Châu bản triều Nguyễn. [Nguồn: Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước]
Đây là một bằng chứng khoa học cho thấy chủ quyền Hoàng Sa, Trường Sa thuộc về ViệtNam. Nhân dịp này chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quang Ngọc, nguyên Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển, Giảng viên cao cấp Đại học Quốc gia Hà Nội. Ông và các cộng sự của Đại học Quốc gia Hà Nội đã từng dày công nghiên cứu, góp phần làm cho giá trị khoa học của khối Châu bản này được biết đến rộng rãi ở trong nước và quốc tế.
PV: Thưa Giáo sư, tại sao quốc tế lại đánh giá cao bản Châu bản Triều Nguyễn?
GS.TS Nguyễn Quang Ngọc: Châu bản Triều Nguyễn là những văn bản của Nhà nước và có dấu Châu phê bằng son đỏ của chính nhà vua và các loại ấn của triều đình. Đây là một văn bản chính thức của Nhà nước.
Châu bản triều Nguyễn gồm nhiều loại như là chiếu, khải, chỉ, tấu, quốc thư... Đó là nguồn sử liệu nguyên gốc vô cùng quí giá, phản ánh tư tưởng chính trị, chủ trương, chính sách của Nhà nước trong các hoạt động đối nội và đối ngoại. Đây là nguồn tài liệu nguyên gốc quí hiếm, duy nhất, độc bản còn giữ lại đến ngày nay. Đây không chỉ là tài sản vô giá đối với ViệtNam mà nó còn có giá trị nổi bật toàn cầu. Đó là cơ sở quan trọng nhất để ngày 14/5, tại Quảng Châu [Trung Quốc], Tổ chức UNESCO đã chính thức công nhận Châu bản triều Nguyễn là Di sản tư liệu, ký ức thế giới khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Tôi tin rằng một ngày không xa, Châu bản Triều Nguyễn sẽ trở thành di sản tư liệu thế giới.
PV: Giáo sư có thể nói rõ hơn ý nghĩa lịch sử và giá trị pháp lý của Châu bản Triều Nguyễn trong công cuộc bảo vệ chủ quyền biển, đảo và toàn vẹn lãnh thổ của nước ta?
GS.TS Nguyễn Quang Ngọc: Châu bản Triều Nguyễn là một tư liệu nguyên gốc và cao nhất của Nhà nước được làm ra trong quá trình hoạt động của Nhà nước. Khi nói đến chủ quyền quốc gia lãnh thổ thì bao giờ cũng nói chủ quyền quốc gia lãnh thổ được thực hiện bằng Nhà nước, bởi Nhà nước và do Nhà nước. Nếu nói về chủ quyền quốc gia lãnh thổ, Châu bản này, bao giờ cũng là tư liệu có giá trị cao nhất.
Trước đây, chúng tôi chưa hiểu lắm về Châu bản triều Nguyễn. Nhưng đến khoảng năm 1993 – 1994, khi Đại học Quốc gia Hà Nội giao cho chúng tôi sứ mệnh làm chủ nhiệm đề tài cấp Nhà nước về chủ quyền của Việt Nam về Trường Sa, Hoàng Sa thì Châu bản triều Nguyễn đã được nghĩ ngay đến như là một tư liệu quan trọng số một phải tiếp cận.
Châu bản Triều Nguyễn có đến 773 tập, sau khi khai thác và đọc toàn bộ, chúng tôi đã tìm ra được 18 châu bản. 18 châu bản này là bộ báo cáo lên vua, báo cáo việc thực thi chủ quyền của chúng ta ở Hoàng Sa và Trường Sa một cách hết sức cụ thể. Chẳng hạn như việc đưa người ra Hoàng Sa như thế nào, làm những công việc gì, giao việc cụ thể gì. Nhà vua xem những bản báo cáo và quyết định phê chuẩn, đánh giá công trạng, hạn chế của người thực thi các nhiệm vụ của Nhà nước lúc đó tại Hoàng Sa, Trường Sa, từ đó thưởng, phạt. Đó là những tài liệu độc nhất vô nhị ở khu vực Biển Đông. Không có nước nào có loại tư liệu này. Đây là tư liệu cao nhất của Nhà nước, thực thi chủ quyền bởi Nhà nước vì thế trở thành tư liệu si sản – ký ức đặc biệt quí giá.
Trong số những tư liệu mà chúng tôi tập hợp được ở cả trong nước và ngoài nước thì Châu bản triều Nguyễn là tư liệu quan trọng nhất. Đây là tư liệu gốc để các nhà sử học nhà Nguyễn biên tập bộ Đại Nam Thực lục. Đây cũng là bộ sách gốc, có giá trị chuẩn để nghiên cứu và có nhiều nội dung khẳng định chủ quyền Việt Nam đối với Hoàng Sa, Trường Sa từ lịch sử xa xưa. Độc bản này hiện được lưu trữ tại Đà Lạt và cũng được công nhận là Di sản tư liệu của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
Như vậy, những tư liệu quan trọng nhất nói về chủ quyền của Việt Nam về Trường Sa và Hoàng Sa đã được công nhận là Di sản tư liệu, ký ức của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
PV: Xin Giáo sư cho biết ý nghĩa của thời điểm hiện nay Châu bản triều Nguyễn được công nhận tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương?
GS.TS Nguyễn Quang Ngọc: Trong bối cảnh Trung Quốc vừa đã hạ đặt giàn khoan Hải Dương - 981 trái phép trong vùng Đặc quyền kinh tế của Việt Nam, khu vực này trong các tài liệu Châu bản triều Nguyễn đã phản ánh rất rõ chủ quyền của Việt Nam.
Việc vào đúng thời điểm này, ngay tại Quảng Châu [Trung Quốc], Tổ chức UNSECO đã công nhận Châu bản triều Nguyễn là Di sản ký ức, tư liệu của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương là việc làm rất có ý nghĩa. Bản thân Châu bản triều Nguyễn có giá trị rất cao và sự kiện vừa qua Châu bản triều Nguyễn được công nhận là Di sản của Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đã làm tăng lên nhiều lần giá trị của bộ tư liệu Châu bản. Nó trở thành một cơ sở pháp lý quan trọng nhất trong cuộc đấu tranh giành chủ quyền của chúng ta ở khu vực mà tổ tiên ta đã nhiều đời đổ bao xương máu để khẳng định chủ quyền của chúng ta.
PV: Giáo sư có thể cho biết thêm những bằng chứng lịch sử để khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với đảo Trường Sa và Hoàng Sa?
GS. TS Nguyễn Quang Ngọc: Bằng chứng lịch sử có rất nhiều nhưng tôi muốn nhắc tới một bằng chứng gần đây nhất mà mọi người đều biết, đó là Bộ ATLAS khẳng định chủ quyền của Việt Nam.
Ngày 13/5, tại Hà Nội, Bộ Thông tin và Truyền thông đã tổ chức lễ tiếp nhận và công bố Bộ ATLAS thế giới khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, do Công ty cổ phần Dược phẩm ECO trao tặng. Các bản đồ của Trung Quốc từ đầu thế kỷ XX trở về trước hoàn toàn thống nhất với bản đồ phương Tây, không hề vẽ lãnh thổ cực nam của Trung Quốc vượt xuống dưới vĩ độ 18, điều đó đồng nghĩa với việc khẳng định chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam.
Đây là Bộ ATLAS thế giới hết sức nổi tiếng gồm có 381 tấm bản đồ chi tiết và 7 tấm bản đồ chung, phủ kín gần như toàn bộ quả địa cầu. Bộ ATLAS đuợc vẽ bằng phương pháp khoa học rất chi tiết, chính xác. Đó là bản nguyên gốc chưa hề bị sửa đổi, hay bị thay đổi.
Trong bản đồ này, tác giả vẽ rất rõ đảo Hoàng Sa với các tên đảo chính xác cho đến ngày hôm nay. Đặc biệt quí trong bản đồ là một tấm đã được tác giả ghi rõ tấm bản đồ này là Bản đồ khu vực đằng trong [hay là khu vực miền Trung ở Việt Nam]. Việt Nam có 4 tấm và gộp chung của 4 tấm lại gọi là nước Việt Nam [được người phương Tây gọi là Đế chế An Nam]. ATLAS đính luôn bản giới thiệu về Đế chế An Nam vào cạnh đảo Hoàng Sa, khẳng định Hoàng Sa là một bộ phận của khu vực đằng trong của Việt Nam, thuộc một phần của nước Việt Nam hiện nay.
- Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quang Ngọc!
Nguồn: dangcongsan.vn
Châu bản triều Nguyễn [chữ Hán: 阮朝硃本], là tập hợp toàn bộ các văn bản hành chính của triều Nguyễn từ khi vua Gia Long lên ngôi [1802] cho đến khi vua Bảo Đại thoái vị [1945]. Châu bản triều Nguyễn bao gồm các tập tấu, sớ, phụng thượng dụ, chiếu, chỉ dụ, tư trình, bẩm, truyền, sai, phó, khiển... được đích thân vua ngự lãm hoặc ngự phê bằng mực màu son, truyền đạt ý chỉ hoặc giải quyết các vấn đề chính trị, quân sự, ngoại giao, kinh tế, văn hóa, xã hội...[1][2]
Châu bản triều Nguyễn về thực thi chủ quyền ở Hoàng Sa [黄沙], ngày 13 tháng 7 năm Đinh Dậu niên hiệu Minh Mạng thứ 18 [ngày 13 tháng 8 năm 1837].
Bút phê của các vua nhà Nguyễn trên các Châu bản triều Nguyễn có sáu loại[3], gồm:
- Châu điểm: là một nét son được các hoàng đế [vua] chấm lên chữ đầu một đoạn văn bản, mà đoạn này mang nội dung ý kiến của cơ quan soạn thảo ra cái văn bản nhà nước [tấu chương] đó, trùng với quan điểm của vua.
- Châu phê: là một đoạn từ ngữ, hoặc một câu, hay một đoạn văn gồm vài câu do các vua nhà Nguyễn đương thời viết, chèn vào đầu, giữa, hay cuối các dòng văn bản gốc [tấu chương] của các cơ quan nhà nước soạn. Đoạn phê thể hiện quan điểm của vua, hoặc là ý kiến chỉ đạo của vua đối với các cơ quan này.
- Châu khuyên: là vòng tròn son được nhà vua khuyên quanh một điều khoản hay một tên người hoặc một vấn đề được nhà vua chuẩn thuận.
- Châu mạt: là nét son được phẩy lên tên người hay vấn đề nào đó, thể hiện sự lựa chọn của vua, nhưng cũng có thể là sự không chấp thuận của vua.
- Châu sổ: là nét gạch xóa văn bản gốc [do văn bản hành chính nhà Nguyễn từ đầu thế kỷ 20 về trước là văn tự chữ Hán được viết theo chiều đứng khổ giấy], nên chúng là những nét son gạch sổ trực tiếp trên mặt các con chữ của các đoạn văn bản tấu chương cần phải sửa chữa hoặc không được vua chấp nhận chuẩn y.
- Châu cải: thường đi kèm với châu sổ, là những từ ngữ, câu cú, hay đoạn văn do vua ngự phê bên cạnh những chữ đã bị châu sổ, nhằm sửa ý tứ hoặc thể hiện quan điểm của vua.
Châu bản triều Nguyễn – Thiệu Trị tập 9, tờ 78
Dưới thời Nguyễn, ở triều đại của vua Gia Long, Châu bản được giữ gìn, quản lý bởi Thị thư viện,Thị hàn viện, Nội hàn việnvàThượng bảo ty, là các văn phòng giúp việc trực tiếp cho nhà vua, chuyên trách việc soạn thảo, chuyển phát văn thư cùng các chiếu, dụ; quản lý các ngự chế, thư từ riêng của nhà vua và quản lý ấn tín. Năm Minh Mệnh thứ nhất [1820], vua Minh Mạng cho gộp các viện này thành một cơ quan gọi tên làVăn thư phòng rồi năm Minh Mệnh 10 [1829], lại đổiVăn thư phòngthànhNội các. Châu bản tiếp tục được lưu trữ ở Nội các.
Năm 1942, Châu bản được chuyển về lưu trữ tại Viện Văn hóa Huế. Năm 1959, theo lệnh của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm, Châu bản được chuyển sang bảo quản tại Viện Đại học Huế.Trước năm 1959, toàn bộ Châu bản Triều Nguyễn có 743 tập, với hàng trăm nghìn bản ghi bằng chữ Hán, chưa được sắp xếp, phân loại. Khi Viện Đại học Huế thuộc Việt Nam Cộng hòa tiếp nhận toàn bộ Châu bản còn lại thì chỉ còn khoảng hơn 600 tập.[4][5] Năm 1961, để tránh khí hậu nóng ẩm tại Huế có thể gây hư hại cho tài liệu, chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã chuyển toàn bộ khối tài liệu này lên văn khố Đà Lạt. Tháng 3 năm 1975, nhận thấy Châu bản là khối tài liệu đặc biệt quan trọng, chính quyền này đã lên kế hoạch đưa Châu bản về bảo quản tại Sở Lưu trữ thuộc Nha Văn khố để chuẩn bị mang ra nước ngoài. Tuy nhiên vì khối tài liệu này đã không kịp chuyển đi do Sự kiện 30 tháng 4 năm 1975.
Năm 1978, Cục Lưu trữ Phủ Thủ tướng của chính quyền Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nay là Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước Việt Nam đã tiếp quản và giao cho Kho Lưu trữ trung ương II tại Thành phố Hồ Chí Minh trực tiếp quản lý. Năm 1991, theo Quyết định của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, toàn bộ Châu bản triều Nguyễn được chuyển ra bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I ở Hà Nội. Hiện nay, Châu bản triều Nguyễn vẫn đang được lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, tuy nhiên theo thông tin từ Trung tâm này thì số lượng Châu bản được lưu trữ lại là 773 tập gốc[6].
Châu bản triều Nguyễn [阮朝硃本] về việc xây đền thờ ở Hoàng Sa [黄沙] của đội Hoàng Sa do Phạm Văn Nguyên [笵文原] chỉ huy, [Văn bản soạn ngày 13 tháng 7 âm lịch năm Ất Mùi, Minh Mạng 16, tức ngày 5 tháng 9 năm 1835].
Từ năm 1959, Ủy ban phiên dịch sử liệu thuộc Viện Đại học Huế tiến hành chỉnh lý tài liệu theo thứ tự các đời vua, rồi biên dịch tài liệu theo phương pháp tóm lược thành từng bản phiếu có phần trích yếu nội dung bằng song ngữ Hán Việt được gọi là Mục lục Châu bản Triều Nguyễn. Từ đó đến nay, Mục lục Châu bản triều Nguyễn bị mất mát rất nhiều. Khi Viện Đại học Huế tiếp nhận Châu bản Triều Nguyễn, triều Minh Mạng còn 83 tập mục lục, thì nay chỉ còn 33 tập, triều Thiệu Trị còn 35 trong 51 tập, triều Tự Đức bị mất mát nhiều nhất, chỉ còn 53 tập so với 352 tập, thiếu hẳn đi 25 năm, từ năm thứ 11 đến năm thứ 35. Còn các tập châu bản từ triều Kiến Phúc đến Bảo Đại thì bị thất lạc.[4] Hiện nay, thư viện Đại học Khoa học Huế tiếp nhận và lưu giữ được 121 tập bản gốc viết tay của Mục lục Châu bản Triều Nguyễn với 18.191 bản phiếu ghi. Đại học Huế cũng còn lưu trữ 2 tập Mục lục Châu bản Triều Nguyễn đã được Viện Đại học Huế xuất bản năm 1960 [triều Gia Long], và năm 1962 [triều Minh Mạng, phần I, từ năm 1820 đến 1824]. Mãi đến năm 1998, nhờ sự tài trợ của quốc tế, thư viện Trường Đại học Khoa học Huế phối hợp với Cục Lưu trữ Nhà nước và Trung tâm Nghiên cứu Việt Nam và Giao lưu Văn hoá thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội đã biên tập và xuất bản tiếp được quyển sách Mục lục Châu bản Triều Nguyễn tập II Minh Mạng 6 [1825] và 7 [1826].[4]
Đầu năm 2014, Việt Nam đã trình hồ sơ lên UNESCO đề cử Châu bản triều Nguyễn trở thành di sản tư liệu thế giới.[7] Ngày 14/5/2014, Châu bản triều Nguyễn của Việt Nam được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu Chương trình Ký ức thế giới Khu vực châu Á - Thái Bình Dương.[8]
- ^ Đệ trình Châu bản triều Nguyễn thành di sản tư liệu thế giới, Hương Thu, 30/8/2013, VnExpress.net
- ^ Bút tích 10 đời vua triều Nguyễn, Hoàng Hà, 30/8/2013, VnExpress.net
- ^ Bút phê của các hoàng đế trên Châu bản triều Nguyễn, báo thừa Thiên-Huế đăng ngày 19/09/2013.
- ^ a b c Gặp người cuối cùng trong nhóm biên dịch "Mục lục Châu bản triều Nguyễn", N.T.Đ, Tạp chí Sông Hương - Số 186 [tháng 8]
- ^ Trình châu bản triều Nguyễn ra UNESCO, Hồng Nhì, Báo VietNamNet
- ^ //luutruquocgia1.org.vn/chau-ban-trieu-nguyen/gioi-thieu. |title= trống hay bị thiếu [trợ giúp]
- ^ Châu bản triều Nguyễn sẽ trở thành di sản tư liệu thế giới? Lưu trữ 2014-06-05 tại Wayback Machine, BÁO ĐIỆN TỬ ĐÀI TIẾNG NÓI VIỆT NAM, 19/01/2014
- ^ Châu bản triều Nguyễn được công nhận Di sản thế giới, 15/5/2014, VnExpress