trưởng của cây ngô [cây bắp] dài, ngắn khác nhau phụ thuộc vào giống và điều kiện ngoại cảnh. Trung bình TGST từ khi gieo đến khi chín là 90 - 160 ngày.
Sự phát triển của cây ngô chia ra làm 2 giai đoạn:
+ Giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng: Từ khi gieo đến khi xuất hiện nhị cái
+ Giai đoạn sinh trưởng sinh thực: Bắt đầu với việc thụ tinh của hoa cái cho đến khi hạt chín hoàn toàn.
Có nhiều ý kiến khác nhau về thời gian sinh trưởng phát triể của cây ngô, song có thể chia ra các thời kỳ sau: Thời kỳ nảy mầm, thời kỳ 3 - 6 lá, thời kỳ 8 - 10 lá, thời kỳ xoáy nõn, thời kỳ nở hoa và thời kỳ chín.
Sản phẩm thu được từ cây ngô/giá trị dinh dưỡng của hạt ngô
Ngô [bắp] là loại hạt ngũ cốc giàu chất xơ, nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa. Bắp ngô thường có màu vàng, một số loại có màu khác như đỏ, cam, tím, xanh, trắng và màu đen.
Giống như tất cả các loại hạt ngũ cốc, ngô chủ yếu bao gồm các tinh bột và đường.
+ Tinh bột: Là thành phần chính tìm thấy trong bắp, chiếm 28-80% trọng lượng khô.
+ Đường: Ngô cũng chứa một lượng đường nhỏ[1-3%]
+ Ngô đường chứa tinh bột đặc biệt thấp [28%] có hàm lượng đường cao [18%], hầu hết trong số đó là sucrose.
+ Chất xơ: Hàm lượng chất xơ của các loại ngô khác nhau, nhưng nhìn chung chất xơ chiếm khoảng 9-15%. Chất xơ chủ yêu trong ngô là chất xơ không hòa tan, như hemicellulose, cellulose và lignin.
+ Protein: Ngô [bắp] là một nguồn phong phú của protein. Tùy thuộc vào giống ngô [bắp], nhưng hầu hết các hàm lượng protein trong ngô [bắp] khoảng 10-15%. Các protein có nhiều nhất trong ngô [bắp] được biết đến như zeins, chiếm 44-79% tổng lượng protein. Nhìn chung, chất lượng protein của zeins là nghèo vì nó thiếu một số axit amin thiết yếu, chủ yếu là lysine và tryptophan.
+ Dầu ngô: Hàm lượng chất béo trong ngô rất ít. Tuy nhiên, ngô non một nguyên liệu dồi dào, rất giàu chất béo và được sử dụng để làm cho dầu ngô [bắp], thường được sử dụng để nấu ăn. Dầu ngô cũng chứa một lượng đáng kể vitamin E, ubiquinone [Q10] và phytosterol, hiệu quả cho việc giảm mức cholesterol.
+ Vitamin và khoáng chất: Mangan, Photpho, Magie, Kẽm, Đồng... Axit pantothenic, Folate, Vitamin B6, Niacin, Kali...
+ Các hợp chất thực vật khác: Axit ferulic, Anthocyanins, Zeaxanthin, Lutein, Axit phytic...
Các sản phẩm chính từ hạt ngô
+ Làm lương thực: Sử dụng làm lương thực cho người, dùng nuôi gia cầm và gia súc.
+ Sử dụng trong công nghiệp: chuyển hóa thành chất dẻo hay vải sợi, xăng sinh học, rượu, cồn...
+ Sử dụng trong chế biến thực phẩm thực phẩm: canh ngô, cháo ngô...
+ Làm đồ ăn vặt, bánh...: Bánh đúc ngô, bỏng ngô, bánh bông ngô...
Các sản phẩm phụ từ cây ngô [cây bắp, Maize, Corn]
+ Lõi ngô cũng có thể khoan lỗ và dùng như một loại tẩu hút thuốc rẻ tiền, lần đầu tiên được sản xuất tại Mỹ vào năm 1869. Lõi ngô cũng có thể dùng như một nguồn nhiên liệu.
+ Các núm nhụy từ hoa cái của ngô [râu ngô], cũng được buôn bán như là một loại thảo dược có tác dụng lợi tiểu.
+ Phụ phẩm cây ngô [cây bắp] sau khi được chiết xuất thành bột chứa polyphenol, chlorophll để làm đồ uống...
+ Thân cây ngô [cây bắp] dùng ủ chua làm thực phẩm cho gia súc họ nhai lại: trâu, bò, dê, cừu...
Cánh đồng ngô của thôn Gốc Quân, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái
Admin tổng hợp từ: Wikipedia, Grain Council tại Việt nam
Xem thêm chủ đề: cây ngô, cây bắp