Nhu cầu Muối natri clorua [NaCl] bao gồm 2 nguyên tố natri [Na+] và clo [Cl]. Bởi vậy muối được sử dụng để đáp ứng các nhu cầu của vật nuôi về Na và Cl. Hai nguyên tố này được hấp thu từ thức ăn, nước uống qua ruột vào cơ thể. Ở trong cơ thể, Na nằm chủ yếu trong các dịch thể, một phần nằm trong mô cương và mô thần kinh. Na tham gia điều hòa áp suất thẩm thấu và trao đổi dịch thể. Ngoài ra, Na còn kết hợp với kali [K] trong sự truyền dẫn xung động thần kinh. Na có trong thân tế bào và ty thể, đồng thời ổn định sự hoạt động cho các men Cholinaxetylaza, Photphotransaxetilaza và hệ enzyme hoạt hóa axetat. Còn Cl cũng nằm chủ yếu trong dịch ngoại bào và cùng với Na tham gia điều hòa áp suất thẩm thấu của máu. Cl còn có vai trò lớn trong dịch vị dạ dày [là thành phần HCl], ổn định độ pH cho men pepsin hoạt động. Rất ngắn gọn, Na và Cl là các chất điện giải lớn góp phần vào việc duy trì sự chênh lệch điện hóa màng tế bào [được gọi là điện thế màng]. Chúng cũng tham gia vào quá trình tiêu hóa [HCl trong dạ dày], hấp thụ [Na] và vận chuyển các chất dinh dưỡng từ ruột vào máu. Không dừng lại ở đó, chúng còn đóng góp vào việc duy trì lượng máu và áp lực máu, và tham gia vào hệ thống renin-angiotensin-aldosterone. Rõ ràng từ danh sách các chức năng ấn tượng này mà natri và clo là rất cần thiết cho cơ thể và cho sự sống vật nuôi. Theo NRC [Hội đồng Nghiên cứu Quốc gia Mỹ], nhu cầu về muối dao động khoảng 0,1 - 0,25% trong các loại thức ăn hoàn chỉnh cho heo và gia cầm. Giả sử muối tinh khiết chứa 39,5% Na và 60,5% Cl, khi bổ sung 0,5% muối vào khẩu phần tương đương với cung cấp khoảng 0,20% Na và 0,30% Cl. Điều này là bằng chứng làm sáng tỏ quy tắc bổ sung 0,5% muối là để đảm bảo cung cấp đủ Na mà chưa quan tâm đến Cl. Lượng Cl dư thừa sẽ được bài tiết ra ngoài theo đường nước tiểu.
Ảnh hưởng
Gia súc, gia cầm không được cung cấp đầy đủ muối sẽ là nguyên nhân gây ra các trường hợp giảm năng suất ở vật nuôi. Trường hợp nghiêm trọng sẽ dẫn đến phù não, co giật, hôn mê, tổn thương não và cuối cùng là tử vong. Các nhà khoa học cũng đã chỉ ra rằng, việc thiếu hụt Na và Cl là do quá trình thiết lập công thức thức ăn hoặc trộn thức ăn. Và điều này vẫn thường xuyên xảy ra tại các nhà máy sản xuất thức ăn, tuy nhiên người nuôi lại ít nhận thấy được cho đến khi nó đã ảnh hưởng đến gia súc, gia cầm. Đây cũng chính là nguyên nhân trong các trường hợp vật nuôi có năng suất thấp và giảm lợi nhuận của người nuôi. Na và Cl có nhiều trong muối ăn. Hai nguyên tố này có vai trò giúp ổn định độ toan kiềm của máu, giữ áp suất thẩm thấu của máu và mô bào. Tham gia vào hệ đệm của máu, làm ổn định nhịp tim và hô hấp. Đặc biệt là các thành phần của HCl [Acid Clohydric] trong dạ dày giúp tiêu hoá Protein thức ăn. Nếu thiếu Na và Cl sẽ làm heo giảm tính thèm ăn, giảm tiêu hoá thức ăn dẫn đến làm giảm tăng trọng, mất áp suất thẩm thấu của máu. Thức ăn bị mặn muối, heo có thể đề kháng được khi được cung cấp nước đầy đủ, nhưng thiếu nước heo sẽ bị ngộ độc, thể hiện heo ốm yếu, lảo đảo, động kinh, tê liệt và có thể chết. Vậy trong sản xuất thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh của heo sinh sản, heo choai và heo vỗ béo cần bổ sung 0,3 - 0,5% muối.Nguyên liệu
Các nguyên liệu giàu Na và Cl là bột cá, sữa cùng các dẫn xuất và các sản phẩm từ máu. Trong thực tế, sự kết hợp của các nguyên liệu này trong khẩu phần đắt tiền thường làm vượt quá yêu cầu về Na và Cl. Điều này khiến cho gia súc, gia cầm non càng có nhu cấu sử dụng nước không bị nhiễm mặn. Bởi vậy, tại một số vùng khi nước mặn là nguồn nước duy nhất có sẵn, nên tránh hoàn toàn các nguyên liệu như vậy trong khẩu phần. Bột huyết tương có thể chứa lên đến 5% Na và 2% Cl, trong khi đó bột cá chứa không nhiều hơn 1% trong mỗi chất. Tương tự, bột thịt có nồng độ muối ở khoảng giống như bột cá, điều này cần phải xem xét khi các nguyên liệu này được cho phép sử dụng trong khẩu phần của động vật. Mặt khác, một thành phần thường được sử dụng [ngay cả trong thức ăn khởi động của gia cầm thịt], bột whey chứa khoảng 1% Na và 1,5% Cl.Lưu ý sử dụng
Trên thực tế, động vật có thể chịu được nồng độ muối khá cao trong khẩu phần ăn. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng heo choai có thể chịu đựng lên đến 8% muối trong khẩu phần [tức là cao hơn 40 lần so với mức cần thiết]. Tuy nhiên, để điều hòa được mức độ muối cao như vậy và để tiếp tục phát triển, chúng cần một lượng nước ngọt rất lớn. Nếu không đủ nước hoặc nước bị nhiễm mặn heo có thể không chịu đựng nổi 1% muối trong khẩu phần [lượng này mới chỉ gấp 2 lần nhu cầu của chúng]. Gia cầm không linh hoạt trong khả năng chịu mặn, đặc biệt là gia cầm đẻ vì muối làm ảnh hưởng đến chất lượng trứng của chúng. Động vật mới sinh hoặc mới nở được cung cấp chế độ ăn giàu Na và Cl có thể có nguy cơ ngộ độc nếu chúng không biết cách uống nước từ hệ thống cấp nước. Trong trường hợp này, người nuôi cần sử dụng cốc uống sẽ có lợi thế hơn thay vì núm uống. Nếu không có cốc uống, nên để núm uống nhỏ nước liên tục trong vài ngày đầu sẽ đảm bảo vật nuôi dễ dàng phát hiện ra nguồn nước. Cho ăn đủ muối với vật nuôi giai đoạn sinh sản là rất quan trọng nhằm đáp ứng các nhu cầu của heo nái mang thai ăn chế độ ăn hạn chế và cải thiện tính ngon miệng của thức ăn cho heo nái nuôi con. Ngược lại, gia cầm đẻ nên được cho ăn đủ muối để đáp ứng các nhu cầu Cl, và sau đó, bổ sung Na từ nguồn không chứa Cl để đáp ứng nhu cầu về Na.Ở nhiều vùng trên thế giới, nguồn cung cấp nước duy nhất cho chăn nuôi bị nhiễm mặn. Trong khi đó, nước ven biển có thể chứa tới 200 mg/L Na, hoặc thậm chí nhiều hơn trong một số trường hợp đặc biệt. Trong trường hợp như vậy, cần phải tính đến yếu tố nước mặn khi xây dựng khẩu phần ăn. Điều này được thực hiện bằng cách giảm tỷ lệ tương ứng của muối trong thức ăn hoặc tránh các thành phần giàu muối [ví dụ, bột cá, sữa, sản phẩm máu…]. Nếu không, vật nuôi sẽ phải giải độc muối dư thừa bằng cách sử dụng nước mặn, điều này sẽ khiến cho vật nuôi có khả năng bị ngộ độc muối cao hơn. Trong trường hợp ít nghiêm trọng, hiện tượng tiêu chảy nhẹ có thể xuất hiện và tiếp tục kéo dài khi vấn đề nước ngọt còn chưa được giải quyết do bị phá vỡ sự cân bằng anion-cation.
Những lưu ý khi trộn thức ăn hỗn hợp cho heo thịt
[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Trộn thức ăn cho heo là phương pháp nuôi heo thịt hiệu quả được nhiều hộ chăn nuôi áp dụng thành công và dưới đây là những lưu ý cần nắm rõ để có thể vận hành tốt một vụ chăn nuôi hiệu quả.
Đảm bảo đủ nhóm dinh dưỡng thiết yếu
Khi tự trộn thức ăn hỗn hợp cho heo thịt, bà con cần lưu ý đến nhóm chất dinh dưỡng có trong thức ăn nhằm đảm bảo cho heo phát triển và tăng trọng đều, nhanh chóng. Các nhóm chất chính là bột đường, chất đạm, béo, chất xơ, muối khoáng và vitamin.
Trộn theo tỷ lệ thích hợp
Sau khi chọn được loại nguyên liệu phù hợp, đảm bảo đủ nhóm dinh dưỡng, bà con cần trộn theo tỷ lệ thích hợp. Tỷ lệ dinh dưỡng phù hợp sẽ giúp heo tăng trọng đều, nuôi heo theo hướng nạc và giá trị dinh dưỡng trong thịt heo thành phẩm cao.
Thức ăn nuôi heo thịt thay đổi tỷ lệ phù hợp với giai đoạn phát triển của heo. Mỗi giai đoạn phát triển của heo cần được điều chỉnh tỷ lệ cho phù hợp, nhằm tối ưu tốt nguồn thức ăn, tăng trọng nhanh và giúp heo khỏe mạnh, tránh những bệnh lý nghiêm trọng.Trộn thức ăn nuôi heo với khối lượng đúng
Heo ở từng thể trạng, cân nặng cần lượng thức ăn khác nhau, đồng nghĩa với việc cần thay đổi khối lượng các nguyên liệu khi trộn cho heo. Trước khi trộn cần tính trước khối lượng cho 1 heo ăn 1 ngày để trộng cho phù hợp.
Cách phối trộn thức ăn cho heo thịt đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cho heo, sẽ giúp bà con tự trộn thức ăn mà có thể thay thế thức ăn công nghiệp.
Lợi ích từ việc cho heo ăn thức ăn tự trộn
Dễ tìm nguyên liệu chăn nuôi, tận dụng được các sản phẩm nông sản có trong gia đình, tối ưu tốt mô hình chăn nuôi kết hợp với trồng trọt, sẽ rất phù hợp với những hộ chăn nuôi vừa và nhỏ.
Tiết kiệm chi phí thức ăn, sử dụng được nguồn nguyên liệu giá rẻ tại địa phương, xác minh được nguồn gốc TĂCN để chọn ra nguồn thức ăn đảm bảo tiêu chuẩn, không bị hỏng, giá trị dinh dưỡng cao.
Phối trộn thức ăn sẽ dễ dàng thay đổi, điều chỉnh tỷ lệ dinh dưỡng cho heo cho phù hợp với giống heo và giai đoạn phát triển của heo hơn.
Nhờ đó, có thể kiểm soát được mức độ tăng trọng của heo. Thức ăn cho heo thịt cần kiểm soát tốt cả về chất lượng và khối lượng nhằm đảm bảo heo tăng trọng tốt và đều.
Nguyên liệu chuẩn bị trộn thức ăn hỗn hợp cho heo thịt
Nguyên liệu cần chuẩn bị trước khi trộn cần đảm bảo cung cấp đủ các nhóm chất dinh dưỡng, thức ăn cần mới, tươi và đảm bảo, không sử dụng thức ăn đã biến chất, biến màu, biến mùi, đổi vị hay đã xuất hiện nấm mốc, không nên tận dụng nguồn thức ăn đã bị xuống dinh dưỡng.
Nguyên liệu thức ăn nuôi heo giàu bột đường, bao gồm các thức ăn giàu tinh bột như tấm gạo, cám gạo, bột ngô, khoai, sắn, lúa mì,…
Nhóm thức ăn cho heo thịt giàu chất đạm: Những thức ăn hỗn hợp cho heo thịt giàu chất đạm bao gồm bột cá, tôm, bột thịt, đạm thực vật như đậu tương, các loại khô dầu, lạc, dừa,…
Thức ăn giàu chất béo: Có trong các loại đỗ đậu, khô dầu, bánh dầu thực vật.
Thức ăn giàu vitamin và chất xơ: Các loại rau xanh, ngoài ra, trong các loại cám, tinh bột cũng chứa nhiều vitamin và chất xơ.
Cách chế biến và trộn thức ăn hỗn hợp cho heo thịt
Nguyên liệu cần được nghiền nhỏ hoặc cắt nhỏ trước khi trộn thành thức ăn nuôi heo thịt. Thông thường, thức ăn nên được phơi khô và nghiền thành bột nhỏ. Riêng các loại ra xanh có thể cho ăn ngoài dạng tươi sau khi đã cho heo ăn thức ăn hỗn hợp.
Chia khối lượng và tỷ lệ thức ăn theo bảng dinh dưỡng. Bà con cần căn cứ theo các lưu ý phối trộn thức ăn phía trên để trộn thức ăn nuôi heo. Khối lượng nguyên liệu cần được cân theo khối lượng càng chính xác càng tốt.
Cách trộn dựa trên thành phần, tỷ lệ và giai đoạn
Heo tách sữa đến 30kg: Trộn 43% cám gạo, 20% tấm, bỗng rượu 18%, bột cá 8%, khô dầu đậu tương 10%, bột xương 1%. Tổng giá trị dinh dưỡng hỗn hợp là 3100 Kcal và khoảng 15% chất đạm.
Heo từ 30kg tới 60kg: Trộn 42% cám gạo, 40% bỗng rượu, 6% bột cá, khô dầu đỗ tương 6%, bột xương 2%. Giá trị dinh dưỡng tổng bao gồm 3000 Kcal, 15% chất đạm.
Heo từ 60kg tới xuất chuồng: Trộn thức ăn nuôi heo gồm 40% cám gạo, bỗng rượu 46%, khô dầu đậu tương 7%, bột xương 1%. Tổng năng lượng là 2900 Kcal, chất đạm 13%.
Cách trộn thức ăn này đã giúp bà con chăn nuôi tiết kiệm được rất nhiều chi phí TĂCN heo, chăn nuôi heo hiệu quả và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Đây là cách trộn thức ăn hỗn hợp cho heo thịt được áp dụng nhiều tại các hộ gia đình chăn nuôi heo hiệu quả tại các địa phương.
Ngọc Anh
Từ khóa
- chăn nuôi lợn
- thức ăn cho lợn