Theo cô Phan Thị Thanh Tâm - Hiệu trưởng Trường THCS Nhân Chính [quận Thanh Xuân], bộ tài liệu “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” được đưa vào giảng dạy góp phần quan trọng trong việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh. Nội dung các bài giảng được thiết kế phù hợp với từng lớp học, phù hợp với tâm sinh lý của học sinh.
Theo đánh giá của nhiều giáo viên, ứng xử của học sinh trong các mối quan hệ với thầy cô, cha mẹ, bạn bè, anh chị lớp trên, với người cùng tham gia giao thông… đều có sự chỉn chu, hòa nhã hơn. Bộ tài liệu đã góp phần giáo dục các em học sinh về thái độ và hành vi cần có trong sinh hoạt, giao tiếp…
Còn cô Đặng Thị Thu Hà - Hiệu trưởng Trường THCS Hoàng Liệt [quận Hoàng Mai] - chia sẻ: Bộ tài liệu đã gợi mở cách triển khai vấn đề để đưa vào nội dung giáo dục trong các nhà trường hiện nay. Cụ thể như vấn đề giáo dục đạo đức, Hà Nội đã chọn riêng phần giáo dục nếp sống, trong đó đưa ra những kiến thức cụ thể, gần gũi để định hướng hành vi, giúp các em khôn g chỉ tiếp nhận kiến thức, mà còn mong muốn, cố gắng làm theo những điều đã học.
Phương pháp dạy học được vận dụng linh hoạt giữa truyền thống như kể chuyện, đàm thoại, nêu gương, sử dụng đồ dùng trực quan và hình thức dạy học hiện đại như đóng vai, xử lý tình huống, sao cho HS tích cực, chủ động tham gia các hoạt động học tập và mong muốn, chủ động, tự giác thực hiện nếp sống thanh lịch, văn minh.
Chị Nguyễn Thị Liên, phụ huynh học sinh Trường THCS Hoàng Liệt, bày tỏ: Con có chuyển biến tích cực như ăn uống từ tốn, chọn trang phục phù hợp, gọn gàng, biết thưa gửi với mọi người...
Không gián đoạn bởi dịch bệnh
Ngày trong buổi học chính thức đầu tiên, học sinh Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam đã tìm hiểu về Nếp sống văn minh, thanh lịch của người Hà Nội. Với những kiến thức bổ ích và thiết thực, buổi học đầy thú vị đã cung cấp, rèn luyện cho các em lối sống đẹp, văn minh của người Hà thành.
Cô Dương Tú Anh - Phó Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam - cho biết: Hiểu được ý nghĩa của việc mang đến cho học sinh những tri thức cần biết về lối sống thanh lịch của người Hà thành, nhà trường có buổi học đặc biệt mang tên “Người Hà Nội văn minh, thanh lịch” trong ngày đầu tiên của năm học. Tiết học này đã nhận được sự quan tâm và hưởng ứng đặc biệt từ học sinh toàn trường.
Trong bài học dưới hình thức trực tuyến, học sinh có cơ hội được giới thiệu về nét đặc trưng của Thủ đô văn hiến, công trình kiến trúc có ý nghĩa biểu tượng tới món ăn mang đậm hồn cốt. Không chỉ vậy, bài giảng còn đem đến cho các bạn những nét đẹp trong văn hóa người Hà Nội, như tinh thần tương thân tương ái, sẵn sàng giúp đỡ nhau, tác phong lịch sự, nhã nhặn trong sinh hoạt hay sự tươi vui, duyên dáng sau mỗi câu nói, nụ cười…
Dù đang triển khai dạy học trực tuyến nhưng Trường Tiểu học Lĩnh Nam [quận Hoàng Mai] vẫn coi trọng việc triển khai giảng dạy bộ tài liệu “Giáo dục nếp sống thanh lịch - văn minh” cho học sinh. Qua các bài học, giáo viên gợi ý cho học sinh nhận biết, phân biệt được những chuẩn mực hành vi cơ bản của nếp sống thanh lịch, văn minh trong sinh hoạt và giao tiếp ứng xử.
Cô Nguyễn Thị Thúy Hường – Hiệu trưởng Trường Tiểu học Lĩnh Nam - cho biết: Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh tiểu học chỉ đạt hiệu quả khi trẻ hứng thú và tích cực, chủ động tham gia vào quá trình dạy - học. Do đó, GV căn cứ vào mục tiêu từng bài, căn cứ vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của từng lớp, từng trường, địa phương mà thiết kế tiết học thành các hoạt động phù hợp.
Bộ tài liệu “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” được đưa vào giảng dạy trong các trường học của TP. Theo đánh giá của ông Phạm Xuân Tiến - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội, qua 10 năm thực hiện, bộ tài liệu đã góp phần giáo dục các em về thái độ và hành vi cần có trong sinh hoạt, giao tiếp, ứng xử để trở thành người thanh lịch, văn minh.
Các trường học trên địa bàn thành phố đã thực hiện lồng ghép giảng dạy những nội dung trong bộ tài liệu trong các môn học khác như Ngữ văn, Lịch sử, Giáo dục công dân, kết hợp trong giáo dục đạo đức, hoạt động ngoài giờ, sinh hoạt Đoàn, Đội. Từ đó, học sinh ý thức được trách nhiệm của mình trong việc gìn giữ, phát huy những giá trị truyền thống văn hóa của người Hà Nội và thấy tự hào với vai trò của công dân Thủ đô trong tương lai.
Nhắc đến người Hà Nội là nhắc đến những nét văn minh – thanh lịch, từ cử chỉ, lời ăn tiếng nói, phong cách ứng xử… Tuy nhiên, trước những tác động của đời sống kinh tế hiện nay, nhiều nét văn hóa tinh tế của người Hà Nội đang mai một dần, nhất là trong lớp trẻ. Vì vậy, xây dựng tài liệu, giáo dục nếp sống văn minh – thanh lịch cho học sinh là việc làm có ý nghĩa quan trọng của ngành giáo dục và đào tạo.
Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội Nguyễn Hữu Độ cho biết: Hiện nay toàn thành phố có hơn 1,4 triệu học sinh đang theo học trong hệ thống các trường học, việc khơi dậy niềm tự hào, kế thừa truyền thống văn minh – thanh lịch sẽ làm cho học sinh có trách nhiệm hơn và thay đổi nhận thức, hành vi trong cuộc sống. Năm 2010, Sở GD và ĐT cùng Nhà xuất bản Hà Nội đã tổ chức biên soạn bộ tài liệu &
39Giáo dục nếp sống văn minh – thanh lịch&
39 cho học sinh Hà Nội. Bộ tài liệu tập trung chỉ dẫn hành vi cá nhân cụ thể về ăn, mặc, nghe, nói…; hướng dẫn về giao tiếp và ứng xử văn minh – thanh lịch giữa người với người và với thiên nhiên môi trường. Ở mỗi lứa tuổi khác nhau, cấp độ và hành vi cũng khác nhau từ đơn giản đến phức tạp. Vì vậy, theo từng cấp học, các nội dung được đề cập ở từng cấp theo mức độ cao hơn, rộng hơn và khái quát hơn. Bên cạnh đó, cách triển khai vấn đề đơn giản, nhẹ nhàng mà cụ thể, đi vào những vấn đề rất đời thường đã khiến bộ tài liệu nhận được sự đánh giá cao của nhiều nhà quản lý giáo dục. Mặc dù quá trình biên soạn còn gặp nhiều khó khăn nhưng bộ tài liệu đã bảo đảm được tính chính xác, khoa học trong nội dung kể từ góc độ văn hóa, đạo đức và xã hội. Nội dung tài liệu vừa sức, phù hợp với học sinh, góp phần giúp các em hiểu biết, kế thừa, tiếp thu truyền thống thanh lịch – văn minh, nét đẹp văn hóa đặc trưng của người Hà Nội. Ngoài ra, cấu trúc các bài khá hợp lý, phù hợp đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi và trình độ hiểu biết cũng như sự phát triển cá nhân về nhận thức bản thân, cuộc sống, giúp cho học sinh Hà Nội có những hành động, thái độ tự giác và đầy đủ hơn so với những hiểu biết, kinh nghiệm thường ngày.
Đáng chú ý, sau khi hoàn thành biên soạn, TP Hà Nội đã tiến hành giảng dạy thí điểm bộ tài liệu tại 18 trường tiểu học, THCS và THPT. Kết quả giảng dạy thí điểm cho thấy niềm tin tưởng của các thầy giáo, cô giáo, học sinh và phụ huynh về việc xây dựng con người Thủ đô văn minh – thanh lịch. 100% ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên và hơn 90% ý kiến của phụ huynh học sinh đều nhận định bộ tài liệu cần thiết cho học sinh và có tác dụng đối với sự phấn đấu vươn lên hoàn thiện cả về đạo đức, lối sống cho học sinh.
Tại trường THPT Quang Trung [quận Đống Đa, Hà Nội], trao đổi với chúng tôi, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Quang Trung Đoàn Đức Hạnh cho biết, kỹ năng sống của học sinh còn rất yếu, vì vậy, bộ tài liệu sẽ là nền tảng để các em không chỉ học tốt mà còn tu dưỡng, rèn luyện đạo đức. Trường THPT Quang Trung mặc dù mới được thí điểm cho hơn 300 học sinh trên sáu lớp của khối lớp 10, 11. Tuy nhiên, kết quả có sự chuyển biến bất ngờ. Học sinh luôn chào hỏi thầy giáo, cô giáo, người lớn tuổi, tình trạng đánh nhau hầu như không còn. Đáng chú ý trong giờ học, khi thầy giáo, cô giáo đặt tình hưống, các em đã biết lựa chọn, đưa ra các phương pháp ứng xử hợp lý, nhân văn. Rất thích thú khi được nói về môn học, em Nguyễn Hoài Trung, Trường tiểu học Đoàn Kết [quận Hai Bà Trưng] nhận thấy hiệu quả sau mỗi tiết học là nhiều bạn trong lớp không nói tục chửi bậy nữa, còn bản thân thì thấy ý thức và tự giác hơn.
Bộ tài liệu không chỉ thu hút sự quan tâm của giáo viên, học sinh mà còn nhận được rất nhiều ý kiến của phụ huynh học sinh. Chị Nguyễn Thu Hương, phụ huynh HS lớp 5H, Trường THCS Nguyễn Du [quận Hoàn Kiếm] đã bày tỏ niềm tin tưởng và nhiệt tình ủng hộ việc triển khai giảng dạy bộ tài liệu này trong nhà trường. Theo chị Hương, bộ tài liệu sẽ có tác dụng lớn trong việc giáo dục các thói quen tốt, các hành vi lịch sự, văn minh cho học sinh. Ngay sau khi môn học này được triển khai đại trà, chị sẽ tích cực tham gia vào việc phối kết hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục con em lối sống văn minh, tích cực.
Theo Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học [Bộ GD và ĐT] Vũ Đình Chuẩn, bộ tài liệu là cách làm rất sáng tạo của Sở GD và ĐT Hà Nội với thành quả là bộ tài liệu không chỉ mang ý nghĩa khoa học, mà còn gắn với yêu cầu của thực tiễn dạy học. Đó là khơi dậy sự chủ động, tạo điều kiện để giáo viên sáng tạo, khích lệ việc đổi mới phương pháp trong mỗi bài giảng khi tìm tòi, đưa thêm những tình huống, câu chuyện để tổ chức cho HS thảo luận, đánh giá. Với việc không làm quá tải chương trình, không trùng lặp với nội dung đã có trong sách giáo khoa, tài liệu còn khắc phục được nhược điểm phổ biến hiện nay là hạn chế yếu tố lý luận, hàn lâm. Kiến thức truyền đạt cho HS được thể hiện một cách có hệ thống theo nguyên tắc đồng tâm – tiệm tiến, phù hợp lứa tuổi HS từ tiểu học, THCS đến THPT. Hình thức này còn gợi ra cho giáo viên cách thức kiểm tra, đánh giá HS không chỉ dựa vào kiến thức thu nhận qua một bài học cụ thể, mà còn kiểm tra được cả quá trình nỗ lực của HS khi chuyển từ nhận thức đến hành vi.
Dự kiến từ năm 2011, chương trình giáo dục nếp sống văn minh – thanh lịch sẽ được triển khai ở tất cả các trường học, sẽ góp phần quan trọng giúp các em học sinh có cái nhìn sâu sắc hơn về lối sống, đạo đức, tác phong của con người thanh lịch, văn minh xây dựng Thủ đô – trái tim của đất nước ngày càng to đẹp, hiện đại mà vẫn giữ được bản sắc dân tộc.