Nứt kẽ hậu môn là một vết rách cấp tính theo chiều dọc hoặc một loét hình ovan mạn tính ở lớp biểu mô vảy của hậu môn trực tràng. Tình trạng này gây ra đau dữ dội, đôi khi có chảy máu, đặc biệt là khi đi đại tiện. Chẩn đoán bằng xét nghiệm. Điều trị gồm vệ sinh tại chỗ, dùng thuốc làm mềm phân, và đôi khi tiêm độc tố botulinum và/hoặc phẫu thuật.
[Xem thêm Đánh giá các rối loạn hậu môn trực tràng Đánh giá các rối loạn hậu môn trực tràng .]
Các vết nứt hậu môn được cho là hậu quả của tổn thương rách do khuôn phân lớn và rắn hoặc do đi ngoài quá nhiều lần. Chấn thương [ví dụ, quan hệ tình dục qua hậu môn] là một nguyên nhân hiếm gặp. Nứt kẽ hậu môn có thể gây co thắt cơ vòng, giảm cấp máu và hình thành nứt kẽ vĩnh viễn.
Triệu chứng và Dấu hiệu
Các vết nứt hậu môn thường nằm ở dưới đường giữa nhưng cũng có thể trên đường giữa. Những vết nứt không nằm trên đường giữa có thể có nguyên nhân đặc biệt, điển hình như Bệnh Crohn Bệnh Crohn . Nếp da thừa có thể xuất hiện ở phần thấp nhất của vết nứt, và u nhú có thể có ở đầu trên.
Các vết nứt gây ra đau và chảy máu. Đau thường xảy ra cùng hoặc ngay sau khi đại tiện, kéo dài trong vài giờ, và giảm dần cho đến lần đại tiện tiếp theo. Khám bệnh phải nhẹ nhàng nhưng phải quan sát được cả vùng mông.
Các vết nứt mạn tính phải được phân biệt với ung thư hậu môn Ung thư hậu môn , các tổn thương ban đầu của giang mai Bệnh giang mai , lao Bệnh lao [TB] và loét do bệnh Crohn Bệnh Crohn .
Trẻ sơ sinh có thể xuất hiện các vết nứt cấp tính, nhưng nứt kẽ mạn tính hiếm gặp.
Chẩn đoán
Đánh giá lâm sàng
Chẩn đoán vết nứt hậu môn bằng quan sát. Trừ khi khám phát hiện thấy một nguyên nhân cụ thể, hình thái giải phẫu và/hoặc vị trí bất thường, các trường hợp còn lại không cần thiết thăm dò nhiều hơn.
Điều trị
Chất làm mềm phân
Thuốc mỡ bôi, xà phòng.
Thuốc mỡ Nitroglycerin, thuốc chẹn kênh canxi tại chỗ, hoặc tiêm độc tố botulinum typ A
[Xem thêm hướng dẫn thực hành lâm sàng của Hiệp hội bác sĩ phẫu thuật đại tràng và trực tràng Hoa Kỳ" UniqueID="v39241047_vi">để kiểm soát các vết nứt hậu môn].
Nứt kẽ hậu môn thường đáp ứng với điều trị bảo tồn, hạn chế tối thiểu tổn thương khi đại tiện [làm mềm phân, chất xơ]. Có thể thêm mỡ bôi kẽm oxyt bảo vệ niêm mạc hoặc viên đặt làm dịu tại chỗ [glycerin] giúp bôi trơn đoạn cuối trực tràng và làm mềm phân. Thuốc gây tê tại chỗ [ví dụ benzocaine, lidocaine] và ngâm hậu môn ấm [không được nóng] khoảng 10 hoặc 15 phút sau mỗi lần đại tiện là cần thiết để làm giảm triệu chứng tức thì.
Nitroglycerin 0,2% mỡ bôi tại chỗ, kem nifedipine 0,2%, diltiazem 2% gel, và tiêm độc tố botulinum typ A vào cơ thắt trong hậu môn làm giãn và giảm áp lực cơ thắt tối đa khi nghỉ, giúp điều trị bệnh. Khi các biện pháp điều trị bảo tồn thất bại, phẫu thuật [cắt cơ thắt hậu môn] cần thiết tác động vào vòng cơ thắt trong hậu môn.
Thông tin thêm
H ướng dẫn thực hành lâm sàng của Hiệp hội bác sĩ phẫu thuật đại tràng và trực tràng Hoa Kỳ" UniqueID="v39241053_vi"> để kiểm soát các vết nứt hậu môn
Nhiều người thường lo lắng khi thấy hiện tượng đi ngoài ra máu, đau rát quanh hậu môn và không biết mình bị nứt kẽ hậu môn hay bệnh trĩ. Bạn cần phải xác định nguyên nhân rõ ràng để có cách điều trị hiệu quả.
Nứt kẽ hậu môn hay bệnh trĩ đều có thể gây chảy máu khi đi đại tiện, đây có thể là một dấu hiệu chung của cả 2 bệnh. Bạn cần phải xác định được rõ ràng nguyên nhân vì đó có thể liên quan đến những tình trạng bệnh lý nghiêm trọng khác. Đọc ngay bài viết sau để hiểu rõ hơn về bệnh nứt kẻ hậu môn nhé!
Nứt kẽ hậu môn là gì?
Nứt kẽ hậu môn là tình trạng xuất hiện một vết rách nhỏ hoặc vết loét ở vùng da ngay bên trong hậu môn. Bệnh nứt kẽ hậu môn thường khiến người bệnh cảm thấy đau đớn và có máu xuất hiện trong phân. Tuy nhiên, nứt kẽ hậu môn có thể tự khỏi nếu bạn thực hiện một vài biện pháp tại nhà đơn giản. Nếu tình trạng nghiêm trọng hơn, bạn cần tìm gặp bác sĩ để có phương pháp điều trị hiệu quả.
Các vết nứt hậu môn hình thành trong lớp da ngay bên trong hậu môn và thường xuất hiện ở phía sau. Đôi khi, vết nứt cũng hiện diện ở phía trước hậu môn hoặc ở nhiều vị trí khác nhau cùng lúc. Nếu bạn có những tình trạng bệnh có thể gây nứt hậu môn như bệnh Crohn, vết nứt có thể xuất hiện xung quanh hậu môn.
Nứt kẻ hậu môn có mấy giai đoạn?
Nứt kẽ hậu môn thường có hai giai đoạn:
- Nứt hậu môn cấp tính khi vết nứt nông, nhỏ, có dấu hiệu viêm nề nhẹ và không kéo dài quá 6 tuần. Người bệnh có cảm giác đau và ảnh hưởng đến sinh hoạt trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, giai đoạn này có thể được điều trị triệt để, hạn chế chuyển thành tình trạng mạn tính.
- Khi tình trạng nứt kẽ hậu môn kéo dài hơn 6 tuần sẽ chuyển thành mạn tính, tạo ra những vết nứt sâu và rộng hơn. Người bệnh sẽ cảm nhận được các cơn đau thắt khó chịu và mệt mỏi kéo dài.
Đây là một tình trạng khá phổ biến. Khảo sát cho thấy khoảng 1 trong 10 người đã bị nứt hậu môn trong cuộc đời của họ. Bất kỳ ai cũng có khả năng gặp phải tình trạng này, kể cả trẻ em, nhưng phần lớn nứt kẽ hậu môn xảy ra ở người từ 15–40 tuổi.
Nguyên nhân gây nứt kẽ hậu môn
Đa số người bị nứt hậu môn đều không tìm được nguyên nhân cụ thể. Các chuyên gia thường cho rằng ống hậu môn tổn thương là kết quả của việc phân quá cứng hoặc cố gắng rặn mạnh khi đi đại tiện. Các cơ xung quanh hậu môn [cơ vòng trong] bị co thắt và căng lên khiến giảm lưu lượng máu cung cấp cho khu vực hậu môn, làm các vết nứt lâu lành. Khi nhu động ruột tăng lên sẽ làm cho các vết nứt tái phát hoặc trở nên trầm trọng hơn.
Một vài lý do bao gồm:
- Căng thẳng khi đi vệ sinh do táo bón
- Mang thai hoặc sinh con, điều này làm tăng áp lực lên đáy chậu
- Mắc phải bệnh viêm đường ruột, chẳng hạn như bệnh Crohn
- Nhiễm trùng lây ra qua đường tình dục hoặc nhiễm trùng da
- Những tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến da như bệnh vẩy nến
- Sử dụng một số thuốc, như thuốc giảm đau nhóm opioid hoặc tiến hành hóa trị
- Chấn thương ở vùng hậu môn, có thể do quan hệ tình dục hoặc phẫu thuật
- Ung thư ruột
Bệnh có thể gây ra một vài triệu chứng như:
- Đau nhói hoặc rát xung quanh hậu môn sau khi đi đại tiện, kéo dài nhiều giờ sau đó
- Chảy máu khi đi đại tiện tuy nhiên không phải ai cũng bị chảy máu khi đi ngoài
- Cảm thấy co thắt các cơ xung quanh hậu môn khi đi đại tiện
- Có cảm giác rách hậu môn
Những triệu chứng này cũng tương tự như bệnh trĩ nhưng vẫn có một số điểm khác biệt để bạn có thể phân biệt. Tuy nhiên, tốt hơn hết bạn vẫn cần đi gặp bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.
Sự khác biệt giữa nứt kẽ hậu môn và bệnh trĩ
Bạn có thể đọc thêm về bệnh trĩ qua bài viết Những điều bạn cần biết về bệnh trĩ.
Cách điều trị bệnh nứt kẽ hậu môn
Hầu hết các vết nứt hậu môn có thể tự lành trong vòng 6-8 tuần. Bên cạnh đó, bạn có thể chữa nứt kẽ hậu môn tại nhà bằng một vài cách sau để thúc đẩy quá trình chữa lành, đồng thời giảm bớt đau đớn, khó chịu.
- Bổ sung thêm chất xơ trong chế độ ăn uống với những thực phẩm chưa qua tinh chế [ngũ cốc nguyên hạt], trái cây và rau quả. Việc này giúp làm cho phân mềm và dễ thải ra ngoài hơn.
- Uống đủ nước, nhất là khi bạn bổ sung thêm nhiều chất xơ cho cơ thể.
- Giữ cho vùng hậu môn khô ráo, sạch sẽ, tránh nhiễm trùng.
- Đi vệ sinh ngay khi có cảm giác mót, không cố gắng nhịn hay kéo dài thời gian đi đại tiện.
- Ngâm hậu môn trong nước ấm để giảm đau, đặc biệt là sau khi đi đại tiện
Nếu cơn đau do nứt kẽ hậu môn vẫn còn nghiêm trọng hoặc các triệu chứng không được cải thiện sau khi thực hiện các cách thức chữa nứt kẽ hậu môn tại nhà. Bạn có thể chữa nứt kẽ hậu môn bằng một vài phương pháp điều trị sau nhé!
Sử dụng thuốc
Nứt hậu môn bôi thuốc gì và uống thuốc gì? Một số loại thuốc có thể giúp giảm đau hoặc chữa nứt kẽ hậu môn bạn nên biết:
- Thuốc nhuận tràng hoặc chất làm mềm phân. Bạn có thể mua những thuốc này từ nhà thuốc mà không cần toa của bác sĩ. Mặc dù vậy, bạn vẫn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi muốn sử dụng.
- Thuốc giảm đau không kê đơn, chẳng hạn như paracetamol hay ibuprofen. Hãy nhớ đọc kỹ hướng dẫn trước khi sử dụng.
- Thuốc mỡ bôi ngoài da có tác dụng gây tê tại chỗ để giảm bớt cảm giác đau khi đi đại tiện.
- Một vài loại thuốc được bác sĩ chỉ định như glyceryl trinitrate, thuốc chẹn kênh canxi [kem diltiazem]…
Phẫu thuật điều trị nứt kẽ hậu môn
Nếu các cách điều trị trên không có hiệu quả hoặc bệnh tiếp tục tái phát, bác sĩ sẽ đề nghị bạn thực hiện thủ thuật hoặc phẫu thuật thích hợp để chữa nứt kẽ hậu môn. Phẫu thuật điều trị nứt kẽ hậu môn phổ biến là tạo ra một đường cắt trên cơ vòng hậu môn, làm cho nó không bị co thắt nữa, từ đó có thời gian để vết nứt được lành.
- Tiêm Botulinum toxin [Botox]. Bác sĩ sẽ tiêm trực tiếp vào cơ thắt hậu môn trong với mục đích làm thư giãn cơ tạm thời để vết nứt có thời gian lành lại.
- Cắt mô xung quanh vết nứt [Fissurectomy]. Thủ thuật này sẽ cắt đi phần da bị tổn thương xung quanh vết nứt hậu môn cùng với bất kỳ phần da thừa nào. Bác sĩ có thể đề nghị bạn thực hiện phương pháp này cùng với tiêm botox.
- Cắt cơ thắt trong hậu môn. Phẫu thuật này sẽ cắt các cơ thắt trong xung quanh hậu môn để các cơ không còn căng cứng, tạo điều kiện cho vết nứt lành lại. Bác sĩ thường chỉ đề nghị thực hiện phương pháp này khi bạn đã thử các cách khác và không thành công, bao gồm tiêm botox.
- Phẫu thuật hạ niêm mạc trực tràng [anal advancement flaps]. Bác sĩ sẽ lấy phần da khỏe mạnh từ niêm mạc hậu môn để thay thế cho vùng da bị nứt. Bạn có thể tiến hành phẫu thuật này cùng lúc với cắt cơ thắt hoặc sau khi điều trị vết nứt không thành công.
Bạn có thể tham khảo về những phương pháp phẫu thuật điều trị nứt kẽ hậu môn qua bài viết sau: Điều trị nứt kẽ hậu môn
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.