Tiêu luận phương pháp đánh giá đất đai theo FAO
Trong tổng hợp báo cáo của FAO (1995) cho thấy tỷ lệ của sự suy thoái đất đai đang tiếp tục gia tăng. Tuy nhi ên, sự suy thoái đất đai có thể được chỉnh sửa nếu đất đai được sử dụng một cách hợp lý hay tất cả các chức năng của đất đai được quan tâm suy nghĩ từ góc độ của địa phương, quốc gia v à toàn cầu, ngược lại sự suy thoái đất đai càng nghiêm trọng hơn ở những nơi không có quy hoạch sử dụng đất đai hoặc thực hiện theo thứ tự, hoặc nếu có một quyết định sử dụng đất đai sai hay định kiến l ãnh đạo sử dụng đất không hợp lý. Show
Ðể khắc phục tình trạng này, có thể có những biện pháp như đối với việc tránh tác động tổn hại nhiều đến sự phát triển và đạt được một sự bền vững trong phát triển nông nghiệp. Có phương pháp điều chỉnh việc sử dụng đất đai được trình bày, đó là một hoạt động được xác định trên nền tảng của qui luật chắc chắn có hiệu quả đối với từng thời kỳ sử dụng đất. Một khoảnh đất được xem là thích hợp khi sử dụng có hiệu quả đối với cả lúa, thổ cư và được đánh giá thông qua việc định lượng. Kết quả nghi ên cứu cho thấy rằng phương pháp này đóng góp cho kế hoạch sử dụng đất trong việc t ìm ra chương trình để điều chỉnh đối với trồng lúa là đất được sử dụng ổn định và có những kiến nghị cho sự phát triển ổn định lâu dài. Một số nghiên cứu chỉ rõ hơn trong sử dụng đất đai là cần đảm bảo một hệ sinh thái bền vững và hệ thống xã hội phát triển hoặc là tạo ra kết quả của sự suy giảm tài nguyên. Do vậy, để phục hồi tình trạng cân bằng giữa sự phá hoại và sự hữu dụng của tài nguyên là vấn đề quan trọng cho cả hai: con người và những đặc điểm tự nhiên trong hệ sinh thái. Cần có sự phân tích hiện trạng và tiềm năng sử dụng đất đai, từ đó cho phép phục hồi lại đất đai, xác định các nhân tố giới hạn mà từ đó có thể được làm hạn chế bớt đi hoặc ngưng suy thoái đất đai và sản xuất gia tăng (Geerling and Bie, 1986). Ðã từ lâu, con người đã biết dựa vào điều kiện tự nhiên để cải tạo tự nhiên từng bước cho phù hợp và có nhiều bài học kinh nghiệm đắt giá. Như kết quả nghiên cứu của Lê Quang Trí (1996) đã chứng minh được: kinh nghiệm của người nông dân dưới ảnh hưởng khác nhau của sự hạn chế về mặt tự nhiên, nhưng những người nông dân trong vùng đất phèn đ ã phát triển những kiểu thực hành khác nhau để khắc phục những hạn chế về đất trong sản xuất của họ, và cho những kết quả khả quan trong việc khai thác tốt t ài nguyên đất và nước như:
Kết quả đã để lại một hiện trạng đặc thù của Ðồng bằng sông Cửu long, từ chỗ chỉ dựa vào tự nhiên là chủ yếu để khai thác môi trường chưa biến đổi lớn, tiến đến mục tiêu gia tăng lương thực, nhất là sau năm 1975, dẫn đến tình trạng khai thác độc canh làm môi trường tài nguyên bị phá huỷ. Nền nông nghiệp chỉ thiên về khai thác tài nguyên tự nhiên mà chưa chú trọng đúng mức đến việc tái tạo chúng (làm mặn hoá hoặc phèn hóa một số vùng). Vì vậy, hiện trạng này cần phải được chú ý giải quyết và mục tiêu quan trọng là phải bảo đảm an toàn lương thực, đồng thời phải đa dạng hoá nền nông nghiệp, tức là đa dạng hóa cơ cấu sử dụng đất và mục tiêu bảo vệ môi trường. Ðặc biệt từ kết quả đánh giá thích nghi đất đai cho mục tiêu phát triển nền nông nghiệp sinh thái đã đề ra những biện pháp kỹ thuật đặc thù. Riêng ở ÐBSCL với đề tài nghiên cứu – Phát triển phương thức quản trị đối với vùng đất phèn dựa vào kinh nghiệm của nông dân và kiến thức của chuyên gia đã cho thấy:
Các nhà khoa học của FAO đã xây dựng nên một hệ thống khả năng phân hạng thích nghi đất đai cho các kiểu sử dụng đất đai khác nhau. Đây là hệ thống bao gồm các nguyên tắc và quan điểm trên cơ sở đánh giá thích nghi cấp quốc gia, cấp vùng và cấp địa phương. Mục đích của việc xây dựng hệ thống đánh giá đất đai FAO là:
2. Một số khái niệm trong đánh giá đất đai theo FAOTheo FAO (1976): Đánh giá đất đai là quá trình so sánh đối chiếu những tính chất vốn có của vạt đất cần đánh giá với những tính chất đất đai mà loại sử dụng đất yêu cầu phải có. Theo A.Young: Đánh giá đất đai là quá trình đoán định tiềm năng của đất cho một hoặc một số loại sử dụng đất được chia ra để lựa chọn. Đánh giá đất đai (Land assactment): Là quá trình xác định tiềm năng của đất cho một hay nhiều mục đích sử dụng được lựa chọn. Cũng có thể hiểu đánh giá đất đai là một bộ phận của phân loại đất đai trong đó cơ sở phân loại là xác định mức độ thích hợp của việc sử dụng đất. Như vậy đánh giá đất đai là quá trình thu thập thông tin, xem xét toàn diện và phân hạng là việc làm cụ thể để phân định ra mức độ thích hợp cao hay thấp. Kết quả đánh giá, phân hạng đất đai được thể hiện bằng bản đồ, báo cáo và các bảng biểu số liệu kèm theo. 3. Khái quát quy trình đánh giá đất đaiQui trình đánh giá đất đai đượcthực hiện theo các bước sau: 1). Xây dựng các đơn vị bản đồ đất đaiDựa trên cơ sở kết quả điều tra khảo sát các điều kiện đất đai như: khí hậu, địa hình, thổ nhưỡng, nước, thực vật, …. Để xây dựng bản đồ đơn vị đất đai. Mỗi đơn vị bản đồ đất đai có những đặc tính đất đai riêng khác so v ới những đơn vị bản đồ đất đai khác. 2). Chọn lọc và mô tả kiểu sử dụng đất đaiChọn lọc, mô tả kiểu sử dụng đất hiện tại phù hợp và liên quan đến mục tiêu chính sách và phát triển đã được xây dựng bởi các nhà qui hoạch cũng như phải phù hợp với những điều kiện về kinh tế xã hội và tự nhiên môi trường trong khu vực đang thực hiện. 3). Chuyển đổi những đặc tính đất đaiChuyển đổi những đặc tính đất đ ai của mỗi đơn vị bản đồ đất đai thành các chất lượng đất đai có ảnh hưởng trực tiếp đến các kiểu sử dụng đất đ ai đã được chọn lọc. 4). Xác định yêu cầu về đất đaiXác định yêu cầu về đất đai cho các kiểu sử dụng đất đai đã chọn lọc, hay gọi là yêu cầu sử dụng đất đai trên cơ sở của các chất lượng đất đai. Đối chiếu giữa yêu cầu sử dụng đất đ ai của các kiểu sử dụng đất đai được diễn tả dưới dạng phân cấp yếu tố với các chất lượng trong mỗi đơn vị bản đồ đất đai được diễn tả dưới dạng yếu tố chẩn đoán. Kết quả cho được sự phân hạng khả nă ng thích nghi đất đai của mỗi đơn vị bản đồ đất đai với từng kiểu sử dụng đất đ ai. Đánh giá đất đai là sự so sánh giữa các dữ liệu về nguồn tài nguyên thiên nhiên và những yêu cầu về quản trị và bảo vệ môi trường của sử dụng đất đai. Do đó trong việc thực hiện cần phối hợp đa ngành bao gồm các nhà khoa học về đất, cây trồng, hệ thống canh tác, cũng như các chuyên gia về lâm nghiệp, kinh tế và xã hội. Tùy theo từng vùng và mục đích đánh giá qui hoạch sử dụng đất đai cho từng vùng khác nhau mà thành phần các nhà khoa học tham gia cũng thay đổi. Các bước thực hiện trong quy trình đánh gia đất đai được trình bày một cách hệ thống trong sơ đồ Hình 1: Qui trình đánh giá đất đai cho qui hoạch sử dụng đất đai. 4. Những nguyên tắc của đánh giá đất đaiSáu nguyên tắc cơ bản sau đây được sử dụng cho cho đánh giá đất đai theo FAO, 1976:
5. Mức độ chi tiết và tỉ lệ khảo sát cho đánh giá đất đaiĐánh gia đất đai được thực hiện ở các cấp độ khác nhau tùy thuộc vào kết quả của các tỉ lệ bản đồ khác nhau. Theo Young, 1976 thì có thể phân biệt ra 6 mức độ khác nhau để khảo sát cho đánh giá đất đai:
|