Giáo dục môi trường cho học sinh lớp 5 bằng phương pháp dạy học theo dự án
Giáo dục môi trường cho học sinh lớp 5 được tích hợp ở mức độ toàn phần vào phân môn Khoa học 5. Việc lựa chọn phương pháp dạy học thích hợp để có thể đạt được mục tiêu về kiến thức, thái độ và hành động bảo vệ môi trường là rất quan trọng. » Xem thêm
» Thu gọn
Chủ đề:
- Giáo dục môi trường
- Dạy học theo dự án
- Phương pháp dạy học theo dự án
- Dạy học Giáo dục môi trường
- Giáo dục bảo vệ môi trường
- Nội dung giáo dục môi trường
Download
Xem online
Tóm tắt nội dung tài liệu
Ý kiến trao đổi Số 50 năm 2013
_____________________________________________________________________________________________________________
GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG CHO HỌC SINH LỚP 5
BẰNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
NGUYỄN MINH GIANG*, HOÀNG THY THƠ**
TÓM TẮT
Giáo dục môi trường [GDMT] cho học sinh [HS] lớp 5 được tích hợp ở mức độ toàn
phần vào phân môn Khoa học 5. Việc lựa chọn phương pháp dạy học thích hợp để có thể
đạt được mục tiêu về kiến thức, thái độ và hành động bảo vệ môi trường là rất quan trọng.
Vì vậy, phương pháp dạy học theo dự án [PPDHTDA] là sự lựa chọn phù hợp vì có thể
đáp ứng được tất cả các mục tiêu trên.
Từ khóa: giáo dục môi trường, dạy học theo dự án.
ABSTRACT
Enviroment education for grade 5 students by using project-based methodology
Enviroment education for grade 5 studentsis intergrated completely in Sience 5
subject. Choosing suitable teaching methods so as to achieve the objects of knowledge,
attitude and the protection of the environment is extremely important. Project-based
methodology, therefore, is an ideal choice because it meets all the above requirements.
Keywords: enviromental education, project – methodology.
1. Đặt vấn đề và thực hiện việc tuyên truyền, hành
Giáo dục là một trong những biện động bảo vệ môi trường trong cộng đồng.
pháp hiệu quả và có tính bền vững để Ở giai đoạn tiểu học, kiến thức về
thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường và môi trường được tích hợp vào tất cả các
phát triển bền vững đất nước. Ở Việt môn học ở cả ba mức độ: mức độ toàn
Nam, giáo dục bảo vệ môi trường được phần, mức độ bộ phận và mức độ liên hệ.
đưa vào các môn học phổ thông. Tùy Giai đoạn lớp 1, 2, 3, 4 giáo dục nội dung
theo khả năng tiếp nhận tri thức và thực bảo vệ môi trường được tích hợp ở mức
hiện các hành động bảo vệ môi trường độ liên hệ hoặc bộ phận trong các môn
của HS ở từng giai đoạn mà lựa chọn học. Tuy nhiên đến giai đoạn HS lớp 5,
những nội dung và phương pháp dạy học nội dung này còn được tích hợp thêm ở
cho phù hợp. Với số lượng HS tiểu học mức toàn phần vào một chương của phân
cả nước hiện nay chiếm khoảng 10% dân môn Khoa học.
số Việt Nam, thì giáo dục bảo vệ môi Trên cơ sở các kiến thức nền tảng
trường cho HS tiểu học nghĩa là làm cho được tích lũy ở giai đoạn đầu tiên, HS
khoảng 10% dân số hiểu biết về môi lớp 5 có thể thực hiện dự án đơn giản, để
trường. Con số này sẽ được nhân lên nâng cao kiến thức và hành động thực
nhiều lần nếu chính các em có kiến thức hành bảo vệ môi trường. PPDHTDA là
phương pháp dạy học tích cực, phù hợp
*
ThS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM để dạy học nội dung bảo vệ môi trường
**
SV, Trường Đại học Sư phạm TPHCM cho HS lớp 5, nhằm tạo môi trường cho
162
Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Minh Giang và tgk
_____________________________________________________________________________________________________________
HS rèn luyện tốt kĩ năng giải quyết vấn Phương pháp quan sát: GV thường
đề dựa trên việc tìm tòi kiến thức, sử dùng phương pháp này, cho HS sử dụng
dụng tối đa khả năng của bản thân thông các giác quan để tri giác trực tiếp, có mục
qua việc thực hiện dự án để lĩnh hội kiến đích các đối tượng trong Tự nhiên - Xã
thức về GDMT. hội.
2. Quá trình thực hiện Phương pháp thảo luận: GV sử
Chúng tôi tiến hành khảo sát các dụng để tổ chức đối thoại giữa HS và
phương pháp dạy học mà GV tiểu học sử GV, giữa HS và HS, nhằm huy động trí
dụng để GDMT [Phụ lục 1]; đồng thời tuệ của tập thể để giải quyết một vấn đề
xin ý kiến của GV về việc sử dụng môi trường.
DHTDA để dạy học nội dung GDMT cho Phương pháp điều tra: GV sử dụng
HS lớp 5. Sau đó chúng tôi tiến hành chủ yếu để tổ chức và hướng dẫn HS tìm
nghiên cứu nội dung bài học và thiết kế hiểu một vấn đề môi trường. Dựa trên các
các dự án tương ứng. Mỗi dự án sẽ được thông tin đã thu thập được, HS phân tích,
tiến hành thử nghiệm để kiểm tra hiệu so sánh, khái quát để rút ra kết luận, hoặc
quả. nêu ra các giải pháp, kiến nghị.
3. Kết quả và thảo luận Phương pháp thực hành: GV sử
3.1. Khảo sát phương pháp GDMT đã dụng trong các hoạt động thực hành làm
sử dụng cho HS lớp 5 các đồ dùng từ các vật liệu tận dụng, vật
Chúng tôi đã thực hiện khảo sát đối liệu tái sử dụng.
với GV tại một số trường tiểu học thuộc Phương pháp thí nghiệm: GV sử
khu vực nội thành Thành phố Hồ Chí dụng trong GDMT để tái tạo các hiện
Minh [Tô Vĩnh Diện, Quận Bình Thạnh; tượng đã xảy ra trong tự nhiên cho HS
Nguyễn Bỉnh Khiêm, Quận 1; Bàu Sen, quan sát hoặc sử dụng các dụng cụ để đo
Quận 5; Lương Thế Vinh, Quận 7; Tây đạc xác định tính chất của các sự vật,
Bắc Lân, huyện Hốc Môn] và tỉnh Bình hiện tượng.
Thuận [Hàm Thắng 2, Hàm Thắng 3, Phương pháp đóng vai: GV sử
Huyện Hàm Thuận Bắc; Đồng Kho, La dụng để tổ chức cho HS tham gia giải
Ngâu, huyện Tánh Linh] về các phương quyết một tình huống về môi trường bằng
pháp GDMT. Qua khảo sát thực tế, cách diễn xuất ngẫu hứng mà không cần
chúng tôi nhận thấy GDMT sử dụng hầu kịch bản hoặc luyện tập trước.
hết các phương pháp dạy học, đặc biệt là Kết quả khảo sát về các phương
các phương pháp đặc trưng của môn Tự pháp nêu trên được trình bày trong biểu
nhiên - Xã hội. đồ sau đây:
163
Ý kiến trao đổi Số 50 năm 2013
_____________________________________________________________________________________________________________
Biểu đồ mức độ ưu tiên các phương pháp GDMT
PP PP PP PP PP PP
quan thảo điều đóng thí thực
sát luận tra vai nghiệm hành
Biểu đồ trên cho thấy phương pháp để thay đổi cách sống của cá nhân để tiết
được GV ưu tiên sử dụng nhiều nhất là kiệm tài nguyên thiên nhiên... Bên cạnh
phương pháp quan sát. Việc quan sát trực đó, phương pháp thí nghiệm đặc trưng
tiếp môi trường xung quanh có tác dụng của dạy học Tự nhiên và Xã hội cũng
hình thành ở HS những biểu tượng sinh được giáo viên sử dụng tương đối nhiều
động, đầy đủ, chính xác và chân thực về [44%], là bằng chứng để chứng minh tính
các sự vật và hiện tượng. Các em có thể chân thực của lí thuyết và mang tính
thấy được vẻ đẹp, sự kì diệu hay hiện thuyết phục rất cao. Các phương pháp
trạng của môi trường xung quanh mình. còn lại được giáo viên sử dụng kết hợp
Đó là cơ sở quan trọng để giáo dục cho song song với các phương pháp khác nên
HS tình cảm và ý thức giải quyết các vấn xuất hiện với tỉ lệ thấp hơn.
đề môi trường, cải thiện hiện trạng và bảo Phương pháp dạy học theo dự án:
vệ môi trường sống của mình. Tiếp sau Chúng tôi thực hiện khảo sát với GV về
đó là phương pháp thảo luận chiếm tỉ lệ khả năng vận dụng PPDHTDA để
63%, với các đề tài thảo luận có thể là GDMT cho HS lớp 5, kết quả thu được
một hành động hay thói quen nào đó có như sau:
ảnh hưởng đến môi trường, làm thế nào
Lựa chọn Rất phù hợp Tương đối phù hợp Không phù hợp Không có ý kiến gì
Tỉ lệ 44% 28% 8% 0%
Kết quả khảo sát cho thấy 72% giáo càng mở rộng khi học tập nội dung
viên cho rằng PPDHTDA là phương GDMT. Hơn nữa, với hiện trạng môi
pháp dạy học hiện đại, phù hợp để dạy trường đang là vấn đề mang tính toàn cầu
học nội dung GDMT cho HS lớp 5. thì việc giáo dục bảo vệ môi trường bằng
Phương pháp này không những đáp ứng những hành động cụ thể qua phương
được nhu cầu học tập ngày càng cao của pháp tiên tiến như DHTDA. Với phương
lứa tuổi cuối bậc học tiểu học mà còn đáp pháp này, HS có thể tự lực giải quyết vấn
ứng được những yêu cầu mục tiêu ngày đề, và đây sẽ là một trong những con
164
Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Minh Giang và tgk
_____________________________________________________________________________________________________________
đường hiệu quả nhất giúp HS rèn luyện 3.2. Dạy học GDMT cho HS lớp 5
kĩ năng tư duy bậc cao, khả năng làm bằng PPDHTDA
việc khoa học, sáng tạo và làm chủ vấn 3.2.1. Một số nội dung GDMT bằng
đề học tập của chính mình. PPHTDA cho HS lớp 5
Nội dung GDMT Dự án có thể triển khai
Mục tiêu: HS trình bày hiểu biết của các em về môi trường
đang sống; Tuyên truyền về vấn đề gìn giữ môi trường xanh -
Khái niệm môi sạch - đẹp
trường, các thành Nội dung: Các em giới thiệu về môi trường mình đang sống
phần của môi thông qua tranh vẽ, ảnh chụp, phim... với các bạn sống ở vùng
trường khác [nông thôn, miền núi, biên giới, hải đảo....]
Hình thức đề xuất: Dự án “Bưu thiếp gửi vùng cao”/ “Bưu
thiếp từ biên giới”
Mục tiêu: HS trình bày hiểu biết của các em về tài nguyên
thiên nhiên và tác dụng của chúng, biết hành động cụ thể trong
cuộc sống hàng ngày việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên hợp lí
và tiết kiệm
Khái niệm tài
Nội dung: HS tìm hiểu về nguồn gốc, công dụng, ưu điểm của
nguyên thiên
nguồn năng lượng sạch, nhiên liệu thông minh
nhiên và tác dụng
Hình thức đề xuất: Dự án “Mặt trời hồng”/ “Cối xay gió”: HS
được đến thăm các nhà máy chế tạo pin năng lượng Mặt Trời,
khu công nghệ cao sử dụng sức gió để thắp sáng, các em báo
cáo bằng bài thuyết trình về lợi ích khi sử dụng năng lượng sạch
Mục tiêu: HS trình bày hiểu biết về vai trò của môi trường tự
nhiên đối với đời sống con người. Xây dựng thói quen sống
xanh cho chính HS và những người xung quanh
Nội dung: HS liệt kê về những thứ môi trường cung cấp hoặc
nhận lại từ các hoạt động sống và sản xuất của con người. Từ đó
Môi trường cung đưa ra biện pháp giảm thiểu việc thải ra môi trường những chất
cấp cho con độc hại
người thức ăn, Hình thức đề xuất: Dự án “Cây hai nhánh”: HS dán lá xanh
nước uống, khí vào nhánh “Cho”, mỗi lá xanh viết một thứ mà môi trường cung
thở… và tiếp cấp cho con người, dán hình sâu lên nhánh “Nhận”, mỗi con sâu
nhận các chất thải viết một thứ mà môi trường nhận từ con người. Riêng nhánh
“Nhận” còn có thể gắn lá xanh viết biện pháp giảm thiểu chất
thải mà con người đã/đang thực hiện. So sánh hai nhánh cây và
rút ra bài học, nêu lên giải pháp chăm sóc cây hai nhánh cân
bằng, xanh tốt
165
Ý kiến trao đổi Số 50 năm 2013
_____________________________________________________________________________________________________________
Mục tiêu: HS trình bày hiểu biết về tác hại của việc phá rừng
và bày tỏ thái độ không đồng tình với những hành vi xâm hại
môi trường rừng. Biết tuyên truyền và hành động bảo vệ rừng,
trồng rừng và tham gia trồng cây xanh
Nội dung: HS nêu những tác động của con người khiến môi
trường rừng bị tàn phá và hậu quả của những việc làm đó. HS
Ảnh hưởng của
nêu những biện pháp cải tạo tăng diện tích rừng mà các em biết
việc phá rừng
Hình thức đề xuất: Dự án “Cứu rừng”: các em được gặp gỡ,
trao đổi với các chuyên gia môi trường về các vấn đề liên quan
đến môi trường rừng. Sau đó các em thu thập thông tin, tư liệu
[gồm hình ảnh, phim...] để báo cáo về tác động của con người
đến môi trường rừng và hậu quả của việc rừng bị tàn phá; các
em có thể làm poster kêu gọi mọi người bảo vệ rừng
Mục tiêu: HS trình bày hiểu biết về nguyên nhân, hậu quả của
việc môi trường đất trồng ngày càng bị thu hẹp và suy thoái.
Biết hành động bảo vệ môi trường đất bằng những việc làm cụ
Nguyên nhân thể
thay đổi nhu cầu Nội dung: HS nêu được những tác động của con người khiến
sử dụng đất; diện môi trường đất trồng ngày càng suy thoái, những việc làm HS
tích đất trồng có thể làm để góp phần cải thiện môi trường đất
ngày càng bị thu Hình thức đề xuất: Dự án “Tấc đất - tấc vàng”: HS tiến hành
hẹp trồng tỏi trên 2 mẫu đất: một mẫu đất lấy tại vùng ô nhiễm và
một mẫu đất sạch. Các em sẽ chăm sóc 2 cây với điều kiện như
nhau. Sau 2 tuần, so sánh sự sinh trưởng của 2 cây và cho kết
luận bằng bài báo cáo
Mục tiêu: HS trình bày hiểu biết về nguyên nhân, tác hại của
việc ô nhiễm môi trường nước và không khí. Thực hiện các hoạt
động hằng ngày bằng các việc làm cụ thể nhằm giữ sự trong
Nguyên nhân gây sạch của môi trường nước và bầu không khí trong lành
ô nhiễm nước và Nội dung: HS nêu được những tác động của con người đến môi
không khí, tác hại trường nước và không khí
của việc ô nhiễm Hình thức đề xuất: Dự án “Vì thành phố em yêu”: HS sẽ gặp
nước và không gỡ các chuyên gia môi trường để trao đổi về vấn đề ô nhiễm
khí. Nguyên nhân nước và không khí tại Thành phố Hồ Chí Minh. Các em báo cáo
gây ô nhiễm nước bằng bài thuyết trình về nguyên nhân, hậu quả của ô nhiễm
ở địa phương nước và không khí. HS sẽ có hoạt động gấp túi giấy tuyên
truyền hạn chế sử dụng bao ni-lông và hoạt động trồng cây xanh
tăng khả năng lọc bụi
166
Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Minh Giang và tgk
_____________________________________________________________________________________________________________
Mục tiêu: HS trình bày hiểu biết về các biện pháp bảo vệ môi
trường. Tích cực hành động và tuyên truyền các biện pháp bảo
vệ môi trường thông qua việc làm cụ thể
Nội dung: HS nêu những việc làm của con người nhằm bảo vệ
Một số biện pháp
môi trường
bảo vệ môi
Hình thức đề xuất: Dự án “Báo Vì môi trường”: HS sẽ trình
trường
bày các biện pháp bảo vệ môi trường đã và đang tiến hành ở
Việt Nam mà các em biết, có kèm hình ảnh minh họa [ảnh chụp
hoặc tranh vẽ], bên cạnh đó có thể thiết kế trang báo kèm theo
các mục quảng cáo, truyện vui... về môi trường
3.2.2. Thiết kế dự án để dạy học GDMT cho HS lớp 5
Chúng tôi thiết kế 5 dự án mẫu, mỗi dự án được thực hiện theo trình tự tương tự
nhau, bao gồm: Dự án 1: Nước sạch, không khí trong lành, đất màu mỡ; Dự án 2:
Thông điệp môi trường; Dự án 3: Tài sản chung của nhân loại; Dự án 4: Nuôi dưỡng
tình bạn; Dự án 5: Chung tay bảo vệ “Lá phổi xanh”. Sau đây là một dự án mẫu:
Dự án 2: THÔNG ĐIỆP MÔI TRƯỜNG
I. NGƯỜI SOẠN
Họ và tên
Đơn vị công tác
Bộ môn phụ trách
Lớp
II. BÀI DẠY
Tên bài dạy Bài 68: Một số biện pháp bảo vệ môi trường
Tên dự án THÔNG ĐIỆP MÔI TRƯỜNG
1. Về kiến thức
Trình bày được một số biện pháp bảo vệ môi trường
Trình bày tác hại của rác khó phân hủy đếnmôi trường đất,
nước, không khí
Trình bày lợi ích của việc tái sử dụng các vật liệu tận dụng
được từ thiên nhiên
2. Về kĩ năng
Mục tiêu dự án
Làm sản phẩm thủ công từ những vật liệu tái sử dụng đạt yêu
cầu về ứng dụng và thẩm mĩ
3. Về thái độ
Có thái độ không đồng tình với những hành động làm ô nhiễm
môi trường
Tỏ thái độ gương mẫu thực hiện các biện pháp bảo vệ môi
trường sống xung quanh bằng những hành động cụ thể
167
Ý kiến trao đổi Số 50 năm 2013
_____________________________________________________________________________________________________________
Dự án này thiết kế để HS làm việc nhóm 7. Mỗi lớp chia thành
6 nhóm, mỗi nhóm 7 HS [nếu còn HS, GV có thể linh động bổ
sung vào các nhóm cho phù hợp]
Trong mỗi nhóm sẽ phân công:
2-3 HS [có khả năng viết tốt] tìm hiểu và viết đoạn giới thiệu
[10-25 câu], gồm các nội dung:
- Kể tên một số biện pháp bảo vệ môi trường;
- Tác hại của rác khó phân hủy đối với môi trường;
Mô tả dự án - Lợi ích của việc tận dụng, tái sử dụng các vật liệu thành các
vật dụng trang trí...
- Thuyết minh sản phẩm của nhóm [vật liệu, cách làm, công
dụng...]
4-5 HS thực hiện một sản phẩm vật dụng/đồ trang trí từ vật
liệu tái sử dụng:
Mỗi nhóm sẽ có 2 HS trình bày sản phẩm: 1 HS trình bày bài
giới thiệu, 1 HS trưng bày, hướng dẫn sử dụng vật dụng/đồ
trang trí của nhóm
Sản phẩm bắt buộc:
Bài thuyết minh trên giấy hoặc trên PowerPoint của các em dựa
trên mục tiêu đề ra
Sản phẩm tùy chọn:
Các vật dụng, trang trí làm từ vật liệu tái sử dụng được tận
dụng, tìm kiếm, thu nhặt từ các hoạt động sinh hoạt thường
ngày. Các em sẽ thiết kế: vật liệu, hình dạng, ứng dụng của sản
Sản phẩm cần đạt phẩm vào đời sống. Thông qua sản phẩm, gửi gắm thông điệp
cải thiện môi trường sống xung quanh: hạn chế thải rác khó
phân hủy; tái sử dụng các vật liệu; khuyến khích sử dụng vật
liệu từ thiên nhiên, vật liệu sạch
- Thông điệp về bảo vệ môi trường dưới dạng các khẩu hiệu
[slogan] kèm tranh vẽ minh họa
- Một vở kịch ngắn có nội dung là thông điệp về việc gìn giữ,
bảo vệ môi trường sống xanh, sạch, đẹp
Liên môn Khoa học, Tin học, Tiếng Việt, Kĩ thuật, Mĩ thuật
Thời gian dự kiến 1 tuần
III. BỘ CÂU HỎI GỢI Ý
Câu hỏi khái quát Em biết gì về nhiệm vụ bảo vệ môi trường?
Câu hỏi bài học Làm thế nào để rác thải được xử lí đúng?
Câu hỏi nội dung 1] Người ta thực hiện các biện pháp nào để bảo vệ môi
trường?
168
Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Minh Giang và tgk
_____________________________________________________________________________________________________________
2] Em có thể làm gì để góp phần bảo vệ môi trường?
3] Theo em, có những nguồn rác thải nào?
4] Theo em, những loại rác nào khó phân hủy? Rác khó phân
hủy ảnh hưởng thế nào đến môi trường đất, nước và không
khí?
5] Em biết gì về việc tái chế rác thải, vật liệu tái sử dụng?
6] Nếu có thể gửi thông điệp môi trường tới HS tiểu học trên
cả nước, em sẽ nhắn nhủ gì với các bạn?
IV. QUÁ TRÌNH TỔ CHỨC DỰ ÁN
HS cần có kĩ năng làm việc nhóm; biết sử dụng phần mềm
Kĩ năng HS PowerPoint và kĩ năng tổng hợp kiến thức; kĩ năng trình bày,
mô tả kèm theo thao tác hướng dẫn thực hiện một công việc
HS được đánh giá bằng các hình thức:
- Tự đánh giá và đánh giá bạn học
- GV đánh giá
Trước khi thực hiện dự án, GV cần tìm hiểu khả năng sử dụng
máy tính, khả năng thao tác tạo ra sản phẩm thủ công, khả
Kế hoạch xây dựng năng vẽ hay diễn xuất của HS
mẫu đánh giá sản Trong quá trình thực hiện dự án, GV theo dõi hoạt động của
phẩm HS các nhóm và sử dụng biện pháp đặt câu hỏi mở gợi ý khi HS
gặp khó khăn. GV hướng dẫn nhóm trưởng sử dụng Nhật kí
làm việc nhóm [Phụ lục 1] để theo dõi quá trình thực hiện
nhiệm vụ của các nhóm
Khi kết thúc dự án, sản phẩm của HS được đánh giá bằng mẫu
đánh giá chấm điểm sản phẩm
- Giới thiệu dự án, chia nhóm, bầu nhóm trưởng
- Giới thiệu một số sản phẩm làm từ vật liệu tái sử dụng, các
nhóm chọn sản phẩm hoặc tự lên ý tưởng thiết kế sản phẩm
làm từ vật liệu tái sử dụng; phân công nhiệm vụ, nhóm trưởng
ghi bảng kế hoạch theo mẫu:
Nhóm Nhóm viết Nhóm làm sản Ghi
Các bước triển khai Thời gian phẩm chú
dự án Nghe giới thiệu dự án, phân công
Ngày 1 nhiệm vụ, chọn sản phẩm, lên kế
hoạch
Thống nhất ý, viết Tìm kiếm,
Ngày 2 về các biện pháp tổng hợp vật
bảo vệ môi trường liệu
Ngày 3 Thống nhất ý, viết Thực hiện
169
Ý kiến trao đổi Số 50 năm 2013
_____________________________________________________________________________________________________________
về tác hại rác khó sản phẩm
phân hủy
Gặp GV trình
bày khó khăn,
Gặp GV trình bày
nghe hướng
khó khăn, nghe
Ngày 4 dẫn khắc
hướng dẫn khắc
phục. Tiếp
phục
tục thực hiện
sản phẩm
Gặp nhóm trưởng,
trao đổi ý kiến về
ưu, khuyết điểm của
vật dụng/ đồ trang
Thực hiện
Ngày 5 trí. Thống nhất ý,
sản phẩm
viết về lợi ích vật
liệu tái sử dụng và ý
nghĩa sản phẩm của
nhóm
Gặp GV báo cáo
tình hình, đề nghị Thực hiện
Ngày 6
giúp đỡ [nếu có]. sản phẩm
Sửa chữa bài viết
Trình bày vật
Trình bày bài giới
Ngày 7 dụng/đồ trang
thiệu
trí
Trình bày sản phẩm
- GV cho HS trình bày sản phẩm trong tiết sinh hoạt chủ
nhiệm [3 sản phẩm đại diện]
- HS tự nhận xét
- GV nhận xét, đánh giá, cho trưng bày sản phẩm trong
lớp/gửi tặng thư viện/lớp bạn
- Sau khi hoàn tất sản phẩm, HS sẽ được tổ chức buổi trình
bày sản phẩm trước lớp
Thu thập và trình - HS tham gia vào ban giám khảo để chấm điểm sản phẩm của
bày sản phẩm mình và của nhóm bạn
- Sản phẩm được giới thiệu, trưng bày tại thư viện hoặc mang
tặng cho các bạn trường khác [nếu tiến hành số đông]
170
Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Minh Giang và tgk
_____________________________________________________________________________________________________________
V. NHỮNG ĐIỀU CHỈNH CẦN THỰC HIỆN
GV khác sử dụng dự án này cần điều chỉnh về số lượng thành
Điều chỉnh để đáp
viên của một nhóm, thời gian thực hiện, các sản phẩm khác
ứng đặc điểm của
cho phù hợp với trình độ, đặc điểm HS của lớp mình
HS
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM
Hình thức Quá trình hợp tác
Nội dung [40 điểm]
[10 điểm] [20 điểm]
Sản phẩm kèm theo bài thuyết
minh, phù hợp với mục tiêu đề ra
Đẹp mắt, an toàn
Nêu được tác dụng, ý nghĩa và lưu Khối lượng công việc được
cho người sử
ý khi sử dụng của sản phẩm; trình phân chia hợp lí cho các
dụng, có tính ứng
bày đầy đủ, dễ hiểu các thao tác thành viên trong nhóm
dụng cao
thực hiện sản phẩm, nhấn mạnh
thông điệp môi trường…
TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG TRÌNH BÀY
Hình thức [20 điểm] Kĩ thuật trình bày [10 điểm]
Có đủ 3 phần: giới thiệu, mô tả sản phẩm, cách làm sản
Sinh động, sáng tạo,
phẩm và thông điệp môi trường của sản phẩm
có sự chuẩn bị chu
Trình bày rõ ràng, thu hút sự chú ý của người nghe
đáo
Có sự tương tác giữa người trình bày và người nghe
3.3. Thử nghiệm - 29 tranh vẽ thể hiện thông điệp bảo
3.3.1. Kết quả thu được sau khi thử vệ môi trường;
nghiệm dự án - Kết quả đánh giá quá trình thực
Chúng tôi đã tiến hành thử nghiệm hiện dự án của GV.
tại Trường Tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm Chúng tôi tiến hành khảo sát với
[Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh] 2 GV về hai dự án thực nghiệm bằng phiếu
trong tổng số 5 dự án đã thiết kế. Đó là khảo sát sau khi tiến hành thực nghiệm
các dự án: Nước sạch, không khí trong và thu được kết quả như sau:
lành và đất màu mỡ [thời gian 2 tuần]; Đối với dự án “Nước sạch, không
Thông điệp môi trường [thời gian 1 khí trong lành và đất màu mỡ”: Nội
tuần]. Sau khi thực nghiệm, chúng tôi thu dung được đảm bảo và có tính thuyết
được sản phẩm như sau [xem phụ lục 2]: phục; hình thức thể hiện khá tốt; các
- 2 bài thuyết trình sử dụng phần thành viên trong nhóm có sự phối hợp
mềm Powerpoint; tốt; kĩ thuật trình bày khá tốt, cần minh
- 1 sơ đồ tư duy; họa thêm để tăng sự hứng thú và có tính
- 2 sản phẩm từ vật liệu tái sử dụng; thuyết phục cao hơn.
171
Ý kiến trao đổi Số 50 năm 2013
_____________________________________________________________________________________________________________
Đối với dự án “Thông điệp môi HS tại lớp thực nghiệm các dự án. Khi
trường”: Nội dung thể hiện khá đầy đủ, được hỏi: Em có thích học bảo vệ môi
chính xác, đảm bảo mục tiêu và có tính trường thông qua các dự án không? với 4
thuyết phục; hình thức thể hiện khá tốt, mức độ cho câu trả lời là: rất thích, thích,
có minh họa sinh động; quá trình phối bình thường, không thích, thì có 36/47
hợp giữa các thành viên trong nhóm là HS thích được học nội dung bảo vệ môi
tương đối tốt, có sự phân công hợp lí. trường bằng PPDHTDA, chiếm tỉ lệ
3.3.2. Khảo sát hứng thú của HS với 76,52%. Khi hỏi về tác dụng của học tập
PPDHTDA theo dự án, chúng tôi thu được kết quả
Chúng tôi đã tiến hành khảo sát 47 như bảng 1 sau đây:
Bảng 1. Kết quả khảo sát về tác dụng của học tập theo dự án
Tác dụng Số HS lựa chọn Tỉ lệ
Vận dụng điều đã học vào thực hành 28 59,57%
Có cơ hội thể hiện khả năng của mình 21 44,68%
Hợp tác, làm việc nhóm tích cực hơn 32 68,09%
Học theo nhu cầu của em 7 14,89%
Bài học sinh động, hấp dẫn hơn 36 76,6%
3.3.3. Đánh giá những thuận lợi và khó 4. Kết luận
khăn khi thực nghiệm Kết quả nghiên cứu cho thấy học
Chúng tôi gặp nhiều thuận lợi khi theo dự án thực sự gây hứng thú cho HS,
thực nghiệm dự án tại Trường Tiểu học mang đến sự hấp dẫn, lôi cuốn cho chủ
Nguyễn Bỉnh Khiêm với sự hỗ trợ của đề bài học. Thực hiện các dự án sẽ giúp
lãnh đạo, GV, HS trong trường, đặc biệt nâng cao kĩ năng hợp tác, làm việc nhóm
là cơ sở vật chất hiện đại đảm bảo điều cho HS. Các em không chỉ vận dụng
kiện học tập tốt khi DHTDA. Đa số HS những điều đã học vào thực hành mà các
khi thực hiện theo dự án đều hoàn thành em còn có cơ hội để thể hiện khả năng
tốt vai trò của mình, nhưng vẫn còn một của mình. Khi tổ chức dạy học GDMT
số HS gặp khó khăn về tìm kiếm thông cho HS lớp 5, có thể vận dụng tổng hợp
tin và khả năng hợp tác làm việc. Điều tất cả các phương pháp dạy học khác, do
này dẫn đến tốc độ làm việc không đồng đó sản phẩm thu được không chỉ là kiến
đều, khả năng hợp tác của những HS rụt thức về môi trường, mà còn là ý thức và
rè ảnh hưởng một phần đến quá trình hành động bảo vệ môi trường.
thực hiện và kết quả dự án.
172
Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Minh Giang và tgk
_____________________________________________________________________________________________________________
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo [2012], Sách giáo khoa, Sách giáo viên Khoa học 5, Nxb
Giáo dục.
2. Nguyễn Thị Hương [2009], Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để dạy học
chuyên đề Giáo dục môi trường cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học, Luận văn
Thạc sĩ Khoa học giáo dục, tr. 14-20.
3. Intel [2006], Chương trình dạy học cho tương lai của Intel, Nxb Thanh niên.
4. Lê Văn Khoa [chủ biên], Phan Văn Kha, Phan Thị Lạc, Nguyễn Thị Minh Phương
[2009], Môi trường và giáo dục bảo vệ môi trường, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
5. Hoàng Đức Nhuận [chủ biên], Nguyễn Văn Khang [1999], Một số phương pháp tiếp
cận giáo dục môi trường, Nxb Giáo dục, tr.99-126.
PHỤ LỤC 1
PHIẾU KHẢO SÁT VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG
Để giúp chúng tôi thực hiện một nghiên cứu về dạy học nội dung Giáo dục môi trường
cho HS lớp 5, xin Thầy Cô vui lòng cho biết ý kiến về một số vấn đề sau: [Xin điền vào chỗ
trống hoặc đánh dấu vào ô Thầy Cô chọn]
A. PHẦN THÔNG TIN BẢN THÂN
Họ và tên:..................................................................................[có thể không ghi]
Đơn vị công tác:..........................................................................................................
B. PHẦN KHẢO SÁT VỀ CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC GIÁO DỤC MÔI
TRƯỜNG
1. Xin Thầy Cô vui lòng sắp xếp theo thứ tự ưu tiên từ 16 các phương pháp thường
dùng để dạy học nội dung Giáo dục môi trường. Với mỗi phương pháp, vui lòng ghi nội dung
dạy học giáo dục môi trường tương ứng:
Ví dụ:
PP quan sát [dùng trong quan sát các đối tượng của môi trường tự nhiên-xã hội]
PP quan sát.............................................................................................................
PP thảo luận...........................................................................................................
PP điều tra..............................................................................................................
PP đóng vai............................................................................................................
PP thí nghiệm.........................................................................................................
PP thực hành..........................................................................................................
Thầy Cô có thể ghi thêm các phương pháp khác:.......................................................
2. Xin Thầy Cô cho ý kiến: Có nên sử dụng phương pháp dạy học theo dự án để dạy học
giáo dục môi trường cho HS lớp 5?
Rất phù hợp Tương đối phù hợp Không phù hợp Không có ý kiến gì
Ý kiến khác:.................................................................................................................
[Thầy Cô có thể ghi ý kiến khác sau khi đánh dấu ]
3. Khi dạy học nội dung Giáo dục môi trường bằng phương pháp dạy học theo dự án cho
HS lớp 5, theo Thầy Cô có thể gặp những khó khăn nào?
173
Ý kiến trao đổi Số 50 năm 2013
_____________________________________________________________________________________________________________
Về sĩ số lớp học Về năng lực/trình độ của HS Về điều kiện cơ sở vật chất
Khó khăn khác: ............................................................................................................
TRÂN TRỌNG CẢM ƠN THẦY CÔ!
PHỤ LỤC 2
PHIẾU KHẢO SÁT VỀ HỨNG THÚ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH LỚP 5
[Đối với dạy học nội dung giáo dục môi trường bằng phương pháp dạy học theo dự án]
Để giúp chúng tôi thực hiện một nghiên cứu về dạy học nội dung Giáo dục môi trường
cho HS lớp 5, xin em vui lòng cho biết ý kiến về một số vấn đề sau: [Xin điền vào chỗ trống
hoặc đánh dấu vào ô em chọn]
A. PHẦN THÔNG TIN BẢN THÂN
Họ và tên:..........................................................Sinh ngày..../...../20..... Nam; Nữ
B. PHẦN THÔNG TIN KHẢO SÁT
1. Em có thích học bảo vệ môi trường thông qua các dự án không?
Rất thích Thích Bình thường Không thích
2. Trong 2 dự án lớp em đã thực nghiệm, em thích dự án nào?
Nước sạch, không khí trong lành và đất giàu dinh dưỡng
Thông điệp môi trường
Thích cả 2 dự án
Không thích dự án nào
Lí do:...............................................................................................................................
3. Theo em, khi học tập theo dự án có những tác dụng gì?
Vận dụng điều đã học vào thực hành
Em có cơ hội thể hiện khả năng của mình
Hợp tác, làm việc nhóm tích cực hơn
Học theo nhu cầu của em
Bài HS động, hấp dẫn hơn
Tác dụng khác:................................................................................................................
4. Khi học tập theo dự án, em gặp khó khăn gì?
Về điều kiện cơ sở vật chất [không có internet, hình ảnh, tài liệu tham khảo...]
Bạn cùng nhóm không hợp tác tốt
Khó khăn khác:..............................................................................................................
TRÂN TRỌNG CẢM ƠN EM!
174
Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Minh Giang và tgk
_____________________________________________________________________________________________________________
PHỤ LỤC 3
Một số hình ảnh sản phẩm thu được của dự án “Thông điệp môi trường”
Bài thuyết trình ứng dụng phần mềm PowerPoint
Tranh vẽ gửi gắm thông điệp bảo vệ môi trường
Người phản biện khoa học: TS. Hoàng Thị Tuyết
[Ngày Tòa soạn nhận được bài: 08-5-2013; ngày phản biện đánh giá: 22-7-2013;
ngày chấp nhận đăng: 18-9-2013]
175