TTCK Việt Nam được xếp hạng là một thị trường mới nổi
|
Một mục tiêu lớn được đặt ra cho thị trường chứng khoán Việt Nam là hướng đến nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi trước năm 2025 theo tiêu chuẩn của FTSE và MSCI, là 2 tổ chức xếp hạng tín nhiệm thị trường vốn có uy tín nhất với nhà đầu tư quốc tế. Còn nhiều tiêu chí mà thị trường Việt Nam phải tiếp tục phấn đấu đạt được, để đáp ứng yêu cầu nâng hạng, trong đó có việc tăng cường bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư nhỏ lẻ. Theo đó, những động thái thanh lọc sai phạm trên thị trường chứng khoán thời gian gần đây của cơ quan chức năng, được nhà đầu tư quốc tế đánh giá cao và có thể tăng thêm điểm cộng trong các kỳ rà soát tới đây của các tổ chức xếp hạng thị trường quốc tế. Cuối năm ngoái, Công ty chứng khoán VnDiret nhận định, nếu Việt Nam hoàn thành sớm hệ thống giao dịch chứng khoán mới trong năm nay, thì có thể được tổ chức xếp hạng thị trường MSCI đưa vào danh sách theo dõi nâng hạng lên thị trường chứng khoán mới nổi trong kỳ đánh giá thị trường thường niên vào tháng 5/2023. Sau đó, Việt Nam có thể được thông báo nâng hạng lên thị trường mới nổi trong kỳ đánh giá thị trường thường niên của MSCI vào tháng 5/2024. Còn với kỳ đánh giá tháng 5/2022, ông Phạm Lưu Hưng, chuyên gia Kinh tế trưởng của Công ty chứng khoán SSI nhận định, động thái thanh lọc thị trường gần đây cũng có thể tính là một điểm cộng đáng chú ý. “Thời gian qua chúng ta làm hàng loạt thanh lọc thị trường kỳ vọng chuyện này làm quá trình nâng hạng dễ hơn, rất hy vọng, cũng đang mong trong bản đánh giá MSCI đợt tới họ ghi vài ý tích cực liên quan đến Việt Nam đã làm được, đã ở mức tốt lên cũng là điểm tốt” - ông Hưng cho biết. Việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi, sẽ tiếp tục là động lực quan trọng của thị trường trong thời gian tới. Cộng đồng nhà đầu tư đang kỳ vọng những thay đổi mạnh mẽ. Đặc biệt, việc tăng cường công khai, minh bạch để bảo vệ nhà đầu tư, cũng là đề nghị đã được nhắc đến tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam – VBF, một cơ chế đối thoại thường niên giữa Chính phủ với đại diện cộng đồng nhà đầu tư trong nước và quốc tế. Tại kỳ họp VBF 2021 hồi đầu năm nay, ông Dominic Scriven, Trưởng Nhóm Công tác thị trường vốn của VBF nhìn nhận: “Nhận thức niềm tin và bảo vệ nhà đầu tư. Sự phát triển của thị trường vốn phụ thuộc rất nhiều vào niềm tin của nhà đầu tư, điều này chỉ được gây dựng thông qua việc nâng cao tính minh bạch và công bằng của thị trường, áp dụng biện pháp trừng phạt thoả đáng với các hành vi vi phạm và thực thi các cơ chế bảo vệ nhà đầu tư, đặc biệt là tại thị trường Việt Nam hiện có sự tham gia đông đảo của các nhà đầu tư cá nhân, chiếm 93% giao dịch”. Qua động thái thanh lọc thị trường vừa qua, cơ quan quản lý Nhà nước khẳng định, đây là nỗ lực và quyết tâm rất lớn từ Chính phủ, Bộ Tài chính và các cơ quan chức năng nhằm lành mạnh hóa thị trường chứng khoán nước ta. Đây chỉ là các sự vụ đơn lẻ, chỉ có tác động tới tâm lý của thị trường trong ngắn hạn. Và dù khó tránh khỏi việc thị trường có giảm điểm trong ngắn hạn, nhưng việc “loại bỏ những hạt sạn” sẽ có tác động tích cực tới sự phát triển của thị trường chứng khoán trong trung và dài hạn. Bởi mục tiêu của cơ quan quản lý là xây dựng, phát triển thị trường chứng khoán an toàn, minh bạch và bền vững, nên thanh lọc thị trường sẽ góp phần đảm bảo quyền lợi của các doanh nghiệp, nhà đầu tư chân chính, tăng tính hấp dẫn cho thị trường chứng khoán trong việc thu hút thêm các dòng vốn đầu tư cả trong và ngoài nước, góp phần hỗ trợ quá trình nâng hạng từ cận biên lên mới nổi. Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nêu vấn đề: "Bộ Tài chính sẽ chỉ đạo các cơ quan như Vụ Tài chính ngân hàng, Cục Kế toán kiểm toán, Ủy ban chứng khoán Nhà nước, đảm bảo vừa ủng hộ vừa giám sát kiểm tra, tránh vấn đề thao túng thị trường chứng khoán. Những hành vi thao túng phải được xử phạt một cách nghiêm minh, nhưng những doanh nghiệp thực hiện tốt quy định thì phải được ủng hộ hết mức, để thị trường chứng khoán phát triển bền vững". Tại Hội nghị về thị trường vốn mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã nêu rõ: Chính phủ đặt ra quyết tâm cao thực hiện giải pháp lành mạnh hóa thị trường vốn, ai vi phạm phải bị xử lý, nhưng không hình sự hóa các quan hệ dân sự, quan hệ kinh tế, điều quan trọng nhất là bảo vệ các nhà đầu tư chân chính chiếm đại đa số trên thị trường; khẩn trương triển khai các biện pháp cần thiết để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi. Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Tài chính cần khẩn trương rà soát, sửa đổi các quy định bất cập hiện hành, đặc biệt là liên quan đến quy định việc minh bạch thông tin doanh nghiệp, quyền và trách nhiệm của các chủ thể quản lý, tham gia thị trường như cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, công ty chứng khoán, nhà đầu tư, tăng cường các giải pháp chế tài để xử phạt nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật trên thị trường chứng khoán để bảo vệ nhà đầu tư, từ đó khôi phục niềm tin, đặc biệt là xử lý nghiêm tình trạng thao túng, làm giá, đảm bảo sự phát triển lành mạnh, minh bạch và bền vững. Yêu cầu Bộ Tài chính khẩn trương triển khai các biện pháp cần thiết để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi, để thu hút vốn đầu tư, đặc biệt là vốn đầu tư nước ngoài. Như vậy, thúc đẩy thị trường phát triển lành mạnh, bền vững và được nhà đầu tư quốc tế ghi nhận bằng việc nâng hạng thị trường trong thời gian sớm nhất - đây là mục tiêu của thị trường chứng khoán nước ta. Trong tương lai, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ phát triển ngày càng hoàn thiện hơn, chất lượng hơn, khẳng định vai trò là kênh huy động vốn trung, dài hạn chủ yếu quan trọng của nền kinh tế, doanh nghiệp; đồng thời là kênh đầu tư hấp dẫn, an toàn, hiệu quả của nhà đầu tư./.
Theo đánh giá chung, nếu được FTSE nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp, thị trường chứng khoán Việt Nam có cơ hội chuyển mình trong việc nâng cao sức cạnh tranh và thu hút vốn đầu tư nước ngoài, đặc biệt là từ các quỹ đầu tư quốc tế. Bởi hiện nay, Việt Nam vẫn đang nằm trong khu vực thị trường cận biên, trong khi các thị trường lân cận như Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines đã thuộc nhóm các thị trường mới nổi nhiều năm nay. Tính tới tháng 9 năm ngoái, thị trường chứng khoán Việt Nam cùng với Iceland, Mông Cổ và Nga đang nằm trong Danh sách theo dõi nâng hạng của FTSE. Cụ thể: Thị trường chứng khoán Iceland được cân nhắc từ thị trường nhỏ, không xếp hạng, lên thị trường Cận biên. Việt Nam đang được cân nhắc nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường Mới nổi thứ cấp. Mông Cổ và Nga được xem xét nâng từ thị trường Mới nổi thứ cấp lên Mới nổi tiên tiến. Trong Báo cáo triển vọng thị trường 2022, Công ty chứng khoán VnDirect đã đưa ra kịch bản lạc quan rằng FTSE có thể thông báo đưa thị trường chứng khoán Việt Nam vào nhóm thị trường mới nổi thứ cấp trong kỳ đánh giá thị trường hàng năm vào tháng 9 năm nay. Còn với kịch bản cơ sở, thị trường chứng khoán của Việt Nam có thể sẽ được thông báo để đưa vào chỉ số thị trường mới nổi thứ cấp của FTSE trong kỳ đánh giá thị trường hàng năm vào tháng 9 năm nay./.
Hiện tại, bà đánh giá như thế nào về tiến trình nâng hạng của TTCK Việt Nam? Mỗi một tổ chức xếp hạng có những tiêu chí riêng biệt để xem xét xếp hạng TTCK của từng nước. Nhìn chung, các tổ chức đều chia thành tiêu chí định lượng và tiêu chí định tính. Tuy nhiên, khi đi sâu vào từng tiêu chí cụ thể, có tiêu chí liên quan trực tiếp đến TTCK nhưng cũng có tiêu chí chủ yếu liên quan đến kinh tế vĩ mô. Theo đó, việc nâng hạng không chỉ phụ thuộc vào vấn đề riêng của TTCK mà còn phụ thuộc vào tình hình nội tại của nền kinh tế. Trong giai đoạn vừa qua, dịch bệnh Covid-19 tác động sâu rộng đến nền kinh tế thế giới và Việt Nam. Ngày 8/4/2020, Morgan Stanley Capital International (MSCI) đã ra thông báo hoãn nâng hạng Kuwait lên thị trường mới nổi cho tới kỳ đánh giá và phân loại thị trường bán niên vào tháng 11/2020 do tác động bởi đại dịch, dù Kuwait vẫn đáp ứng các tiêu chí để được nâng hạng. TTCK Việt Nam đã được FTSE đưa vào danh sách xem xét nâng hạng lên thị trường mới nổi hạng hai vào tháng 9/2018. Theo báo cáo đánh giá tạm thời vào tháng 3/2020, FTSE tiếp tục đánh giá Việt Nam có thể nâng hạng lên thị trường mới nổi. FTSE dự kiến sẽ công bố kết quả xếp hạng thị trường đối với Việt Nam trong tháng 9/2020. Tuy nhiên, tôi cho rằng, khả năng nâng hạng của TTCK Việt Nam hiện tại chưa rõ ràng và sẽ có thể bị chậm lại do yếu tố chủ quan và khách quan. Tôi tin rằng, khả năng nâng hạng thị trường sẽ rõ nét hơn kể từ năm 2021. Theo bà, đâu là những điểm còn vướng mắc trên con đường nâng hạng? Theo đánh giá của FTSE từ tháng 3/2019, Việt Nam cơ bản đã đáp ứng các tiêu chí cốt lõi để được nâng hạng lên thị trường mới nổi, chỉ có tiêu chí về lưu ký, thanh toán bù trừ là chưa đạt. Thị trường hiện nay vẫn yêu cầu công ty chứng khoán kiểm tra trạng thái tài khoản đủ tiền hoặc đủ chứng khoán thì mới cho khách hàng giao dịch. Trong khi đó, thông lệ quốc tế cho thấy, tiền không nhất thiết phải có sẵn trên tài khoản tại ngày giao dịch (T+0) mà khách hàng chỉ cần đảm bảo đến ngày thanh toán (T+2) có đủ tiền trên tài khoản. Ngoài ra, theo đánh giá của FTSE, Việt Nam còn gặp hạn chế ở khía cạnh giao dịch và khung pháp lý. Tuy nhiên, về tiêu chí thanh toán bù trừ, sắp tới, khi hệ thống thanh toán bù trừ chứng khoán thực hiện theo mô hình đối tác trung tâm (CCP) của thị trường cơ sở đi vào vận hành trên nền tảng công nghệ mới sẽ cho phép nhà đầu tư không cần ký quỹ 100% khi giao dịch mà chỉ cần ký quỹ từ 10 - 20% như trên TTCK phái sinh. Do vậy, tôi cho rằng, tiêu chí này sẽ được các tổ chức xếp hạng xem xét và đánh giá lại. Đối với các vấn đề liên quan đến giao dịch, Bộ Tài chính đang dự thảo Thông tư thay thế Thông tư 203/2015/TT-BTC về hướng dẫn giao dịch chứng khoán. Theo đó, dự thảo đã bổ sung các quy định về cơ chế bán khống; bổ sung, sửa đổi một số nội dung liên quan đến cơ chế giao dịch trong ngày (T+0); bổ sung công cụ ngắt mạch TTCK. Sau khi hệ thống công nghệ thông tin mới đưa vào vận hành thông suốt thì hoạt động giao dịch trong ngày sẽ được phép triển khai. Như vậy, đây là tín hiệu tích cực để khẳng định TTCK Việt Nam đang nỗ lực hoàn thiện để tiệm cận với thông lệ quốc tế, tăng khả năng tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài. Luật Chứng khoán được kỳ vọng sẽ tạo cú huých giúp TTCK Việt Nam sớm được nâng hạng. Bà đánh giá như thế nào về khả năng này? Luật Chứng khoán (sửa đổi) có hiệu lực từ đầu năm 2021 tạo cơ sở, nền tảng pháp lý cho giai đoạn phát triển mới của TTCK, góp phần cải thiện chất lượng nguồn cung, giúp nâng cao năng lực, chất lượng hoạt động của các chủ thể tham gia thị trường, tăng cường tính công khai, minh bạch, bảo đảm thị trường hoạt động an toàn, hiệu quả. Đồng thời, nâng cao năng lực quản lý, giám sát và cưỡng chế thực thi, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, tăng niềm tin của thị trường. Qua đó, khuyến khích mạnh mẽ tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài tham gia đầu tư và hoạt động trên TTCK, tạo ra kênh huy động vốn trung và dài hạn hiệu quả hơn cho nền kinh tế. Trên cơ sở đó, cơ quan quản lý kỳ vọng Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn sẽ tạo được tín hiệu tích cực đối với các tổ chức xếp hạng uy tín, từ đó thúc đẩy quá trình nâng hạng của TTCK Việt Nam. Việc định hướng mục tiêu nâng hạng và thực hiện các giải pháp để đáp ứng tiêu chí nâng hạng sẽ giúp Việt Nam thực hiện được cả 2 mục đích cùng lúc: vừa nâng hạng TTCK, tăng cường thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài có chất lượng, được cộng đồng quốc tế ghi nhận tiến bộ về hệ thống tài chính phát triển, liên thông đồng bộ, vừa thực hiện một cách hiệu quả mục tiêu phát triển TTCK theo các đề án đã ban hành. Về khả năng nâng hạng thị trường, cơ quan quản lý, cụ thể là Bộ Tài chính đang chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước dự thảo Đề án nâng hạng TTCK để cụ thể hóa mục tiêu và định hướng nâng hạng trong thời gian tới. Dự thảo Đề án đặt ra mục tiêu phấn đấu nâng hạng TTCK Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi vào năm 2025, tùy vào điều kiện cụ thể của nền kinh tế. Đây cũng là mục tiêu đặt ra tại Đề án “Cơ cấu lại TTCK và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025” được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 242/QĐ-TTg ngày 28/2/2019. Dự thảo Đề án cũng định hướng cụ thể cách thức, lộ trình và khả năng thực hiện. Theo đó, xét trong ngắn hạn, tổ chức nào có khả năng đáp ứng để nâng hạng trước thì làm trước, tổ chức nào có khả năng đáp ứng để nâng hạng sau thì làm sau. Xét về dài hạn, tổ chức nào có tầm ảnh hưởng quan trọng hơn tới dòng vốn đầu tư nước ngoài khi nâng hạng thị trường thì cần đặt trọng tâm chính sách của Việt Nam theo tiêu chí của tổ chức đó. Với FTSE cũng như các quỹ ETF, vấn đề quan tâm nhất là tháo gỡ vướng mắc về giới hạn sở hữu (room) cho nhà đầu tư nước ngoài. Theo bà, đâu là các giải pháp, chính sách phù hợp để thu hút vốn ngoại? Theo bảng tiêu chí đánh giá định tính của MSCI và FTSE Russell, TTCK Việt Nam hiện còn một số điểm hạn chế, cần cải thiện, trong đó có nội dung về giới hạn sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, chúng ta cũng cần hiểu rằng, mức độ mở cửa thị trường phụ thuộc vào đặc điểm chính trị, kinh tế, trình độ và định hướng phát triển của từng quốc gia. Việt Nam vẫn là nền kinh tế đang phát triển, một số ngành nghề kinh tế còn tương đối non trẻ và kém cạnh tranh, cần sự định hướng của Nhà nước. Bên cạnh đó, việc nới lỏng khả năng tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài cần có lộ trình cụ thể và phù hợp với lộ trình phát triển kinh tế của quốc gia. Ở các quốc gia khác (kể cả các quốc gia phát triển), các ngành chiến lược và ngành ảnh hưởng tới an ninh quốc gia vẫn chịu hạn chế về tỷ lệ sở hữu nước ngoài. Vì vậy, cần xem xét đến các yếu tố khác để thu hút thêm dòng vốn nước ngoài mà không nên đặt trọng tâm vào việc mở cửa thị trường. Tôi cho rằng, chính sách bền vững để thu hút dòng vốn nước ngoài là tạo hàng hóa có chất lượng, quy mô vốn lớn đáp ứng nhu cầu đầu tư chiến lược của nhà đầu tư nước ngoài, giảm thiểu lượng cổ phiếu có tỷ lệ tự do chuyển nhượng thấp trên thị trường, tăng khả năng tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài. |
