TTO - Xung quanh vắc xin COVID-19 vẫn còn rất nhiều câu hỏi và hiểu lầm phổ biến, 'loại này tốt hơn loại kia' hoặc 'tiêm vào là không nhiễm bệnh' nằm trong số những cách hiểu sai.
- Ông Biden ưu tiên dân Mỹ, nói 'có dư mới chia sẻ vắc xin' với thế giới
- Việt Nam sẽ nới lỏng với người có 'hộ chiếu' vắc xin?
- Cảnh báo tình trạng lừa đảo vắc xin ngừa COVID-19
Các loại vắc xin COVID-19 có hiệu quả bảo vệ khác nhau, nhưng rất khó để so sánh vì nhiều lý do - Ảnh: HealthCare
Cơ quan Thực phẩm và dược phẩm Mỹ [FDA] hiện đã cấp phép sử dụng khẩn cấp cho 3 loại vắc xin COVID-19 của các hãng dược Pfizer-BioNTech, Moderna và Janssen [J&J]. Điều dễ nhận thấy là có 2 loại hiệu quả bảo vệ khoảng 95%, cái còn lại chỉ khoảng 66%, như vậy có phải loại này tốt còn loại kia "dỏm"?
Câu trả lời là "không phải", đơn giản vì so sánh các loại vắc xin với nhau là không thể.
Trước hết, hãy cùng tham khảo bảng thông tin dưới đây về 3 loại vắc xin, cột bên trái lần lượt là: [1] Ngày được cấp phép, [2] hiệu năng chung, [3] chống lại bệnh nặng, [4] giảm tỉ lệ nhập viện, [5] giảm tử vong, [6] ngày bắt đầu thử nghiệm, [7] nơi thử nghiệm.
Bảng so sánh 3 loại vắc xin phổ biến hiện nay - Đồ họa: Time.com
Theo tạp chí Time, đầu tiên cần phân biệt giữa "hiệu năng" và "hiệu quả" do rất dễ nhầm lẫn. "Hiệu năng" là kết quả thử nghiệm của một loại thuốc hoặc vắc xin, trong khi "hiệu quả" là kết quả ngoài thực tế của nó trên một nhóm dân số lớn.
Tiếp theo, cần phải hiểu các công ty dược phẩm dùng thước đo nào để đưa ra con số hiệu năng như trên. Trong trường hợp này, nó được đo dựa trên khả năng bảo vệ của vắc xin chống lại các triệu chứng của bệnh COVID-19.
Ví dụ, vắc xin của Pfizer-BioNTech có hiệu năng 95% - có nghĩa người đã tiêm ngừa có 95% cơ may không bột phát triệu chứng COVID-19 [họ vẫn có thể nhiễm bệnh], chứ không phải "95% người đã tiêm ngừa sẽ không mắc bệnh, 5% còn lại mắc bệnh".
Tương tự, hiệu năng của vắc xin Moderna là 94%, còn J&J là 66%. Nhưng câu chuyện chưa dừng lại ở đây, đằng sau các thông số trên còn rất nhiều thứ phức tạp.
Thứ nhất, mỗi loại vắc xin hoạt động theo cách khác nhau. Pfizer-BioNTech và Moderna phát triển sản phẩm dựa trên công nghệ mRNA, còn J&J dùng công nghệ vector adenovirus. Do cách thức hệ miễn dịch được "huấn luyện" khác nhau, các thông số hiệu năng cũng khác theo.
Thứ hai, mỗi vắc xin có phác đồ tiêm khác nhau. Pfizer và Moderna cần 2 liều, cách nhau lần lượt là 21 và 28 ngày, còn J&J chỉ cần liều duy nhất. Hiện các nhà khoa học của J&J đang thử nghiệm khả năng tiêm liều thứ 2 để tăng cường miễn dịch.
Thứ ba, các công ty dược bắt đầu ghi nhận triệu chứng COVID-19 theo các mốc thời gian khác nhau. Pfizer bắt đầu sau 7 ngày tính từ lúc người tình nguyện tiêm liều thứ 2 [hoặc giả dược], Moderna là 14 ngày sau liều thứ 2, còn J&J ghi nhận sau 14 và 28 ngày.
Thứ tư, 3 loại vắc xin trên được thử nghiệm vào các thời điểm khác nhau. Đây là điều quan trọng vì các biến thể mới của virus SARS-CoV-2 chỉ mới xuất hiện phổ biến trong vài tháng trở lại đây, sau khi một số công ty dược đã hoàn thành xong thử nghiệm giai đoạn đầu.
Pfizer và Moderna thử nghiệm vắc xin trong năm 2020, khi đó virus chưa đột biến nhiều và phần lớn tình nguyện viên chỉ nhiễm cùng một chủng virus. J&J thì bắt đầu từ tháng 9-2020 và bao gồm cả người dân ở Anh, Nam Phi và Brazil - những nơi có biến thể virus mới.
Ở góc độ khoa học, điều đó có nghĩa nghiên cứu của J&J cung cấp manh mối quan trọng về khả năng của vắc xin trước các biến thể mới. Nó có thể giải thích tại sao hiệu năng của vắc xin này thấp hơn của Pfizer và Moderna.
Vì những lý do trên, so sánh các loại vắc xin khác nhau giống như so sánh quả táo và quả cam. Cái chính là chúng có đạt được tiêu chuẩn hiệu năng không, chẳng hạn FDA của Mỹ quy định tối thiểu phải là 50% và trên hết vắc xin giúp người nhiễm COVID-19 ít bị bệnh nặng, giảm bớt nguy cơ tử vong.
TTO - Hàn Quốc ngày 11-3 phê chuẩn sử dụng vắc xin COVID-19 của Hãng AstraZeneca cho người từ 65 tuổi trở lên, sau khi dữ liệu thực tế của Anh và Scotland chứng minh hiệu quả của vắc xin này đối với người cao tuổi.
Vắc xin là một biện pháp hiệu quả để ngăn chặn những biến chứng nguy hiểm và sự lây lan nhanh chóng của dịch bệnh Covid-19. Hiện nay, Moderna là một loại vắc xin được đưa vào tiêm chủng phòng ngừa Covid-19. Sau tiêm vắc xin Moderna, bạn cũng cần lưu ý nghỉ ngơi, ăn uống đủ chất,… để hạn chế nguy cơ tác dụng phụ của vắc xin.
13/10/2021 | Cha mẹ nào cũng quan tâm: trẻ bao nhiêu tuổi được tiêm vắc xin Covid
09/10/2021 | Hỏi đáp: Sau tiêm phòng vắc xin Covid có được uống kháng sinh không?
07/10/2021 | Giải đáp nghi vấn: Nên tiêm loại vắc xin Covid nào tốt?
07/10/2021 | Sau tiêm uống thuốc gì để hạn chế tác dụng phụ do vắc xin Covid-19 gây ra
1. Hiệu quả của vắc xin Moderna
Vắc-xin Moderna do công ty Moderna [Mỹ] nghiên cứu phát triển và đã được Tổ chức Y tế Thế giới phê duyệt vào ngày 30/4 vừa qua. Loại vắc xin này còn có tên gọi khác là Spikevax, được áp dụng sản xuất theo công nghệ mRNA nhằm tạo ra miễn dịch với virus SARS-CoV-2 mà không gây ảnh hưởng đến hệ gen của những người được tiêm loại vắc xin này.
Moderna có hiệu quả hơn 90% trong việc phòng ngừa những trường hợp nhiễm Covid-19 nghiêm trọng
Ưu điểm của vắc-xin Moderna có hiệu quả hơn 90% trong việc phòng ngừa những trường hợp nhiễm Covid-19 nghiêm trọng, giảm hơn 90% nguy cơ mắc Covid-19 có xuất hiện triệu chứng bệnh. Một số nhà nghiên cứu cho biết, Moderna mang lại hiệu quả khá cao đối với biến thể Delta của Ấn Độ. Hơn nữa, quá trình bảo quản và phân phối cũng dễ dàng hơn, không cần bảo quản Moderna trong môi trường cực lạnh.
2. Những tác dụng phụ có thể xảy ra sau tiêm vắc xin Moderna
Vắc xin Moderna cũng có thể gây ra những tác dụng phụ giống như các loại vắc xin khác và nguy cơ gặp phải tác dụng phụ sẽ cao hơn sau khi bạn hoàn thành tiêm liều thứ 2. Tùy cơ địa của từng người mà vắc xin có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn khác nhau. Mức độ của tác dụng phụ có thể từ nhẹ đến nặng. Tuy nhiên, chúng ta không nên quá lo lắng bởi các triệu chứng sẽ cải thiện sau khoảng 2 đến 3 ngày. Dưới đây là một số tác dụng phụ có thể xuất hiện sau tiêm vắc xin Moderna:
- Đau tại chỗ tiêm: Triệu chứng này khá phổ biến ở những người được tiêm vắc xin Moderna. Theo thống kê khoảng 92% số người được tiêm gặp phải tình trạng đau nhức tại chỗ tiêm.
Tấy đỏ tại chỗ tiêm do xoa bóp vết tiêm
- Mệt mỏi: Tỉ lệ bị mệt mỏi sau tiêm vắc xin chiếm khoảng 70%.
- Đau nhức đầu: Sau khi tiêm vắc xin Moderna, bạn cũng có thể bị đau nhức đầu. Tuy nhiên, đây là tác dụng phụ của thuốc và không cần phải lo lắng quá. Ước tính có khoảng 64,7% cũng bị đau đầu sau tiêm.
- Ớn lạnh: Tỉ lệ người bị ớn lạnh sau khi được tiêm vắc xin chiếm khoảng 45,4%.
- Ngoài ra, người được tiêm vắc xin Moderna cũng có thể gặp phải những triệu chứng dưới đây với tỉ lệ thấp hơn: buồn nôn hoặc nôn [23%], sưng đau ở nách [19,8%], bị sốt [15,5%], bị sưng tấy tại vết tiêm [14,7%], nổi mẩn đỏ tại vết tiêm [10%],…
- Rất hiếm gặp những trường hợp bị phản ứng nặng sau tiêm vắc xin Moderna, chẳng hạn như sốc phản vệ, giảm tiểu cầu, viêm cơ tim,… Trong đó, sốc phản vệ rất nghiêm trọng, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng và tỉ lệ gặp phải là 2.8 ca/1 triệu liều.
3. Những ai nên tiêm và những ai cần thận trọng với vắc xin Moderna
Vắc xin Moderna phù hợp với những người từ 18 tuổi trở lên với liều lượng là 0,5 ml và tiêm vào bắp tay. Theo nhà sản xuất, mỗi người nên tiêm tối đa 2 mũi và khoảng cách giữa 2 mũi là 28 ngày.
Vắc xin Moderna được chỉ định với những người từ 18 tuổi trở lên
Không nên tiêm vắc xin Moderna, đối với những trường hợp sau:
- Những trường hợp từng có tiền sử dị ứng nghiêm trọng với vắc xin mRNA Covid-19.
- Từng gặp phải phản ứng quá mẫn với polyethylene glycolvà polysorbate, chẳng hạn như triệu chứng mày đay cấp tính, biểu hiện phù mạch, suy hô hấp hay sốc phản vệ trong khoảng 4 giờ sau tiêm.
- Một số trường trường bệnh nhân đang mắc phải một số bệnh lý cấp tính ở thể trung bình hoặc thể nặng, người từng có dị ứng quá mẫn với các loại vắc xin hoặc một số loại thuốc thì cần thận trọng khi tiêm và cần tham khảo chuyên gia miễn dịch - dị ứng.
4. Một số lưu ý sau tiêm vắc xin Moderna
- Sau khi tiêm vắc xin Moderna, bạn cần ở lại khoảng 30 phút để được các bác sĩ theo dõi, phát hiện và xử lý những phản ứng bất thường.
- Sau 30 phút, nếu tình trạng sức khỏe ổn định, bạn có thể về nhà và theo dõi sức khỏe tại nhà ít nhất 7 ngày sau tiêm.
- Nếu xuất hiện một số tác dụng phụ của vắc xin như đau nhức chỗ tiêm, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, sốt nhẹ, mẩn đỏ chỗ tiêm,… với mức độ nhẹ đến trung bình, bạn không nên quá lo lắng. Hãy nghỉ ngơi, sau khoảng 2 đến 3 ngày thì những triệu chứng này sẽ giảm.
- Trong trường hợp đau nặng, bạn có thể sử dụng thuốc giảm đau theo chỉ định của bác sĩ. Nếu sốt cao, có thể sử dụng thuốc hạ sốt nhưng cũng cần lưu ý là phải uống đúng liều lượng, tránh lạm dụng thuốc để gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Khi đã áp dụng những cách trên mà tình trạng sức khỏe vẫn không được cải thiện thì nên đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám, chẩn đoán và xử trí kịp thời.
Nên uống các loại nước ép trái cây sau khi tiêm vắc xin
- Uống nhiều nước: Sau tiêm vắc xin Moderna, bạn nên uống thật nhiều nước. Đây là một yếu tố rất quan trọng và cần thiết, đặc biệt với những người có biểu hiện sốt. Khi cơ thể được cung cấp đủ nước bạn cảm thấy dễ chịu hơn, hạ sốt nhanh chóng hơn và xua tan mệt mỏi. Tuy nhiên, không nên uống quá nhiều nước trong cùng một lúc. Cách uống nước hiệu quả nhất là uống thường xuyên với một lượng vừa phải.
- Chế độ dinh dưỡng cũng là vấn đề mà chúng ta cần quan tâm: Sau khi tiêm, cơ thể mệt mỏi và bạn thường không muốn ăn. Cách giải quyết tốt nhất là hãy ăn những đồ ăn dạng lỏng, mềm và dễ ăn như cháo, súp, uống nước ép trái cây,…. Bên cạnh đó, nên bổ sung các loại dưỡng chất đầy đủ, nên ăn đa dạng thực phẩm để đảm bảo sức khỏe, tăng cường sức đề kháng.
- Lưu ý, chỉ nên hoạt động nhẹ nhàng sau tiêm vắc xin Moderna. Không nên hoạt động mạnh trong vòng một tuần sau khi tiêm [bao gồm cả liều tiêm thứ nhất và liều tiêm thứ 2], chẳng hạn như tập những bài tập cường độ cao như nâng tạ, bơi lội, chơi bóng,…
Nếu cần tìm hiểu thêm thông tin về tiêm phòng vắc xin Covid-19, hãy gọi đến tổng đài 1900 56 56 56 của Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC. Bạn cũng có thể đăng ký gói kiểm tra sức khỏe sau tiêm của MEDLATEC, để được hướng dẫn chăm sóc sức khỏe chi tiết hơn.