Cơ cấu thu chi ngân sách bền vững là gì

(HQ Online) - Trao đổi với Tạp chí Hải quan, ông Trần Quang Chiểu, Uỷ viên thường trực Uỷ ban Tài chính - ngân sách của Quốc hội đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng của ngành Tài chính trong công tác thu ngân sách nhà nước (NSNN) giai đoạn 2016-2020 và riêng của năm 2020.

Ông Trần Quang Chiểu, Uỷ viên thường trực Uỷ ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội.

Thưa ông, giai đoạn 2016-2020, NSNN đã có những bước chuyển mình cơ bản và đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. Với vai trò là Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính -Ngân sách của Quốc hội, ông nhận định như thế nào về những kết quả điều hành ngân sách trong 5 năm qua và đặc biệt là năm 2020 đầy thách thức này?

Có thể nói, các chính sách tài khóa trong giai đoạn 2016 - 2020 đã chuyển biến tiến bộ, ứng phó linh hoạt và phối hợp đồng bộ hơn với chính sách tiền tệ, tạo điều kiện thuận lợi, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hợp lý. Trong đó, cơ cấu thu - chi NSNN được điều chỉnh theo hướng bền vững hơn. Chính phủ đã đẩy mạnh sự công khai, minh bạch ngân sách cũng như sự giám sát của cộng đồng.

5 năm qua, số thu NSNN bảo đảm đáp ứng các nhu cầu chi tiêu lớn của đất nước, đặc biệt là nhu cầu vốn đầu tư lớn theo kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Đặc biệt, năm 2020, tình hình kinh tế - xã hội gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng nghiêm trọng của đại dịch Covid-19, cùng với đó là tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai, bão lũ. Điều đó đã tác động đến hầu hết các ngành, lĩnh vực kinh tế - xã hội nước ta và ảnh hưởng lớn đến công tác thực hiện nhiệm vụ tài chính - NSNN.

Thu đúng, thu đủ và nuôi dưỡng nguồn thu ổn định là nhiệm vụ thường xuyên của ngành Tài chính nói chung và Hải quan nói riêng. Ảnh: Hoàng Tuấn

Song, Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt; các bộ, ngành, địa phương đã dồn sức nỗ lực; cộng đồng doanh nghiệp, các tầng lớp nhân dân đã cố gắng; toàn hệ thống chính trị đã cùng phối hợp tích cực thực hiện nhiều giải pháp tăng cường quản lý thu, phân bổ, sử dụng NSNN chặt chẽ, tiết kiệm, hiệu quả, bảo đảm nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ cấp thiết,... góp phần quan trọng trong khống chế, kiểm soát dịch bệnh, từng bước phục hồi và phát triển các hoạt động kinh tế - xã hội, bảo đảm đời sống nhân dân, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Điều đó được minh chứng bằng việc năm 2020 với thành tích kép chúng ta vừa chống dịch thành công vừa tăng trưởng GDP dương, cao nhất trong khu vực nên cả thế giới kính nể, khâm phục. Mặc dù GDP chỉ đạt khoảng 45% kế hoạch nhưng thu ngân sách vẫn đạt gần 90% dự toán năm; an sinh xã hội ổn định, tín nhiệm trên trường quốc tế được nâng cao.

Tôi trân trọng và đánh giá cao thành tựu của đất nước trong năm 2020 và cho rằng đó là kết quả của sự nỗ lực, cố gắng của cả hệ thống chính trị, trong đó có sự đóng góp không nhỏ của ngành Tài chính.

Thưa ông, trong điều hành NSNN, một trong những mục tiêu quan trọng được đề ra là điều chỉnh cơ cấu thu ngân sách sao cho bền vững hơn, tăng thu từ khu vực sản xuất kinh doanh và tạo tiền đề cho công tác thu NSNN những năm tiếp theo. Nhìn vào cơ cấu thu, ông cho rằng chúng ta đã làm được điều đó chưa?

Quả thực đây là một “bài toán” khá hóc búa. Làm thế nào để vừa thu ngân sách một cách căn cơ, bền vững nhưng vừa phải tạo điều kiện hỗ trợ doanh nghiệp phát triển. Giải quyết hài hòa những yếu tố đó không đơn giản.

Thời gian qua, việc điều chỉnh, đổi mới chính sách thu gặp nhiều khó khăn, việc sửa đổi các chính sách thuế, mở rộng cơ sở thuế không được như kỳ vọng nên kết quả thu NSNN chưa được như kế hoạch. Việc rà soát, thu hẹp diện miễn, giảm thuế, rà soát các chính sách ưu đãi ảnh hưởng đến thu NSNN chưa được thực hiện, vẫn còn tình trạng lồng ghép nhiều chính sách xã hội trong các luật về thuế. Điều này ảnh hưởng đến tính bền vững của ngân sách.

Chi ngân sách tuy cơ cấu được cải thiện tích cực nhưng phải thấy rằng các nhiệm vụ chi lương và các chính sách an sinh xã hội ngày càng nhiều, xã hội hóa đầu tư còn chậm, làm tỷ lệ chi thường xuyên chưa giảm mạnh. Hơn nữa, việc điều chỉnh mức lương cơ sở, lương hưu và trợ cấp ưu đãi đối với người có công đã bảo đảm tăng bình quân khoảng 7%/năm, nhưng việc tăng lương chưa đi đôi với tinh giản biên chế và giảm chi đối với khu vực sự nghiệp công lập.

Để tiếp tục cơ cấu, đảm bảo tính bền vững của thu NSNN, thời gian tới ngành Tài chính cần tham mưu Chính phủ thực hiện cho được chiến lược cải cách thuế. Theo đó cần tập trung điều chỉnh chính sách thu “phải đảm bảo cho được tính trung lập của chính sách thuế”, vừa mở rộng cơ sở thu, vừa đảm bảo bình đẳng các thành phần kinh tế trong chính sách thuế, phù hợp thông lệ quốc tế, đảm bảo huy động hợp lý cho ngân sách nhà nước; tăng thu từ sản xuất kinh doanh. Bộ Tài chính nghiên cứu xây dựng hoàn chỉnh các chính sách thu - chi, các quy định về phân cấp nguồn thu giữa các cấp ngân sách theo hướng đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương.

Dự toán NSNN năm 2021, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết, trong đó đặt mục tiêu tổng thu NSNN là 1.343,33 nghìn tỷ đồng, tổng chi NSNN là 1.687 nghìn tỷ đồng, bội chi NSNN là 343,67 nghìn tỷ đồng. Trong bối cảnh chúng ta chưa thể tính toán chính xác được những hậu quả mà Covid-19 có thể gây ra trong giai đoạn tới, chỉ tiêu nói trên có quá khó khăn không, thưa ông? Chính phủ nói chung, ngành Tài chính nói riêng cần phải làm gì để đạt được kế hoạch đề ra?

Dự toán NSNN năm 2021 Chính phủ trình và Quốc hội thông qua đã được tính toán kỹ lưỡng và căn cứ vào những đánh giá, dự đoán khá sát với thực tế từ việc thực hiện năm 2020 đến những tác động của Covid-19 và thiên tai, bão lũ tới sự phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, nếu thực hiện tích cực các giải pháp có lẽ mục tiêu nói trên cũng không phải khó đạt được.

Để hoàn thành được nhiệm vụ khó khăn này, tới đây, Chính phủ mà đặc biệt là ngành Tài chính cần có quyết tâm rất cao tập trung vào một số giải pháp trọng tâm. Đó là, cần sớm sửa đổi, bổ sung các chính sách về thu nói chung các luật về thuế nói riêng để đảm bảo tính trung lập của thuế, mở rộng cơ sở thuế, bảo đảm bao quát hết nguồn thu của NSNN, có cơ chế mạnh hơn nữa với các hành vi vi phạm pháp luật về thuế.

Cùng với đó, trong tổ chức thực hiện, cần quyết liệt hơn trong thanh tra, kiểm tra, xử lý mạnh chống chuyển giá, gửi giá; trốn thuế, chây ỳ thuế, nợ thuế, đọng thuế… Bởi nếu không hoàn thành chỉ tiêu này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các chỉ tiêu tài chính vĩ mô khác như bội chi ngân sách, nợ công, nợ chính phủ, vay nợ, nghĩa vụ trả nợ hàng năm trên tổng thu nội địa,... mà các chỉ tiêu vĩ mô này liên quan trực tiếp đến an ninh, an toàn tài chính quốc gia.