Qua đoạn trích Bài học đường đời đầu tiên em thấy dế Mèn không có nét tính cách nào

ÔN TẬP VĂN BẢN: BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN [TÔ HOÀI]
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Tác giả: - Tên thật: Nguyễn Sen
- Sinh năm: 1920
- Quê: Hà Nội.
- Ông viết nhiều truyện cho thiếu nhi, viết về đề tài miền núi và Hà Nội rất
thành công như: Võ sĩ bọ ngựa, Chim cu gáy, Vợ chồng A Phủ...
2. Văn bản:
a. Hoàn cảnh sáng tác
- Truyện DMPLK in lần đầu vào năm 1941, gồm 10 chương.
- Đoạn trích do người biên soạn SGK đặt
- Trích từ chương I của truyện Dế Mèn phiêu lưu ký
b. Phương thức biểu đạt: Tự sự + miêu tả.
c. Bố cục: Bố cục 2 phần:
+ P1: Từ đầu .. thiên hạ: Bức chân dung tự họa của Dế Mèn
+ Phần 2: Đoạn còn lại: Câu chuyện về bài học đường đời đầu tiên.
d. Tóm tắt: Dế Mèn là con út trong một gia đình có ba anh em. Cậu sớm được
cha mẹ cho ra ở riêng. Nhờ ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên
chẳng mấy chốc cậu trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Dế
Mèn rất tự hào về ngoại hình của mình. Cạu trêu trọc và coi thường tất cả
mọi người trong xóm. Nhất là Dế Choắt, chỉ vì Dế Choắt quá ốm yếu không
làm được gì. Dề Mèn đã trêu trọc chị Cốc rồi lủi vào hang sâu. Chị Cốc
tưởng nhầm Dế Choắt đã trêu trọc chị nên đã mổ anh ta trọng thương. Trước
lúc chết, choắt khuyên Dế Mèn nên chừa thói hung hăng và làm gì cũng
phải biết suy nghĩ. Và đó là bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.
e. Giá trị nghệ thuật:
- Nghệ thuật miêu tả sinh động.
- Cách kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn.
- Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình.
1

- Sử dụng biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa.
g. Giá trị nội dung:
+ Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi.
+ Do bày trò trêu chị Cốc dẫn dến cái chết thảm thương của Dế Choắt
+ Dế Mèn ân hận và rút ra bài học đường đời đầu tiên
I. LUYỆN TẬP
A, DẠNG ĐỀ ĐỌC HIỂU
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm.
Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng
tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp
phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa
lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín
xuống tận đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã. Lúc tôi
đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ và rất ưa nhìn. Đầu
tôi to ra và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũngnhai
ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con
về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân
lên vuốt râu.
[Sách Ngữ văn 6, tập 2, NXB Giáo dục Việt Nam, năm 2018]
Câu 1: Đoạn trích trên thuộc văn bản nào? Của ai ? Nêu xuất xứ của văn bản
chứa đoạn trích trên ?
Câu 2: Nêu nội dung chính của đoạn văn?
Câu 3: Nhân vật trong đoạn trích được thể hiện qua những hành động nào?
Câu 4: Tìm những tính từ, danh từ, động từ, chỉ ra một biện pháp nghệ thuật
so sánh có trong đoạn trích và nêu tác dụng?
Câu 5: Qua đoạn văn trên, em thấy nhân vật Dế Mèn hiện lên như thế nào?

Câu 6: Dế mèn lấy làm hãnh diện với bà con Theo em , Dề Mèn có quyền
hãnh diện như thế không?

2


Câu 7: Từ việc đọc hiểu văn bản chứa đoạn trích trên, hãy viết đoạn văn
[khoảng 5 - 7 câu] trình bày suy nghĩ của em về ý nghĩa của đức tính khiêm tốn.

Gợi ý:
Câu 1: Đoạn văn trên trích trong văn bản " Bài học đường đời đầu tiên " của
tác giả Tô Hoài
Câu 2: Đoạn trích trên miêu tả hình dáng và tính cách của dế mèn.
Câu 3: Hành động, suy nghĩ của Dế Mèn:
- Đạp phanh phách
- Nhai ngoàm ngoạm
- Trịnh trọng vuốt râu
Câu 4:
- Hình dáng: Cường tráng, khỏe mạnh, đầy sức sống
Câu 5:
- Danh từ [ càng, vuốt, cánh, thân, đầu] kết hợp với tính từ tuyệt đối[ Mẫm
bóng, nhọn hoắt, bóng mỡ, đen nhánh..] , động từ [ đạp , vũ, nhai] dưới ngòi bút
miêu tả tài tình tác giả đã làm hiện lên trước mắt người đọc một chàng dế với vẻ
đẹp cường tráng, khỏe mạnh đầy sức sống.
- Phép so sánh : Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai
lưỡi liềm máy làm việc.
Tác dụng : cho thấy độ sắc và bén của hai cái răng của dế mèn , nó có thể nhai
đứt và làm gãy cỏ một cách nhanh gọn và dễ dàng.
Câu 6: Không vì nó tạo thành thói tự kiêu, có hại cho Dế Mèn sau này.
Câu 7:

* Mở đoạn[ 1 câu]: Khiêm tốn là một trong những phẩm chất cần có của mỗi
người.
* Thân đoạn:[ từ 3-5 câu]
- Khiêm tốn là không quá đề cao mình mà luôn thấy bản thân mình chưa hoàn
hảo và cần cố gắng, nỗ lực nhiều hơn nữa.
- Khiêm tốn thể hiện trong lời nói,cách ăn mặc và hoạt động thường ngày của cá
nhân. - Nhờ có sự khiêm tốn mà con người biết quan tâm và yêu thương mọi
người nhiều hơn.
- Người có đức tính khiêm tốn sẽ đượcmọi người xung quanh yêu thương và
quý trọng. Nhờ vậy mà các mối quan hệ cộng đồng cũng trở nên tốt đẹp hơn.

3


* Kết đoạn[ 1 câu]: Chính vì thế, mỗi người hãy tự rèn huyện cho mình đức
tính cao đẹp này hay đó cũng chính là cách ta từng ngày rèn luyện bản thân
mình ngày càng hoàn thiện hơn.
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Đọc đoạn văn sau và trả lời các câu hỏi bên dưới.
... Tôi đi đứng oai vệ. Mỗi bước đi, tôi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung
lên rung xuống hai chiếc râu. Cho ra kiểu cách con nhà võ. Tôi tợn lắm. Dám cà
khịa với tất cả mọi bà con trong xóm. Khi tôi to tiếng thì ai cũng nhịn, không ai
đáp lại. Bởi vì quanh quẩn ai cũng quen mình cả. Không nói, có lẽ họ nể hơn là
sợ. Nhưng tôi lại tưởng thế là không ai dám ho he. Ấy vậy, tôi cho tôi giỏi.
Những gã xốc nổi thường lầm cử chỉ ngông cuồng là tài ba. Tôi đã quát mấy
chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ, khiến mỗi lần thấy tôi đi qua, các chị phải núp
khuôn mặt trái xoan dưới nhánh cỏ, chỉ dám đưa mắt lên nhìn trộm. Thỉnh
thoảng, tôi ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới
đầm lên. Tôi càng tưởng tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi...

[ Bài học đường đời đầu tiên,Tô Hoài]

Câu 1: Nêu phương thức biểu đạt của đoạn trích trên. Nêu hai tác phẩm khác
kể, tả về con vật có suy nghĩ, hành động như con người được học ở Văn 6.
Câu 2: Tôi trong đoạn trích trên là ai? Tại sao có sự lựa chọn đó?
Câu 3: Khái quát nội dung chính của đoạn trích?
Câu 4: Tính cách của nhân vật tôi được miêu tả qua các chi tiết nào về hành
động và ý nghĩ? Qua đó em thấy nhân vật tôi có tính cách như thế nào?
Câu 5: Qua đoạn trích em nhận thấy nhân vật tôi có nét nào đẹp đáng yêu và
nét nào chưa đẹp đáng phê phán?
Câu 6: Viết đoạn văn 5-7 câu suy nghĩ của em về tính tự phụ của con người?
Gợi ý:
Câu 1: Phương thức biểu đạt của đoạn trích trên : Tự sự + miêu tả
- Nhận diện nhân vật , tác phẩm tương tự được học ở Văn 6: Đeo nhạc cho
Mèo ,con hổ có nghĩa , ếch ngồi đáy giếng, ...]
Câu 2: Tôi trong đoạn trích trên là Dế Mèn

4


- Để cho Mèn kể, tả về mình tạo sự thân mật gần gũi, biểu hiện rõ tâm trạng, ý
nghĩ, thái độ của Mèn đối với những gì xảy ra ở xung quanh và đối với chính
mình.
Câu 3: Dế Mèn mới lớn, quanh quẩn gồm những đối tượng hiền lành, tính Mèn
hung hăng, hống hách, cậy sức bắt nạt kẻ yếu, lầm tưởng sự ngông cuồng là tài
ba.
Câu 4: Đi đứng oai vệ như con nhà võ, nhún chân, rung đùi...
- Cà khịa với tất cả hàng xóm
- Quát mấy chị Cào Cào
- Đá mấy anh Gọng vó

- Tưởng mình sắp đứng đầu thiên hạ [ suy nghĩ]
-> Tính cách: Tự tin, yêu đời nhưng kiêu căng, xốc nổi, hợm hĩnh, tự phụ
Câu 5: + Đáng yêu ở ngoại hình khỏe mạnh đầy sức sống, ở sự yêu đời, tự tin
+ Chưa đẹp ở tính cách huênh hoang, kiêu căng, xốc nổi, tự phụ..
+ Nên học: Sự tự tin, yêu đời, làm việc có kế hoạch. Không nên học: thói kiêu
căng, tự phụ
Câu 6:
* Mở đoạn[ 1 câu]: Tự phụ là một tính xấu của con người.
* Thân đoạn:[ từ 3-5 câu]
- Tự phụ là thái độ đề cao quá mức bản thân, tự cao tự đại đến mức xem thường
người khác.
- Những tính xấu này thường có ảnh hướng rất lớn đến bản thân làm họ bị mọi
người xa lánh tẩy chay, chủ quan nên dẫn đến thất bại, bảo thủ không nghe ý
kiến người khác để khắc phục bản thân.
- Làm chia rẽ mất đoàn kết gây ảnh hướng xấu đến học tập và công việc.
* Kết đoạn[ 1 câu]: Tóm lại, chúng ta cần phải đánh giá đúng khả năng bản
thân; có như thế mới là con người văn minh tiến bộ và mỗi người mới phát huy
tốt sở trường của mình.
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
Chao ôi, có biết đâu rằng: hung hăng, hống hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ

5


cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế.
Thoát nạn rồi, mà còn ân hận quá, ân hận mãi. Thế mới biết, nếu đã trót
không suy tính, lỡ xảy ra những việc dại dột, dù về sau có hối cũng không
thể làm lại được.

Câu 1: Đoạn văn trên trích từ văn bản nào? Tác giả văn bản đó là ai?
Câu 2: Nêu nội dung và nghệ thuật của văn bản đó?
Câu 3: Bài học mà nhân vật trong đoạn trích rút ra được cho bản thân là gì?
Câu 4: Hãy nêu 02 việc làm của bản thân mà em học được từ bài học của nhân
vật, có ích cho cuộc sống của chính mình.
Câu 5: Viết đoạn văn 6-8 câu nêu cảm nhận của em về nhân vật chính trong
đoạn trích trên. Trong đoạn văn có sử dụng phép so sánh, gạch chân câu có
chứa phép so sánh đó và ghi chú?

Gợi ý:
Câu 1: Đoạn văn trên trích từ văn bản Bài học đường đời đầu tiên trong tác
phẩm Dế Mèn Phiêu lưu kí của tác giả Tô Hoài.
Câu 2:
1. Nghệ thuật
- Nghệ thuật miêu tả sinh động
- cách kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn
- Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình
- Sử dụng biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa
2. Nội dung
+ Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi.
+ Do bày trò trêu chị Cốc dẫn dến cái chết thảm thương của Dế Choắt
+ Dế Mèn ân hận và rút ra bài học đường đời đầu tiên

6


Câu 3: Không nên hung hăng, hống hách, hách láo và nên suy tính trước mọi
chuyện.
Câu 4: Nên khiêm tốn và hãy suy tính trước khi làm
Câu 5:

* Mở đoạn[ 1 câu]: Dế mèn là một chàng dế có thân hình cường tráng, tính
khí nóng nảy.
* Thân đoạn[ 3-5 câu]
- Lúc nào cũng tỏ ra vẻ hống hách, đáng ghét.
- Anh như một gã to lớn nhưng hung bạo.
- Vô tình, anh đã chọc phải chị Cốc rồi người phải gánh hậu quả chính là
cái chàng Dế Choắt.
- Cũng bởi tính khí ấy mà chàng đã gây ra cái chét thảm thương của Dế
Choắt, người hàng xóm đáng thương của chàng.
* Kết đoạn[ 1 câu]: Dế Mèn có tội rất nặng, anh đáng lẽ phải gánh hậu quả
đấy.
Câu: - Anh như một gã to lớn nhưng hung bạo. [ dùng nghệ thuật so sánh,
nhân hóa]
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4
Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
Cái anh chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện
thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả
mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề trông
đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn
ngẩn, ngơ ngơ. Đã vậy, tính nết lại ăn xổi ở thì[ thật chỉ vì ốm đau luôn
không làm được], có một cái hang ở cũng chỉ bới nông sát mặt đất, không
biết đào sâu rồi khoét nhiều ngách như hang tôi.
Câu 1: Đoạn văn trên trích từ văn bản nào? Tác giả là ai? Nêu phương thức biểu
đạt của đoạn văn?
Câu 2: Nêu nội dung chính của đoạn văn?
Câu 3: Em hiểu ăn xổi ở thì nghĩa là gì?
Câu 4: Cách miêu tả dưới đây của nhà văn Tô Hoài có gì đặc sắc?
Cái anh chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã
nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở


7


cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê.

Gợi ý:
Câu 1:
- Đoạn văn trên trích từ văn bản Bài học đường đời đầu tiên trong tác phẩm
Dế Mèn Phiêu lưu kí của tác giả Tô Hoài.
- Phương thức biểu đạt: miêu tả
Câu 2: Nội dung chính: Đoạn văn giới thiệu và miêu tả về DC
Câu 3: ăn xổi ở thì nghĩa là :Cách sống tạm bợ trước mắt cho qua ngày,
không tính đến lâu dài.
Câu 4:
Đoạn văn thể hiện tài năng quan sát, so sánh, nhận xét, liên tưởng trong miêu tả
nhân vật của Tô Hoài: Tái hiện hình ảnh ốm yếu, tội nghiệp của Dế Choắt qua
cái nhìn của Dế Mèn
Nét đặc sắc thể hiện ở các chi tiết sau:
- So sánh người gầy gò và dài lêu nghêu với dáng "gã nghiện thuốc phiện
làm nổi bật dáng hình xiêu vẹo, lờ đờ, bệ rạc của Dế Choắt
- Hình ảnh đôi cánh ngắn củn được so sánh như người cởi trần mặc áo gilê:
Đã gầy gò, liêu xiêu, lại cởi trần mặc áo gilê [áo chỉ dùng khoác bên ngoài áo
dài] thì đủ để tạo thành một bức tranh biếm họa rất khôi hài: Thân hình trơ
xương, thảm hại.
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 5

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi trước mặt,
nước dâng trắng mênh mông. Nước đầy và nước mới thì cua cá cũng tấp nập
xuôi ngược, thế là bao nhiêu cò, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nông,

mòng, két ở các bãi sông xơ xác tận đâu cũng bay cả về vùng nước mới để kiếm
mồi. Suốt ngày, họ cãi cọ om bốn góc đầm, có khi chỉ vì tranh một mồi tép, có
những anh Cò gầy vêu vao ngày ngày bì bõm lội bùn tím cả chân mà vẫn hếch
mỏ, chẳng được miếng nào. Khổ quá, những kẻ yếu đuối, vật lộn cật lực thế mà
8


cũng không sống nổi. Tôi đứng trong bóng nắng chiều tỏa xuống ánh nước cửa
hang mà suy nghĩ việc đời như thế.
[Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí]
Câu 1: Đoạn văn tả cảnh gì?
Câu 2: Xác định các từ láy trong đoạn văn.
Câu 3: Xác định các thành phần câu trong câu văn sau:
Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi trước mặt, nước
dâng trắng mênh mông.
Câu 4: Phép tu từ nhân hóa trong đoạn văn trên được tạo ra bằng cách nào? Tác
dụng của phép tu từ ấy?

Gợi ý:
Câu 1: Đoạn văn tả cảnh thế giới loài vật trên ao hồ.

Câu 2: Xác định từ láy
Các từ láy là: mênh mông, tấp nập, xơ xác, cãi cọ, vêu vao, bì bõm.
Câu 3: Xác định thành phần câu
Mấy hôm nọ, trời// mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi trước
TN1
C1
V1
mặt, nước// dâng trắng mênh mông.
C2

V2

TN2

Câu 4: Phép tu từ nhân hóa được tạo ra bằng cách nào? Tác dụng?
- Phép tu từ được tạo ra bằng cách:
+ Dùng từ ngữ vốn chỉ hoạt động, tính chất của người để chỉ hành động, tính
chất của vật: [cua cá] tấp nập; [cò,sếu, vạc, cốc] cãi cọ om sòm. Tôi [Dế
Mèn] suy nghĩ việc đời

9


+ Dùng từ vốn để gọi người để gọi vật: họ [cò, sếu, vạc, cốc]; anh [Cò]; tôi
[Dế Mèn].
- Tác dụng: Góp phần gợi tả cuộc sống mưu sinh ồn ào, tấp nập, vất vả, cực
nhọc của thế giới loài vật. Đồng thời làm cho thế giới loài vật trở nên gần gũi,
biểu thị được những tình cảm, suy nghĩ của con người, như con người.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 6

Đọc các đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu
[1] Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:
- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách
sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy
sang
Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu
khinh khỉnh, tôi mắng:
- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế
này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông

thì cho chết!
Tôi về, không chút bận tâm.
[2] Choắt không dậy được nữa, nằm thoi thóp. Thấy thế, tôi hốt hoảng quỳ
xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng:
- Nào tôi đâu biết cơ sự lại ra nông nỗi này! Tôi hối lắm! Tôi hói hận lắm. Anh
mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây
giờ?
Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tôi một câu thế này:
- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng được. Nhưng trước khi nhắm mắt, tôi
khuyên anh: ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm
muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.
[Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí]
Câu 1: Kể tên nhân vật trong đoạn trích?

10


Câu 2: Phương thức biểu đạt và nội dung đoạn trích trên?
Câu 3:
- Xác định những từ ngữ xưng hô trong đoạn trích trên.
- Chỉ ra sự thay đổi về cách xưng hô của Dế mèn và Dế Choắt trong hai đoạn
trích. Giải thích lí do của sự thay đổi đó.

Câu 4: Trước khi chết Dế Choắt đã nói gì? Em rút ra bài học gì qua câu nói đó?
Câu 5: Hình ảnh những con vật được miêu tả, kể trong đoạn trích có giống với
chúng trong thực tế không? Có đặc điểm nào của con vật được gắn với
chúng ta?
Câu 6: Câu nói trên của nhân vật Dế Choắt khiến em có suy nghĩ gì về nhân vật
này? Trình bày bằng đoạn văn khoảng 5-7 câu. Trong đoạn có sử dụng 1
tính từ, 1 từ láy. Gạch chân và chú thích rõ.

Gợi ý:
Câu 1: Nhân vật trong đoạn trích: Dế Mèn,Dế Choắt
Câu 2:
- Phương thức biểu đạt : tự sự
- Nội dung : Dế Choắt chết, Dế Mèn hối hận vì đã trêu Chị Cốc gây ra cái chết
cho Dế Choắt
Câu 3:
- Những từ ngữ xưng hô trong đoạn trích: Tôi, ta, chú mày, anh, em
- Dế Mèn xưng hô với Dế Choắt :



Đoạn trích [1] ta chú mày
Đoạn trích [2] tôi anh

Dế Mèn đã hối hận về tội lỗi của mình cho nên cách xưng hô của Dế Mèn với
Dê Choắt thay đổi hẳn. Đó là cách xưng hô tôn trọng nhau, thể hiện sự bình
đẳng.
- Dế Choắt xưng hô với Dế Mèn :


Đoạn trích [1] em anh
11




Đoạn trích [2] tôi anh

Khi này, Dế Choắt không còn là kẻ phải nhờ vả nên nói với Dế Mèn như một

người bạn, lời khuyên chân thành của một người bạn.
Câu 4:
- Trước khi chết ,Dế Choắt nói : 'Thôi ,tôi óm yếu quá rồi ... mang vạ vào mình
đấý
- Bài học rút ra :
+ Không được kiêu căng, hung hăng ,tự tại
+ Trước khi làm viêc gì cũng phải suy nghĩ thật ki rồi mới được làm
Câu 5: Hình ảnh những con vật được miêu tả, kể trong đoạn trích không giống
trong thực tế vì đây là nhân vật được tác giả nhân hóa có một số đặc điểm của
con vật được gắn với chúng ta.
Câu 6: Câu nói trên của nhân vật Dế Choắt khiến em có suy nghĩ gì về nhân vật
này? Trình bày bằng đoạn văn khoảng 6-8 câu. Trong đoạn có sử dụng 1
tính từ, 1 từ láy. Gạch chân và chú thích rõ.
* Mở đoạn[ 1 câu]: Dù chỉ xuất hiện ở những phần đầu câu chuyện nhưng
những câu nói cuối cùng của Dế Choắt trước khi mất nó làm cho mỗi độc giả
mãi không thể nào quên.
* Thân đoạn[3-5 câu]
- Cậu là một người có thân hình nhỏ bẻ nhưng khá am hiểu sự đời, cách đối đãi
với mọi người xung quanh.
- Bằng chứng là câu nói cuối cùng của Dế Choắt ở đời mà có thói hung hăng
bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình.
- Chỉ vài câu thôi, nhưng nó đã làm thay đổi một Dế Mèn kiêu căng, ngạo mạn
lúc bấy giờ.
* Kết đoạn[ 1 câu]: Vậy mỗi người chúng ta hãy học theo Dễ Choắt, đừng bao
giờ kiêu căng, làm việc bậy bạ mà ảnh hưởng đến cả mình, cả người khác.

B, DẠNG ĐỀ TẬP LÀM VĂN
Đề 1:
12



Đứng lặng giờ lâu trước nấm mồ của Dế Choắt, Dế Mèn nghĩ về bài học
đường đời đầu tiên và ân hận vô cùng.
Qua văn bản Bài học đường đời đầu tiên [Sách Ngữ văn 6, tập hai
Nhà
xuất bản Giáo dục], em hãy thay lời Dế Mèn kể lại bài học đường đời đầu tiên
ấy.
Hướng dẫn làm bài:
a. Đảm bảo thể thức của một bài văn kể chuyện.
b. Xác định đúng kiểu bài văn kể chuyện sáng tạo, bài viết cần có cảm xúc
chân thực, biết liên tưởng, liên hệ với bản thân, có lời kể sinh động, đúng ngôi
kể, thứ tự kể hợp lí và sáng tạo.
c. Triển khai hợp lí nội dung của bài văn:
Yêu cầu hs nhập vai vào nhân vật của câu chuyện [Dế Mèn] để kể lại câu
chuyện và nói lên cảm nghĩ, tâm trạng của Dế Mèn. Tâm trạng đó được biểu
hiện qua suy nghĩ, cử chỉ, thái độ, những ăn năn của Dế MènBài văn có thể
có lối kể riêng, có thể viết theo định hướng sau:
*Mở bài:
Sau khi chôn cất Dế Choắt, tôi đứng lặng hồi lâu trước nấm mồ mời đắp của
người bạn xấu số, suy nghĩ về việc làm dại dột, ngông cuồng của mình và cảm
thấy hổ thẹn, ân hận
vô cùng.
* Thân bài:
- Biết mình có ưu thế về sức khỏe nên tôi thích bắt nạt những người hàng xóm
nhỏ bé xung quanh.
- Tôi đã quát những chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ
- Thỉnh thoảng tôi còn ngứa chân đá anh Gọng Vó vừa ngơ ngác dưới đầm lên.
- Không có ai dạy dỗ, ngăn cản, tôi cứ tưởng thế là hay, là giỏi.
- Chuyện bắt nạt mọi người là đáng trách, song cũng còn có thể tha thứ được;
nhưng việc tôi bày trò tinh nghịch trêu chọc chi Cốc khiến Dế Choắt bị hiểu lầm

dẫn đến cái chết thì quả là tội của tôi quá lớn, không thể tha thứ được.

13


-Tôi tự nguyền rủa mình là thằng hèn nhát, dám chơi mà không dám chịu.
- Nếu tôi không hát ghẹo chị Cốc bằng những lời lẽ hỗn xược thì chị đâu có nổi
giận, Dế Choắt đâu có bị đòn oan?
- Chỉ vì muốn thỏa cái tính hiếu thắng và tinh nghịch của mình mà tôi trở thành
kẻ giết người.
- Lúc này tôi tự trách mình và ân hận vô cùng nhưng mọi việc đều đã muộn. Dế
Choắt ốm yếu và đáng thương đã nằm yên trong lòng đất.
* Kết bài:
- Tôi thành tâm xin lỗi Dế Choắt và hứa sẽ quyết tâm thay đổi tính nết, từ bỏ
thói hung hăng, ngỗ nghịch, kiêu ngạo để trở thành người có ích cho đời.
- Tôi sẽ khắc ghi câu chuyện đau lòng này và lấy đó làm bài học đường đời đầu
tiên thấm thía cho mình.
Đề 2:
Sau cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn đã có những ngày tháng phiêu lưu
đầy mạo hiểm nhưng cũng hết sức thú vị. Tuy vậy, bài học đường đời đầu tiên
sau sự việc xảy ra với Dế Choắt vẫn ám ảnh Dế Mèn.
Em hãy đóng vai nhân vật Dế Mèn, tưởng tượng và kể lại cuộc nói
chuyện của Dế Mèn và Dế Choắt nhân một ngày Dế Mèn đến thăm mộ Dế
Choắt.
Hướng dẫn làm bài:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn tự sự.
b. Xác định đúng kiểu loại VB, chọn ngôi kể, lời kể phù hợp.
c. Vận dụng kiến thức về văn tự sự để chuyển vai kể một câu chuyện theo tưởng
tượng.

1. Mở bài:
- Giới thiệu hoàn cảnh xảy ra câu chuyện: thời gian, khung cảnh, các nhân vật
tham gia.

14


[Học sinh có thể sáng tạo ra một tình huống để giới thiệu về câu chuyện được
kể]
2. Thân bài:
Đây là một đề văn mở, yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức về văn tự sự để
chuyển vai kể một câu chuyện theo tưởng tượng vì thế nên sự sáng tạo của học
sinh trong việc vận dụng kiến thức đã học với việc liên hệ thực tế vô cùng quan
trọng. Dế Choắt tuy là một nhân vật chính trong cuộc nói chuyện tuy nhiên là
một nhân vật không còn tồn tại. Học sinh có thể sáng tạo thêm các nhân vật
khác cùng tham gia vào câu chuyện cho sinh động, hấp dẫn...
- Kể lại cuộc nói chuyện giữa Dế Mèn và Dế Choắt kết hợp việc miêu tả cảnh
vật thiên nhiên xung quanh qua đó bộc lộ cảm xúc, tâm trạng, suy nghĩ của Dế
Mèn:
- Dế Mèn nhắc lại chuyện cũ đã gây ra với Dế Choắt: bài học đường đời đầu
tiên đầy ăn năn, hối hận.
- Dế Mèn kể cho Dế Choắt nghe những tháng ngày phiêu lưu mạo hiểm với
những chiến tích và những thất bại của mình cùng những người bạn khác.
- Tâm sự về những dự định trong tương lai của Dế Mèn và những lời hứa hẹn
với Dế Choắt.
3. Kết bài: Tình cảm, lời nhắn nhủ của Dế Mèn:
- Bài học về sự gắn bó, yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ nhau trong cuộc sống.
- Kêu gọi niềm đam mê nhiệt huyết của tuổi trẻ khám phá cuộc sống,
khám phá thế giới xung quanh.
Đề 3: Sau cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn đã có những ngày tháng phiêu lưu

đầy mạo hiểm nhưng cũng hết sức thú vị. Tuy vậy, bài học đường đời đầu tiên
sau sự việc xảy ra với Dế Choắt vẫn ám ảnh Dế Mèn.
Em hãy đóng vai nhân vật Dế Mèn, tưởng tượng và kể lại cuộc nói chuyện của
Dế Mèn và Dế Choắt nhân một ngày Dế Mèn đến thăm mộ Dế Choắt.
Lập dàn ý:

15


Mở bài: Giới thiệu hoàn cảnh xảy ra câu chuyện: thời gian, khung cảnh, các
nhân vật tham gia.
[Học sinh có thể sáng tạo ra một tình huống để giới thiệu về câu chuyện được
kể]
Thân bài:
Đây là một đề văn mở yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức về văn tự sự để
chuyển vai kể một câu chuyện theo tưởng tượng vì thế nên sự sáng tạo của học
sinh trong việc vận dụng kiến thức đã học với việc liên hệ thực tế vô cùng quan
trọng. Dế Choắt tuy là một nhân vật chính trong cuộc nói chuyện tuy nhiên là
một nhân vật không còn tồn tại. Học sinh có thể sáng tạo thêm các nhân vật
khác cùng tham gia vào câu chuyện cho sinh động, hấp dẫn
- Kể lại cuộc nói chuyện giữa Dế Mèn và Dế Choắt kết hợp việc miêu tả cảnh
vật thiên nhiên xung quanh qua đó bộc lộ cảm xúc, tâm trạng, suy nghĩ của Dế
Mèn:
- Dế Mèn nhắc lại chuyện cũ đã gây ra với Dế Choắt: bài học đường đời đầu
tiên đầy ăn năn, hối hận.
- Dế Mèn kể cho Dế Choắt nghe những tháng ngày phiêu lưu mạo hiểm với
những chiến tích và những thất bại của mình cùng những người bạn khác.
- Tâm sự về những dự định trong tương lai của Dế Mèn và những lời hứa hẹn
với Dế Choắt.
Khuyến khích những bài làm của học sinh giàu tính sáng tạo, có thể kể một câu

chuyện cụ thể, sinh động, ấn tượng, giàu ý nghĩa.
Kết bài: Tình cảm, lời nhắn nhủ của Dế Mèn:
- Bài học về sự gắn bó, yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ nhau trong cuộc sống.

16


- Kêu gọi niềm đam mê nhiệt huyết của tuổi trẻ khám phá cuộc sống, khám phá
thế giới xung quanh.
Đề dành cho học sinh giỏi:
Viết bài nghị luận nêu suy nghĩ của em về trăng trối của Dế Choắt nói với Dế
Mèn;"Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ. có óc mà không biết nghĩ .sớm muộn
rồi cũng mang vạ vào mình đấy" Lời nói trăn trối của Dế Choắt khiến em có suy
nghĩ gì về một thói xấu ở một bộ phận không nhỏ cỉa người Việt Nam và đúng
là vấn đề nóng khiến xã hội quan tâm .
****Bài viết [sưu tầm]
Trải qua những cuộc phiêu lưu đầy khó khăn và sóng gió của Dế mèn đã
giúp Dế mèn rút ra những bài học bổ ích. Nhờ những bài học đó, chàng đã trở
thành một chàng dế tốt bụng, hay giúp đỡ mọi người. Bài học lớn của Dế Mèn
đã rút ra trong cuộc sống là bài học đường đời đầu tiên của nhà văn Tô Hoài đã
thể hiện ở chương đầu của tác phẩm.
Trong chương đầu của tác phẩm, dế mèn hiện lên thật ngộ nghĩnh và
đáng yêu. Chú có một thân hình chắc khỏe và cường tráng của Dế Mèn. Chú ăn
uống điều độ và năng luyện tập nên chóng lớn, dáng vẻ oai vệ, kiểu cách con
nhà võ. Chú lại càng lí thú hơn bởi cuộc sống tự do, tha hồ thỏa mãn tính hiếu
động của mình. Tính cách hiếu động nhưng quá đà ấy đã biến Dế Mèn trở nên
hung hăng, hống hách. Nếu chú là người biết mình biết người thì chú đã không
gây ảnh hưởng đến người khác và không phải hối hận suốt đời. Nhưng cũng nhờ
bài học đắt giá đó, con người chú, suy nghĩ của chú đã thay đổi. Trước đây chú
đã cho mình là tài giỏi, đứng đầu thiên hạ, lắm người nể nang nên đã chuốt lấy

bài học đầu đời thật cay đắng.
Trong cuộc sống hàn ngày với họ nhà dế, Mèn luôn tự hào về thân hình khỏe,
đẹp của mình, luôn ra oai, ra dáng. Tệ hại hơn nữa, chú ta lại gây sự với mấy chị
Cào Cào, chọc ghẹo anh Gọng vó rồi trêu chọc chị Cốc để dẫn đến cái chết đáng
thương của Dế Choắt. Các tính ngỗ ngược, tinh nghịch của Dế mèn đã làm cho
cuộc sống của chú cũng phải buồn tẻ, đơn điệu, chú cũng phải ân hận cho hành
động ngông cuồng của mình. Dế Choắt bẩm sinh yếu đuối, bệnh tật nên Dế Mèn
đã coi thường. Mèn không giúp đỡ bạn lại có lúc chê bai: Sao chú mày sinh
sống cẩu thả quá như thế! Mèn biết tổ ở của Dế Choắt nông cạn, không an toàn
nhưng không ra tay giúp bạn. Mặc dù Dế Choắt nhờ cậy nhưng Dế Mèn không
chút bận tâm. Mèn rủ Choắt trêu chọc chị Cốc, Choắt ngăn cản: Anh đừng trêu
vào Mèn lại quắc mắc: Sợ gì! Mày bảo tao sợ cái gì? Mày bảo tao còn biết
17


sợ ai hơn tao nữa! Vì chẳng sợ ai nên Mèn chui vào hang sâu của mình rồi trêu
chọc chị Cốc. Dế Choắt ở gần đấy bị hiểu nhầm nên đã bị chị Cốc mổ cho một
trận đến chết. Trước khi chết, Dế Choắt đã thức tỉnh Mèn: Ở đời mà có thói
hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào
mình đấy. Đây là bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn không thể nào quên.
Nó ám ảnh Dế Mèn bởi tính kiêu ngạo nghịch ranh, thiếu suy nghĩ của mình
Những giọt nước mắt của Dế Choắt đã làm chú thức tỉnh lương tâm. Dù ân hận
đã muộn màng nhưng Dế Mèn cũng sớm thấy được sai trái, không nản chí trước
những sai lầm mà mình đã phạm phải. Mèn đã thay đổi tính cách, quyết tâm lên
đường phiêu lưu để mở rộng tầm nhìn, tìm ý nghĩa cho cuộc sống của mình.
Hình ảnh Dế Mèn với Bài học đường đời đầu tiên thể hiện bài học triết lí nhân
sinh sâu sắc. Đó là bài học về đạo lý làm người. Phải quan tâm giúp đỡ lẫn nhau
trong cuộc sống, phải có lòng nhân ái trong cuộc đời. Bài học đường đời đã giúp
Mèn hoàn thiện nhân cách và có được một cuộc sống giàu ý nghĩa. Đây cũng
chính là bài học làm người dành cho thế hệ trẻ hôm nay.

Mượn hình ảnh nhân vật dế Mèn để đưa ra lời khuyên cho con người.
Trong cuộc sống chúng ta cũng vậy, không ai trong đời không mắc phải sai lầm,
vấn đề là chúng ta biết nhận ra lỗi sai và sửa chúng. Bài học đầu tiên trong đời
của chú dế cũng là bài học của nhiều bạn trẻ hiện nay, chúng ta phải biết yêu
thương giúp đỡ người khác, mỗi hành động của chúng ta phải suy nghĩ thật kĩ,
phải tính đến hậu quả của nó rồi hãy làm. Bài học đường đời đầu tiên của chú dế
có ý nghĩa thật sâu sắc, nó giúp con người nhận ra lẽ sống đúng đắn ở đời.

ÔN TẬP VĂN BẢN: SÔNG NƯỚC CÀ MAU[ ĐOÀN GIỎI]
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Tác giả: [1925 - 1989].
- Quê ở tỉnh Tiền Giang.
- Là nhà văn Nam Bộ, ông thường viết về cuộc sống, thiên nhiên và con người
Nam Bộ.
2. Văn bản:
- Đất rừng phương Nam là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi.
- Văn bản được trích từ chương XVIII của tác phẩm.
a. Hoàn cảnh sáng tác:
- Đất rừng phương Nam là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi.

18


- Văn bản được trích từ chương XVIII của tác phẩm.
b. Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, thuyết minh, giải thích
c. Bố cục: - Bố cục: 3 phần.
+ Phần 1: Từ đầu lặng lẽ một màu xanh đơn điệu: Những ấn tượng chung
ban đầu về thiên nhiên vùng đất Cà Mau.
+ Phần 2: Tiếpban mai: Các kênh rạch vùng Cà Mau và con sông Năm Căn.
+ Còn lại : cảnh chợ Năm Căn

d. Tóm tắt văn bản :
Bài văn miêu tả con thuyền đang xuôi về đất Cà Mau, khung cảnh thiên nhiên
hùng vĩ và rộng lớn có nét giản dị và hoang dã với màu xanh của núi rừng, tiếng
sóng rì rào của ngày đêm. Con thuyền đi qua các địa danh khác nhau Chà Là,
Cái Keo những tên gọi dân dã, gần gũi đổ ra kênh Bọ Mắt, đổ ra sông cửa lớn
rồi xuôi về Năm Căn dòng sông lớn mênh mông, xung quanh là rừng đước dựng
lên như hai dãy trường thành và ẩn hiện trong nắng sớm mai, rừng đước có
nhiều màu sắc khác nhau rất đẹp. Trên sông Năm Căn có chợ Năm Căn đông
vui, tấp nập thuyền bè mua bán, trao đổi, có những ngôi nhà văn minh hai tầng
lại có những túp lều. Ẩm thực phong phú với các món ăn Trung quốc, khung
cảnh nhộn nhịp với cô gái Hoa Kiều bán hàng vui vẻ, người Chà Châu, người
Châu Giamg bán vải, người Miên bán rượu.
e. Giá trị nghệ thuật:
- Tả xen kể, liệt kê, so sánh, điệp ngữ
- Sử dụng nhiều động từ, tính từ, cụm động từ, cụm tính từ
- Miêu tả cụ thể, chi tiết, nhận xét tinh tế, chính xác
g. Giá trị nội dung
- Thiên nhiên phong phú, hoang sơ mà tươi đẹp.
- Cuộc sống sinh hoạt nhộn nhịp hấp dẫn.
II. LUYỆN TẬP
A, DẠNG ĐỀ ĐỌC HIỂU
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Đọc đoạn trích sau đây và trả lời các câu hỏi:
19


Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa
giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung
quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá.

Câu 1: Nêu xuất xứ của đoạn văn trên ?
Câu 2: Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn văn?
Câu 3: Xác định nghĩa của từ "mũi" trong cụm từ mũi Cà Mau ? Từ mũi
được dùng với nghĩa gốc hay nghĩa chuyển?
Câu 3: Từ việc so sánh hai cách viết: Càng đổ dần về hướng Cà Mau và
Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau, hãy cho biết từ mũi khiến cách giới
thiệu của tác giả về vùng Cà Mau gợi hình, gợi cảm như thế nào?
Câu 4: Viết đoạn văn khoảng 5- 8 câu nêu cảm nhận của em về bức tranh thiên
nhiên vùng Cà Mau, có sử dụng một tính từ, một tư láy và chỉ rõ?

Gợi ý:
Câu 1: Đoạn văn trên trích từ văn bản Sông nước Cà Mau, trích trong Đất
rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi.
Câu 2: Phương thức biểu đạt chính của đoạn văn: miêu tả.
Câu 3: Nghĩa của từ mũi trong cụm từ mũi Cà Mau: chỉ vùng đất nhô ra
phía trước
Từ mũi được tác giả Đoàn Giỏi dùng với nghĩa chuyển.
Câu 3: Cách viết của tác giả có thêm từ mũi:
- Nhà văn không viết càng đổ dần về hướng Cà Mau một cách chung chung
[về tỉnh Cà Mau] mà viết càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau. Đoàn Giỏi
dùng từ mũi theo nghĩa chuyển để giới thiệu vừa cụ thể, vừa tạo hình về một
vùng đất có hình dáng nhô ra phía trước vừa gợi ấn tượng về hình dáng mảnh
đất cực Nam thiêng liêng của Tổ quốc.
Câu 4:
Đoạn văn cần đảm bảo các ý chính sau :

20


Thiên nhiên Cà Mau mang vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ đầy sức sống :

+ Không gian mênh mông, trời nước cây lá toàn màu xanh thơ mộng.
+ Âm thanh rì rào bất tận của tiếng sóng, gió, rừng cây.
+ Sông ngòi kênh rạch chi chít: rạch Mái Giầm, kênh Ba Khía, kênh Bọ
Măt,...
+ Dòng sông Năm Căn ; rộng hơn ngàn thước, nước đổ ầm ầm ngày đêm,
cá bơi hàng đàn đen trũi.
+ Rừng đước cao ngất như bức trường thành vô tận.
- Tác giả đã cảm nhận tinh tế bằng cả thị giác, thính giác, thể hiện tình yêu
thiên nhiên, đất nước của mình.
Đoạn văn tham khảo:
Trong văn bản Sông nước Cà Mau, dưới ngòi bút tài tình của nhà văn
Đoàn Giỏi, cả vùng sông nước Cà Mau hiện lên thật sinh động. Cảnh vật biến
hoá, màu sắc biến hoá: màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ,...
Những dòng sông, kênh, rạch, rừng đước và cả khu chợ Năm Căn nữa hiện lên
vừa hùng vĩ, hoang sơ, vừa dạt dào sức sống, cảnh xa lạ mà vẫn gợi bao yêu
mến, nhớ thương. Thiên nhiên Cà Mau bao la, hào phóng; con người Cà Mau
mộc mạc, hồn hậu, dễ thương. Đọc những trang văn của Đoàn Giỏi, ta có cảm
giác như đang đi giữa sông nước Cà Mau, tận hưởng hương rừng Cà Mau, đến
chơi chợ Năm Căn, dừng lại, bước lên những ngôi nhà bè và mua một vài món
quà lưu niệm. Cảm giác được chu du giữa cả một miền sông nước như thế mới
thú
vị
biết
bao!
- Tính từ: xanh
-

- Từ láy:mộc mạc,
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Câu 1: Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm
như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch
giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn
thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành
vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp,
lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu
xanh rêu, màu xanh chai lọ, lòa nhòa ẩn hiện trong sương mù và khói sóng
ban mai.
Câu 1: Chỉ ra phương thức biểu đạt chính của đoạn văn trên là gì?
21


Câu 2: Nêu nội dung chính của đoạn văn trên?
Câu 3: Chỉ ra một biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn văn trên và nêu tác
dụng?
Câu 4: Từ văn bản chứa đoạn trích trên cùng những hiểu biết của mình, em hãy
viết một đoạn văn khoảng 7-10 câu nêu cảm nhận về vẻ đẹp của vùng đất
được nói đến trong đoạn trích trên. Trong đó có sử dụng một từ láy, một phó
từ [gạch chân và chú thích].
Gợi ý:
Câu 1: Phương thức biểu đạt chính của đoạn văn : Miêu tả.
Câu 2: Nội dung chính của đoạn văn : Miêu tả cảnh đẹp dòng sông Năm Căn
như một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ.
Câu 3:
- So sánh:
+ Rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
+ Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa
những đầu sóng trắng.
- Tác dụng:
+Làm tăng sức gợi hình, nổi bật vẻ đẹp của dòng sông Năm Căn hùng vĩ như

một bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ, sống động.
Câu 4:
* Mở đoạn[ 1 câu]: Sông nước Cà Mau là một vùng đất rộng lớn, hùng vĩ.
* Thân đoạn:
- Qua bài ''Sông nước Cà Mau'' đã giúp chúng ta thấy rõ hơn về vùng đất này,
tuy còn hoang sơ nhưng thật bình yên và hạnh phúc .
- Dòng sông Năm Cănnước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác; vì thế mà
cá tôm cũng nhiều hơn, đời sống người dân được ấm no.
- Dòng sông Năm Căn là một khung cảnh đông vui, tấp nập người qua lại, thiên
nhiên hấp dẫn cùng với cái chợ cùng tên là Năm Căn.
- Ôi, khung cảnh thật tuyệt vời ! Và chợ đó cũng làm cho vùng sông nước Cà
Mau thêm sinh động và nhộn nhịp lên hẳn.
- Cuộc sống của người dân Năm Căn tuy giản dị nhưng rất ấm no và hạnh phúc,
họ sống trên sự lao động của chính mình. Các hoạt động sinh hoạt vui tươi, sôi

22


nổi cũng như khu chợ Năm Căn; họ kinh doanh bằng cách buôn bán hàng với
nhau không như người thành thị.
- Đêm đến, những ngôi nhà bè san sát nhau tạo một cảm giác được yêu thương,
bảo vệ của đồng loại.
*Kết đoạn[ 1 câu] Tóm lại, sông nước Cà Mau là một vùng đất mà chúng ta
đáng sống.
-Phó từ: cũng
Chỉ sự tiếp diễn.
- Từ láy: nhộn nhịp
Đọc kĩ đoạn trích dưới đây: [...] Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào,
đông vui, tấp nập. Vẫn là cái quang cảnh quen thuộc của một xóm chợ vùng
rừng cận biển thuộc tỉnh Bạc Liêu, với những túp lều lá thô sơ kiểu cổ xưa

nằm bên cạnh những ngôi nhà gạch văn minh hai tầng, những đống gỗ cao
như núi chất dựa vào bờ, những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền
buôn dập dềnh trên sóng... Nhưng Năm Căn còn có cái bề thế của một trấn
anh chị rừng xanh đứng kiêu hãnh phô phang sự trù phú của nó trên vùng
đất cuối cùng của Tổ quốc. Những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông;
những lò than hầm gỗ được sản xuất loại than củi nổi tiếng nhất của miền
Nam; những ngôi nhà bè ban đêm ánh đèn măng- sông chiếu rực trên mặt
nước như những khu phố nổi, và nơi đây người ta có thể cập thuyền lại,
bước sang gọi một món xào, món nấu Trung Quốc hoặc một đĩa thịt rừng
nướng ướp kiểu địa phương kèm theo vài cút rượu, ngoài ra còn có thể mua
từ cây kim cuộn chỉ, những vật dụng cần thiết, đến bộ quần áo may sẵn hay
một món nữ trang đắt giá chẳng hạn, mà không cần phải bước ra khỏi
thuyền. Những người con gái Hoa kiều bán hàng xởi lởi, những người Chà
Châu Giang bán vải, những bà cụ già người Miên bán rượu, với đủ các
giọng nói líu lô, đủ kiểu ăn vận sặc sỡ, đã điểm tô cho Năm Căn một màu
sắc độc đáo, hơn tất cả các xóm chợ vùng rừng Cà Mau.
Câu 1: Đoạn trích Sông nước Cà Mau là của tác giả nào, được trích trong tác
phẩm nào?
Câu 2: Nội dung chính trong các tác phẩm của nhà văn Đoàn Giỏi là gì?
Câu 3: Những từ ồn ào, tấp nập thuộc từ loại nào? Những từ đó biểu thị
điều gì?Câu 4: Ghi lại một hình ảnh so sánh có trong đoạn văn trên?
Câu 5: Hình ảnh chợ Năm Căn được miêu tả trong văn bản có gì độc đáo?
Câu 6: Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về cuộc sống con người vùng Cà
23


Mau, có sử dụng ít nhất hai từ láy?[ từ 7 10 câu]
Gợi ý:
Câu 1:
- Đoạn trích Sông nước Cà Mau là của tác giả Đoàn Giỏi.

- Đoạn trích Sông nước Cà Mau được trích trong tác phẩm "Đất rừng phương
Nam"
Câu 2: Nội dung chính trong các tác phẩm của nhà văn Đoàn Giỏi là
thường viết về cuộc sống, thiên nhiên và con người ở Nam Bộ.
Câu 3: Những từ ồn ào, tấp nập các từ đó là từ láy, biểu thị cho khung
cảnh tấp nập nơi chợ Năm Căn.
Câu 4: Những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ
Câu 5: Chợ có hoạt động buôn bán rất độc đáo, đó là chợ trên sông với một
cuọc sống cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo.
Câu 6: Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về cuộc sống con người vùng Cà
Mau.
Đoạn văn cần đảm bảo các ý chính sau :
- Cuộc sống của con người ở nơi đây rất tấp nập, sầm uất và đông vui,
được tái hiện qua hình ảnh chợ Năm Căn :
+ Độc đáo : chợ họp trên sông như khu phố nổi [thuyền bè san sát, những
đống gỗ cao như núi, bến vận hà nhộn nhịp, những ngôi nhà bè ánh đèn
măng sông sáng rực].
+ Chợ bày bán đủ mọi loại mặt hàng.
+ Người mua kẻ bán thuộc nhiều dân tộc ; tiếng nói, màu sắc quần áo người
bán hàng,...
Nhận xét: Đây là một sinh hoạt độc đáo, mang bản sắc riêng của
mảnh đất này. Qua đó ta thấy được tình yêu, sự am hiểu và gắn bó của tác
giả với miền đất Cà Mau.
Đoạn văn tham khảo: Văn bản Sông nước Cà Mau của tác giả
Đoàn Giỏi đã rất thành công khi miêu tả cuộc sống con người nơi đây. Cuộc
sống của con người ở nơi đây rất tấp nập, sầm uất và đông vui, được tái
hiện qua hình ảnh chợ Năm Căn. Chợ Năm Căn hiện ra thật độc đáo. Chợ
họp trên sông như khu phố nổi [thuyền bè san sát, những đống gỗ cao như
núi, bến vận hà nhộn nhịp, những ngôi nhà bè ánh đèn măng sông sáng
24



rực]. Chợ bày bán đủ mọi loại mặt hàng. Người mua kẻ bán thuộc nhiều dân
tộc ; tiếng nói, màu sắc quần áo người bán hàng,...Đây là một sinh hoạt độc
đáo, mang bản sắc riêng của mảnh đất này. Qua đó ta thấy được tình yêu, sự
am hiểu và gắn bó của tác giả với miền đất Cà Mau.
* Từ láy: nhộn nhịp, tấp nập

B, DẠNG ĐỀ TẬP LÀM VĂN
Đề số 1: Dựa vào văn bản Sông nước Cà Mau của nhà văn Đoàn Giỏi, bằng
trí tưởng tượng của mình, kết hợp hài hòa phương thức miêu tả và tự sự, em hãy
làm nổi bật vẻ đẹp của vùng sông nước rộng lớn, hùng vĩ, đầy sức sống hoang
dã và cuộc sống tấp nập, trù phú, độc đáo ở vùng tận cùng phía Nam Tổ quốc.
Hướng dẫn làm bài:
Đây là bài văn tả, kể sáng tạo. Bài viết cần tập trung tả và kể về vẻ đẹp của
vùng sông nước Cà Mau. Vì vậy, học sinh phải vừa tưởng tượng, vừa bám sát
vào nội dung của văn bản Sông nước Cà Mau; mạch tả, kể cần tự nhiên; biết
kết hợp miêu tả với tự sự, các yếu tố cảm xúc...
- Về hình thức :
+ Bố cục hợp lí, đầy đủ 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài.
+ Lời văn rõ ràng, mạch lạc.
+ Không sai chính tả, không mắc những lỗi diễn đạt thông thường.
- Nội dung: HS có thể diễn đạt theo nhiều cách khác nhau, nhưng cần thể hiện
được các ý sau:
+ Vẻ đẹp chung của thiên nhiên vùng sông nước Cà Mau.
+ Vẻ đẹp hùng vĩ của dòng sông Năm Căn.

25