Nghệ sĩ hoài khanh bao nhiêu tuổi năm 2024

NGUYỄN MẠNH TRINH

TỪ "TH�N PHẬN" ĐẾN "LỤC B�T"

Ho�i Khanh l� một thi sĩ nổi tiếng của hai mươi năm văn học miền Nam. Nhưng b�n cạnh v�c d�ng một thi sĩ, �ng c�n l� một nh� khảo luận, một dịch giả, một nh� xuất bản c� uy t�n, một chủ b�t tạp ch� văn học c� ảnh hưởng trong văn giới�

Ho�i Khanh l� b�t hiệu, t�n thật của �ng l� V� Văn Quế, sinh ng�y 3 th�ng 6 năm 1933 tại phường Đức Nghĩa, huyện H�m Thuận, tỉnh B�nh Thuận. Thuở nhỏ �ng học chưa hết chương tr�nh tiểu học th� trong nước c� cuộc kh�ng chiến chống Ph�p, �ng v� c�ng một số bạn b� rời bỏ trường học v�o chiến khu tham gia kh�ng chiến d� tuổi c�n qu� nhỏ.

Sau năm 1954, �ng trở về S�i G�n v� l�m nhiều nghề để tự mưu sinh. �ng tự học, trau giồi sinh ngữ, hầu hết kiến thức đều do trường đời chứ kh�ng phải trường học. �ng từng l� chủ b�t tạp ch� văn học Giữ Thơm Qu� Mẹ do nh� L� Bối xuất bản. �ng cũng l� người điều h�nh nh� xuất bản Ca Dao, một nh� xuất bản đ� in được những t�c phẩm c� gi� trị. Trước năm 1975, �ng đ� về mở một trại chăn nu�i ở Bi�n H�a ven bờ s�ng Đồng Nai như một h�nh động ở ẩn xa l�nh những phiền phức của đời sống ồn �o phức tạp ở S�i G�n. Hiện giờ, �ng vẫn c�n sống đạm bạc ở cuộc đất cũ đ� ở tuổi với tuổi gi� gần t�m mươi... Sống một cuộc đời lam lũ n�ng d�n cuốc đất trồng khoai như c�i t�n n�i l�i m� bạn b� th�n t�nh với �ng hay gọi. Ho�i Khanh l� H�nh Khoai.

T�c phẩm đ� xuất bản của �ng về thi ca: D�ng Rừng 1957 ; Th�n phận 1962 ; Lục B�t 1968 ; Gi� Bấc ; Trẻ Nhỏ Đ�a Hồng v� Dế 1970 ; Hương sắc Mong Manh 2006, [in ở hải ngoại].

Về truyện ngắn: Tr� Nhớ Hoang Vu v� Kh�i 1970. Về dịch thuật: Bu�ng Xả Thanh Thản, dịch Martin Heidegger ; Thế Giới T�nh Dục, dịch Henry Miller ; Đ�u M�i Nh� Xưa, dịch Hermann Hesse ; Qu� Hương Tan R�, dịch Chinua Achebe ; Gi�o Dục v� � Nghĩa Cuộc Sống, dịch Krishnamurti ; Nghệ Thuật Truyền Thống v� Ch�n L�, dịch Walter Kaufmann....

Mỗi một vị tr� văn chương nghệ thuật của �ng đều c� n�t kh�c biệt v� đặc sắc ri�ng. Nhưng theo t�i th� ch�n dung một thi sĩ c� lẽ thể hiện được căn cốt v� sắc diện văn chương nhất của �ng. Thơ của �ng c� khi l� chung những nỗi niềm của thời đại Việt Nam chiến tranh, khi m� sự c� mặt của hơn 500 ng�n l�nh Hoa kỳ hiện diện trong đất nước g�y ra nhiều biến chuyển trong đời sống to�n d�n. Như nh� văn Phạm C�ng Thiện đ� viết, Ho�i Khanh l� một người thi sĩ c� đơn...

�T�i muốn đuổi anh đi ngay, t�i muốn đuổi một h�nh ảnh h�i h�ng ; T�i muốn được thanh b�nh trong t�m hồn trong những th�ng ng�y n�y bởi v� đ�y l� h�nh ảnh bi đ�t của Đời, của con người, của một kẻ bị đ�y giữa b�i đất hoang t�n của nghĩa địa trần gian. Nh�n n�t mặt Ho�i Khanh, t�i thấy sự Chết, t�i thấy Bệnh hoạn. Đau khổ. Qu�n quại. Khắc khoải. Ray rứt. Xao xuyến. H�i h�ng. Hoang li�u. C� đơn ; t�i thấy sự Chiến bại, sự thất vọng của con người. Nghe sự im lặng của Khanh t�i cảm thấy Thượng đế, t�i cảm thấy Quỷ ma. T�i cảm thấy Tiếng n�i của một ng�n đ�m, hai ng�n đ�m, triệu ng�n đ�m, tiếng n�i của mu�n triệu ng�n đ�m vọng về hiu hiu trong l�ng nh�n thế...�

Đ�y l� một đoạn trong b�i đề tựa tập thơ Th�n Phận �Nỗi c� đơn của Ho�i Khanh� của Phạm C�ng Thiện. H�nh như �ng muốn n�i đến con người thi sĩ suy tư về cuộc đời, với một ch�t tiềm ẩn nỗi niềm của người muốn ph� ph�ch bằng chữ nghĩa qua c�i kh�ng gian thi ca b�ng bạc song h�nh giữa mộng tưởng v� thực tại. Thơ của Ho�i Khanh tr�n đầy suy tư về th�n phận con người �

Khi nhắc đến t�n tuổi thi sĩ Ho�i Khanh, t�i nghĩ đến doạn văn trong Thi Nh�n Việt Nam của Nguyễn Tấn Long v� Phan Canh �Khi n�i đến Ho�i Khanh hẳn c� người đ� nhớ ngay đ� l� một nh� thơ �m cột đ�n giữa phố m� ngỡ l� đang �m Em trong v�ng tay� Rồi người ta lại li�n tưởng đến những vần t�m t�nh m� thi nh�n đ� ghi lại cho qu� hương:

�T�i lớn l�n ven bờ s�ng C� Ty Với giữa hai triền n�i C� v� T� D�n Lưu luyến nh�n biển cả gọi hồn đi t�m hướng...�

H�nh ảnh một ch�ng si t�nh �m cột đ�n để tưởng tượng đang �m người t�nh sao m� gần gũi đời sống đến thế. Con phố đ�ng đảo người qua lại m� chỉ c� một ch�ng c� đơn. V�, qu� hương bản qu�n ch�ng thi sĩ, với những địa danh quen thuộc của xứ Phan Thiết c� ảnh hưởng g� kh�ng tới t�m tư của ch�ng...

T�i nghĩ h�nh như thi�n nhi�n phong thủy cũng c� ảnh hưởng nhiều đến t�m tư t�nh cảm con người. Ma B�nh Thuận đ� nổi danh trong ng�n ngữ Việt Nam v� c�i kh�ng gian tạo dựng từ những tủi hờn vong quốc của người d�n Chi�m Th�nh tồn tại từ bao nhi�u đời v� kh�ng kh� của u uẩn của những nỗi niềm kh� ngỏ bằng lời cứ �m ảnh m�i con người. Thơ của Ho�i Khanh l� thơ của những th�p Ch�m c� độc tr�n những triền c�t trắng xo�i d�i tới biển khơi. Thơ v� người đ� lớn l�n từ những triền n�i thẳm s�u với tầm nh�n hướng vọng về biển cả xa x�i. Thơ v� qu� hương của �ng h�nh như c� những li�n quan si�u h�nh m� người đọc thơ �ng c� thể mơ hồ cảm thấy.

Nh� Thơ Ho�i Khanh l� người chăm s�c b�i vở cho tạp ch� văn nghệ Giữ Thơm Qu� Mẹ. Tạp ch� n�y ra mắt số đầu ti�n v�o năm 1965 do nh� L� Bối in v� ph�t h�nh. Tạp ch� c� sự c�ng t�c của những c�y b�t lẫy lừng thời đ� như Phạm C�ng Thiện, Nhất Hạnh, Nguyễn Hiến L�, Hồ Hữu Tường, Vương Hồng Sển, Sơn Nam, Dương Nghiễm Mậu, V� Hồng, Kim Tuấn,... Chủ trương của tạp ch� c� khuynh hướng Phật gi�o, đi trở lại về nguồn cội để chống lại ảnh hưởng của thời thế chiến tranh. Tuy c� tuổi thọ kh� ngắn ngủi nhưng cũng c� ảnh hưởng văn chương ở thời kỳ đ� v� cả sau n�y. Nếu quan niệm rằng những tạp ch� văn chương đ� phản �nh nhanh nhất v� ch�n x�c nhất bộ mặt văn học hiện tại th� những nh� nghi�n cứu văn học sử kh�ng thể n�o bỏ qua sự nghi�n cứu về tạp ch� Giữ Thơm Qu� Mẹ n�y. N� như một phần biểu hiện t�m tư của một thời đại văn học đầy biến động l�c g�p mặt tr�n trường văn trận b�t�

Nh� thơ Ho�i Khanh c�n l� người chủ trương nh� xuất bản Ca Dao đ� in v� giới thiệu được nhiều t�c giả v� t�c phẩm c� gi� trị v� nhiều ảnh hưởng đến văn học Việt Nam đ� in được nhiều tập thơ, nhiều tập văn xu�i c� gi� trị. Ri�ng về bộ m�n khảo luận, với chủ trương mở rộng cửa để đ�n nhận những tư tưởng mới với những cuốn dịch thuật về triết học, về Thiền học hoặc những t�c giả thời danh tr�n thế giới, nh� xuất bản n�y được xem như l� một cơ sở xuất bản c� uy t�n từ kỹ thuật in ấn đẹp, tr�nh b�y trang nh�, n�i dung lại đứng đắn phong ph� chọn lọc. Giới tr� thức v� nhất l� lớp tuổi trẻ sinh vi�n học sinh l� những th�nh phần độc giả ch�nh yếu của nh� xuất bản v� l� tầng lớp đ�ng đảo nhất của nền văn học miền nam suốt hai mươi năm.

Ho�i Khanh cũng c�n l� một dịch giả đ� chuyển ngữ nhiều t�c phẩm chọn lọc từ văn chương của nh�n loại. Kh�ng những l� dịch giả m� c�n l� người giới thiệu những danh t�c của văn chương nh�n loại. �ng chọn lựa t�c phẩm để dịch với sự thận trọng v� th�ch th� của một người t�m được sự học hỏi trong c�ng việc dịch thuật. Trước khi đi v�o t�c phẩm �ng t�m hiểu về t�c giả v� ph�c họa lại những n�t ch�nh yếu để từ t�c giả c� thể t�m được những n�t đặc th� của t�c phẩm. Những b�i giới thiệu ngắn nhưng c� đọng được viết như những phụ lục đ� gi�p cho người đọc dễ d�ng thu nhận hơn những � tưởng v� th�ng điệp m� c�c nh� văn lớn của thế giới muốn diễn đạt. Những t�c phẩm m� Ho�i Khanh chọn lựa để dịch đều kh�ng phải l� những cuốn s�ch của thị hiếu độc giả nhưng lại l� nhu cầu bức thiết cho những người muốn t�m hiểu về văn chương thế giới.

Những t�c phẩm m� �ng đ� giới thiệu v� chuyển dịch sang Việt ngữ với danh s�ch kh� d�i. Như �ng đ� dịch �Krishnamurti cuộc đời & tư tưởng� từ nguy�n t�c của Ren� Fou�re. Như �Thế giới T�nh Dục� từ nguy�n t�c của Henry Miller. Như �Qu� Hương Tan R�" dịch c�ng với Nguyễn hiến L� từ nguy�n bản của Chinua Achebe. Như "Bu�ng xả thanh thản" dịch từ nguy�n t�c của Martin Heidegger. Như �Đ�u m�i Nh� Xưa�, �Đ�i Bạn Ch�n T�nh�, "H�nh Tr�nh sang phương Đ�ng� từ nguy�n t�c của Hermann Hesse, �Tuổi trẻ v� C� đơn� từ nguy�n t�c của Rskine Caldwell, �Con đường thuốc l� từ nguy�n t�c của William Sormeset Maugham, �Mozart cuộc đời v� nghệ thuật� từ nguy�n t�c của Percy Young, �Tchaikovsky cuộc đời v� nghệ thuật� của Percy Young, �Beethoven một phiến t�i t�nh thi�n cổ lụy" từ nguy�n t�c của JohnWilliam Navin Sullivan... �ng c�n l� người dịch nhiều thi tuyển v� giới thiệu nhiều ch�n dung thi sĩ từ thi ca trẻ đến thi ca Ch�u Phi. T�i th�ch những bản dịch m� ng�n ngữ đượm nhiều chất thơ đ� l�m cho bản dịch gần gũi với nguy�n t�c hơn. Th� dụ cũng c� nhiều người đ� dịch Hermann Hesse. Nhưng ở bản dịch của Ho�i Khanh t�i thấy được n�t thơ mộng v� l�ng mạn của những vần thơ khiến sự cảm nhận khi đọc tăng th�m phần th� vị. Cũng như khi đọc những b�i thơ dịch từ c�c thi sĩ nổi tiếng tr�n thế giới, t�i c� cảm tưởng đi gần với những th�ng điệp m� thi sĩ muốn b�y tỏ. Đ� l� những cảm nhận sơ s�i của một người đọc v� chưa phải l� nhận định đ�ng mức. T�i đọc những bản dịch của Ho�i Khanh v� c� cảm gi�c đang đi tr�n một con đường kh� th� vị của thi ca m� t�i tr�n trọng v� thực t�nh y�u mến...

Hai tập thơ đ� l�m cho Ho�i Khanh nổi tiếng l� Th�n Phận v� Lục B�t in v�o những năm thệp ni�n 70. L�c ấy t�i đang ở tuổi 20 v� cũng đ� đọc thơ Ho�i Khanh tr�n c�c tạp ch� văn nghệ. T�i kho�i thơ lục b�t của �ng v� n� mang lại một phong vị thơ kh�c với những người viết trước v� viết sau �ng. Thơ của �ng c� một chỗ ri�ng. Những cuốn s�ch của nh� xuất bản Ca Dao th� lại l�m t�i gần gũi với thi ca �ng th�m nhiều hơn. Những cuốn s�ch nhỏ d�y chỉ hơn 200 trang của những t�c giả thời danh viết về văn chương về triết học ngắn nhưng h�m x�c đ� l�m t�i say m� v� trong c�i cảm gi�c h�o hức đi t�m kiến thức để c� một căn bản học thuật. C� những cuốn s�ch về Krisnamurti, về Hoelderlin, về Nietzsche, về thi ca, về thiền đ� mở ra nhiều c�nh cửa cho t�i bước v�o. T�i cũng rất th�ch những loạt b�i đăng tr�n tạp ch� Giữ Thơm Qu� Mẹ về thi ca Phi Ch�u. L�c đ�, thi ca của một ch�u lục ấy đ� l�i cuốn rất nhiều cho một c�u học tr� nhiều bỡ ngỡ với thi ca thế giới như t�i.

Về sau n�y, thời gian gần đ�y, t�i đọc lại Ho�i Khanh với suy nghĩ kh�c. C�i cảm gi�c n�o nức thời tuổi trẻ đ� kh�ng c�n khi đọc. Thay v�o đ�, l� những cảm gi�c của người đ� trải qua nhiều ng� quanh trong cuộc đời v� thấy ẩn t�ng đ�u đ� trong ng�n ngữ trong h�nh tượng thi ảnh c� một thế giới kh�c, l�ng đ�ng, m� kh�ng. Thơ gợi lại suy tư. Thơ bỗng nhi�n c� khi l� h�nh b�ng gần cận khu�n d�ng của m�nh. Những b�i lục b�t l�m t�i nhớ lại một thời y�u thi ca v� đọc thơ như l� một c�ch để trường h�nh theo đoạn đường d�i mu�n dặm từ Nguyễn Du cho đến b�y giờ. Đọc lại những b�i như �Ngồi Lại B�n Cầu� hay �Nhớ Nguyễn Du", từ những vần lục b�t đến thơ t�m chữ, t�i lại b�i ng�i v� hồi nhớ lại một thời thanh xu�n của m�nh. B�y giờ, đ� qua tuổi s�u mươi, sao l�ng m�nh vẫn c�n rung động�

Thi sĩ Ho�i Khanh c�n sống tại Việt Nam, v� đời sống tuổi gi� đạm bạc. T�i chỉ nghe kể chuyện lại. Như nh� thơ Th�nh T�n khi về Việt Nam c� gh� thăm anh ở Bi�n H�a c� kể về nơi chốn m� anh đ� về sống ẩn dật từ mấy chục năm qua. Như bức thơ email m� thi sĩ Ho�i Khanh gửi cho anh Phạm văn Nh�n đăng tr�n Thư Qu�n Bản Thảo với t�m t�nh của một bạn văn nghệ t�m sự với người c�ng qu� m� cũng đồng điệu của m�nh.

T�i xin mượn lời một t�c giả viết về Ho�i Khanh, t�c giả Th�ch Phước An:

�Dường như c�ng về gi� th� Ho�i Khanh c�ng sống trọn vẹn hơn với c�i �V�m v� bi�n� ấy, c�i �trong tinh thể bội phần chi�m bao� ấy. Đặc biệt l� nơi ẩn dụ s�ng Hằng, d�ng s�ng m� khi c�n tại thế �t nhất một lần đức Phật đ� dừng ch�n lại� Đọc đoạn kinh Đức Thế T�n đi đến con s�ng Hằng, t�i nhớ đến b�i Dấu Ch�n Từ Phụ của Ho�i Khanh:

�c�i g� hễ mất l� c�n hễ kh�ng l� c� hễ tr�n l� lăn ng�y xưa c� một dấu ch�n bước qua b�i c�t s�ng Hằng nhẹ t�nh�

H�m đến Bi�n H�a thăm Ho�i Khanh khi ngồi n�i chuyện trong ph�ng kh�ch nh�n l�n v�ch t�i thấy �ng c� treo h�nh của Đức Phật xa hơn ch�t nữa l� h�nh của Martin Heidegger. T�i nh�n hai tấm h�nh v� tự nghĩ rằng chắc b�y giờ �ng kh�ng c�n buồn v� những d�ng s�ng kia vẫn chảy xa m� nữa đ�u.

V� chẳng phải �ng đ� t�m lại được cội nguồn của một d�ng s�ng rồi đ� hay sao?�

Phần nhiều mọi người đều nh�n H�ai Khanh như một thi sĩ. Nhưng tr�n bộ m�n văn, �ng cũng c� những đ�ng g�p đ�ng kể. �ng viết văn với cố gắng trong phong th�i dung dị gần cận đời thường nhưng lại chất chứa nhiều suy niệm ẩn t�ng b�n trong. Những nh�n vật của �ng h�nh như lẩn khuất những c�u hỏi của vấn nạn cuộc đời trong ho�n cảnh của chiến tranh, của qu� khứ v� thực tại trộn lẫn. Đọc tập truyện ngắn của �ng, thấy được một đời sống m� chiến tranh như b�ng đen �m u đang bao tr�m đất nước.

Đ� l� tập truyện �Tr� nhớ hoang vu v� Kh�i� của �ng do nh� xuất bản Ca Dao in năm 1970. Tập s�ch mỏng chỉ hơn 100 trang gồm bốn truyện ngắn: Cho L�ng Thở Than, Th�nh Phố Đi Rồi, Thắp Một Ngọn Đ�n v� Tr� Nhớ Hoang Vu v� Kh�i. Kh�ng gian v� thời gian của truyện cũng như c�c nh�n vật truyện đều phảng phất ảnh hưởng của chiến tranh của những mầm mống bất an cho con người cho x� hội. D� nh�n vật đang ở đ�u, nơi chốn n�o, th�nh phố hay th�n qu�, cũng c� những ưu tư của thời thế, d� kh�ng trực tiếp nhưng b�ng bạc. C� lẽ c�i nh�n về thực tế đời sống qu� bi quan như vậy n�n �ng đ� rời bỏ đời sống x� bồ phức tạp ở S�i G�n để về sống coi như ẩn dật ở Bi�n H�a.

Theo cảm nhận của ri�ng t�i, h�nh như thơ văn của �ng cũng đều c� chung một vấn nạn v� h�nh động viết như Roland Barthes định nghĩa l� một "phong c�ch đề xuất c�u trả lời r� r�ng r�nh mạch về cuộc đời� Đời sống c� ng�n mu�n c�u hỏi nhưng viết văn hay l�m thơ cũng chỉ c� một mục đ�ch suy tưởng về cuộc đời, về ch�nh con người nghệ sĩ v� ch�nh cả x� hội đang sống. Thơ của �ng như bảng lảng một kh�ng gian kh�c song h�nh với cuộc sống c�n văn th� thực tế hơn trong cảm nhận của người cầm b�t�

T�i đọc b�i thơ Ngồi Lại B�n Cầu của Ho�i Khanh v� tập truyện ngắn c�ng t�n của nh� văn Trần Phong Giao, thư k� t�a soạn tạp ch� Văn v� chủ trương nh� xuất bản Giao Điểm. H�nh như Trần Phong Giao c� một biệt nh�n n�o đ� với Ho�i Khanh v� đặc biệt lắm mới lấy nhan đề của một b�i thơ Ho�i Khanh l�m nhan đề tập truyện ngắn của m�nh. D� rằng trước đ� với b�t hiệu Phong Nh� trong mục điểm s�ch của nhật b�o Tự Do ng�y chủ nhật 24 th�ng Năm 1962, Trần Phong Giao đ� c� nhận định kh� nặng nề về tập thơ Th�n Phận của Ho�i Khanh.

Nh� văn họ Trần viết: �vẫn trong những c�u lục b�t thi điệu cố hữu của d�n tộc, t�i đ� t�m thấy dấu vết thứ hai của existentialisme in hằn tr�n t�m hồn Ho�i Khanh. Chịu ảnh hưởng s�u đậm của triết thuyết hiện sinh, Ho�i khanh đ� nh�n đời một c�ch v� c�ng lệch lạc. Một sa mạc m�nh m�ng, một tinh cầu gi� lạnh, một gi�ng s�ng bơ vơ, một nghĩa trang sầu thảm đ� l� thế giới dưới mắt người thơ...

�Trong mấy năm gần đ�y ch�ng ta được nghe nhắc nhở nhiều tới triết thuyết hiện sinh. Kh�ng phải hiện sinh của Heidegger hoặc Kierkegaard m� gần gũi hơn của Sartre v� Camus. V� n�i tới Sartre l� ch�ng ta thường li�n tưởng ngay tới vai tr� triết gia v� thần của �ng. Ho�i Khanh chịu ảnh hưởng của Sartre rất nhiều. Phải chăng anh l� một nh� thơ v� thần?

Trước hết ch�ng ta thấy Ho�i Khanh n�i nhiều tới Thượng Đế. Hai chữ Thượng Đế viết hoa song lại kh�ng x�c định r� l� Jesus, l� Mohamed, l� Th�ch Ca M�u Ni��.

Ri�ng trong � nghĩ của t�i nếu t�m dấu vết trực tiếp của Sartre trong tập thơ Th�n Phận của Ho�i Khanh th� kh�ng t�m thấy được r� r�ng. C�n ảnh hưởng gi�n tiếp th� t�y cảm quan của mỗi người. Theo bức thư của ch�nh Ho�i Khanh gửi nh� văn Phạm văn Nh�n cũng c� nhắc đến Trần Phong Giao v� ch�nh �ng Trần đ� x�c định với �ng cũng chỉ l� những ngộ nhận đ� qua�

T�i chỉ l� một người đọc thơ v� đi t�m những th�ch th� của thơ cho t�i. Th�nh ra, c� rất nhiều chất chủ quan v� nhiều cảm t�nh. T�i th�ch thơ Ho�i Khanh v� c�i thể c�ch của thơ �ng v� c�i kh�ng gian thơ chất chứa trong ng�n ngữ. T�i mường tượng thấy một vũ trụ kh�c, t�i phảng phất nh�n những hiện tượng c� ch�t xa lạ với đời thường nhưng lại c� gần cận kỳ lạ với t�m tưởng t�i. Những d�ng s�ng, kh�ng c�n l� những d�ng nước thực tại m� với t�i n� như những nguồn đời hoặc xu�i hay ngược đều c� chung một nguồn cội. N� nhắc nhở đến một d�ng nh�n sinh nhiều bến đỗ. V� con người, nhỏ b� biết bao trong th�n phận của m�nh. Suy niệm về thượng đế, về con người, hay về ch�nh c�i T�i của m�nh dẫn đến một c�u hỏi kh� trả lời m� Ho�i Khanh đ� giải đ�p trong thi ca.

Đọc trong Thư Qu�n Bản Thảo c� bức thư của thi sĩ Ho�i Khanh nhắc về c� nữ sinh vi�n Văn Khoa Phạm kim Thịnh. �ng đ� viết v� đề nghị với Thư Qu�n Bản Thảo đề cập đến trường hợp bức thư của c� Phạm Kim Thịnh v� việc từ chối cuộc phỏng vấn của c� v� kh�ng đi gặp mặt c� ta lần sau để khi hay tin sau biến cố 1975 cả gia đ�nh c� d�ng ghe vượt biển đ� bị cướp giết chết khiến �ng rất �n hận.

Chuyện c� Phạm Kim Thịnh xin phỏng vấn nh� thơ Ho�i Khanh l� v� trong học tr�nh cử nh�n chứng chỉ Văn Chương Quốc �m do gi�o sư Thanh L�ng hướng dẫn c� chương tr�nh gi�p c�c sinh vi�n đi thu thập t�i liệu về c�c nh� văn nh� thơ Việt Nam hiện đại. C� Thịnh gửi thư đến xin ph�p phỏng vấn với c�c c�u hỏi đ�nh k�m nhưng �ng từ chối. V� sự việc ấy đ� g�y cho �ng �y n�y v� �n hận cả một thời gian d�i. Ch�nh trong những lần thư từ bằng email hoặc điện thoại với c�c th�n hữu ở cả Việt Nam v� ở hải ngoại �ng đều nhắc tới nỗi �n hận của m�nh.

Ho�i Khanh được nhắc nhở nhiều trong những ghi nhận của văn học sử của hai mươi năm văn học miền Nam. C� nhiều c�y b�t ph� b�nh văn học uy t�n đ� viết về v�c d�ng thi sĩ n�y. Th� dụ như B�i Gi�ng trong �Đi v�o c�i thơ�. Như Trần Tuấn Kiệt trong �Thi ca Việt Nam hiện đại�. Như Nguyễn Tấn Long v� Phan Canh trong �Thi Nh�n Việt Nam�. Như Uy�nThao trong �Thơ Việt hiện đại�. Như Nguyễn Đ�nh Tuyến trong �Những nh� thơ h�m nay�. Như Cao Thế Dung trong �Văn học hiện đại: thi ca v� thi nh�n�� Nhiều nhiều lắm. Th�nh ra c� dư luận cho rằng v� Ho�i Khanh kh�ng ở trong phe nh�m văn nghệ n�o trong sinh hoạt văn học thời kỳ đ� n�n chưa được ch� � đ�ng mức. Theo t�i, cả danh s�ch những t�c phẩm ph� b�nh văn học tr�n c�ng với những b�i kh�c tr�n c�c tạp ch� văn học của Phạm C�ng Thiện, Tuệ Sỹ, Tam �ch,... th� Ho�i Khanh kh�ng phải l� một v�c d�ng thi ca mờ nhạt. Tr�i lại, đ� l� một v�c d�ng thi ca được y�u mến của giới thưởng ngoạn v� g�p nhiều c�ng tr�nh v�o sự nghiệp văn h�a của d�n tộc.

Nh� thơ B�i Gi�ng viết trong �Đi v�o c�i thơ� ph�c họa v�i n�t về ch�n dung thi sĩ :

�Từ D�ng Rừng tời Th�n Phận, Ho�i Khanh đi một bước ri�ng biệt cho�ng v�ng trong d�ng lục b�t của �ng. �ng kh�ng bị ảnh hưởng n�o g� b�. �ng chỉ chịu ảnh hưởng của trời, của gi�, của sương, của d�ng s�ng, bến quạnh qu� hương.

Thỉnh thoảng cố nhi�n �ng bị vướng lụy trong bầu kh� hậu văn nghe của hiện t�nh đất nước chia năm xẻ bảy, �ng gượng gạo viết v�i b�i khổ nhọc kh�ng c� c�ch điệu bồng bềnh bất tuyệt trầm h�ng của �ng. Nhưng đ� l� trường hợp hy hữu th�i. Ri�ng biệt những b�i xuất thần bi ca của �ng th� quả thật v� song b�t ng�t�

Nh� ph� b�nh Đặng Tiến đ� nhận định về tập thơ đầu tay D�ng Rừng như sau: �Ho�i Khanh của D�ng Rừng l� một ch�ng trai vui tươi h� hửng với những buổi mai hồng hẹn h� một ho�ng h�n ngập nắng...

Niềm vui dễ d�i ấy đ� t�m đến những vần điệu cổ điển, cổ điển đến th�nh khu�n s�o. Đọc D�ng Rừng sẽ bắt gặp những lời những � những cảm x�c những vần điệu tiền chế.

T�m hồn dễ d�i như vậy, kỹ thuật l�m thơ khu�n s�o như vậy, thi phẩm đ� kh�ng tạo cho Ho�i Khanh một chỗ đứng n�o cả�.

Nhưng B�i Gi�ng th� viết ngược lại, viết trong kinh ngạc: �Anh chưa qu� hai mươi tuổi anh l�m những vần thơ m� Nguyễn Du, Nguyễn Khắc Hiếu t�i sinh nghe được phải lạnh m�nh trước c�i vĩ đại hồn nhi�n của một t�i hoa chưa r�o m�u đầu. C�i vẻ ng�y thơ thăm thẳm của lời thơ chỉ những thi�n t�i xuất ch�ng mới c� được. Những �l�m ơn che khuất�, những �ngọn xi�u gi� th�nh, những �chỉ đau l�ng lệ, những "t�i c�n g� nữa l� t�i�, những �rằng kh�ng d� cũng v�ng lời th�nh kh�ng�, những "rung l�ng dưới lối em đi�, những �lời kỹ nữ đ� vỡ v� nước mắt�, những "gi� bao lần từng trận nhớ thương đi�... ch�nh ch�ng l� dấu hiệu, l� bằng chứng tuyệt đối của thi�n t�i.�

Tập thơ Th�n Phận. L� thơ của một người c� đơn sống lạc l�ng trong đời mang theo những vết hằn t�m thức lư�n nhức buốt kh�ng th�i. Th�n phận. L� những b�i thơ của một người lu�n suy niệm để trả lời một c�u hỏi viết để l�m g� v� ta sống h�m nay cho ai v� ta hiện hữu c� điều g� � nghĩa. C� thể Th�n Phận l� những b�i thơ nối tiếp d�ng thi ca đ� c� tự ng�n xưa. Viết về Th�n Phận, một sinh vi�n ở Huế l� Cao Quảng Văn đ� viết: ��ng tưởng tượng thế n�o Niềm Vui của t�i khi đọc được Th�n Phận? Một ngạc nhi�n th�ch th� của một người vừa �đắc th�n� sau nhiều năm th�ng �vong th�n� T�i đ� dẹp hết s�ch vở [mặc d� mai mốt v�o thi] đốt đ�n bạch lạp nh�n ra trăng s�ng b�n ngo�i, nghe tiếng ri rỉ, van vỉ, giun dế v� ng�m thơ cho một m�nh nghe, chỉ v� sợ người nghe thấy.

Mỗi b�i thơ l� một kh�c t�nh ca đằm thắm, một bi ca nồng n�n l� một giai �m thanh sắc. Trọn tập thơ, cả mấy chục b�i cả mấy ng�n c�u. V� c�u n�o cũng � vị đ�o để cả. Tắt một lời, Th�n phận l� một kh�c bi ca d�i đ� l�m cho thời gian ngắn lại,�

C�n tập Lục B�t th� sao? C� g� đặc sắc như Th�n Phận? Thơ lục b�t của Ho�i Khanh c� kh�c biệt so với những người l�m thơ trước, đồng thời hay sau. Thơ từ ca dao, từ Nguyễn Du đ� th�nh �m điệu quen thuộc tr�n s�u dưới t�m v� người l�m thơ sẽ rất dễ d�ng bị vướng v�o những khu�n s�o để th�nh nh�m ch�n. Trước Ho�i Khanh, như Cung Trầm Tưởng, như Ho�ng Anh Tuấn,... đồng thời như Vi�n Linh, Trần Đức Uyển, v� sau như Nguyễn Tất Nhi�n, Ho�ng Tr�c Ly,... mỗi người đều c� những phong th�i ri�ng để th�nh những sắc th�i ri�ng biệt mỗi người mỗi vẻ mỗi kh� hậu, mỗi thế giới ri�ng. Thế giới của Lục B�t Ho�i Khanh theo Tuệ Sỹ l� nơi chốn của tiếng ru đồng vọng về từ d�ng truyền thống thi ca xa xưa v� lời ru hời thăm thẳm thi�n thu của mẹ...

T�i l� người đọc v� t�i t�m được nhiều b�i s�u t�m t�i th�ch v� t�i cảm. C� những c�u thơ gợi lại những nỗi niềm ri�ng về nơi chốn cũ về mối t�nh xưa:

�Chim bay t�n b�ng sa m� th�i sương ở lại đền b� tuổi t�i nằm đ�y lạnh suốt mặt trời ho�i thương qu� khứ đ� ng�i phi�u linh phố xưa hồn đẫm lệ m�nh s�ng xưa triều đ� l�nh đ�nh mấy m�a...�

Trong tập Th�n Phận, t�i th�ch b�i Ngồi Lại B�n Cầu. Những c�u thơ m� đ� c� rất nhiều người xưng tụng. Như Đặng Tiến, như Trần Tuấn Kiệt. Như B�i Gi�ng. Như Nguyễn Tấn Long. V� đăc biệt như nh� văn Trần Phong Giao đ� mượn hai c�u thơ cuối để mỡ đầu cho tập truyện ngắn c�ng t�n Ngồi Lại B�n Cầu của m�nh:

�Rồi em lại ra đi như đ� đến d�ng s�ng kia cứ vẫn chảy xa m� ta ngồi lại b�n cầu thương dĩ v�ng nghe giữa hồn c�y cỏ mọc hoang vu.�

Thơ của �ng cũng n�i về chiến tranh trong một thời kỳ m� cường độ ch�m giết đ� ở mức cao nhất. Ho�i Khanh l�m thơ về t�nh y�u. Về suy niệm th�n phận con người. Về những � thức si�u h�nh. Về một con người c� đơn bi quan. Về một khung trời thi ca m�nh mang của một kiếp người chịu thua mạng số. V� thơ của �ng h�nh như l�c n�o cũng ngấm ngầm những ph� ph�ch của một người tuy kh�ng muốn m� phải chiều theo sắp xếp của Thượng đế tr�n cao. V�, với chiến tranh, �ng b�i đen t�m tư với nỗi buồn rầu bất lực. Th� dụ như b�i thơ �Những chiều tiếng s�ng� trong tập Th�n phận:

�Tay t�i b�p những chiều t� với cồn phố cũ với ga ven rừng với ng�y th�ng ở sau lưng y�u em l�ng thấy v� c�ng đớn đau cung quanh c�n c� g� đ�u nghe ầm tiếng s�ng đời s�u dưới mồ�

Nguyễn Mạnh Trinh

Nguồn: //phusaonline.free.fr/ButViet/NMTrinh/2011/254_hoai-khanh.htm

Trang Ho�i Khanh

art2all.net

Hoài Thanh năm nay bao nhiêu tuổi?

Hoài Thanh – Wikipedia tiếng Việtvi.wikipedia.org › wiki › Hoài_Thanhnull

Hoài Thanh sn bao nhiêu?

Đại tá, NSND Hoài Thanh [tên thật là Trần Thị Thanh] sinh năm 1955 tại huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định.

Vợ nghệ sĩ Hoài Thanh là ai?

Nghệ sĩ Hoài Thanh nói cuộc hôn nhân của ông với nghệ sĩ Đỗ Quyên là định mệnh bởi trước đó, cả hai từng có quãng thời gian 10 năm xa cách. Trong cuộc gặp gỡ với nhóm Ngũ long du ký, nghệ sĩ Hoài Thanh hào hứng chia sẻ về cơ duyên làm vợ chồng với Đỗ Quyên.

Đỗ quyên sinh năm bao nhiêu?

Đỗ Quyên Hoa tên thật là Phan Thị Hoa, sinh năm 1967, quê ở Thanh Hóa, sống tại Hà Nội đã lâu.