So sánh thuốc bắc và thuốc nam

Gần đây, tình trạng ngộ độc liên tiếp xảy ra do sử dụng thuốc Nam, thuốc Bắc ở nhiều nơi, đặc biệt là trường hợp hai cháu bé tại Nam Định uống thuốc bổ của bà lang bị ngộ độc.

Thuốc Nam hoặc thuốc Bắc đều được bào chế từ các nguồn động thực vật để trở thành dược liệu. Người ta sử dụng những thành phần có lợi trong dược liệu để trị liệu và bồi bổ sức khỏe. Bên cạnh đó, chúng lại có những độc chất khác chứa trong cùng một loại dược liệu. Mặc dù đã áp dụng các phương pháp khử độc hoặc làm giảm độc trong quá trình bào chế thành dược liệu, tuy nhiên, nếu lạm dụng liều quá ngưỡng cho phép vẫn có thể gây độc. Đó là chưa nói tới nguồn thực vật sử dụng chế biến dược liệu còn để lại dư chất là độc tố của thuốc trừ sâu hay chất bảo quản dược liệu sau chế biến hoặc dược liệu bị mốc có cả các nấm mốc gây độc…

Cũng như thuốc Tây y, thuốc Nam, thuốc Bắc cũng có những vị có độc tính.

Các vị thuốc chứa chất độc

Một số vị thuốc Nam, thuốc Bắc độc dùng trong trị liệu như nhân ngôn, thạch tín, cà độc dược, phụ tử, mã tiền… đều là những vị thuốc có độc tính cao được sử dụng trong các thang thuốc.

Chất độc vô cơ như thạch tín (arsenic), là chất được dùng làm thuốc kích thích tủy xương để tạo máu với liều nhỏ, nhưng khi sử dụng liều cao lại gây độc mà rất khó bị phân hủy.

Chất độc hữu cơ gặp ở các dạng tự nhiên, trong cây cỏ như cà độc dược, tam thất, lá ngón... các chế phẩm từ thuốc phiện cũng được dùng trong y tế dưới dạng hoạt chất như morphin... mà trong thuốc Đông y cũng có dùng dạng thuốc phiện để trị bệnh. Mã tiền liều thấp có công hiệu làm cường kiện cơ (tăng trương lực cơ), nhưng là cây rất độc vì cây có chất gelmicine giống chất strychnine nên dùng quá liều sẽ gây ngộ độc. Cà độc dược được chế thành atropine và benladone, cả hai loại này đều xếp vào độc bảng A. Trong Đông y cũng dùng chúng để trị bệnh.

Đặc biệt là cây trúc đào (nerium oleanderi), mọi thành phần của cây đều độc vì có chất oleanderi và neriolin được sử dụng làm thuốc. Có trường hợp mù mắt do nhựa trúc đào, cành trúc đào làm que xiên thịt nướng, khi ăn thịt sẽ bị ngộ độc.

Cây hoa đỗ quyên vừa dùng làm thuốc trị bệnh, song có chứa chất độc, nếu lạm dụng cũng gây ngộ độc. Cây mao địa hoàng (digitalis purpurea), cho chất digoxin chữa trị bệnh tim, nếu uống quá liều cũng bị ngộ độc. 

Mật ong cũng có thể gây độc nếu như loại mật ong này được lấy từ các loài hoa độc (lim, bạch đàn...) và trong đó có một số loại độc chất chưa phân lập được nếu ăn nhiều sẽ gây độc (say mật).

Ngay cả nhân sâm, nếu sử dụng không đúng cũng bị ngộ độc hoặc gây tử vong. Mặc dù Đông y cho rằng, sâm là một vị thuốc đại bổ nguyên khí, phục mạch, cố thoát, bổ tỳ ích phế, sinh tân, an thần. Nhưng khi lạm dụng hoặc dùng không đúng mục đích cũng gây nguy hiểm chết người. Nên người xưa có dặn: “Phúc thống phục nhân sâm tắc tử” (người đau bụng do hư hàn uống nhân sâm có thể chết). Khi dùng nhân sâm cần lưu ý: người có bệnh thực nhiệt và thấp nhiệt không nên dùng; khi dùng nhân sâm phải bỏ cuống sâm đi, vì nó dễ gây nôn mửa; không dùng đồ sắt để cắt, nấu nhân sâm; suyễn khạc ho do khí ủng trệ, đờm thực nhiều thì không dùng; các chứng đau do thực (đau bụng cứng, sờ vào đau thêm) không nên dùng; khi phối hợp với các vị thuốc khác phải tránh dùng với lê lô (tương phản là phản lại nhau), ngũ linh chi (tương úy tức là sợ nhau), bồ kết (tương ố tức là ghét nhau) sẽ có hại…

Để đảm bảo an toàn, người dân cần bốc thuốc tại cơ sở YHCT tin cậy. Ảnh: Phương An

Và việc sử dụng không đúng

Đó là mới dẫn một trong số các vị thuốc có thể gây độc, chứ chưa nói đến khi sử dụng không đúng mục đích trong thang thuốc khiến có thể gây tử vong như trong y thư nói: “Hàn ngộ hàn tắc tử” nghĩa là khi cơ thể đã hàn mà lại sử dụng các vị thuốc mang tính hàn, đương nhiên hàn sẽ tăng lên bội phần dẫn đến chết! Chẳng hạn, khi hàn phải dùng ôn pháp để làm ấm nóng cho người bệnh. Vậy phải dùng các loại thuốc ấm nóng để chữa các chứng hư hàn, quyết lảnh hồi dương cứu nghịch. Trên lâm sàng thường dùng các vị thuốc như: nhân sâm, phụ tử, nhục quế, sanh cương. Hay “Nhiệt ngộ nhiệt tắc cuồng” ý nói là cơ địa người bệnh đã nhiệt mà lại sử dụng những vị thuốc mang tính nóng ắt sẽ làm cho người bệnh sinh điên! Ví dụ như mắc chứng can phong nội đồng do nhiệt thịnh, cần dùng câu đằng với linh dương giác, cúc hoa, thạch cao thì lại dùng phụ tử, nhục quế, sanh cương… Dùng hoàng bá thuốc giáng hỏa, hay huyền sâm.

 Còn khi lập thang thuốc mà có những vị đối kháng trong cùng một thang là có thể xảy ra sự tương tác bất lợi như vị thuốc này kìm hãm hay làm giảm tác dụng của một hoặc nhiều vị khác có cùng thang, thậm chí sự tương tác còn có thể tạo thành chất độc… như vậy sẽ không đạt mục đích điều trị khỏi bệnh, mà còn gây hại cho cơ thể người bệnh và dẫn đến tử vong.

Hoặc bắt không đúng bệnh, như người bệnh bị âm hư thì phải bổ âm hoặc nâng âm hạ dương để cho âm dương cân bằng…

BS.

Ngày nay cho ta 2 lựa chọn thuốc nam và thuốc bắc để điều trị bệnh chắc chắn ta sẽ lựa chọn thuốc nam. Vậy nguyên do tại sao chúng ta lại lựa chọn thuốc nam. Bài viết này chúng tôi sẽ giới thiệu tới quý vị độc giả và bạn đọc.

Một vài năm gần đây thị trường thuốc bắc trở nên trầm lặng, không sôi động như thời điểm 5 năm về trước khi mà nhà nhà dùng thuốc bắc, người người dùng thuốc bắc, thuốc bắc sắc uống rồi lại thuốc bắc ngâm rượu…

Vậy Nguyên do nào dẫn tới người tiêu dùng Việt lại quay lưng với thuốc bắc vậy ?

Một trong những lý do khiến người tiêu dùng Việt Nam ngày càng xa lánh với thuốc bắc đó chính là nguồn gốc và chất lượng của loại thuốc này.

Như các bạn đã biết thuốc bắc là tổng hợp các vị thuốc được chế biến theo phương pháp cổ truyền Trung Hoa, hiện nay thuốc bắc 100% nguồn gốc được nhập khẩu từ Trung Quốc.

Cơ bản các loại thuốc bắc có bán trên thị trường hiện nay đều được nhập khẩu theo con đường tiểu ngạnh, không có bất cứ một cơ quan nào giám định chất lượng và nguồn gốc xuất xứ của các loại dược liệu này.

Không giống như Thuốc nam, thuốc bắc trải qua quá trình chế biến, bảo quản được cho là rất công phu, chứ không đơn giản như thuốc nam là chỉ đem phơi khô để sử dụng.

Như các bạn đã biết thuốc bắc có thời gian bảo quản được lâu, có những vị thuốc chế biến ở dạng ướt nhưng có thể bảo quản dài ngày cả vài tháng trời mà không bị mốc.

Lý do nào để thuốc bắc có thể bảo quản được lâu như vậy ? Đó chính là hoạt chất lưu huỳnh – một chất phổ biến được dân chế biến thuốc bắc sử dụng để bảo quản (Đây là một hóa chất độc hại, nhà nước ta đã nghiêm cấm không sử dụng hóa chất này trong bảo quản chế biến thực phẩm).

Thời gian qua cục vệ sinh an toàn thực phẩm đã có công văn cảnh báo người tiêu dùng về việc sử dụng các loại thuốc bắc không rõ nguồn gốc, vì có thể gây nguy cơ ngộ độc. Các chất độc hại xâm nhập vào trong cơ thể lâu ngày sẽ sinh bệnh. Tuy chưa có thống kê cụ thể nhưng những loại dược liệu không rõ nguồn gốc trên nếu thẩm thấu vào trong cơ thể chắc chắn sẽ rất nguy hại.

Không thể phụ nhận những lợi ích của thuốc bắc, nhưng nếu với cách chế biến bảo quản như hiện nay chắc chắn thời gian tới người Việt sẽ tiếp tục quay lưng lại với thuốc Bắc.

Các vị Thuốc nam

Dân Việt đã có thuốc nam để thay thế thuốc bắc

Việt Nam ta có trữ lượng cây thuốc nam đặc biệt phong phú, nếu ta biết tận dụng sử dụng nguồn liệu cây thuốc trên thì không được đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn tiến tới xuất khẩu ra nước ngoài.

Trong những năm qua cùng với sự phát triển của xã hội, ngành dược phẩm trong nước đã có những bước phát triển vượt bậc đặc biệt là việc chế biến và thu hái cây thuốc nam. Người dân cũng đã biết tới và sử dụng thuốc nam nhiều hơn.

Do có nguồn dược liệu thiên nhiên rất sạch, lại được chế biến theo phương pháp truyền thống nên đã phát huy tối đa được dược tính. Ngày nay đã có những bài thuốc trở nên nổi tiếng, tạo được dấu ấn trong lòng bệnh nhân như: Bài thuốc Phong tê thấp Gà Giằng, thuốc Kim tiền thảo OPC, bài thuốc nam điều trị sỏi thận ……

Đã giúp đỡ cho hàng trăm, hàng ngàn bệnh nhân khỏi dứt điểm những căn bệnh tưởng chùng chỉ có biện pháp dao kéo, phẫu thuật mới giải quyết được.

Định hướng phát triển

Với nguồn cây thuốc nam quý giá mà thiên nhiên ban tặng cùng với kho tàng Y dược học cổ truyền phong phú chúng ta tin chắc rằng trong thời gian tới sẽ có nhiều hơn những Kim tiền thảo OPC, những Phong tê thấp Bà Giằng để ngành dược Việt có thể vươn tầm hội nhập cùng thế giới. Đừng để người nước ngoài nói : Người Việt đang chết trên đống thuốc mà họ không biết ./.