Cách chữa viêm da cơ địa trẻ sơ sinh

Viêm da cơ địa ở trẻ em gây ra những triệu chứng khó chịu, kéo dài dai dẳng như: Ngứa ngáy dữ dội, da đỏ rát,…. Đặc biệt thời tiết thay đổi bệnh cũng có chuyển biến tăng nặng, nhiều bậc cha mẹ lo lắng về tình trạng viêm da cơ địa của con mình. Làm sao để điều trị và phòng ngừa bệnh khỏi tái phát ở trẻ?

Cùng lắng nghe những tư vấn hữu ích từ ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Viêm da cơ địa ở trẻ em hay còn gọi là bệnh chàm là một bệnh viêm da mãn tính có xu hướng tái phát thường xuyên. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi và thường khởi phát ở trẻ em. Trên thế giới, tại các nước đang phát triển, số bệnh nhi bị viêm da cơ địa chiếm khoảng 10-30% và 5-10 % ở trẻ vị thành niên. Tại Việt Nam, dựa trên một số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ viêm da ở địa là 26,6% ở trẻ nhũ nhi và 16% ở trẻ dưới 5 tuổi.

Viêm da cơ địa ở trẻ là bệnh mãn tính và có liên quan đến cơ địa dị ứng. Bình thường, làn da sẽ có một lớp màng bảo vệ để ngăn không có nước trong da bị bốc hơi kèm theo đó là bảo vệ làn da khỏi những tác nhân xấu từ bên ngoài. Tuy nhiên với trẻ bị viêm da cơ địa, lớp màng bảo vệ này bị tổn thương khiến cho làn da của trẻ bị khô, mất nước và các vi khuẩn ở ngoài dễ dàng xâm nhập gây nên mụn đỏ, ngứa ngáy trên da bé.

Viêm da cơ địa thường khởi phát sớm, có tới 60% trường hợp viêm da cơ địa khởi phát bệnh trong năm đầu đời, 30% trẻ khởi phát bệnh trong 5 năm đầu tiên và chỉ 10% trẻ khởi phát bệnh sau 5 tuổi. Thông thường hơn 90% trường hợp trẻ sẽ ổn định sau 2 tuổi, chỉ 5% số trẻ bị bệnh chuyển thành viêm da cơ địa ở trẻ lớn, có không ít trường hợp bệnh sẽ tái đi tái lại nhiều lần cho đến khi trưởng thành.

Viêm da cơ địa ở trẻ em là bệnh gì?

Tùy vào từng giai đoạn, trẻ sẽ có những biểu hiện của viêm da cơ địa khác nhau. Bất kỳ vùng nào trên cơ thể cũng có thể bị ảnh hưởng bởi viêm da cơ địa. Ở trẻ sơ sinh các triệu chứng thường hay gặp nhất ở vùng đầu, mặt, cổ, khủy tay. [1]

Giai đoạn cấp tính: Tổn thương thường thấy là mụn nước bị dập vỡ trên nền da dát đỏ, có rỉ dịch và đóng thành vảy tiết, những tổn thương này thường hay gặp ở trán, má và cằm của bé. Trong trường hợp nặng hơn có thể nổi trên thân mình và các chi.

Giai đoạn bán cấp: Các triệu chứng sẽ nhẹ hơn, các dát sần tập trung trên nền da đỏ thành từng mảng hoặc nằm rải rác, rỉ và ứ dịch nhiều, có phù nề kèm theo ngứa.

Giai đoạn mãn tính: Lúc này da trẻ thường dày và khô, các vết nứt ở da gây đau, những nếp gấp lớn như lòng bàn tay, bàn chân, cổ tay, cổ chân,… Tăng hoặc giảm sắc tố sau viêm.

Trẻ mắc viêm da cơ địa thường kèm theo những tình trạng khác nhau như hen suyễn và dị ứng, bệnh vảy cả, lo lắng và mất ngủ. Viêm da cơ địa gây ngứa dữ dội khiến cho trẻ khó chịu và thường xuyên cào gãi hoặc chà xát, điều này làm da càng thêm tổn thương và bị nhiễm trùng.

Viêm da cơ địa ở trẻ thường được chăm sóc và điều trị tại nhà, tuy nhiên trong một số trường hợp bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức, bao gồm:

• Bé trong tình trạng nặng, cần dùng thuốc ức chế miễn dịch toàn thân;
• Bé bị nhiễm khuẩn thứ phát nặng và cần dùng kháng sinh đường tĩnh mạch;
• Bé bị nhiễm herpes lan rộng;

Bên cạnh đó, trong trường hợp trẻ có biểu hiện của viêm da cơ địa nhưng bố mẹ chưa biết cách chăm sóc hoặc chưa chắc chắn về bệnh nên đưa bé đến bác sĩ thăm khám để được chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị hiệu quả cũng như những lưu ý trong chăm sóc để bệnh sớm thoái lui.

Viêm da cơ địa là bệnh thường gặp ở trẻ, nguyên nhân sinh bệnh khá phức tạp trong đó có yếu tố do gen và rối loạn miễn dịch, đây là 2 yếu tố quan trọng trong việc gây bệnh.

Theo ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, sự thay đổi về gen có thể làm thay đổi các chức năng của hàng rào bảo vệ da, tạo điều kiện thuật lợi cho các tác nhân xấu gây bệnh ở môi trường như dị nguyên, vi khuẩn,… có thể dễ dàng xâm nhập và gây bệnh ở trẻ.

Về rối loạn miễn dịch thông thường là phản ứng bất thường qua trung gian IgE [type I] và phản ứng bất thường qua trung gian tế bào [type IV]. Bên cạnh đó, môi trường cũng là một yếu tố quan trọng trong việc làm khởi phát bệnh cũng như làm bệnh có những triệu chứng tăng nặng như yếu tố thời tiết, không khí hanh khô, tiếp xúc với các dị nguyên như phấn hoa, bụi nhà, lông của động vật hay từ thức ăn như thịt bò, trứng, lạc [đậu phộng], tôm, cua,… Các dị nguyên do dị ứng tiếp xúc và các bệnh lý kèm theo.

Bác sĩ Duy Tùng cũng chia sẻ thêm, có nhiều yếu tố khiến cho bệnh viêm da cơ địa ở trẻ em khởi phát hoặc trầm trọng thêm. Ví dụ, với thời tiết hanh khô thì da của bé sẽ khô hơn, vì vậy trẻ bị viêm da cơ địa các triệu chứng sẽ nặng hơn vào mùa đông và đỡ hơn khi vào hè. Bên cạnh đó, việc sử dụng xà phòng/xà bông hay các chất tẩy rửa không phù hợp, điều kiện vệ sinh kém và thức ăn cũng là yếu tố khởi phát các đợt cấp của viêm da cơ địa. Vì vậy bố mẹ cần tuân thủ trong điều trị và không tự ý sử dụng các loại kem dưỡng, thuốc không được kê đơn và không rõ nguồn gốc để điều trị cho bé.

Viêm da cơ địa có thể gây nên những biến chứng từ nhẹ đến nặng ở trẻ. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, trẻ bị viêm da có thể khó chịu, quấy khóc do ngứa, trẻ ngủ không ngon giấc ảnh hưởng đến phát triển về sau. Nhiều trẻ bị viêm da cơ địa bỏ ăn, kén ăn, phần viêm da có thể bị bội nhiễm với các vi khuẩn, virus, nấm,… khiến tình trạng bệnh trầm trọng lên. Với trẻ lớn, việc bị viêm da cơ địa sẽ khiến trẻ tự ti khi bị trêu chọc, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và khiến trẻ nghĩ mình khác biệt với các bạn khác. [2]

Viêm da cơ địa không gây ra biến chứng nguy hiểm cho tính mạng người bệnh, nhưng nếu không điều trị đúng cách, bệnh dễ tái đi tái lại nhiều lần, có thể để lại sẹo và tổn thương da. Bên cạnh đó, theo thống kê hơn một nửa số trẻ nhỏ bị viêm da cơ địa có thể phát triển thành bệnh hen suyễn và sốt cỏ khô [một dạng viêm mũi dị ứng gây ra các triệu chứng giống với cảm lạnh như chảy nước mũi, sung huyết, hắt hơi và áp lực xoang] vào năm 13 tuổi.  

Điều trị viêm da cơ địa ở trẻ sẽ tập trung và loại bỏ triệu chứng, giảm tình trạng ngứa, viêm da ở trẻ, giúp da trẻ nhanh dịu, đủ ẩm và chống nhiễm trùng da,… Sau khi thăm khám với bác sĩ, tùy vào tình trạng của từng bé bác sĩ sẽ có những chỉ định điều trị phù hợp.

Sau khi thăm khám với bác sĩ và có hướng dẫn điều trị tại nhà, bố mẹ cần tuân thủ phác đồ điều trị cho bé và tái khám đúng lịch.

Bên cạnh đó, bố mẹ có thể tham khảo một số phương pháp điều trị dân gian với các loại thảo mộc lành tính như lá trầu không, chè xanh, lá khế,… để sử dụng tắm cho bé. Ưu điểm của những loại thảo mộc này là lành tính, dễ tìm, an toàn và giá thành rẻ, bên cạnh đó còn có tác dụng giảm ngứa, chống viêm và hỗ trợ điều trị viêm da cơ địa ở trẻ em hiệu quả. Tuy nhiên bố mẹ cần lựa chọn loại thảo mộc được trồng tự nhiên, không nhiễm thuốc trừ sâu, rửa sạch lá và kiên trì lâu dài. Ngoài việc sử dụng liệu pháp thiên nhiên, bố mẹ nên kết hợp với các loại thuốc và kem được bác sĩ kê đơn. [3]

• Thuốc điều trị sẽ tùy thuộc và giai đoạn và mức độ bệnh, vùng da bị tổn thương và độ tuổi của bé. Thuốc điều trị có thể dùng theo 2 giai đoạn:
• Điều trị tấn công: 
• Sử dụng corticosteroid tại chỗ: Việc điều trị tùy theo nhu cầu với những trường hợp nhẹ thì không nên dùng. Cân nhắc lựa chọn những loại corticosteroid có hoạt tính phù hợp với lượng thuốc vừa đủ để sử dụng ngắn hạn, giảm liều một cách từ từ, tránh tái phát.
• Điều trị duy trì: Phương pháp này chỉ áp dụng với những trường hợp bệnh nhi mắc bệnh nặng, tái phát thường xuyên.
• Sử dụng Tacrolimus, Pimecrolimus tại chỗ để ngăn chặn bệnh tiến triển khi có dấu hiệu tái phát.
• Sử dụng corticosteroid gián đoạn tại chỗ.

Lưu ý những tác dụng không mong muốn khi điều trị corticosteroid. 

• Teo da;
• Hội chứng para-Cushing;
• Dùng corticosteroid tại vùng bệnh bị bít ở những trẻ quấn rã sẽ làm tăng nguy cơ của những tác dụng phụ không mong muốn.

Trong trường hợp có biến chứng, trẻ vẫn có phản ứng ban đỏ mặc dù đã tuân thủ điều trị và chăm sóc da hợp lý thì có thể có một số nguyên nhân nhiễm trùng thứ phát và cần được điều trị nguyên nhân:

• Nếu nhiễm khuẩn: Sử dụng kháng sinh đường uống và/hoặc kháng sinh tại chỗ;
• Nếu nhiễm virus: Dùng thuốc kháng virus đường uống và/hoặc thuốc kháng virus tại chỗ.

Cách điều trị bệnh viêm da cơ địa ở trẻ em.

Dưỡng da và sử dụng chất dưỡng ẩm là điều trị căn bản trong các giai đoạn của viêm da cơ địa. Các nghiên cứu trên thế giới cũng đã chứng minh hoạt tính của chất dưỡng ẩm làm tăng thêm tác dụng của corticosteroid bôi tại chỗ và giảm nhu cầu dùng corticosteroid trong viêm da cơ địa mức độ nhẹ và trung bình, có hiệu quả trong điều trị và giảm những tác dụng không mong muốn của corticosteroid, kéo dài thời gian ổn định bệnh và phòng tránh những đợt bùng phát ở trẻ.

Chất dưỡng ẩm lý tưởng sẽ tùy thuộc vào tình trạng của mỗi trẻ và vị trí tổn thương. Các chất dưỡng ẩm được đánh giá tốt phải thỏa mãn được các tiêu chí:

• Được nghiên cứu và công bố với mức độ chứng cứ rõ ràng về hiệu quả điều trị, đặc biệt đối với trẻ em;
• An toàn khi sử dụng lâu dài, không chứa hương liệu, paraben và không gây kích ứng da;
• Duy trì độ ẩm lý tưởng cho da, độ pH tương tự với da tự nhiên;
• Chứa các hoạt tính chống viêm, giảm ngứa và giúp tăng khả năng điều trị bệnh.

Nên sử dụng chất dưỡng da ít nhất 2-3 lần/ngày, trong tình trạng da bé khô có thể tăng số lần sử dụng. Sau khi tắm, rửa tay, có thể sử dụng dưỡng da để duy trì độ ẩm da. Tránh sử dụng vào vùng niêm mạc mắt, mũi, miệng. Trường hợp giai đoạn cấp, bé có chỉ định dùng corticosteroid có thể dùng phối hợp kem dưỡng, bố mẹ có thể thoa dưỡng ẩm trước sau đó thoa corticosteroid.

Theo bác sĩ Duy Tùng, 90% trường hợp trẻ bị viêm da cơ địa sẽ khỏi sau năm 2 tuổi. Nếu bước vào giai đoạn mãn tính thì chưa có phương pháp điều trị khỏi hoàn toàn, tuy nhiên vẫn có những biện pháp kiểm soát tốt bệnh vì vậy các bậc phụ huynh đừng quá lo lắng. Để chăm sóc trẻ bị viêm da cơ địa, hạn chế những biến chứng và đẩy lùi những triệu chứng khó chịu của bệnh bố mẹ nên:

• Tắm cho trẻ hàng ngày và thời gian tắm không quá 5 phút. Bố mẹ nên sử dụng các loại sữa tắm lành tính, tốt nhất là các loại sữa tắm điều trị viêm da cơ địa, trong trường hợp không có có thể sử dụng các loại sữa tắm dịu nhẹ, không chứa chất tẩy.
• Bôi chất làm mềm và dưỡng ẩm da mỗi ngày cho trẻ kể cả khi không có tổn thương da. Sau tắm vài phút nên bố mẹ nên dùng khăn thấm nhẹ và bôi kem dưỡng cho trẻ kết hợp bôi thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Giáo dục hành vi cho trẻ, hướng dẫn trẻ không gãi, không chà, cho bé đeo găng tay, tất chân khi ngủ để tránh việc tay chân bé gãi làm tổn thương thêm da. Cắt móng tay thường xuyên để giảm giảm trùng khi không may trẻ làm trầy xước da.
• Phụ huynh cần chủ động tìm thêm thông tin về bệnh viêm da cơ địa ở trẻ em để phòng ngừa tái phát đợt cấp cũng như chăm sóc bé yêu được tốt nhất.

Theo bác sĩ Tùng hiện tại không có biện pháp điều trị đặc hiệu nào giúp bé khỏi bệnh. Tuy nhiên, với liệu trình điều trị đúng của bác sĩ và sự tuân thủ điều trị của người nhà có thể giúp bé hạn chế tối đa những biến chứng như: nhiễm trùng da, sẹo xấu trên da. Bác sĩ sẽ tập trung vào dưỡng ẩm da để giúp làm giảm khô da cho bé. Trong giai đoạn da bị viêm cấp như da đỏ, mụn nước và khô da thì bác sĩ sẽ điều trị cho bé bằng loại corticoid thoa da. Mỗi vùng da khác nhau sẽ được bác sĩ kê một loại corticoid khác nhau.

Ngoài ra, tùy theo tình trạng da bé sau khi thăm khám, bác sĩ sẽ quyết định dùng thuốc giảm ngứa dạng thoa, dạng uống hay kháng sinh. Đối với tình trạng da của con bạn, dù đã thoa corticoid được vài ngày nhưng dùng lại thì không thấy hiệu quả. Bạn nên cho bé đi thăm khám để bác sĩ có thể điều chỉnh liều thuốc phù hợp hơn cho bé.

Về chăm sóc em bé bị viêm da cơ địa, phụ huynh cần chú ý tắm cho bé với nhiệt độ ấm, phù hợp và không tắm quá lâu. Sau khi tắm, nên thấm khô da chứ không nên lau khô hoặc chà xát da quá mạnh. Chú ý thoa liền kem dưỡng ẩm mà bác sĩ đã kê ít nhất 2 lần/ngày để giúp duy trì dưỡng ẩm cho làn da. Ngoài ra, phụ huynh cũng nên tránh những yếu tố có thể bùng phát lên bệnh của bé như bé vui chơi làm chảy mồ hôi nhiều, bé chà xát quá mạnh hoặc bị nhiễm trùng như viêm họng, viêm phế quản cũng là yếu tố kích thích lên bé một đợt viêm da cơ địa.

Viêm da cơ địa là bệnh dễ khởi phát bởi các yếu tố môi trường. Để phòng ngừa viêm da cơ địa ở trẻ em, bố mẹ có thể áp dụng một số điều sau:

• Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời để tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ;
• Giữ cho khu vực phòng ngủ và môi trường xung quanh trẻ được thoáng khí, mát mẻ, sạch sẽ và độ ẩm lý tưởng;
• Cho trẻ mặc những trang phục thấm hút mồ hôi, chất mát và mềm, không có bụi vải hoặc dễ kích ứng lên da;
• Tắm cho trẻ mỗi ngày kèm theo sử dụng kem dưỡng da lành tính để duy trì độ ẩm và cân bằng da;
• Chọn sữa tắm có độ pH phù hợp, không kích ứng và không chứa chất tẩy rửa;
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Một số thực phẩm được cho là có liên quan đến việc khởi phát và tăng tình trạng bệnh như thịt bò, sữa, trứng gà,… Vì vậy bố mẹ cần lưu ý trong chế độ ăn, nếu trẻ có dấu hiệu dị ứng với các thực phẩm trên thì cần tránh cho trẻ.
• Tránh các yếu tố nguy cơ như khí hậu khô, bụi, lông động vật, phấn hoa,…

Với những trẻ có làn da nhạy cảm, chỉ cần một tác nhân nhỏ cũng khiến cho làn da trẻ có thể tổn thương. Vì vậy bố mẹ cần quan tâm trong việc chăm sóc trẻ và bảo vệ làn da của bé.

Khoa Nhi BVĐK Tâm Anh là một trong những chuyên khoa mũi nhọn được đầu tư cơ sở vật chất hiện đại cùng đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm. Nếu bé có triệu chứng của bệnh viêm da cơ địa, bố mẹ có thể nhanh chóng đưa bé đến khoa Nhi. BVĐK Tâm Anh để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời. Bên cạnh việc đưa ra phác đồ điều trị, bố mẹ sẽ được bác sĩ tư vấn về chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt, nghỉ ngơi phù hợp để trẻ có thể nhanh chóng khỏi bệnh, hồi phục sức khỏe.

Để biết thêm chi tiết về bệnh viêm da cơ địa và đặt lịch khám với các bác sĩ tại khoa Nhi, BVĐK Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ: 

Viêm da cơ địa ở trẻ em có thể chuyển biến phức tạp khi không được điều trị đúng cách. Bố mẹ cần chú ý trong việc chăm sóc trẻ và đưa trẻ đến cơ sở y tế có chuyên khoa Nhi gần nhất để được điều trị trong trường hợp có những triệu chứng tăng nặng.