Vì sao miền Trung mưa lũ kéo dài

Sự tương tác của nhiều tổ hợp thời tiết kèm áp thấp nhiệt đới và bão vào dồn dập khiến mưa lũ tại miền Trung kéo dài. Các đợt mưa lớn quá sát nhau, cứ hết đợt này đến đợt khác.

Bạn đang xem: Vì sao miền trung hay bị lũ lụt

Miền Trung vừa bước qua hai tuần mưa lũ lịch sử. Chưa năm nào, người dân phải nhận nhiều tin bão, áp thấp nhiệt đới vào dồn dập như thời gian qua.

Hai cơn bão [số 6, số 7], một áp thấp nhiệt đới và một vùng áp thấp liên tiếp vào Biển Đông, gây lên những trận mưa lớn chưa từng có tại khu vực.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, trong 20 ngày đầu tháng 10, các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Quảng Ngãi ghi nhận lượng mưa phổ biến 1.000-2.000 mm, có nơi mưa đến 2.000-3.000 mm. Số liệu này cao gấp 3-5 lần so với lượng mưa trung bình nhiều năm cùng thời kỳ.

Tổ hợp thời tiết cực đoan

Trao đổi với Zing, bà Lê Thị Xuân Lan, nguyên Phó phòng Dự báo, Đài Khí tượng Thủy văn Nam Bộ, nhận định mưa lũ ở miền Trung không phải điều lạ, năm nào cũng xảy ra, nhưng mưa với lượng lớn như những ngày qua là rất bất thường.

Đợt mưa kỷ lục này xảy ra do sự kết hợp của hai hình thái thời tiết là không khí lạnh và bão, áp thấp nhiệt đới.

Cụ thể, chỉ trong gần 2 tuần, khu vực đón liên tiếp hai đợt không khí lạnh. Ngoài ra, sườn phía đông của dãy Trường Sơn cũng đón một luồng gió mùa Đông Bắc đem hơi ẩm từ trên cao lục địa vào đất liền.

Tiếp đó, bão và áp thấp nhiệt đới xuất hiện dồn dập, mang nước từ Biển Đông vào cũng gây mưa.

"Đây là hai hình thái thời tiết rất điển hình gây ra mưa lớn cho Trung Bộ trong các năm. Năm nay, các hình thái này xuất hiện cùng lúc, dồn dập, tạo thành một tổ hợp thời tiết cực đoan khiến mưa lũ xuất hiện với lượng lớn và kéo dài nhiều ngày", bà Lan cho biết.

Xem thêm: Win 7 Pro Oa Là Gì - Thử Cài Bản Win 7 Pro Dell Oem Xem Có Gì Khác Lạ

So sánh với các đợt lũ lịch sử, chuyên gia lấy mốc năm 1999 và cho rằng miền Trung năm đó xảy ra lũ lớn cũng do sự kết hợp của không khí lạnh, nhiễu động gió đông và bão.

Khác với năm nay, 3 đợt lũ liên tiếp tại Trung Bộ năm 1999 trải dài qua 8 tỉnh thành, kéo dài một tháng nhưng lại có những khoảng nghỉ giữa các đợt, chứ không dồn dập như thời gian qua. Đó là lý do nhiều tỉnh miền Trung năm nay ghi nhận các đỉnh lũ lịch sử, cao hơn năm 1999.

"Chỉ một tuần lễ mà 2-3 đợt lũ liền nhau. Nước của đợt trước chưa kịp rút thì nước của đợt sau đã trút xuống. Các đợt mưa lớn quá sát nhau, cứ hết đợt này đến đợt khác", bà Lan nói.

Nói thêm về nguyên nhân nhiều nơi nước lũ xuống rất chậm dù mưa đã giảm như ở Lệ Thủy [Quảng Bình], chuyên gia cho rằng cửa sông Kiến Giang chảy qua khu vực này khá hẹp. Ngoài ra, triều cường xuất hiện khiến nước bị giữ lại, tốc độ thoát lũ chậm hơn so với các khu vực khác.

Hiện, lũ trên sông Kiến Giang đã rút xuống mức 2,93 m nhưng vẫn trên báo động 3 là 0,23 m. Đêm 22 và ngày 23/10, lũ tiếp tục xuống dưới báo động 3, tình trạng ngập lụt sẽ khả quan hơn.

Vì sao bão dồn dập?

Theo ông Trần Quang Năng, Trưởng phòng Dự báo Thời tiết [Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia], nguyên nhân Biển Đông liên tục đón bão và áp thấp nhiệt đới trong thời gian qua là ảnh hưởng của La Nina. Đây là trạng thái bề mặt nước biển lạnh hơn một cách bất thường.

Trong những năm có La Nina, mưa bão thường xuất hiện dồn dập vào cuối năm. Ngoài ra, tác động của biến đổi khí hậu cũng khiến các hiện tượng thời tiết ngày càng trở nên cực đoan.

Cùng quan điểm này, bà Lan cho rằng năm miền Trung hứng lũ lịch sử 1999 cũng là một năm có La Nina. Hình thái này năm đó còn hoạt động mạnh hơn nhiều so với năm nay.

Tuy nhiên, thời gian qua, Trung Bộ còn chịu ảnh hưởng của một dải hội tụ nhiệt đới nối từ vịnh Bengal ở Ấn Độ Dương vắt qua Thái Bình Dương và đi qua đất liền Trung Bộ.

Chuyên gia ví dải hội tụ này như một chuỗi hạt, những cơn bão và áp thấp nhiệt đới là những hạt cườm đính trên đó, hết hạt này lại đến hạt khác, liên tiếp vào Biển Đông.

Nhận định thêm về việc các cơn bão ngày càng khó lường, bà Lan cho rằng trước kia những cơn siêu bão rất ít xuất hiện ở khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương. Nhưng nhiều năm trở lại đây, hiện tượng siêu bão quét qua Philippines hoặc đổ bộ Nhật Bản ngày càng nhiều. Điều này xảy ra là hệ quả của biến đổi khí hậu.

Miền Trung mưa lũ đến bao giờ?

Nhận định về cơn bão số 8 đang hoạt động trên Biển Đông, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết bão có dấu hiệu suy yếu thành áp thấp nhiệt đới trước thời điểm tiến vào đất liền các tỉnh từ Nghệ An đến Quảng Trị ngày 25/10.

Dù vậy, hoàn lưu bão sẽ gây ra một đợt mưa cho các tỉnh Bắc và Trung Trung Bộ từ đêm 24/10 đến ngày 26/10. Mưa có khả năng tập trung ở khu vực Nghệ An, Hà Tĩnh với lượng phổ biến 200-300 mm, những nơi khác mưa với lượng nhỏ hơn.

Theo ông Trần Quang Năng, lượng mưa này dù không quá lớn nhưng vẫn gây nguy cơ lũ quét và sạt lở đất ở vùng núi phía tây do đất đai đều đã ngấm nước, lũ ở nhiều nơi chưa kịp rút hết. Do đó, người dân vẫn cần lưu ý về đợt mưa những ngày tới.

"Mưa lớn xảy ra trong 4 ngày cuối tháng 10 khả năng tập trung ở các tỉnh từ Thừa Thiên - Huế đến Quảng Ngãi", bà Lan đưa ra dự báo.

Chuyên gia cũng cho biết chưa thể khẳng định thời điểm kết thúc mưa lũ ở miền Trung, do sắp tới, khu vực tiếp tục hứng chịu nhiều tổ hợp thời tiết cực đoan. Mưa chỉ gián đoạn trong một vài ngày chứ chưa chấm dứt hoàn toàn.

Mưa lũ làm sạt lở khiến 22 cán bộ, chiến sĩ của Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 337 gặp nạn

Đợt mưa lớn trên diện rộng nhiều nơi, chưa từng có trong lịch sử

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, trong 12h qua [từ 19h ngày 18/10 đến 7h ngày 19/10], ở các tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình đã có mưa rất to, có nơi đặc biệt to với lượng mưa phổ biến từ 150-350mm.

Cá biệt, có một số nơi lượng mưa rất lớn như Hà Tĩnh 422mm, Kỳ Thượng [Hà Tĩnh] 586mm, Cẩm Xuyên [Hà Tĩnh] 507mm, Ba Đồn [Quảng Bình] 378mm, Tân Lâm [Quảng Bình] 451mm, Vạn Trạch [Quảng Bình] 405mm, Tân Mỹ [Quảng Bình] 402mm.

Các nơi khác ở Bắc và Trung Trung Bộ có mưa, mưa vừa, có nơi mưa to; riêng Nghệ An có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to.

Do lượng mưa rất lớn trong những ngày qua đã khiến nước sông ở nhiều địa phương dâng cao như sông Kiến Giang tại Lệ Thủy [Quảng Bình] lúc 7h ngày 19/10 là 4,88m trên báo động 3 là 2,18m, vượt lũ lịch sử 0,97m [tháng 9/1979], sông Gianh tại Mai Hóa lúc 7h ngày 19/10 là 7,97m trên BĐ3 là 1,47m...

Những chiếc xe kéo tự chế được sử dụng để đưa những cụ già ra khỏi vùng ngập [Ảnh: Ngọc Tú]

Với lượng mưa lớn, nước sông dâng cao, vượt các mức báo động dẫn đến nhiều khu vực ở các địa phương tại Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị... bị ngập sâu, giao thông bị chia cắt, hiện tượng sạt lở đất rất nghiêm trọng đã xảy ra tại một số khu vực miền núi các tỉnh Thừa Thiên - Huế, Quảng Trị...

Lý giải về mưa lũ lớn trong những ngày qua ở các tỉnh miền Trung, ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng phòng Dự báo Khí hậu [Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia] cho hay, trong thời gian qua ở khu vực Trung Bộ [các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Quảng Bình] đã xảy ra một đợt mưa lớn trên diện rộng, nhiều nơi chưa từng có trong lịch sử.

Nguyên nhân của đợt mưa lớn thời gian qua là do tổ hợp của nhiều hình thái thời tiết gây mưa.

Trong đó, là hoạt động của dải hội tụ nhiệt đới [hội tụ của hai đới gió Đông Bắc và Tây Nam] nối từ vịnh Bengal, vắt qua miền Trung Việt Nam và tới Philippines.

Khu vực tồn tại dải hội tụ nhiệt đới thường xuyên duy trì mây đối lưu phát triển, gây mưa giông. Khi có thêm thành phần gió Đông hoạt động mạnh, lượng ẩm tích tụ càng lớn, đồng nghĩa mây đối lưu càng phát triển và mưa giông sẽ nhiều hơn, cường độ lớn, thời gian kéo dài.

Bên cạnh đó, có những tác động từ các cơn bão số 5, bão số 6, bão số 7 và hoàn lưu của áp thấp nhiệt đới [ATNĐ]… Tất cả các hình thế này hình thành trên dải hội tụ nhiệt đới đi qua khu vực Trung Bộ, kết hợp đới gió Đông.

Cùng với đó, không khí lạnh từ phía Bắc tràn xuống và liên tục được bổ sung, cộng với gió Đông đưa ẩm vào tạo thành khối ẩm lớn từ mặt đất lên tới 5.000m, đều tập trung ở miền Trung. Tổ hợp này đã khiến mưa miền Trung nhiều hơn, gây lũ lụt kéo dài.

Gặp địa hình chắn gió là dãy Trường Sơn, không khí lạnh với đới gió Đông Bắc thổi xuống miền Trung bị chặn lại, tạo ra dòng thăng cưỡng bức mạnh và hệ quả là mưa lớn diện rộng ở Trung Bộ.

So sánh hình thái thời tiết ở miền Trung hiện nay với cùng kỳ hàng năm, ông Hưởng nhìn nhận, hình thế này thường xuất hiện ở Trung Bộ trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 11 hàng năm. Tuy nhiên cường độ hàng năm khác nhau, ví như năm nay hiện tượng không khí lạnh sớm và dải hội tụ nhiệt đới cùng gió đông mạnh hơn nên mưa lớn kéo dài trên diện rộng.

Sạt lở đất và lũ quét tại miền Trung dự báo còn tiếp diễn

Còn theo một chuyên gia khí tượng tại Hà Nội, nguyên nhân sâu xa của hiện tượng thời tiết rất xấu ở các tỉnh miền Trung là do tác động của La Nina, xuất hiện từ tháng 7 và dự báo kéo dài đến đầu năm 2021.

Theo vị này, trong những năm có La Nina, số cơn bão trên Biển Đông và ảnh hưởng đến Việt Nam nhiều hơn trung bình, mùa mưa bão cũng kết thúc muộn hơn. Đồng thời, thực tế từ đầu tháng 6/2020, cơ quan dự báo khí tượng cũng đã có cảnh báo về việc này.

Do mưa rất lớn dẫn đến các thủy điện, hồ chứa phải xả lũ, xả tràn với lưu lượng cả trăm m3/h trong những ngày qua cũng là một tác nhân dẫn đến ngập lụt, ảnh hưởng ở một số nơi tại miền Trung.

Cũng theo các chuyên gia, khu vực miền Trung những ngày qua đã “ngậm no nước” từ các trận bão, áp thấp nhiệt đới, vì vậy sạt lở đất và lũ quét tại miền Trung dự báo sẽ còn tiếp diễn.

Trước đó, theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ đêm 18/10 đến ngày 20/10, nguy cơ cao xảy ra lũ đặc biệt lớn trên các sông tại Hà Tĩnh, Quảng Bình.

Nguy cơ rất cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất ở vùng núi các tỉnh từ Nghệ An đến Quảng Nam, đặc biệt là tại các huyện: Kỳ Sơn, Con Cuông, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Tương Dương [Nghệ An]; Hương Sơn, Hương Khê, Vũ Quang, Đức Thọ [Hà Tĩnh]; Minh Hóa, Tuyên Hóa, Lệ Thủy, Quảng Trạch, Quảng Ninh, Bố Trạch [Quảng Bình]; Hướng Hóa, Đăkrông, Cam Lộ, Vĩnh Linh, Gio Linh, Hải Lăng [Quảng Trị]; A Lưới, Nam Đông, Hương Thủy, Hương Trà, Phong Điền [Thừa Thiên - Huế] ; Đông Giang, Nam Giang, Tây Giang [Quảng Nam].

Ngập lụt sâu, diện rộng tiếp tục diễn ra ở vùng trũng thấp, các khu đô thị tại các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế, đặc biệt tại các huyện: Hương Khê, Hương Sơn, Đức Thọ, Vũ Quang, Cẩm Khê, Cẩm Xuyên, Can Lộc, thị xã Kỳ Anh, thành phố Hà Tĩnh [Hà Tĩnh]; Quảng Ninh, Bố Trạch, Quảng Trạch, Tuyên Hóa, Minh Hóa, Lệ Thủy, thành phố Đồng Hới [Quảng Bình]; Hướng Hóa, Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ, Triệu Phong, Hải Lăng, thành phố Đông Hà, thị xã Quảng Trị [Quảng Trị]; Quảng Điền, Phong Điền, thành phố Huế, thị xã Hương Trà [Thừa Thiên - Huế].

Cũng theo thống kê của Ban Chỉ đạo TƯ về phòng, chống thiên tai, đến thời điểm sáng 19/10 mưa lũ tại các tỉnh miền Trung đã khiến 90 người chết và 34 người mất tích.