Vật cực tất phản là gì năm 2024

TTCT - Sự mặc định trong bộ óc con người thật dễ sợ. Những bài viết, những status, những bình luận trên truyền hình về một đội Đức của hôm nay là "ý chí thép", "xe tăng", "xe lu"... là một ví dụ.

Đội tuyển Đức ngày nay chơi hoa mỹ nhưng yếu ớt. Ảnh: AP

Với báo chí Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung, những biệt danh để chỉ một đội Đức lạnh lùng, bản lĩnh, ý chí như thép có lẽ bắt đầu phổ biến từ sau ngày 8-7-1982.

Hôm ấy tại Sevilla, ở bán kết World Cup 1982, Đức và Pháp tranh vé dự chung kết. Bóng đá Pháp bấy giờ đang có những tài hoa lỗi lạc như Platini, Tresor, Tigana, Giresse...

Hai đội đã làm nên một cuộc rượt đuổi ngoạn mục. Đầu tiên, Littbarski mở tỉ số cho Đức ở phút 17, nhưng chỉ 10 phút sau Platini gỡ hòa cho Pháp.

Tỉ số 1-1 được giữ đến hết hai hiệp chính. Sang hiệp phụ, Pháp tưởng như cầm chắc chiến thắng khi Tresor và Giresse liên tiếp ghi bàn giúp đội nhà vượt lên dẫn 3-1.

Tuy nhiên, người Đức chứng tỏ bản lĩnh tuyệt vời bằng hai bàn gỡ của Rummenigge và Fischer, đưa trận đấu đến trên chấm luân lưu. Ở cuộc đấu súng, Pháp đã phải ôm hận nhìn Đức vào chung kết.

Trận đấu còn có sự cố kinh thiên động địa hồi ấy là pha va chạm kinh hoàng giữa thủ môn Schumacher của Đức với tiền đạo Battiston của Pháp khiến anh này bất tỉnh, gãy 2 chiếc răng và 3 chiếc xương sườn. Đài BBC gọi đấy là "trận cầu của thế kỷ 20".

Từ đó, người ta bắt đầu kính nể bản lĩnh của bóng đá Đức: cả khi đang bị dẫn bàn, họ vẫn tỉnh như không.

Cũng kể từ đó, báo chí Việt Nam bắt đầu ví von đội Đức với những phẩm chất lạnh lùng và cứng cỏi; nặng nề, chậm chạp, nhưng đủ sức san phẳng tất cả chướng ngại trên đường đi.

Tuy nhiên chất thép đấy có còn ở tuyển Đức bấy giờ không?

Sự thay đổi có lẽ bắt đầu từ World Cup 2006 trên sân nhà, dưới triều đại HLV Klinsmann. Ông và Beckenbauer muốn xóa bỏ hình ảnh cũ của tuyển Đức trong mắt người hâm mộ - người ta có thể kính nể bản lĩnh và hiệu quả của tuyển Đức, nhưng bảo yêu thích đội bóng này thì khó!

Không phải ngẫu nhiên mà chủ nhà World Cup 2006 đã tổ chức một cuộc triển lãm hình ảnh, vật dụng liên quan đến "trận cầu thế kỷ" năm 1982.

Các hiện vật "đinh" là... hai chiếc răng gãy của Battiston năm xưa. Có thể nói đây là màn "tự phê" nghiêm khắc của bóng đá Đức, rằng họ sẽ không lặp lại hình ảnh xấu xí đó.

Cũng từ đó, tuyển Đức đá thiên về tấn công, thêu hoa dệt gấm, sáng tạo và tinh tế. Chiến thắng ở World Cup 2014 của họ đã thuyết phục được hoàn toàn giới mộ điệu yêu bóng đá đẹp.

Nhưng vật cực tất phản: xem màn sẩy chân của tuyển Đức ở trận ra quân World Cup 2022 này trước đối thủ bị đánh giá thấp hơn Nhật Bản, ta thấy họ cuống quýt, thậm chí là hoảng loạn, sau khi bị gỡ hòa, rồi bị dẫn bàn.

Ở tuyển Đức thời xưa cũng không bao giờ có màn cà rỡn như khi Rudiger chạy cao chân đùa cợt cầu thủ Nhật, sau khi đã dẫn điểm và chiếm thế thượng phong.

Thật lòng mà nói, tôi vẫn thích tuyển Đức ngày xưa hơn. Vì như vậy, khi xem World Cup, mới có được trải nghiệm về bản sắc của từng quốc gia, thậm chí từng khu vực địa lý, hay cả châu lục.

Lúc đó, chúng ta sẽ thấy điệu Samba của Brazil, sự hồn nhiên hoang dã châu Phi, ý chí của châu Á, và sự lạnh lùng của người Đức.

Cổ nhân giảng: “Vật cùng tắc biến”, “Vật cực tất phản”, ý nói một vật hoặc một sự việc khi đi đến điểm cực độ trong giới hạn thì sẽ phản đảo lại. Cho nên, càng là ở vào lúc vô vọng, thì càng có thể là hy vọng đang ở ngay trước mắt. Thân ở vào nghịch cảnh, chính là cơ hội tốt để tôi luyện bản thân mình.

(Hình minh họa: Qua kknews.cc)

Trong Chu Dịch có hai quẻ là quẻ Bĩ và quẻ Thái. Quẻ Bĩ chỉ điều không thuận lợi, sự bế tắc. Trong thời điểm bế tắc, đạo người không thông, thiên hạ không lợi, người quân tử nên giữ gìn ngay chính. Quẻ Thái là thuận lợi, suôn sẻ, hanh thông. Khi nghịch cảnh đi đến cuối cùng, đạt đến mức cực điểm thì sẽ chuyển sang hướng thuận cảnh, cũng chỉ vận xấu đi đến cực điểm thì vận may sẽ đến.

Khương Tử Nha là vị quân sư tài ba có công lớn giúp Chu Văn Vương diệt nhà Thương, dựng lập nhà Chu. Nhưng ít ai biết được trước khi gặp Chu Văn Vương, Khương Tử Nha từng sống nghèo khổ, bị vợ bỏ… và phải mưu sinh cùng cực đến thế nào.

Trước khi Khương Tử Nha gặp Chu Văn Vương, ông từng chán nản buồn bã đến cực điểm. Gia thế của Khương Tử Nha vô cùng hiển vinh, tiếng tăm lừng lẫy, nhưng tới đời ông thì gia đình lại khánh kiệt, nghèo nàn, khiến người đời xem như ông có xuất thân thấp kém.

Tổ tiên của ông làm đến chức Tứ Nhạc, có công giúp vua Hạ Vũ trị thủy. Sử ký xác định tổ tiên của ông được phong ở đất Lã vào khoảng thời vua Thuấn đến thời nhà Hạ, do đó lấy Lã làm họ. Nhưng khi Khương Tử Nha ra đời, gia cảnh nhà ông đã ở vào lúc suy tàn. Trong “Thuyết uyển · Tôn hiền” của Lưu Hướng thời Hán có ghi lại rằng: Thời trẻ, Khương Tử Nha từng bán thịt, bán rượu, bán bột mỳ kiếm sống.

Khương Tử Nha từng đi ở rể gia đình nhà vợ, nhưng bởi vì ông không giỏi mưu sinh, làm việc gì kiếm sống cũng không được lâu dài nên sau này bị gia đình nhà vợ đuổi ra khỏi nhà. Trong “Chiến quốc sách” – Chương Tần ngũ có ghi chép vể điều này.

Trong sử sách cũng ghi chép rằng, Khương Tử Nha từng đi bán bột mỳ kiếm sống. Một lần, ông mua 15 kg bột mỳ đem đến trấn Khẩu Tử bán. Ông cất tiếng rao hàng từ sáng sớm đến tận lúc mặt trời xuống núi mà không có một người nào hỏi mua. Khương Tử Nha thất vọng ngửa mặt lên trời thở dài một tiếng: “Trời ơi!” Không ngờ, khi ông vừa ngửa mặt lên há miệng ra than trời thì bị phân chim rơi vào miệng.

Ông vội vàng tới bờ sông tìm nước rửa miệng thì bỗng nhiên một trận cuồng phong nổi lên, lật tung chiếc sọt đựng bột của ông. Tất cả 15 kg bột mỳ bị gió thổi bay biến không còn lại chút nào…Đây thực sự là đẩy người ta đến tình cảnh cùng cực, “kêu trời, chim thải phân, kêu đất, đất cuộn tung quầy hàng”!

(Hình minh họa: Qua chinaculturetour.com)

Bởi vì gia cảnh bần cùng nghèo khó, nên vợ ông là Mã Thị sinh lòng ghét bỏ ông, muốn đuổi ông ra khỏi nhà. Khương Tử Nha khuyên vợ rằng: “Ta chắc chắn sẽ có ngày được hưởng vinh hoa phú quý, nàng đừng làm như vậy!” Mã Thị không nghe lời khuyên của chồng mà rời bỏ ông.

Về sau, Khương Tử Nha trợ giúp Chu Văn Vương dựng lập nhà Chu, Mã Thị thấy ông có địa vị cao sang, tài phú của cải nhiều nên liền mong muốn cùng Khương Tử Nha “gương vỡ lại lành”.

Nhưng Khương Tử Nha sớm đã nhìn thấu lòng dạ người vợ cũ của mình. Ông đổ một hũ nước lên mặt đất và bảo người vợ cũ của mình hốt lên, Mã Thị chỉ có thể bốc lên được một nắm bùn. Lúc này Khương Tử Nha mới nói: “Nhược ngôn ly canh hợp, phúc thủy dĩ nan thu” (Ý nói rằng, đã chia xa thì khó hợp, giống như bát nước đã đổ đi thì khó hốt lại). Đây cũng chính là nguồn gốc của điển tích “nước đổ khó hốt”.

Dù cuộc sống cùng cực như vậy nhưng Khương Tử Nha là “người cùng, chí không cùng”. Cho dù là buôn bán làm ăn kiếm sống, xem bói tạm kiếm cơm qua ngày cũng vậy, ông đều siêng năng chịu khó một lòng học tập về thiên văn địa lý, quân sư mưu lược, nghiên cứu con đường “trị quốc an bang”. Ông từng ở trên núi Côn Luân học đạo, sau này ông xuống núi trợ giúp Chu Văn Vương diệt nhà Thương, sau khi diệt nhà Thương xong ông lại được phong thần.

Tương truyền rằng, sau nhiều năm ngồi câu cá chờ thời cơ bên bờ sông Vị Thủy, đến năm 72 tuổi Khương Tử Nha mới gặp được Tây Bá Hầu Cơ Xương, tức Chu Văn Vương sau này. Cơ Xương cho rằng Khương Thái Công là bậc kỳ tài nên lập tức mời ông lên xe theo mình, đồng thời cũng bái ông làm thầy. Khương Tử Nha bấy giờ mới bắt đầu con đường “dựng Chu diệt Thương” của mình.

(Hình minh họa: Qua read01)

Sống trên đời khó tránh khỏi gặp phải những lúc thăng trầm khó khăn hoặc gặp phải những mâu thuẫn với người khác. Người xưa có câu: “Bất như ý sự thường bát cửu, năng dữ nhân ngôn vô nhị tam” ý nói, đời người, trong mười việc thì thường có đến tám chín việc là không như ý, tìm được người để nói cùng thì chẳng có đến hai ba người).

Những khổ sở của bản thân chỉ tự mình biết. Cho nên, càng ở vào lúc bị hoàn cảnh cùng cực “dằn vặt dày vò”, càng cần phải có tín niệm kiên định, kiên nhẫn và một ý chí mạnh mẽ.

Càng là ở vào thời điểm “tối tăm, u ám” thì càng có thể là lúc bình minh sắp hửng sáng. Càng là ở vào lúc vô vọng, thì càng là có thể hy vọng đang ở ngay trước mắt. Thân ở vào nghịch cảnh, chính là cơ hội tốt để tôi luyện bản thân mình.

Gặp lúc mâu thuẫn, chỉ có nhẫn nại mới là biện pháp hóa giải tốt nhất. Nhẫn có thể thiện giải ác duyên, khiến cho “gió yên sóng lặng”, nhẫn còn có thể đạt được “vật cực tất phản” (tức là sự vật phát triển đến cực điểm thì sẽ chuyển hoá theo hướng ngược lại), khiến con người đạt được cảnh giới “phủ cực thái lai” (hết cùng lại thông).