Ngườ Trung Hoa còn gọ Tế Đoan Ngọ là Tế Đoan ngũ hay Trùng Ngũ. Trùng Ngũ là ha số 5 gặp nhau, mồng 5 háng 5, và có xuấ xứ ừ sự ích về Khuấ Nguyên.
Khuấ Nguyên là mộ nhà chính rị, nhà hơ yêu nước nổ ếng của Trung quốc. Ông là mộ rung hần nước Sở, làm chức Tả Đồ cho Sở Hoà Vương. Ông học rộng, bế nhều lạ hanh lêm, chính rực nên bị nhều kẻ ểu nhân ganh ỵ, ghn ghé ìm cách hãm hạ. Lúc đầu ông được Sở Vương yêu quý nhưng về sau nhà vua ngh lờ xểm nịnh của bon nịnh hần nên không n ùng ông nữa. Vớ nỗ nềm hấ vọng, ông đã vế bà hơ “Ly Tao”, mộ bà hơ nổ ếng ễn ả nỗ suy ư, lo cho vận mệnh đấ nước. Kh vua Sở Hoà Vương sang Tần, nhận hấy sự chẳng lành ông đã hế lờ can ngăn nhưng Hoà Vương không ngh, kế cục bị chế ở đấ Tần. Vua Tương Vương kế nghệp Hoà Vương không những không chịu ngh lờ ông lạ còn bắ ông đ đày. Ông hấ chí làm bà hơ “Hoà Sa” rồ buộc đá vào ngườ go mình xuống sông Mịch La ự vẫn. Hôm đó là ngày mồng 5 háng Năm.
Được n, nhà vua rấ hố hận và hương ếc Khuấ Nguyên, bèn sức ân làm cỗ đm ra ận bờ sông cúng rồ đưa ra gữa sông ném cỗ xuống nước để ông hưởng, nhưng cỗ ném xuống bị cá ôm ăn hế. Nhà vua lệnh cho ân chúng các năm sau kh ném cỗ xuống sông phả lấy lá bọc lạ, buộc bằng chỉ ngũ sắc, cá ôm sẽ sợ và không ám ăn.
Từ đó vào ngày mồng 5 háng Năm, bên Trung Quốc ân chúng có ục lệ làm cỗ cúng lnh đình rên các bờ sông rồ lấy lá bọc lạ, buộc chỉ ngũ sắc ném xuống òng nước để âng cúng Khuấ Nguyên. Rêng ạ sông Mịch La, ngườ ân mở hộ rấ vu, ngoà vệc cúng gỗ còn ổ chức các cuộc đua huyền rên sông.
Bánh ú mền Trung
Ở Vệ Nam ừ xa xưa cũng có ục lệ cúng ế Đoan Ngọ mùng 5 háng Năm. Tạ các làng xã có lễ hần ở đình, đền; ạ các hôn xóm cúng ạ am, mếu. Ở nhà, các ga đình sửa lễ cúng ông bà ông vả và cúng Thổ Công. Trong ngày Tế Đoan Ngọ, hoa quả đầu mùa là những hứ không hể hếu rên các mâm cỗ cúng.
Tế Đoan Ngọ mồng 5 háng Năm được ân a gọ là Tế Gế sâu bọ. Tho quan nệm của ngườ xưa, rong ngườ, nhấ là rong bộ phận êu hóa, hường có sâu bọ, gun sán. Các loà sâu bọ này nếu không bị rừ khử đ sẽ snh sô nảy nở ngày càng nhều và gây ậ bệnh cho ngườ. Ngườ a đã chọn ngày mồng 5 háng 5 âm lịch là hờ đểm huận lợ nhấ để ệ rừ chúng.
Sáng sớm ngày mồng 5 háng Năm, ngay kh hức ậy, mọ ngườ súc mệng 3 lần rồ ến hành gế sâu bọ ngay. Trong ịp này mỗ ngườ ăn mộ bá cơm rượu nếp, sau đó ăn các rá cây đầu mùa như mận, muỗm, sấu, đào, ro, ổ, vả, ưa v.v …Ngườ a cắ nghĩa vệc làm này như sau:
Sáng hôm mồng 5 háng Năm, bọn sâu bọ, gun sán ở bụng ướ ngo lên, gặp rượu nếp ăn vào chúng bị say lử, sau đó những rá cây làm cho chúng chế. vì mỗ loạ rá cây đều là mộ vị huốc gế sâu bọ. Trong đông y, các vị huốc Nam hay huốc Bắc đều là các loà hảo mộc, mà rá cây là kế nh của hảo mộc nên có hể gế được sâu bọ.
Đến rưa hì mọ nhà làm cỗ cúng ga ên, rồ đ há lá Mồng năm. Tục há huốc Mồng năm cũng bắ đầu ừ gờ Ngọ, đó là gờ có Dương khí ố nhấ rong cả năm, lá cây cỏ hu há được rong gờ đó có ác ụng chữa bệnh rấ ố, nhấ là các chứng ngoạ cảm, âm hư hay bệnh a lễu. Ngườ a há các loạ lá có sẵn rong vườn, rong vùng như: lá ích mẫu, lá cố xay, ngả cứu, ía ô, knh gớ, lá r, lá bưở, vông, lạc ên, nhọ nồ... đm về ủ rồ phơ khô, để sau đm nấu uống, và cho rằng uống nước này sẽ rấ lành, chữa được nhều bệnh.
Đố vớ vùng nam Trung bộ và Nam bô, bánh ro là hứ không hể hếu rong ế Đoan Ngọ. Bánh ro còn được gọ là bánh go, bánh ú, làm ừ gạo ngâm nước ro đố ừ han củ hoặc rơm nếp, gó bằng lá chuố. Bánh ro ăn rấ má, ễ êu, hường được ăn vớ mậ hoặc đường. Đây là mộ loạ đặc sản rong vùng.
Đố vớ rẻ con, ngoà rá cây, ngườ a còn cho rẻ ăn rứng luộc, bô hồng hoàng vào hóp đầu, vào ngực, vào rốn để gế sâu bọ. Sau kh gế sâu bọ xong, để rẻ ngồ rên gường, rửa mặ mũ, lau sạch chân ay rồ bắ đầu nhuộm móng ay móng chân, đo chỉ ngũ sắc cho chúng. Em gá đến độ uổ xâu lỗ a cũng chọn ngày này mà xâu. Nhều ngườ còn mua bùa chỉ đo cho rẻ con. Bùa kế bằng chỉ ngũ sắc, kế ho hình hoa sn, quả đào... Lạ may áo lụa mang đến các cửa chùa, cửa đình n ấu vẽ bùa rồ mặc cho rẻ, có ý rừ à ma, không cho xâm hạ rẻ.
Châu chấu rang - món ăn nhều nh ưỡng
Trước đây nhân ân còn có mộ số ục lệ khác như: ục ắm lá mù vào gữa rưa, ục khảo cây cho ra quả, nhân ân vùng bển có ục ắm bển vào gờ Ngọ …Mộ số vùng, vào ngày mồng 5 háng 5 ngườ ân ổ chức ra đồng chao bắ châu chấu, vừa ệ rừ loà côn rùng phá hạ mùa màng, vừa ùng làm hực phẩm, mộ món hức ăn rấ gàu chấ nh ưỡng.
Ở Vệ Nam, những ngườ bế về ích chuyện Khuấ Nguyên chắc không nhều mà chỉ co mùng 5 háng 5 là "Tế gế sâu bọ", vớ nhận hức rằng, rong ga đoạn chuyển mùa, chuyển ế, ịch bệnh ễ phá snh, mỗ ngườ đều cần phả phòng rừ. Không chỉ gế sâu bọ rong ngườ mà còn phả ệ rừ sâu bọ phà hạ mùa màng, đồng ruộng. Ngườ a cho rằng rong ngày này nhà a cũng có bữa cỗ "gế sâu bọ" vào sáng sớm, vớ hoa quả đầu mùa và đương nhên không hể hếu món rượu nếp, nhấ là nếp cẩm.
Ngày nay mặc ù các uc lệ cầu kỳ rên không còn mấy a áp ụng nữa, song Tế Gế sâu bọ vẫn hịnh hành khá phổ bến rong cả nước. Tuy cách hức ổ chức có đô chú khác bệ ho ập quán rêng của ừng vùng, nhưng đây vẫn là mô.phong ục đẹp, mộ né văn hóa ẩm hực ruyền hống cần được gữ gìn.