Bài tập chia thừa kế là một trong những bài tập phổ biến và thường gặp nhất đối với sinh viên luật. Dưới đây là hướng dẫn cách làm bài tập chia thừa kế đơn giản nhất:
>>> Xem thêm:
Bước 1: Xác định Bộ luật dân sự áp dụng.
– Nếu đề cho sẵn các chỉ định: Dựa vào quy định pháp luật HIỆN HÀNH => áp dụng Bộ luật dân sự 2015
– Nếu đề không cho sẵn chỉ định, thì xem khoảng thời gian yêu cầu khởi kiện vào lúc nào để xác định Bộ luật dân sự phù hợp:
Lưu ý: + Bộ luật dân sự 2005: Có hiệu lực kể từ ngày 01.01.2006.
+ Bộ luật dân sự 2015: Có hiệu lực kể từ ngày 01.01.2017.
Ví dụ: Khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế: vào ngày 2.4.2016 => Bộ luật dân sự 2015
Chưa có hiệu lực, áp dụng Bộ luật dân sự 2005 vì lúc này Bộ luật dân sự 2005 đang có hiệu lực.
Bước 2: Xác định thời điểm mở thừa kế.
Ví dụ: Ông A chết vào/2018 có để lại di sản thừa kế là 100 triệu đồng cho 03 người con là C, D và E.
Xác định thời điểm mở thừa kế?
Căn cứ Khoản 1 Điều 611 Bộ luật dân sự 2015 là vào/2018.
Bước 3: Xác định di sản thừa kế
– Căn cứ vào Điều 612 “Di sản”Bộ luật dân sự 2015, Di sản là tài sản chung của người chết với người khác và tài sản riêng của người chết” Theo tình huống trên thì tài sản chung của… và… là…… ; Bên cạnh đó…… còn có….. tài sản riêng.
– Căn cứ vào Khoản 2 Điều 66 Luật hôn nhân và gia đình 2014 thì tài sản chung giữa vợ và chồng dựa theo nguyên tắc chia đôi. Theo đó tài sản….. của…..và….. sẽ chia đôi và mỗi người sẽ nhận được là……..
Kết luận: Như vậy di sản thừa kế của…… để lại là…..
Bước 4: Xác định trường hợp thừa kế.
4.1 Trường hợp thừa kế theo di chúc.
Vì……chết có để lại di chúc hợp pháp, do đó căn cứ vào Điều 624, 630 Bộ luật dân sự 2015 thì di sản của …… sẽ được chia theo di chúc.
4.2 Trường hợp thừa kế theo pháp luật.
Vì ….. chết không để lại di chúc do đó căn cứ theo quy định tại điểm a, khoản 1, Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 thì di sản thừa kế của ông A sẽ được chia theo pháp luật.
Bước 5: Giải quyết từ bước 4
5.1 Trường hợp thừa kế theo di chúc.
– Theo di chúc …… có để lại cho …. Là “……..” tức là…..sẽ được hưởng di sản thừa kế từ…… là…….;
– Số di sản thừa kế còn lại là…… vì….. không định đoạt trong di chúc, do vậy theo quy định tại điểm a, khoản 2 Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 thì di sản còn lại sẽ chia theo pháp luật, Căn cứ theo quy định tại Khoản 1 Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 thì những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất là: ……. Và theo quy định tại Khoản 2 Điều 650 thì những người này sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau, tức là….….. sẽ hưởng phần di sản bằng nhau là……. [Nếu đề không có phần này thì bỏ qua phần này]
– Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 644 Bộ luật dân sự 2015 thì xét thấy trong trường hợp trên…….. là những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc, theo đó …….vẫn được hưởng phần di sản bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật ngay từ ban đầu.
Giả sử di sản trên của ……. được chia theo pháp luật ngay từ ban đầu, theo đó …………sẽ thuộc hàng thừa kế thứ nhất và được hưởng phần di sản bằng nhau là ……
căn cứ điểm a khoản 1 và khoản 2 Điều 651]
Như vậy ……sẽ được hưởng 2/3 suất của 1 người thừa kế theo pháp luật, tức là ……sẽ được hưởng mỗi người là …..triệu.
Vì số di sản …..nhận được mỗi người mới chỉ ….triệu chưa đủ 2/3 suất thừa kế theo pháp luật. Do đó ….sẽ trích ra là ……để đảm bảo 2/3 suất thừa kế theo pháp luật .
Như vậy …..sẽ trích ra cho …..mỗi người là …..
[Nếu đề không có phần này thì bỏ qua phần này]
5.2 Trường hợp thừa kế theo pháp luật.
– Căn cứ tại điểm a Khoản 1 Điều 651 thì người được hưởng di sản thừa kế của ….. thuộc ở hàng thừa kế thứ nhất là: ………….
Những người thuộc cùng hàng thừa kế sẽ hưởng suất bằng nhau theo quy định tại Khoản 2 Điều 651 Bộ luật dân sự 2015. Như vậy có 04 suất thừa kế và 04 suất thừa kế này được chia bằng nhau, tức mỗi người sẽ được hưởng là …… từ di sản thừa kế của …..
– Vì….. chết trước [cùng thời điểm] với…., nên căn cứ theo Điều 652 “Thừa kế thế vị”…………….., theo đó con của ….. là …… sẽ được hưởng suất thừa kế mà ….. sẽ nhận, theo đó….. mỗi người sẽ được hưởng suất thừa kế thế vị từ…. là…….
Bước 6: Kết luận.
Tổng số tiền thừa kế mà mỗi người được hưởng từ di sản ông …. để lại là: [Nêu lần lượt mỗi người]
BÀI TẬP MINH HỌA
Ông A và bà B kết hôn hợp pháp, có 03 người con chung là C, D và E đều đã thành niên và có công việc ổn định./2012 Ông A chết không để lại di chúc.
Biết rằng tài sản chung giữa A và B là 1,2 tỷ đồng.
Căn cứ vào Bộ luật dân sự hiện hành, hãy chia di sản thừa kế trong trường hợp những người thừa kế khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế của A .
Hướng dẫn:
Bước 1: Xác định Bộ luật dân sự áp dụng.
Vì đề bài cho sẵn từ khóa là “Căn cứ vào Bộ luật dân sự hiện hành” do đó chúng ta sẽ áp dụng Bộ luật dân sự 2015 để giải quyết.
Bước 2: Xác định thời điểm mở thừa kế.
Căn cứ theo quy định tại Khoản 1 Điều 611 BDS 2015 thì thời điểm mở thừa kế là thời điểm mà người có di sản để lại đã “chết” như vậy trường hợp này thời điểm mở thừa kế của Ông A: Vào/2012.
Bước 3: Xác định di sản.
Theo quy định Điều 612 Di sản là tài sản chung giữa người chết với người khác hoặc tài sản riêng của người chết để lại.
Đồng thời căn cứ khoản 2 Điều 66 LHôn nhân và Gia đình 2014 thì tài sản chung giữa vợ và chồng thì sẽ dựa theo nguyên tắc chia đôi.
Trong trường hợp này tài sản chung giữa ông A và bà B là 1,2 tỷ. Như vậy tài sản riêng mỗi người sẽ là 600 triệu.
Như vậy, di sản thừa kế của ông A để lại là 600 triệu
Bước 4: Xác định trường hợp thừa kế.
Trường hợp ông A chết không để lại di chúc do đó căn cứ điểm a khoản 1 Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 thì di sản thừa kế của ông A sẽ được chia theo pháp luật.
Bước 5: Giải quyết từ bước 4 [theo pháp luật.]
Xác định người thừa kế và suất thừa kế .
Căn cứ tại điểm a Khoản 1 Điều 651 Thì người được hưởng di sản thừa kế của ông A thuộc ở hàng thừa kế thứ nhất là: Vợ và con đẻ của A tức là B, C, D và E .
Những người thuộc cùng hàng thừa kế sẽ hưởng suất bằng nhau theo quy định tại Khoản 2 Điều 651 Bộ luật dân sự 2015. Như vậy có 04 suất thừa kế và 04 suất thừa kế này được chia bằng nhau. [Lấy di sản thừa kế [được xác định ở bước 3 chia cho 4 suất, ] tức mỗi người sẽ được hưởng là 150tr triệu từ di sản thừa kế của ông A.
Bước 6: Kết luận.
Tổng số tiền thừa kế mà mỗi người được hưởng từ di sản ông A để lại là:
+ Bà B: 150 triệu, ngoài ra bà B còn có 600 triệu tài sản riêng.
+ C: 150 triệu
+ D: 150 triệu
+ E: 150 triệu
Lưu ý: Các em linh động tùy theo mỗi trường hợp mà có thể áp dụng, các bước phải đảm bảo chia di sản thừa kế Di chúc => Pháp luật =>Tính 2/3 suất thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc Điều 644 Bộ luật dân sự 2015.
Nguồn: Trần Văn Từ – SV HUL
Tính thừa kế là một trong những nội dung quang trọng trong phần thừa kế của bộ môn dân sự. Tuy nhiên Sinh viên trường luật có nhiều bạn vẫn chưa năm rõ được cách thức và các bước để tiến hành làm bài tập thừa kế. Qua bài viết sau đây, Luật Quang Huy sẽ trình bày các bước làm bài tập thừa kế.
Danh mục tài liệu tham khảo:
- Luật dân sự 2015
- Bộ luật tố tụng dân sự 2015
Các bước làm bài tập chia thừa kế
Bước 1: Vẽ sơ đồ phả hệ.
Đây là bước không cần thiết trong khi làm bài thi nhưng bạn nên làm hoặc làm ra nháp để có thể thấy một cách tổng quan về quan hệ giữa các đối tượng trong đề bài, tránh bỏ xót đối tượng khi chia tài sản.
Bước 2: Xác định di sản người chết để lại.
Để làm được bước này cần phải chú ý đến, người chết là người độc thân hay đã kết hôn, nếu đã kết hôn thì cần phải xem tài sản nào là tài sản riêng, tài sản nào là tài sản chung, phần tài sản chung thì pháp áp dụng nguyên tắc phân chia tài sản của vợ chồng theo quy định tại Điều 95 Luật Hôn nhân gia đình [ về nguyên tắc là chia đôi].
Các nghĩa vụ người chết để lại: Thông thường trong các bài tập chia thừa kế thì có phần chi phí mai táng, chi phí này sẽ được trừ vào số di sản của người chết.
Các khối tài sản khác của người chết có được: Có thể người nhận được một phần di sản thừa kế của người khác trong cùng một tình huống, vì vậy cần chú ý để cộng thêm khoản này vào khối di sản.
Bước 3: Xác định có di chúc hay không? Di chúc có hợp pháp hay không? Có hiệu lực toàn bộ hay một phần?
Để làm được bước này bạn cần xem dữ kiện bài ra xem có di chúc để lại hay không? Nếu có thì bạn phải xem di chúc đó có hợp pháp về mặt nội dung và hình thức theo quy định của pháp luật hay không? Tham khảo Điều 652 BLDS. Xem trong những người nhận thừa kế còn sống tại thời điểm mở thừa kế hay không? [ đối với cá nhân], còn tồn tại hay không? [ đối với tổ chức].
Nếu sau khi xem xét thấy có di chúc hợp pháp thì chia thừa kế theo di chúc, nếu không có di chúc thì chia theo pháp luật. Tùy trường hợp cụ thể cần phải xem xét di chúc đã định đoạt hết toàn bộ di sản hay chưa? Nếu có phần chưa được định đoạt hoặc không có hiệu lực thì phải tiếp tục chia theo pháp luật.
Những lưu ý khi chia thừa kế theo di chúc
Điều 669. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 643 của Bộ luật này:
- Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
- Con đã thành niên mà không có khả năng lao động.
Về trường hợp thừa kế thế vị
Trong trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.
Thông thường nếu bài tập cho dữ kiện có di chúc thì di chúc đó là di chúc có hiệu lực một phần, 1 phần sẽ không phát sinh hiệu lực do có người chết trước hoặc chết cùng hoặc di chúc đã không cho những người được bảo vệ ở Điều 669 hưởng đủ 2/3 1 suất thừa kế theo pháp luật.
Trường hợp 1:
Có người chết trước hoặc chết chết cùng thời điểm: Trong trường hợp này thì sau khi chia theo phần di chúc có hiệu lực thì tiếp tục chia thừa kế theo pháp luật phần di sản còn lại, tuyệt đối không áp dụng thừa kế thế vị [ Điều 677] trong trường hợp này.
Trường hợp 2:
Sau khi chia theo di chúc và pháp luật mà có người thừa kế thuộc Điều 669 thì cần phải cho họ hưởng đủ 2/3 một suất thừa kế theo pháp luật, trong trường hợp này phải tính một suất thừa kế theo pháp luật, sau đó xác định phần họ còn thiếu để đủ 2/3 một suất thừa kế. Vấn đề là lấy phần còn thiếu này từ đâu thì hiện tại vẫn tồn tại 02 quan điểm:
- Quan điểm 1: Lấy theo tỉ lệ của những người thừa kế theo di chúc.
- Quan điểm 2: Lấy theo tỉ lệ của những người được hưởng thừa kế theo di chúc và theo pháp luật. Trong bài viết này, mình sẽ làm theo quan điểm thứ 2.
Những lưu ý khi chia thừa kế theo pháp luật. Những trường hợp chia thừa kế theo pháp luật. Các bạn tham khảo Điều 675 Bộ luật Dân sự 2005. Xác định hàng thừa kế theo quy định tại Điều 676 BLDS.
Thừa kế thế vị: Cần lưu ý thừa kế thế vị chỉ áp dụng khi con của người để lại di sản chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người chết chứ không áp dụng đối với trường hợp người con chết sau người để lại di sản. Và cháu, chắt để được hưởng thừa kế phải là con ruột của người con đã chết, có thể hiểu nôm na là không áp dụng đối với “cháu nuôi”, “chắt nuôi”. Thừa kế thế vị cũng chỉ áp dụng đối với trường hợp chia thừa kế theo pháp luật, không áp dụng đối với trường hợp chia thừa kế theo di chúc. Khi di chúc có phần để lại cho người đó nhưng người đó chết thì phần đó sẽ không phát sinh hiệu lực và được chia theo pháp luật, lúc này người cháu/chắt mới được hưởng thừa kế thế vị.
Một số ví dụ điển hình
Ví dụ 1: Ví dụ này sẽ nêu lên cách chia thừa kế theo pháp luật.
A kết hôn với B và có 2 con là C và D. C lấy E có 2 con là C1 và C2. D lấy F có 2 con là D1 và D2. Khi tham gia giao thông, A và C bị tai nạn và qua đời, cả 2 người đều không có di chúc trước khi chết. Hãy chia tài sản của gia đình biết A và B có chung 600 triệu.
Giải: Sơ đồ phả hệ:
Sơ đồ phả hệ 1
- Xác định di sản của A và C.
Do A và B có chung 400 triệu => A có 600 / 2 = 300 triệu. - Do A không có di chúc nên toàn bộ 200 triệu của A sẽ được chia theo pháp luật. Theo đó những người được hưởng thừa kế là B, C, D. Mỗi người được 300 / 3 = 100 triệu.
Tuy nhiên do C và A chết cùng thời điểm nên 100 triệu mà C nhận được từ A sẽ được chuyển cho C1 và C2, mỗi người được 100 / 2 = 50 triệu [theo luật thừa kế kế vị].
Vậy:
B = D = 100 triệu [ngoài ra B còn 300 triệu]
C1 = C2 = 50 triệu.
Ví dụ 2 Ví dụ chia thừa kế theo di chúc.
Ông A kết hôn với bà B vào năm 1980 tai Hà Nôi và có 3 người con là C, D, E.
- C có vơ là M và có con là X và Y.
- D có vơ là N và có con là K và H.
Năm 1999 ông A chung sống với bà Q và có con chung là P.
Tháng 5 năm 2008 ông A và C cùng chết trong môt tai nan giao thông. Trước khi chết ông A lâp di chúc để lai toàn bô tài sản cho bà B và C, D, E. Hãy chia di sản của ông A, biết rằng tài sản chung của ông A và bà B là 400 triệu, trong thời gian chung sống ông A và bà Q có tài sản chung là 400 triệu.
Giải:
Sơ đồ phả hệ 2
- Xác định tài sản của A
Do A và Q có chung 400 triệu nên A sẽ có 200 triệu từ đây.
Do A và B có chung 400 triệu nên A sẽ có 200 triệu từ đây.
Do A và B là vợ chồng hợp pháp nên số tiền 200 triệu của A có với Q sẽ chia cho B một nửa.
Vậy tổng cộng A =B = 300 triệu.
- Do A có đểu lại di chúc hợp pháp, chuyển toàn bộ tài sản cho B và C, D, E nên mỗi người sẽ được 300 / 4 = 75 triệu.
Tuy nhiên do C chết cùng thời điểm với A nên 75 triệu của C sẽ được chia theo pháp luật. Theo đó những người được thừa kế là. B, C, D, E và P [hàng thừa kế thứ nhất] và mỗi người được 75 / 5 = 15 triệu. Do C đã chết nên 15 triệu của C sẽ được chuyển cho 2 con X và Y, mỗi người có 7,5 triệu.
Khi đó:
B = D = E = 75 + 15 = 90 triệu. [Ngoài ra B còn 300 triệu là 1 nửa chung với A].
P = 15 triệu
X = Y = 7,5 triệu.
Do tại thời điểm A chết, P chưa đủ 18 tuổi nên P là đối tượng thuộc diện của luật 669 và P được nhận cho đủ 2/3 của 1 suất thừa kế theo pháp luật. Giả sử ban đầu chia theo pháp luật, sẽ có 5 người được hưởng thừa kế là B, C, D, E và P [Phần của C sẽ được X và Y nhận theo kế thừa kế vị]. Mỗi người được hưởng 300 / 5 = 60 triệu. Do đó P số tiền P nhận được là 2 / 3 * 60 = 40 triệu. Như vậy mọi người [B, C, D, E] sẽ phải trích lại cho P một khoản 40 – 15 = 25 triệu. Theo như tỷ lệ trên ta tính được B:C:D:E = 90:15:90:90. Do đó: B, D, E mỗi người cần cần trích ra 25 * [90/285] = 7,89 triệu.
C [X+Y] cần trích ra 25 * [15/285] = 1,32 triệu.
Vậy cuối cùng ta có: B = D = E = 90 – 7,89 = 82,11 triệu. [B còn 300 triệu nữa].
X = Y = [15 – 1,32] / 2 = 6,84 triệu.
P = 40 triệu.
Q = 200 triệu.
Tổng số tiền là: 82,11 * 3 [B, D, E] + 6,84 * 2 [X, Y] + 40 [P] + 200[Q] + 300[B] = 800,01 triệu [Do làm tròn số].
Ví dụ 3 : Ông A kết hôn với bà B và có 2 con chung là C, D.
C bị bại liệt từ nhỏ. D có vợ là E và 2 con là F, G. 2004, D bị bệnh chết. 2/2006 bà B lập di chúc hợp pháp để lại 1/3 căn nhà cho cháu nội là G huởng thừa kế. 10/2006 bà B chết. Sau đó các bên xảy ra tranh chấp.
Giải quyết tranh chấp biết rằng:
- Tài sản riêng của D là 100 triệu
- Căn nhà là tài sản chung của ông A và bà B trị giá 240 triệu. Cha mẹ bà B đã chết.
Giải Sơ đồ phả hệ:
Sơ đồ phả hệ 3
- Tại thời điểm D chết. D có 100 triệu.
- Do D không có di chúc nên tài sản của D sẽ chia theo pháp luật cho 5 người [A, B, E, F, G] mỗi người 20 triệu.
- Khi đó:
A = B = 120 [1/2 của 240] + 20 = 140 triệu.
E = F = G = 20 triệu.
- Tại thời điểm B chết B có 140 triệu.
- Do B có di chúc nên ta phải chia theo di chúc là G được 1/3 căn nhà = 1/3 * 240 = 80 triệu. B còn 140 – 80 = 60 triệu không nhắc tới. Nó sẽ được chia theo pháp luật. 60 triệu này chia theo pháp luật thì A, C, D sẽ được hưởng mỗi người 20 triệu. Do D chết rồi nên 20 triệu này sẽ được chia đều cho F và G theo kế thừa kế vị.
Khi đó:
A và C được nhận thêm 20 triệu
F và G nhận thêm 10 triệu
Do C bị tàn tật và A không được nhắc đến trong di chúc của B nên C và A là đối tượng thuộc diện trong luật 669. Do vậy A và C sẽ được nhận đủ 2/3 số tài sản của 1 người khi chia theo pháp luật
Giả sử ban đầu tài sản của B chia theo pháp luật. Khi đó có 3 người là B, C, D nhận được, mỗi người được 140 / 3 = 46,67 triệu. Do đó A và C mỗi người phải được nhận đủ số tiền là 2 / 3 * 46,67 = 31,11 triệu > 20 triệu như trên. Khi đó ta cần chia lại như sau:
Số tiền của B còn lại sau khi chia cho A và C là 140 – [31,11 * 2] = 77,78 triệu. Do 77,78 còn lại của B ít hơn 80 triệu mà G được nhận theo di chúc nên toàn bộ 77,78 triệu thuộc về G.
Vậy: A = 140 + 31,11 = 171,11 triệu
C = 31,11 triệu
E = F = 20 triệu
G = 20 + 77,78 = 97,78 triệu.
Trên đây là phần giải đáp thắc mắc của chúng tôi về vấn đề: Trình bày và lấy ví dụ về các bước làm bài tập thừa kế. Nếu trong quá trình giải quyết còn gì thắc mắc bạn có thể liên hệ chúng tôi qua Tổng đài tư vấn luật trực tuyến qua HOTLINE 19006588 của Luật Quang Huy để được giải đáp.
Trân trọng./.